ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ
Ο Ζωγράφος του «Ζωγράφου»

Η μικρή ιστορία της πλαγιάς του Υμηττού που από τους Τούρκους πέρασε σ’ έναν ηγούμενο, απ’ αυτόν σ’ έναν καθηγητή πανεπιστημίου και κατέληξε στον Γιάννη Ζωγράφο που έδωσε το όνομα του στην περιοχή.



Σας γράφω σήμερα για τον Ζωγράφο. Όχι γι αυτόν που ζωγραφίζει, αλλά γι αυτόν που είχε το επίθετο Ζωγράφος και έδωσε το όνομα του στην περιοχή του Ζωγράφου, στην Αττική. Μιλάμε για τον Γιάννη Ζωγράφο. Δεν ήταν Αθηναίος, ήταν από τα Καλάβρυτα, πολύ μορφωμένος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ασχολήθηκε με τα κοινά, έγινε γραμματέας του πανεπιστημίου Αθηνών, γραμματέας του υπουργείου οικονομικών (1885) και ήταν πολλά χρόνια βουλευτής με το κόμμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη.
Το 1902 αγόρασε μια μεγάλη έκταση από τη χήρα Μπουρνάζου, απομεινάρι της παλιάς τεράστιας έκτασης που είχε αγοράσει από τους Τούρκους ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Πετράκη, ο περίφημος Χατζηπαρθένης Πετράκης. Αυτός ο Πετράκης (που εκτός από ηγούμενος ήταν και μέγας τσιφλικάς) είχε πουλήσει κομμάτι αυτής της έκτασης σε κάποιον Μπουρνάζο που ήταν καθηγητής Χημείας στο Πολυτεχνείο. Ο Μπουρνάζος ήταν φίλος του Ζωγράφου, αλλά δεν του πούλησε τα χωράφια όσο ζούσε, πράγμα που έκανε εκ’ των υστέρων η χήρα του.
Ο Ζωγράφος αγόρασε την πλαγιά του Υμηττού, με σκοπό να κερδοσκοπήσει πάνω στη γη. Έτσι κι αλλιώς, τα όρια των ιδιοκτησιών σ’ αυτές τις ακατοίκητες εκτάσεις ήταν εντελώς ασαφή, προσδιορισμένα κατά προσέγγιση από ρέματα, βουνοκορφές ή μεγάλα δέντρα. Σύμφωνα με την φημολογία της εποχής, ο τετραπέρατος Ζωγράφος αγόρασε από την άσχετη χήρα 1.250 στρέμματα, αλλά τελικά κατέλαβε βάζοντας μια στοιχειώδη περίφραξη σε 3.000. Ακολούθως, έκοψε την πλαγιά σε οικόπεδα κι άρχισε να τα πουλά με δόσεις σε Αθηναίους που ήθελαν ν’ απομακρυνθούν λίγο από το κέντρο της Αθήνας.
Πουλήθηκαν περί τα εκατό οικόπεδα και η δόση ήταν 112 δραχμές το μήνα. Όταν το 1919 είχαν κτιστεί τα πρώτα σπίτια φτιάχνοντας έναν οικισμό, επικράτησε η ονομασία «στου Ζωγράφου» η οποία παρέμεινε κ κατοχυρώθηκε. Ο ίδιος ο Γιάννης Ζωγράφος κράτησε ένα κτήμα 40.000 τ.μ. στην σημερινή γωνία των λεωφόρων Παπάγου και Ζωγράφου, όπου έκτισε σπίτι στο οποίο πέθανε. Ήταν η περίφημη ‘’βίλλα Ζωγράφου’’ που ακόμα ταλανίζει για το ιδιοκτησιακό της καθεστώς τις δημοτικές αρχές, τους φορείς και τους κατοίκους της περιοχής. Ένας από τους πέντε γιους του, ο Σωτήρης Ζωγράφος έγινε το 1947 ο πρώτος δήμαρχος Ζωγράφου, όταν η περιοχή κατοικήθηκε από πολύ κόσμο και ονομάστηκε δήμος.
Ο Γιάννης Ζωγράφος έμεινε στην ιστορία λόγω της ιδέας του να μετατρέψει ένα μεγάλο τσιφλίκι σε μικρά οικόπεδα και εξ’ αιτίας της διορατικότητας του να αντιληφθεί ότι δίπλα στο κέντρο της Αθήνας που αναπτυσσόταν, θα δημιουργούνταν οικιστικές ανάγκες και επενδυτικές ευκαιρίες. Στην πραγματικότητα όμως, το κτήμα που τεμάχισε και πούλησε ήταν ένα μικρό κομμάτι μιας τεράστιας έκτασης που πούλησαν κοψοχρονιά οι Τούρκοι το 1832, όταν αποχωρούσαν από την Αθήνα που απελευθερώθηκε.
Τότε ο πασάς της Αθήνας έδωσε όσο-όσο όλη την πλαγιά του Υμηττού που περιλάμβανε τις σημερινή περιοχή Ζωγράφου και Ιλισίων, Μιλάμε για χιλιάδες στρέμματα γης, που τα αγόρασε ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Πετράκη, Χατζηπαρθένης Πετράκης. Ο ηγούμενος άφησε τις εκτάσεις στους κληρονόμους του (και όχι στο Μοναστήρι), κάποιες αγοράστηκαν από πλούσιους κι άλλες καταπατήθηκαν διότι επρόκειτο ερημιές. Πάντως σε γενικές γραμμές η περιοχή θεωρούνταν προνομιούχα διότι ήταν σχετικά κοντά στην Αθήνα και είχε πολύ καλό κλίμα, ενώ οι Αθηναίοι είχαν μεγάλη αδυναμία στον Υμηττό.
Τον Υμηττό οι Αθηναίοι τον επισκέπτονταν συχνά σε γιορτές και πανηγύρια, ενώ κάθε πρωί μόλις άνοιγαν τα παράθυρα τους, κοίταζαν την κορυφή του, τον τρελό και ανάλογα με τα σύννεφα που είχε καταλάβαιναν τι καιρό θα κάνει.