ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΚΡΙΔΗΣ (1901-1992)

ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΒΕΡΓΗ-ΝΕΡΗ | Οι ρίζες από το Μοριά και την Κρήτη. Πατέρας του ο Θεοφάνης Κακριδής από τη Συκιά Κορινθίας, καθηγητής της Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μητέρα του η Ελένη-Μαρία Χατζηδάκη, της γνωστής κρητικής οικογένειας, που έδωσε δύο σπουδαίους πανεπιστημιακούς δασκάλους, το γλωσσολόγο Γεώργιο Χατζηδάκη και το μαθηματικό, Ιωάννη Χατζηδάκη, παππού του Ι.Θ. Κακριδή. Ο Κακριδής είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ' όπου πήρε το διδακτορικό του το 1925. Στη συνέχεια έκαμε μεταπτυχιακές σπονδές σε Βιέννη, Βερολίνο και Λειψία. Υπήρξε καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1933-39) και (1948-68) και της αντίστοιχης του Πανεπιστημίου Αθηνών (1939-45). Παντρεύτηκε την εξαίρετη φιλόλογο Όλγα Κομνηνού και απέκτησε δύο παιδιά, την Ελένη και τον Φάνη Κακριδή, άξιους συνεχιστές τον πατρικού έργου. Υπήρξε πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου 1964-67, του Κέντρου Οδυσσειακών Σπουδών Ιθάκης και ιδρυτής της «Βιβλιοθήκης του φιλολόγου».

Ο Ι. ΚΑΚΡΙΔΗΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΙΤΤΥ  ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΥΡΙΟΥΣ ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΩΝ 2.500 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΣ ΚΑΘΙΕΡΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΔΡΑΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Η πεντάτομη μυθολογία της Εκδοτικής Αθηνών είναι κατά ένα μεγάλο μέρος έμπνευση δική του.

Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΤΟΝΩΝ

Η πεποίθηση του Κακριδή, που την εξεδήλωσε και έμπρακτα, ότι η κατάργηση τον πολυτονικού συστήματος ήταν εθνική ανάγκη και η πίστη του στη δημοτική γλώσσα, που την υπηρέτησε με συνέπεια σ' όλη του τη ζωή, προκάλεσαν την αντίδραση της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, με αποκορύφωμα τη ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΤΟΝΩΝ. Το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετείται αυτή η θλιβερή υπόθεση -1941-42- της δίδει και άλλες διαστάσεις. Ο μάρτυρας υπεράσπισης Γεώργιος Καφαντάρης στην κατάθεση τον τονίζει: «Γεγονός είναι ότι μια τοιαύτη σκοτεινή δίωξις θα ήτο αδύνατος υπό το φως του δημοσίου ελέγχου. Απετολμήθη μόνον υπό την αιγίδα τον πυκνού σκότους που μας περιβάλλει» και τελειώνει: «Παροδικαί απεδείχθησαν πάντοτε αι κηλίδες εις την Ιστορία μας». Ο Γεώργιος Παπανδρέου στην κατάθεσή του θέτει το Πανεπιστήμιο Αθηνών προ των ιστορικών του ευθυνών.  «...Αναλαμβάνει πλέον και πρωτοβουλίαν (Πανεπιστήμιο Αθηνών) εις την δίωξιν του πνεύματος και την άσκησιν της τυραννίας...». Η Αθήνα έχασε τελικά έναν κορυφαίο κλασικό φιλόλογο. Τον κέρδισε

όμως ο ελληνικός βορράς, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο Ι.Θ. Κακριδής έβαλε τη σφραγίδα τον σε πολλούς τομείς της φιλολογικής επιστήμης και εδέσποσε στην πνευματική ζωή της Ελλάδας για πολλές δεκαετίες. Οι περισπούδαστες μελέτες του γύρω από τον Όμηρο του έδωσαν δικαιολογημένα τον τίτλο του Ομηριστή με παγκόσμια φήμη. Ας δούμε τι λέει επ' αυτού ο Ηλίας Σπυρόπουλος: «...Κυρίως οι εργασίες του για τον Όμηρο έφεραν τον Κακριδή στην πρώτη σειρά των φιλολόγων της εποχής μας και στον τομέα της έρευνας, της επικής ποίησης το έργο του ξεπέρασε νωρίς τα ελληνικά σύνορα, καθώς έγινε εισηγητής της γονιμότερης μεθόδους ερμηνείας των ομηρικών ποιημάτων, της νεοανάλυσης». Καρπός της μακρόχρονης και γόνιμης συνεργασίας του με τον Ν. Καζαντζάκη είναι η μετάφραση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Δεκατέσσερα χρόνια δούλευαν μόνο την Ιλιάδα. Και όπως μας λένε στην εισαγωγή οι μεταφραστές: «Πάλευαν και στου Ομήρου την τέχνη να βαθύνουν περισσότερο και τις εκφραστικές δυνατότητες της νεοελληνικής γλώσσας να γνωρίσουν...». Στις αντιρρήσεις της κριτικής για τη συχνή χρήση σύνθετων λέξεων ο Κακριδής απαντά: «Όλα, ελπίζω, δείχνουν πως η λύση που δώσαμε με τον Καζαντζάκη

στην απόδοση των ομηρικών συνθέτων ήταν η μόνη σωστή, με σύνθετα πάλι! Δεν χάναμε άλλωστε τίποτα άλλο από το να συνεχίσουμε μια πολυαίωνη παράδοση... Αξίζει να παρατηρήσουμε πως για πολλά ομηρικά σύνθετα (σπάνια και για περιφράσεις) δεν χρειάστηκε να επινοήσουμε δικά μας, γιατί τη λύση μας την πρόσφερε έτοιμη η νεοελληνική ποίηση. Και πρώτα πρώτα τα δημοτικά μας τραγούδια...». Όσο για τη χρήση τον επιθέτου στον Όμηρο, που οι σύγχρονοι μεταφραστές το εξοστρακίζουν αντικαθιστώντας το με περίφραση, ο Κακριδής γράφει: «...Του μεταφραστή το χρέος είναι, πιστεύουμε, να ακολουθήσει τα γούστα του πρωτότυπου έργου, όχι να το υποτάξει στων δικών του καιρών τα γούστα.... Και τα στερεότυπα κοσμητικά επίθετα αποτελούν ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της ομηρικής ποίησης... Ένας Όμηρος χωρίς την καθιερωμένη διακόσμηση των προσώπων και των πραγμάτων θα θύμιζε, κατά τη γνώμη μου, μαδημένο κοτόπουλο...». «ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΟΓΟ» ΣΕΛ. 20-21. Οι ερμηνευτικές εργασίες τον Κακριδή πάνω στον Θουκυδίδη, την επική, τη λυρική και τη δραματική ποίηση έδωσαν την ευκαιρία στο Νεοέλληνα να προσεγγίσει την αρχαία ελληνική σκέψη. Βιβλία μοναδικά

στο είδος αυτό είναι τα: 1) «Ομηρικά Θέματα», 2) «Ανθρωπιστικά», 3) «Ελληνικοί λόγοι», 4) «Ελα, Αφροδίτη, ανθοστεφανωμένη», 5) «Σκηνική τέχνη των Ελλήνων»! Το μυστικό της γοητείας, που αναδύεται μέσα από τις ερμηνευτικές εργασίες του Κακριδή εξηγείται μόνο αν ακούσουμε τον ίδιο να μιλά για το έργο του ερμηνευτή: «...Όμως, αυτός (ο ερμηνευτής) ούτε για μια στιγμή δεν ξεχνάει, πως μόνο γιατί Θέλει να στηρίξει του σημερινού ανθρώπου τη ζωή, μόνο γι' αυτό δοκιμάζει να ξαναζήσει τον αγώνα, που πάλεψαν οι μεγάλοι δημιουργοί της ανθρωπότητας. Για να μπορέσει, όμως, να ξαναζήσει τον αγώνα αυτό χρειάζεται να μπει σε κίνηση η ψυχή του όλη. Τόσο, που η ερμηνεία του θα πάρει αναγκαστικά ένα απόλυτα προσωπικό χρώμα. Ένα μέρος, θα έλεγα, το πιο πολύτιμο μέρος από την ερμηνεία του, αναβλύζει από την ίδια του την ψυχή». «ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΑ» σελ. 32-41. Μέσα από τα βιβλία του: α) «Προσφορά στο νεοελληνικό λόγο» και β) «Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση» ανακαλύπτουμε έναν άλλο Κακριδή. Εκείνον, που μελετά με πάθος το νεοελληνικό πολιτισμό: ποίηση, πεζογραφία, λαογραφία. Από τη μελέτη αυτή πηγάζει και η πίστη τον στο ενιαίο του ελληνικού πολιτισμού. Πολλές φορές τον ακούσαμε να λέει πως ο νεοελληνικός λόγος τον βοήθησε να αποκρυπτογραφήσει πολλά μυστικά τον αρχαίου ελληνικού λόγου· και η μελέτη τον δημοτικού τραγουδιού τον βοήθησε να ερμηνεύσει κάποιες πλευρές των ομηρικών κειμένων. Ως πρόεδρος τον Παιδαγωγικού Ινστιτούτου το 1964-67 Θα προσφέρει πολλά στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Η εισαγωγή στα Γυμνάσια των αρχαίων από μετάφραση γίνεται με δική τον πρωτοβουλία. Ο Κακριδής άπλωσε τη δραστηριότητά του και έξω από την Ελλάδα. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια Στοκχόλμης, Ουψάλας και Τονντς στη Σουηδία, καθώς και στο Πανεπιστήμιο τον Τύμπιγκεν στη Γερμανία. Έδωσε, επίσης, διαλέξεις σε πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας. Χρέος τον πανεπιστημιακού δασκάλου, πέρα από την ακαδημαϊκή διδασκαλία και την έρευνα, που απευθύνεται στον περιορισμένο κύκλο των ειδικών, είναι να επικοινωνεί με το πλατύ μορφωμένο κοινό. Πιστός σ' αυτή την αρχή ο Κακριδής έγραψε πολλά εκλαϊκευτικά βιβλία και άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. Έκαμε επίσης πολλές διαλέξεις σε μικρές και μεγάλες πόλεις της Ελλάδας και της Κύπρου, που αγαπούσε ιδιαίτερα. Δουλειά! Δουλειά! Δουλειά! Το τελευταίο του μήνυμα προς τους παλιούς μαθητές το στη Θεσσαλονίκη, ήταν αυτές οι τρεις λέξεις. Το ίδιο μήνυμα βλέπουμε και σε αφιερώσεις που κάνει σε άλλους μαθητές του εδώ στην Αθήνα. Ο ίδιος δούλευε ως τα βαθιά του γεράματα και δημοσίευε εργασίες του σε διάφορα περιοδικά. Συνολικά ο Κακριδής έγραψε σαράντα βιβλία (40) και πάνω από διακόσια άρθρα και μελέτες. Οι επιφυλλίδες του στην εφημερίδα «Ελευθερία» άφησαν εποχή. Η Κρήτη στάθηκε πάντα η μεγάλη τον αγάπη. Δεν ήταν μόνο οι δεσμοί αίματος από τη μητέρα του, αλλά και ο πνευματικός πλούτος αυτού τον νησιού και ιδιαίτερα η κρητική μαντινάδα, που πολλές φορές υπήρξε αντικείμενο της μελέτης του. Στη Θεσσαλονίκη, στο γραφείο του ο επισκέπτης διάβαζε:

«Η λεβεντιά 'ναι μια πληγή / που πάντα αίμα τρέχει / Θε μου και πώς τηνε βαστά / εκείνος που την έχει».

Κι όταν το 1990 ο θάνατος θα χτυπήσει το σπίτι μιας παλιάς του μαθήτριας, ο δάσκαλος θα της συμπαρασταθεί πάλι με κρητική μαντινάδα.

«Πάντα στην κάθε απελπισιά / κρυφή ελπίδα μένει / σα βελουδένια κυκλαμιά / που από το βράχο βγαίνει».

Ο Κακριδής υπήρξε κορυφαίος φιλόλογος τον 20ού αιώνα. Μα πάνω απ' όλα υπήρξε δάσκαλος. «Αν ξαναγεννιόμουνα πάλι δάσκαλος θα γινόμουνα», τον ακούγαμε να λέει συχνά.

«ΕΛΛΑΔΑ 20ός ΑΙΩΝΑΣ» ΕΚΔΟΣΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ»

from ανεμουριον https://ift.tt/2AGIDNo
via IFTTT