Ο έκπτωτος Λεωνίδας
Ενδεικτικό της αδιαφορίας της ελληνικής κοινωνίας είναι και το παράδειγμα των Θερμοπυλών. Στο Στενό το 480 π.Χ. έγινε η συγκλονιστική μάχη μεταξύ Ελλήνων και Περσών υπό την αρχηγία του Ξέρξη. Στη μάχη εκείνη πολέμησε ο Λεωνίδας με τους 300 Σπαρτιάτες και τους 700 Θεσπιείς.
Οι γεωλογικές αλλαγές που συντελέστηκαν με το πέρασμα του χρόνου αλλοίωσαν τη μορφολογία του τοπίου και έτσι σήμερα Στενό δεν υπάρχει. Λόγω των προσχώσεων του Σπερχειού η παραλία απομακρύνθηκε μερικά χιλιόμετρα. Μαζί όμως με την αλλοίωση του φυσικού τοπίου φαίνεται πως επήλθε και η αλλοίωση μνήμης, ευαισθησίας και συνείδησης από τις αρμόδιες αρχές. Το Μνημείο που αναπαριστά πάνοπλο τον Λεωνίδα, έργο του γλύπτη Φαληρέα, ανεγέρθηκε σε ανάμνηση της μάχης των Θερμοπυλών στην κεντρική πύλη του περάσματος όπου διεξήχθη η τελική φάση της μάχης. Το τραγικό στην περίπτωση αυτή δεν είναι η χρονολογία ανέγερσής του, μόλις το 1955, αλλά το ότι δημιουργήθηκε έπειτα από ιδιωτική πρωτοβουλία. Επίσης από ιδιωτική πρωτοβουλία ανεγέρθηκε αργότερα και το μνημείο για τους 700 θεσπιείς μαχητές, πλάι σε αυτό του Λεωνίδα και των Σπαρτιατών. Βέβαια τα δύο μνημεία δεν έχουν καμία εικαστική συγγένεια. Είναι τελείως διαφορετικά μεταξύ τους, πράγμα που αισθητικά ενοχλεί.
Οσο όμως και αν οι κινήσεις ευαίσθητων πολιτών είναι υπαρκτές, δεν αποτελούν λύση. Στην περίπτωση των Θερμοπυλών, οι αρμόδιες αρχές πρέπει να δώσουν εξηγήσεις για τη σημερινή κατάσταση του χώρου. Κατ' αρχάς ο χώρος μπροστά στα δύο μνημεία δεν έχει πλακοστρωθεί. Εχει παραμείνει με χώμα, με αποτέλεσμα η σκόνη να «στολίζει» τα παπούτσια του επισκέπτη. Χώρος στάθμευσης οχημάτων δεν υπάρχει. Απλώς σταθμεύουν στην εξωτερική λωρίδα του εθνικού δρόμου Αθηνών - Θεσσαλονίκης. Το πίσω μέρος του μνημείου έχει μεταβληθεί σε έναν απέραντο σκουπιδότοπο, ενώ από μπροστά το πλαισιώνουν δύο τεράστιοι κάδοι απορριμμάτων. Βέβαια για λουλούδια και πράσινο ουδείς λόγος. Οι πυλώνες υψηλής τάσεως της ΔΕΗ και μία τάφρος γεμάτη σκουπίδια ακριβώς δίπλα από τα μνημεία συμπληρώνουν την εικόνα της εγκατάλειψης.
Με δεδομένες τις παραπάνω βασικές ελλείψεις η ύπαρξη ενός χώρου όπου ο επισκέπτης θα μπορούσε να ενημερωθεί από ξεναγό, να ξεκουραστεί από το ταξίδι του (απέχει περί τα 250 χλμ. από την Αθήνα), να αγοράσει χάρτες της περιοχής και να προμηθευτεί αντίστοιχα ενημερωτικά φυλλάδια σχετικά με την ιστορία και τα γεγονότα του τόπου, φαντάζει πολυτέλεια.
Αναζητώντας τον θρόνο
Αφορμή γι' αυτό το άρθρο στάθηκε όπως εξήγησα παραπάνω η περιήγηση που έκανα στους καλεσμένους μου. Μετά το «σοκ» του Μαραθώνα και των Θερμοπυλών ακολούθησε αυτό της Σαλαμίνας. Οντας ενημερωμένοι, ζήτησαν καθώς επιστρέφαμε στην Αθήνα να επισκεφθούν το όρος Αιγάλεω από όπου ο Ξέρξης παρακολουθούσε τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Τελικά η επίσκεψη δεν κατέστη δυνατή. Η αιτία δεν ήταν ούτε οι ώρες λειτουργίας του μνημείου ούτε η κακή κατάστασή του ούτε καν οι άσχημες καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν εκείνες τις ημέρες στην Αττική αλλά η απουσία ύπαρξής του!
Μια από τις καθοριστικές συγκρούσεις Ελλήνων και Περσών έγινε στις 28 ή 29 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. στα στενά μεταξύ της Σαλαμίνας και των ακτών της Αττικής. Η σημασία της ναυμαχίας υπήρξε μέγιστη καθώς προκάλεσε την κατάρρευση του ηθικού της περσικής ηγεσίας σε τέτοιο βαθμό ώστε να εγκαταλείψει ουσιαστικά τον αγώνα. Με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας αρχίζει να πέφτει η αυλαία της επέλασης των Περσών προς τη Δύση, σώζοντας έτσι Ελλάδα και Ευρώπη από τον ασιατικό βαρβαρισμό.
Τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, το σημαντικότερο κατά πολλούς ναυτικό γεγονός της αρχαιότητας που πραγματοποιήθηκε στο στενό μεταξύ Περάματος και Ψυττάλειας, παρακολούθησε ο ίδιος ο πέρσης βασιλιάς καθισμένος σε έναν θρόνο στο όρος Αιγάλεω. Η «Κορυφή του Ξέρξη» μέχρι σήμερα μένει ανεκμετάλλευτη και δεν έχει γίνει το παραμικρό έργο για την ανάδειξή της. Η κατασκευή μονοπατιού και η διαμόρφωση καθιστικού στην κορυφή με μακέτα της ναυμαχίας θεωρούνται σημαντικά μεν στοιχεία για την ανάδειξη της τοποθεσίας, εξαγγελίες και προγράμματα μόνο στα χαρτιά δε. Μήπως όμως υπάρχει κάτι στη Σαλαμίνα; Ούτε ένα μνημείο που να υπενθυμίζει την ιστορική ναυμαχία.
Προσπάθησα να περιγράψω την εικόνα που σήμερα παρουσιάζουν οι τρεις αυτοί σημαντικοί για την ελληνική και παγκόσμια ιστορία χώροι. Μένω με την αίσθηση ότι δεν τα κατάφερα. Γιατί είναι αδύνατο να αποτυπωθεί σε κείμενο το μέγεθος της θλιβερής πραγματικότητας.
Διερωτώμαι όμως: Είναι τόσο δύσκολο οι χώροι αυτοί να είναι καθαροί, χωρίς σκουπίδια και μπάζα, φυτεμένοι με λουλούδια, φωτισμένοι, με τοπογραφικό σχεδιάγραμμα της μάχης και με ένα κατατοπιστικό έντυπο με όλες τις ιστορικές λεπτομέρειες;
Διερωτώμαι: Είναι τόσο δύσκολο να υπάρχει μια ειδική υπηρεσία - ανάλογη με εκείνες που υπάρχουν στην Ευρώπη και στην Αμερική - που να μεριμνά για τη συντήρηση των μεγάλων μαχών του Ελληνισμού όπως συμβαίνει στο Βερντέν και στο Βατερλώ αλλά και στα κομβικά σημεία του πολέμου Βορείων και Νοτίων στις ΗΠΑ;
Διερωτώμαι: Γιατί δεν χρησιμοποιούνται η σύγχρονη τεχνολογία και τα πολυμέσα για την εικονική αναπαράσταση των γεγονότων;
Χρήματα ασφαλώς υπάρχουν (θυμηθείτε: ο υπουργός Πολιτισμού πέταξε από το παράθυρο περίπου 2 δισ. δρχ. για την αλλαγή της πορείας του τραμ). Καλή θέληση, φαντασία και πόνος για τον τόπο υπάρχουν; Φοβάμαι όχι.
www.tovima.gr
ΘΕΜΑ:
ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ