«ΟΙ…ΓΚΟΜΕΝΕΣ..!» ΤΟΥ ΜΠΑΜΠΗ Κ. ΜΩΚΟΥ


                          «Της …πουτανιάς
                            το…φλάμπουρο,
                            συμμαζεμό!  δεν
                            έχει…!»

    Μετά την ...εθνική μας  λέξη …μ@λ@κας,η δεύτερη πιό  διαδεδομένα χρηστική λέξη στο νεοελληνικό λεξιλόγιο.Που χρησιμοποιείται επιτιμιτικά, απαξιωτικά,αφοριστικά,θαυμαστικά…θελκτικά ακόμα και …δαιμονοποιημένα για τον χαρακτηρισμό ενός θηλυκού.

   Όμως ,πώς ,από πού, ποιά η προέλευσή της;Τι λένε τα… κιτάπια;

      Γ κ ό μ ε ν α : Η γυναίκα που κάποιος έχει μαζί της μη νόμιμες  ερωτικές σχέσεις.Κατά τον Μπαμπινιώτη η λέξη προέρχεται από το  Βενέτικο gommeno.Kατ’άλλους από το ιταλικό gommena που σημαίνει  το χοντρό καραβίσιο σχοινί-παλαμάρι,όπως ο «κάβος» που δένουν τα  βαπόρια.

      Αλλοι ορίζουν την προέλευση, κατά παραφθορά  του εγγλέζικου    woman   η του γαλλικού gommeux .Στη χώρα μας η λέξη σημαίνει παραβολικά,παρασημαντικά την ηδυπαθή,λάγνα,ελκυστική,γοητευτική,την…αισθαντική,φλογερή γυναίκα.

     Στη γλώσσα της «νύχτας» ,των ναυτικών και της…πιάτσας την … εξώλης και…προώλης,την…αλανιάρα,την διεφθαρμένη,την…ανήθικη.   Επίσης το σχοινί της άγκυρας η το στριμμένο χοντρό….καβοκαραβό   σχοινο.Με την εκδοχή συμφωνεί και ο Ν.Ανδριώτης,που όπως λέει «επειδή ο  εραστής δένει τη γυναίκα με χοντρό σχοινί για να μην του  φύγει!» η και το το αντίθετο «εκείνη τον… δένει…χειροπόδαρα να μην  της…φύγει!».

      Κατά πολλούς η επικρατέστερη ετυμολογική προέλευση,είναι από   το «Go White Men» και σημαίνει την…πλάνα,την ασύδοτη,τη ρέμπελη   ,την άσωτη που πάει με πολλούς άνδρες,όπως όρισε και αποδέχτηκε  τον όρο η…πιάτσα και το «μάγκικο» ..συνάφι.Πρώτοι πάντως που υιο  θέτησαν τον όρο είναι οι ναυτικοί και οι εργαζόμενοι στα αστικά λιμάνια της χώρας.     
                                 
      Σχετική άλλη εκδοχή υπάρχει και από τον Γκονκούρ,ο οποίος αναφέρεται τον όρο gommeux που σήμαινε τους κομψευόμενους πελάτεςτων μπάρ .Παράλληλα gommeuses  ονομάζονταν  οι καμπαρε  ντζούδες κ.λ.π. …κοπέλλες των σαλούν  και γαλλικών μπάρ.

               « La gommeuse!»-Πάμπλο Πικάσσο-1901.-

      Υπάρχουνν βέβαια και παλαιότερες σχετικές εκδοχές.Η πρώτη  και ίσως παλαιότερη στα …ρωμέικα αφορά αναφορά στον όρο…γκόμι  να είναι στο  μυθιστόρημα του Χαμουδόπουλου «Οι μυστηριώδεις κυκ  τοκλέπται» που εκδόθηκε στα 1870 και αφορά τη δράση και τις σχέ  σεις των διαρρηκτών της Σμύρνης.Εδώ συναντάται ως συνηθέστατη η αναφορά στη λέξη:«Είναι αψηλός και νόστιμος κι’οι γκόμινες…σα  λιάζουνε γι’αυτόν!...». «…Τα Ζεφκάκια κι’οι γκόμινες δεν αφήνου νε κανέναν να κάνει μαλλί…!.» «Σαν κυνηγά κανείς τον τζόγο και  τις… γκόμινες, ελμπετέ και κατατιά ποτές δεν κάμνει…!».

      Η δεύτερη σε φύλλο της σατιρικής εφημερίδας «Βέλος» της Σμύρνης το 1888 ,όπου κάποια υπηρέτρια σε αρχοντόσπιτο αδημονεί να απουσιάσουν οι ιδιοκτήτες,ώστε «…εκείνη να μπάσει στο σπίτι τον   γκόμινο…!».   

         Μια άλλη αφορά σε μια καλλυντική λάκ μαλλιών αργεντίνικη με    ονομασία σήματος Gomina που σε..ευγενέστερη παραλλαγμένη μορφή  κυκλοφορεί ως τα σήμερα. Κάποια άλλη μιλά σχετικά με προέλευση από το η…γουμένη,δηλαδή την άτακτη,ζωηρή ,ανήσυχη,πονηρή καλοριά!...(;).

     Μια τελευταία από μια κολλώδη ουσία -gomma =γόμα με την οποία  μια εποχή ,οι φιλάρεσκες και τσαχπίνες γυναίκες…έστρωναν και…στυλιζάριζαν το μαλλί!..(Παραπλήσιο με τα σημερινά gel,που σαν ουσία προέρχονταν από το γνωστό κόμμι.).

        Σήμερα όλη η κοινωνία,λειαίνοντας παραφραστικά τη σημασία εκφραστικότητας του όρου,όταν μιλάει για γκόμενα εννοεί την ωραία  γυναίκα και κυρίως,σαρδώνεια η σκωπτικά την κατ’ανοχήν  φιλενάδα κάποιου.

      Ουσιαστικά ο όρος-η λέξη γκόμενα πρωτοχρησιμοποιείται  στα με γάλα αστικά λιμάνια της χώρας μετα το 1910 ,οπότε και παρασημαντι  κά υιοθετείται από το…περιθώριο και την …αργκό της πιάτσας.

     Γύρω στα 1925 στον Πειραιά το..συνάφι,το ρεμπέτικο…ταράφι,ονο  μάζει τις ωραίες καπριτσιόζες γυναίκες…«Γκόμινες …Χαραμαδάτες!». Προφανώς ο όρος είναι σε όλους μας …κατανοητός,αλλά δεν μπορεί εδώ να εξηγηθεί για λόγους…ευνόητους.(Πάντως όχι για λόγους λεξι  κογραφικής σεμνοτυφίας!.).Είναι πάντως συνώνυμος με τη λαική συνή  θη έκφραση… μ…ν@ρες! όπως θα λέγαμε σήμερα κα βέβαια αφορά…εμ  φανή ιδιαίτερα,περίοπτα …ανατομικά χαρακτηριστικά γυναικείων εύκο  λα διακρινόμενων –αποτυπούμενων ,κάτω από το φόρεμα ,γεννητικών οργάνων!.

     Μέχρι τότε στην λαική γλώσσα της απλής κοινωνίας,όταν κάποιος θέλει να καταδείξει,να κατονομάσει μια ωραία ,λάγνα γυναίκα,χρησμο  πιεί όρους όπως «ροσολάτη …γκόμινα!» (αυτή που είχε γλύκα σαν το ροσόλι,το αρωματισμένο με τριανταφυλλόνερο λικέρ η «κομμιφερμέ   νη… γκόμινα»,δηλαδή αυτή που ήταν αρωματισμένη με άρωμα από αψέ  ντικο κόμμι !).

      Συνήθης ήταν και η προσφώνηση –χαρακτηρισμός των ωραίων αυτών καμαρωτών και προκλητικών γυναικών ως «μυρτιλοφορεμένων!»

(Τα φλογερά θηλυκά που…απέπνεαν διάχυτη μυρωδιά από άρωμα μυρτέλαιου) .Σημ:Αιθέριο έλαιο.Το «Μύρτιον Ελαιον» των αρχαίων ελλήνων!...

       Ένα άλλο προσωνύμιο κυρίως των κοινών «δημόσιων» γυναικών των…αμαρτωλών και όχι μόνο ήταν η λέξη-χαρακτηρισμός… «Βαρζι   χρωμένη γκόμινα» για  όσες έβαφαν έντονα και εμφανώς προκλητικά τα χείλη τους.

       Σημ:Το φυτό Ριζάρι,από την ρίζα του οποίου προέρχονταν μια   έντονη βαθειά κόκκινη χρωστική ουσία με την οποία παρήγαγαν κόκ  κινη βαφή των χειλιών!.(Τραγούδι: «Αγγελικιώτισσα»-1947-Ζαχ.Κα  σιμάτης-Γεωργία Μηττάκη: «Ειχε το χείλι κόκκινο με το βαρσί βαμ  μένο…!».Επίσης και σε κάποιο δημοτικό τραγούδι του Μαγιού: «Εχει τ’αχείλι κόκκινο με το… βερζί  βαμμένο…!».

                                  «Βαρζί».Το φυτό ριζάρι.

    Το ρεμπέτικο συνάφι είχε την ..πρωτοτυπία να βρεί μια ακόμα έκφραση  που παρασημαντικά σήμαινε τη γκόμενα,τη φιλενάδα,την   ερωμένη κάποιου,καθιερώνοντας γι’αυτό τη λέξη… «καλέ!».Την έκ  φραση συναντά κανείς στο τραγούδι…«Η Χασικλού »-1930- των Π.  Τούντα και Ρόζας Εσκενάζυ: «…Θα ‘σαι δερβίσης μου εσύ κι’εγώ θα’  μαι η…«καλέ» σου και θα σ’ανάβω μάγκα μου εγώ τον αργιλέ σου!».

    Τις αποκρουστικές «πολυφορεμένες», «πολυχρησιμοποιημένες» άσχημες,χαμηλής νοημοσύνης με κακούς,θρασσείς τρόπους,τις απε  ριποίητες γυναίκες της Τρούμπας οι ρεμπέτες τις αποκαλούσαν …     «γκόμινες κασόμπρες!»,θέλοντας να δείξουν ότι είχε πέράσει η μπο  γιά τους  και πως πιά ηταν τιποτένιες.Τραγούδι: «Τουμπελέκι-Του   μπελέκι»-1931-Κώστας Μπέζος. «…Βρε ποιά κυρία,ποια κουρέλω,   ποια κασόμπρα του συρμού…!».

     Σε κάθε περίπτωση,αφού κατά την παρασημαντική νοοτροπία των  ρεμπετών,η γυναίκα θεωρείται το απόλυτο…θήραμα! και ο άντρας ..κυ   νηγός!,ακριβώς αυτό ίσχυε ,αλλά σε υπερβολικό βαθμό για τα…κορί    τσια της Τρούμπας που ονομάζονταν «γκόμινες κατσαμάκικες».(Από  τον όρο …Κατσαμάκι=Νάζι,καμώματα,υπεκφυγές,προφάσεις δια του… στρίβειν!- ο φόβος του νταβαντζή…γαρ!).Τραγούδι: «Η Κούλα»-1929-  Αντ.Νταλγκάς. «…Αχου ρε Κούλα  χασικλού άσε τα κατσαμάκια.Τρέξε  κοντά μου γρήγορα και δός’μου δυό φιλάκια…!».

      Στην Ελλάδα, πρώτοι που αναφέρουν απαξιωτικά τη λέξη είναι   τα κουτσαβάκια στην μετά Οθωνική εποχή ( αντιδάνειο της  λέξης ‘Gommeuse  της …Λωτρεκικής παρακμιακής Μονμάρτης των χαμαι   τυπίων).Στη συνέχεια όσοι συχνάζουν στα Καφέ Αμάν,Καφέ Σαντόύρ, Καφέ Σαντάν,στα μικρά λαικά καφενεία και οι διακινούμενοι στην αγορά του Πειραιά από το 1985 και εντεύθεν,στη Δραπετσώνα (Βούρ  λα-Βρωμολίμνη),τον Κερατόπυργο,την Πειραική και στην Πλατεία Ηρώων στου Ψυρρή. Αργότερα οι Σμυρνιοί οργανοπαίχτες που ήρθαν  στη χώρα πρίν το 1922.Επίσης οι παλαιοί πειραιώτες μάγκες και…τρα γουδοποιοί.Συχνά η έκφραση απαντάται σε τραγούδια με σαντουροβιό  λια της Ρίτας Αμπαντζή,της Ρόζας,της Τουρκαλίτσας ,αλλά και σε ωρι  σμένα ρεμπέτικα  σε γραμμοφωνήσεις της Αμερικής από το 1910. Ο  Μάρκος λέει σε τραγούδι του: «Βαρέθηκα τις γκόμενες,κοντεύω να τα χάσω,γι’αυτό και τ’αποφάσισα για να φορέσω ράσο…!».(Τραγ. «Ο  Καλόγερος».).Επίσης σε άλλο τραγούδι του:«Εξη γκόμενες αφράτες».  Οι Αντ.Νταγκάς και Αραπάκης στα 1931 παίζουν το τραγούδι του Μι  χάλη Σκουλούδη : «Αντε ρε μόρτη Πειραιώτη μ’αυτή την τόση λεβε   ντιά σου,ποτέ δεν λείπει η γκόμενα από κοντά σου…χορός, μεθύσι,… γκόμενα και…ζάρι…».Ο Ανέστος Δελιάς στα  1933 λέει: «Τον ξέρετε  μωρέ παιδιά τον Νίκο τον Τρελλάκια;….Οι γκόμινες τον ξέρουνε κι’ ολοι οι νταβαντζήδες…!».Τραγ.«Ο Νίκος ο τρελλάκιας…!».Η Ρόζα στα  1934 περιγράφει τον…ιδανικό άντρα της πιάτσας: «…Νά’ναι… ξεφτέρι   στο χορό και νά΄χει …γκόμινες σωρό …!».Τραγ. «Κορόιδο πάψε να γυρνάς!».-Οι Μητσάκης ,Μανησαλής στο «Φτωχό κομπολογάκι μου»:

«Κι’αν έχασα τη…γκόμενα,πάψανε τα δεδόμενα,τώρα έχασα κι’εσένα ,γράψε αλλοίμονο σε μένα…!».Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου στο «Πά  λι ξενύχτης και…ταπής…!». «Πάλι ξενύχτης και ταπής,πάλι…σοροπια   σμένος,κορδέλλες πάλι η …γκόμενα και ρέστος πάλι απόμεινα..!».

      Κυρίως στη Σύρα και τον Πειραιά ο όρος γκόμενα στα λαικά καφε   νεία ,στα ταβερνεία  και στις κρασοπαρέες ταυτίζεται γενικώτερα με την έννοια της λέξης προκλητική γυναίκα στην καθομιλούμενη ,αλλά και σε κάθε καθημερινή έκφραση.Πάντως και ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά λιμάνια (Θεσσαλονίκη,Βόλος,Σύρα),όταν κάποιος μιλά για γκό  μενα υποννοεί την …αμαρτωλή,την ..αδέσποτη,την ..ασύδοτη,την ..έκ  λυτη.Στον Πειραιά η λέξη πολυχρησιμοποιείται αρχικά σαν αναφορά    στις γυναίκες των.. «σπιτιών..»! από πολύ παλιότερα.

     Για περισσότερα από 50 χρόνια απόλυτη είναι στο μεγάλο λιμάνι η σύνδεση της λέξης με την αργκό του περιθώριου,ειδικώτερα στα σοκάκια της Υδραίκης συνοικίας (μετέπειτα Τρούμπα),ενώ με τον καιρό περνά σιγά-σιγά σαν χρηστικότατη έκφραση στον πολύ κόσμο και τα ευρύτερα λαικά κοινωνικά στρώματα και αφομοιώνεται.

    Μετά την έλευση ης ΟΥΝΡΑ στην Ελλάδα,γύρω στα 1950,αρχίζουν στον Πειραίά να καταπλέουν πλοία του λεγόμενου 6ου αμερικάνικου  στόλου (Το… θρυλικό «Εντερπράιζ» το πολεμικό «Φόρεσταλ»,και με  ταξύ άλλων, τα πολεμικά «Αιόβα», «Μέικον», «Χέιλ» κ.λ.π.).

      Όταν οι Αμερικανοί ναύτες βγαίνουν στην στεριά,η Τρούμπα έχει  …ανάσταση…πανηγύρι!.Παραπάνω από 500 γυναίκες,κοινές και όχι κατεβαίνουν για…δουλειά στα μπάρ,τα καμπαρέ και στα μπορντέλα της οδού Νοταρά και της οδού Φίλωνος.Αυτός ο …συρφετός δεν είναι απαραίτητα πόρνες.Είναι και υπηρέτριες και με άλλη απασχόληση,κα  θώς και φτωχοκόριτσα από την επαρχία («δουλικά τα έλεγαν!») ,ακό  μα και συνηθισμένες ,απλές …ζωηρές ντόπιες …φτωχονοικοκυρές που για μια η δυό εβδομάδες όταν  ο στόλος ναυλοχεί ανοιχτά στον
Πειραιά κάνουν …χρυσές δουλεές!.(Σημ: Για να πιστοπιηθεί η  λαική   ρήση πως :(«Η ανέχεια και η φτώχεια οδηγούν στην …πουτανιά!...»).

     Η μόνη φράση εγγλέζικη που εχουν μάθει αυτές οι γυναίκες από  τους…κράχτες των μαγαζιών είναι το «Goo…Goo Men!» .Μ’αυτή και  πλησιάζουν τα αμερικανάκια,πλασσάροντας ελευθέριο έρωτα.Γκόου-  Μεν…Γκοόυ -Μεν!, βαφτίζονται κι’αυτά τα κορίτσια …Γ κ ό μ ε νε ς!.-

Δημοσίευση σχολίου

To kaliterilamia.gr σέβεται το δικαίωμα όλων των χρηστών να εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους ωστόσο διατηρεί το δικαίωμα, να μην δημοσιεύει συκοφαντικά και υβριστικά σχόλια. Έτσι όποια σχόλια, περιέχουν ακατάλληλα προς το κοινό χαρακτηριστικά θα αποσύρονται από τον ιστότοπο.

Νεότερη Παλαιότερη