Ιερά Μονή Φιλοσόφου Παλαιά Και Νέα (Γόρτυνος Και Μεγαλοπόλεως)

Ανάμεσα στις ιστορικές, από τις πλέον σημαντικές Μονές, συγκαταλέγεται η Μονή του Φιλοσόφου. Όχι μόνο για τον μακρό της βίο, αφού ιδρύθηκε στις αρχές του β' ημίσεως του 10ου αιώνος, αλλά και διότι διαθέτει δύο θαυμαστά αρχιτεκτονικώς καθολικά και στην περίφημη Σχολή της μορφώθηκαν επτά πατριάρχες, 60 αρχιερείς, πλήθος ιερέων και δασκάλων. Η παλαιά Μονή, στη ρίζα και στο κοίλωμα υψηλού βράχου, ιδρύθηκε το 960 (κατ’ άλλους το 967), από τον Δημητσανίτη Ιωάννη Λαμπάρδη ή Λαμπαρδόπουλο, τον πρωτοσηκρήτη (πρωθυπουργό) και φίλο του αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά (963 - 969). Όταν διέκοψε την ένδοξη σταδιοδρομία του, ζήτησε και έλαβε βασιλική άδεια για να ανεγείρει Μονή, στην ερημική, δύσβατη και ήσυχη περιοχή, απέναντι από το Μοναστήρι του Τίμιου Προδρόμου, πάνω από τη δεξιά όχθη του ποταμού Λουσίου. Όντας ο ίδιος λόγιος και φιλόσοφος άνδρας, αποκλήθηκε αργότερα και η Μονή «του Φιλοσόφου», αν και τα καθολικά της τιμώνται στην απόδοση Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Από το σωζόμενο σε κυρωμένο αντίγραφο σιγίλλιο του πατριάρχου Κυρίλλου Λουκάρεως (1624), που φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη της Δημητσάνας, η Μονή από την ίδρυσή της υπήρξε πατριαρχική (δηλ. υπαγόταν απευθείας στο πατριαρχείο και ήταν απαλλαγμένη φόρων στον τοπικό επίσκοπο). Τα προνόμιά της αυτά ανανεώθηκαν και με τα μεταγενέστερα σιγίλλια του 1787 και του 1798. Στη διάρκεια μετά την Άλωση (1453) η Σχολή της Μονής εξακολούθησε να λειτουργεί αδιάκοπα, καλείται πλέον από τους εντοπίους «κρυφό σχολειό» («διότι ευρίσκεται εις θέσιν απόμερον και απόκρυφον») και καλλιεργεί τα γράμματα ελεύθερα. Προσελκύει περισσότερους μοναχούς και μαθητές και η Φιλοσόφου καθίσταται το θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της Γορτυνίας. Το έτος 1691, χωρίς να εγκαταλειφθεί η παλαιά, ιδρύθηκε σε ομαλή θέση 1.000 μέτρα ανατολικότερα, η Νέα Μονή Φιλοσόφου, όπου μεταφέρθηκε και το λεγόμενο «κρυφό σχολειό». Εδώ δημιουργήθηκαν ανεκτότεροι όροι διαβιώσεως των μαθητών. Αλλά το 1764 η Σχολή εγκαταστάθηκε στη Δημητσάνα, σε ειδικά κτίρια της πλατείας Αγίας Κυριακής. Το επίπεδο των σπουδών σ’ αυτήν ήταν πλέον ανώτερου επιπέδου, με πλούσια βιβλιοθήκη. Τη βάση της αποτέλεσαν τα βιβλία της Φιλοσόφου, αρκετά των οποίων σώζονται στη Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας. Για τη δαπάνη λειτουργίας της Σχολής συνεισέφερε και η Μονή, αν και από τις αρχές του 19ου αιώνος είχε αρχίσει να παρακμάζει. Το καθολικό της παλαιάς Μονής είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός ανατολικού τύπου, με κάποιες ιδιαίτερες παρεκκλίσεις από τα συνηθισμένα στον αρχιτεκτονικό αυτό τύπο. Μικρός και τετράγωνος (6,20x6,20 μ.), είναι κομψό οικοδόμημα, με οκτάπλευρο τρούλλο και τέσσερα μονόλοβα παράθυρα. Στους λαξευτούς λίθους παρεμβάλλονται πλίνθοι κατά τους οριζόντιους και κατακόρυφους αρμούς. Εσωτερικά ο τρούλλος στηρίζεται σε τέσσερις σταυροκαμάρες που ακουμπούν σε ισάριθμους κτιστούς πεσσούς. Οι ειδικοί ανάγουν την ανέγερσή του στο έτος 960 ή 967, όλοι όμως συμφωνούν ότι το καθολικό αυτό είναι το αρχαιότερο διατηρούμενο βυζαντινό μνημείο της Ελλάδος. Το εσωτερικό του πιθανότατα ήταν εξολοκλήρου κατάγραφο. Τις επιφάνειες των τοίχων, των τριγώνων και των καμαρών του κάλυπταν δύο διαδοχικά στρώματα τοιχογραφιών. Το πρώτο από τα βυζαντινά χρόνια, το δεύτερο από την αρχή της τουρκοκρατίας, από την οποία διασώθηκαν κάποιες συνθέσεις. Κύρια γνωρίσματά τους είναι το καλό σχέδιο και η εκτέλεση, καθώς και η επιτυχημένη χρήση χρωμάτων, που μαρτυρούν έμπειρο καλλιτέχνη, νοσταλγό της βυζαντινής παραδόσεως. Το 1955-'56 έγιναν αναστηλωτικές και εργασίες συντηρήσεως του μοναδικού αυτού μνημείου με κρατική δαπάνη και υπό την επίβλεψη του Τ. Αθ. Γριτσόπουλου. Από τα κτίσματα του νεότερου μοναστηριακού συγκροτήματος διατηρείται σε καλή κατάσταση ο λεγόμενος πύργος, ενώ το καθολικό βρίσκεται σε άριστη. Ανοικοδομήθηκε επί ηγουμένου Ανθίμου, δια συνδρομής των πατέρων της Μονής Παχωμίου, Γρηγορίου και Παρθενίου, με πρωτομάστορα το βορειοηπειρώτη Γ. Αρβανίτη. Ο ναός είναι τετρακιόνιος με τρούλλο και ημιεξάγωνη εξωτερικώς κόγχη του Ιερού. Τη διάταξη του σταυρικού σχήματος χαρακτηρίζει τέλεια συμμετρία. Στο σφαιροειδή τρούλλο υπάρχουν τέσσερα μονόλοβα παράθυρα. Ο νάρθηκας εσωτερικώς διαμορφώνεται σε κεντρικό και πλάγιους θόλους. Επιμελημένη είναι και η κατασκευή του κομψού κωδωνοστασίου από πωρόλιθο, πάνω από την κυρία είσοδο του ναού. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο, βυζαντινής τεχνοτροπίας και άριστης τεχνικής, έχει ωραίες φορητές εικόνες. Ο ναός είναι κατάγραφος. Οι παραστάσεις αναφέρονται κυρίως στον ευχαριστιακό κύκλο, την Παλαιά Διαθήκη, το βίο του Τίμιου Προδρόμου, στον τρούλλο κατά την παράδοση και, φυσικά, σκηνές από το Δωδεκάορτο, τους Οίκους του Ακαθίστου Ύμνου, το Χριστολογικό και θεομητορικό κύκλο, μεμονωμένων αγίων και μαρτυρίων. Ο αγιογράφος, ακολούθησε πρότυπα της Κρητικής σχολής, καμιά φορά φαίνεται η επίδραση της τεχνοτροπίας του Θεοφάνη Στρελίτζα - Μπαθά, ή «επικρατεί τάση για
ομοιομορφία και ανάμειξη στοιχείων από διάφορες πηγές», ακόμη σε μερικές συνθέσεις είναι εμφανής η επίδραση και της δυτικής τέχνης. Γενικά, «οι τοιχογραφίες της Μονής Φιλοσόφου είναι ένα σημαντικό ζωγραφικό σύνολο που επηρέασε τη ζωγραφική της περιοχής και γειτονικών περιοχών. Αποτελούν αξιοσημείωτο σταθμό στην εξέλιξη της μεταβυζαντινής εντοίχειας ζωγραφικής στην ηπειρωτική Ελλάδα... Συγκροτούν ένα ζωγραφικό σύνολο που ξεχωρίζει από τις σύγχρονες τοιχογραφίες της Πελοποννήσου και είναι, πιθανόν, έργο των τελευταίων χρόνων της ζωής του σημαντικού κρητικού ζωγράφου Βίκτωρος» (Ε.Ν. Γεωργιτσογιάννη). Παρά τη λαμπρή ιστορία και τις ανεκτίμητες προσφορές της, έφθασε στο τέλος του βίου της την περίοδο της Βαυαροκρατίας στην Ελλάδα. Τώρα πλέον η Παλαιό και η Νεότερη Μονή Φιλοσόφου λειτουργούν ως μετόχια της Τίμιου Προδρόμου.

Ευάγγελος Π. Λέκκος
Τα ελληνικά μοναστήρια


from ανεμουριον https://ift.tt/2LegXoL
via IFTTT

Δημοσίευση σχολίου

To kaliterilamia.gr σέβεται το δικαίωμα όλων των χρηστών να εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους ωστόσο διατηρεί το δικαίωμα, να μην δημοσιεύει συκοφαντικά και υβριστικά σχόλια. Έτσι όποια σχόλια, περιέχουν ακατάλληλα προς το κοινό χαρακτηριστικά θα αποσύρονται από τον ιστότοπο.

Νεότερη Παλαιότερη