ΗΛΙΑΣ ΛΑΣΚΑΡΗΣ | Αμέσως μετά τη δολοφονία του Κώνστα ο στρατός αναγόρευσε αυτοκράτορα κάποιον Αρμένιο ονομαζόμενο Μιζίζιο. Όμως ο γιος του Κώνσταντα Κωνσταντίνος Δ' μετέβη ταχύτατα στη Σικελία, όπου κατέπνιξε την ανταρσία, συνέλαβε και αποκεφάλισε τον Μιζίζιο και τους κυριότερους συνεργάτες του και αμέσως επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Τότε πήρε την προσωνυμία Πωγωνάτος, γιατί ενώ έφυγε από την Κωνσταντινούπολη αγένειος (χωρίς γένια), επέστρεψε στην πρωτεύουσα με πώγωνα (γένια). Ο Κωνσταντίνος Δ' υπήρξε αυτοκράτορας συνετός, γενναίος, ικανός πολιτικός και στρατιωτικός. Αναδείχτηκε ένας από τους αξιολογότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου, γιατί κατόρθωσε με θάρρος και σύνεση να αντιμετωπίσει τους Άραβες μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και τους Σλάβους μπροστά στα τείχη της Θεσσαλονίκης. Εκτός από την απόκρουση των Αράβων και των Σλάβων άλλα σπουδαία γεγονότα της βασιλείας του Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου ήταν η οριστική εγκατάσταση των Βουλγάρων στην Κάτω Μοισία (σημερινή Βουλγαρία), η 6η Οικουμενική Σύνοδος, ο πλήρης και ολοκληρωτικός εξελληνισμός του Κράτους σε όλους τους τομείς και διοικητικές μεταρρυθμίσεις.
Πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από τους Άραβες και απόκρουση της (673-678)
Αφού οι Άραβες κατέλαβαν όπως είδαμε, την Κύπρο την Ρόδο, την Κω, συνέχισαν τις κατακτήσεις τους κυριεύοντας τη Χίο, τη Σμύρνη (το 672) και τα παράλια της Λυκίας και της Κιλικίας καθώς και ολόκληρο το Αιγαίο Πέλαγος. Ο ικανότατος χαλίφης της Συρίας Μωαβιά παίρνει τη μεγάλη απόφαση: να επιτεθεί κατά της Κωνσταντινουπόλεως. Πράγματι λοιπόν ο αραβικός στόλος αφού πέρασε τα στενά του Ελλησπόντου και την Προποντίδα έφτασε μπροστά στη βασιλίδα των πόλεων και άρχισε να την πολιορκεί (673). Συγχρόνως ισχυρός αραβικός στρατός διαμέσου της Μικράς Ασίας έφτασε στην Χαλκηδόνα (απέναντι από την Κωνσταντινούπολη). Η πρώτη αυτή πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από τους Άραβες διήρκεσε έξι έτη. Δεν ήταν συνεχής και συστηματική γιατί διεξαγόταν από τον Απρίλιο μέχρι το Σεπτέμβριο κάθε έτους. Έπειτα ο αραβικός στόλος διέκοπτε την πολιορκία και αφού, περνούσε το χειμώνα στην Κυζίκο επανερχόταν την επομένη άνοιξη για να την συνεχίσει. Όμως ο τρόπος αυτός της πολιορκίας δεν ήταν για τους Άραβες καθόλου αποτελεσματικός, γιατί ο Κωνσταντίνος Δ' είχε το χρόνο να οργανώσει την άμυνα της πρωτεύουσας και να ετοιμάζει αντεπίθεση. Οι Άραβες επέμεναν στην πολιορκία αλλά και οι βυζαντινοί τους απέκρουσαν με αξιοθαύμαστο τρόπο.
Και ενώ η πολιορκία συνεχιζόταν ένα νέο στοιχείο ήρθε να συντελέσει σε μεγάλο βαθμό στη νίκη των βυζαντινών. Αυτό ήταν η χρήση του «υγρού πυρός» ή «θαλάσσιου πυρός» ή «ελληνικού πυρός». Πρόκειται για μια καταπληκτική εφεύρεση ή τελειοποίηση εφεύρεσης, του Ελληνοσύρου μηχανικού Καλλίνικου. Ήταν μια εμπρηστική ουσία από θειάφι, νίτρο, πίσσα και πετρέλαιο. Οι βυζαντινοί εφοδίασαν πολλά πλοία με το τρομερό αυτό όπλο, που εκσφενδονιζόταν με ειδικούς χάλκινους σωλήνες (σιφώνια) και προκαλούσε πυρκαγιά στα εχθρικά πλοία μέσα σ' ένα πανδαιμόνιο φωτιάς εκπυρσοκροτήσεων, αστραπών και βροντών. Έτσι λοιπόν με το υγρό πυρ κατέκαψαν οι βυζαντινοί τα περισσότερα αραβικά πλοία, ενώ τα υπόλοιπα βυθίστηκαν στα παράλια της Λυκίας και της Παμφυλίας από φοβερή θαλασσοταραχή καθώς από επιθέσεις του στόλου που ανήκε στο θέμα των Κιβυρραιωτών. Έτσι απέτυχε η πρώτη μεγάλη αυτή πολιορκία της Βασιλεύουσας από τους Άραβες. Εν τω μεταξύ ο χαλίφης Μωαβιά, επειδή πιεζόταν πολύ από επιδρομές των Μαρδαϊτών (χριστιανοί Σύριοι που είχαν εγκατασταθεί στο Λίβανο) τις οποίες υποκινούσε ο ίδιος ο αυτοκράτορας, αναγκάστηκε να ζητήσει ειρήνη από τους βυζαντινούς. Έβλεπε εξάλλου ότι και οι επιχειρήσεις του στην Κωνσταντινούπολη προχωρούσαν σε αποτυχία. Ο Κωνσταντίνος Δ' δέχτηκε τους πρέσβεις των Αράβων και αφού επακολούθησαν διαπραγματεύσεις και στην Κωνσταντινούπολη και στη Δαμασκό, συνομολογήθηκε τέλος ειρήνη για τριάντα χρόνια (678 ή 679). Οι Άραβες υποχρεώθηκαν να πληρώνουν κάθε χρόνο 3 χιλιάδες χρυσά νομίσματα και να παρέχουν πενήντα όμηρους και πενήντα καθαρόαιμους ίππους.
Απήχηση και σημασία της νίκης των Βυζαντινών
Η μεγάλη νίκη των Βυζαντινών είχε τεράστια απήχηση στους διάφορους ηγεμόνες της Ευρώπης, οι οποίοι έστειλαν πρεσβείες για να συγχαρούν τον Κωνσταντίνο Δ' για το θρίαμβο του. Η νίκη των βυζαντινών Ελλήνων ήταν και νίκη του πολιτισμού και του χριστιανισμού. Με τη νίκη του αυτή ο Κωνσταντίνος Δ' έσωσε όχι μόνο τη βυζαντινή αυτοκρατορία αλλά την Ευρώπη από τη μουσουλμανική κατάκτηση. Ο καθηγητής Καραβιαννόπουλος γράφει σχετικά: «Η νίκη του 674-678, μολονότι δεν δύναται ίσως — από της απόψεως της σφοδρότητας των συγκρούσεων και του πλήθους των συμμετασχουσών δυνάμεων — να συγκριθεί με τα γεγονότα του 718 προς της Κωνσταντινουπόλεως και του 732 εις το Poitiers, αποτελεί εν τούτοις γεγονός ίσης προς αυτά σημασίας. Με την νίκη του Κωνσταντίνου Δ' απεκρούσθη η πρώτη απόπειρα εισβολής των Αράβων εις την Ευρώπην και απεφεύχθη η καταστροφή του ταμείου των αρχαιοελληνικών θησαυρών που ήτο τότε το Βυζάντιον. Απεφεύχθη επομένως η εκβαρβάρωσις της Ευρώπης, εις εποχήν μάλιστα καθ' ην η ευεργετική ελληνοβυζαντινή επίδρασις δεν είχε γίνει εισέτι αισθητή».
Πολιορκία της Θεσσαλονίκης από τους Σλάβους
Κατά τους χρόνους αυτούς (675-681) η βυζαντινή αυτοκρατορία αντιμετώπισε κατ' επανάληψη τους Σλάβους, οι οποίοι σχεδόν κάθε χρόνο πολιορκούσαν τη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη πόλη της αυτοκρατορίας. Ενώ λοιπόν οι Άραβες πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη, διάφορες ορδές Σλάβων περικύκλωσαν τη Θεσσαλονίκη και από τη ξηρά και από τη θάλασσα, αλλά δεν μπόρεσαν να την καταλάβουν. Μετά από δύο χρόνια επιχείρησαν νέα πολιορκία της Θεσσαλονίκης αλλά και πάλι αποκρούστηκαν από τους ηρωικούς υπερασπιστές της. Αργότερα (685-687) επιτέθηκαν για τρίτη φορά στην πόλη του Αγίου Δημητρίου. Αλλά ο προστάτης Άγιος της δεν την άφησε να πέσει στα χέρια των βαρβάρων. Έτσι η Θεσσαλονίκη, όπως μερικά χρόνια νωρίτερα η Κωνσταντινούπολη, έσωσε τότε το χριστιανικό πολιτισμό όπως τονίζει επιγραμματικά ο Αδαμάντιος Αδαμαντίου. «Από τότε», συνεχίζει ο ίδιος ιστορικός, «η Θεσσαλονίκη ήρχισε να γίνεται μεγάλη και εν μέσω της βαρβαρότητος των Σλάβων, να είναι ο φάρος του χριστιανικού πολιτισμού. Η πόλις του Αγίου Δημητρίου αναδείχτηκε το προπύργιο του Ελληνισμού στη Μακεδονία. Για να δείξουν δε την ευγνωμοσύνη τους οι κάτοικοι ανήγειραν τότε μεγαλοπρεπή ναό το Μεγαλομάρτυρα και τον εστόλισαν με ωραιότατα ψηφιδωτά.
Οριστική εγκατάσταση των Βουλγάρων στην Κάτω Μοισία (679-680)
Ένα άλλο σπουδαίο γεγονός της βασιλείας του Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου είναι η οριστική εγκατάσταση στην Κάτω Μοισία (σημερινή Βουλγαρία) όπου μέχρι τότε κατοικούσαν Σλάβοι γεωργοί. Οι Βούλγαροι ήταν λαός Τουρκοουνικής καταγωγής. Η αρχική τους κοιτίδα ήταν η Ασία, όπως και των Ούννων και των Αβάρων και των Τούρκων και των Ούγγρων, με τους οποίους είναι εθνολογικά συγγενείς. Το όνομα τους οφείλεται στο γεγονός ότι επί ένα διάστημα κατοικούσαν την περιοχή γύρω από το Βόλγα ποταμό. Σχετικά με την εθνολογική τους καταγωγή δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ιστορικών. Άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι Βούλγαροι είναι τουρκική φυλή και άλλοι ότι είναι φινοουγγρική και επομένως συγγενείς των Ούγγρων. Σε προηγούμενο Κεφάλαιο είδαμε ότι ο Ηράκλειος είχε συνάψει συμφωνία με τον αρχηγό των Βουλγάρων Κουβράτο ή Κουράτο για την καταπολέμηση των Αβάρων. Κατά την εποχή του Κώνσταντος Β' ή Κώνστα (γύρω στα 650 περίπου), οι Βούλγαροι πιεζόμενοι προς τα δυτικά, από τους Χαζάρους Τούρκους διασπάστηκαν και ένα μέρος υποτάχτηκε στους Χαζάρους Τούρκους, ενώ οι υπόλοιποι προχώρησαν προς τα Δυτικά. Ένα τμήμα από τους τελευταίους με αρχηγό τον Ασπαρούχ, έναν από τους γιους του Κοβράτου, πέρασε τον Προύθο, παραπόταμο του Δούναβη και κατά την δεκαετία 670-680 εγκαταστάθηκε στις εκβολές του Δούναβη και ακριβέστερα στο βόρειο τμήμα του Δέλτα του μεγάλου αυτού ποταμού. Από εκεί κατέβαιναν προς τα νότια και λεηλατούσαν τις βυζαντινές επαρχίες. Το 679 πέρασαν το Δούναβη και εγκαταστάθηκαν στις μεταξύ Δούναβη και Αίμου βυζαντινές επαρχίες. Ο Κων/νος Δ' οργάνωσε τότε (680) εκστρατεία με στόλο και στρατό. Οι Βούλγαροι όταν πληροφορήθηκαν ότι πλησιάζει ο αυτοκράτορας οχυρώθηκαν στα κρησφύγετα τους μέσα στις ελώδεις περιοχές του Δέλτα του Δούναβη. Τα βυζαντινά στρατεύματα αντιμετώπιζαν μεγάλες δυσκολίες να βρουν τον εχθρό μέσα στα έλη. Εν τω μεταξύ ο αυτοκράτορας αρρώστησε και αναγκάστηκε να φύγει. Τότε οι Βούλγαροι επωφελήθηκαν από την απειθαρχία που επικράτησε στα βυζαντινά στρατεύματα μετά την αναχώρηση του αυτοκράτορα και κατόρθωσαν να τα νικήσουν, και να καταλάβουν την περιοχή της Βάρνας. Σιγά-σιγά άπλωσαν την κυριαρχία τους σε όλη την περιοχή μεταξύ Ευξείνου Πόντου, Σερβίας, Δούναβη και Αίμου, η οποία από τότε ονομάστηκε Βουλγαρία. Όλες οι σλαβικές φυλές της περιοχής αυτής υποτάχτηκαν και αναμείχτηκαν με τους νέους κατακτητές. Έτσι αποτέλεσαν ένα έθνος, το βουλγαρικό με γλώσσα όμως σλαβική. Δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί ο βουλγαρικός κίνδυνος τότε γιατί εκείνη την εποχή υπήρχαν άλλοι εχθροί του βυζαντινού κράτους πολύ πιο ισχυροί από τους Βούλγαρους. Το να ζητάμε ευθύνες από τον Κων/νο Δ' γιατί δεν διέθετε μαντικές ικανότητες για να μαντέψει το μέλλον αυτό δεν είναι ιστορική κριτική αλλά κάτι που ανάγεται στη μυθιστορηματική φαντασία.
Έκτη Οικουμενική Σύνοδος (680-681)
Ο Κωνσταντίνος Δ' για να καταπαύσει το σάλο που αναστάτωνε και διαιρούσε και την κοινωνία και την Εκκλησία του Βυζαντίου, συνεκάλεσε στην Κωνσταντινούπολη την Έκτη Οικουμενική Σύνοδο. Σκοπός αυτής της Συνόδου ήταν η οριστική καταδίκη όλων των αιρέσεων, η επιβολή της Ορθοδοξίας και η επίτευξη της ενότητας του Κράτους. Έλαβαν μέρος 289 ιερωμένοι μεταξύ των οποίων ήταν πατριάρχες και αντιπρόσωποι πατριαρχών. Η Σύνοδος καταδίκασε τον Μονοθελητισμό και διακήρυξε το δόγμα των δύο ενεργειών και των δυο θελήσεων του Χριστού. Ο αυτοκράτορας απαγόρευσε κάθε συζήτηση γι' αυτά τα ζητήματα. Με αυτό τον τρόπο πέτυχε να επαναφέρει την ειρήνη μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας.
Μεταρρυθμίσεις και Θάνατος του Κων/νου Δ'
Μέχρι την εποχή του Ηρακλείου το Βυζαντινό κράτος, περιλαμβάνοντας όλα τα νησιά και όλα σχεδόν τα παράλια της Μεσογείου, την κεντρική και νότια Ιταλία και έχοντας στην Βαλκανική βόρειο σύνορο το Δούναβη και στην Ασία τον Ευφράτη, ήταν διηρημένο σε μεγάλες διοικητικές περιφέρειες. Από την εποχή του Ηρακλείου κάι μετά, επειδή οι Άραβες κατέκτησαν τη Συρία, τη Μεσοποταμία, μέρος της Αρμενίας, την Αίγυπτο και τα βόρεια παράλια της Αφρικής μέχρι τις Ηράκλειες στήλες (Γιβραλτάρ) και οι Σλάβοι και οι Βούλγαροι ένα μεγάλο μέρος της βόρειας Βαλκανικής, το βυζαντινό κράτος υποδιαιρέθηκε σε μικρότερες διοικητικές περιφέρειες, οι οποίες ονομάστηκαν θέματα. Σε κάθε θέμα είχε την έδρα του ένα ιδιαίτερο στρατιωτικό σώμα, το οποίο ονομαζόταν θέμα. Κατά την εποχή του Κωνσταντίνου Δ' η ελληνική γλώσσα (η οποία είχε αρχίσει να αντικαθιστά τη λατινική από την εποχή του Ηρακλείου), κυριαρχεί σε όλους τους τομείς της κρατικής δραστηριότητας. Ο Κων/νος Δ' μετά από δεκαεπτά χρόνια βασιλεία πέθανε το 685, αφού αναδείχτηκε ένας από τους μεγαλύτερους αυτοκράτορες του βυζαντινού κράτους.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ
ΗΛΙΑΣ ΛΑΣΚΑΡΗΣ
ΑΘΗΝΑ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΥΖΑΝΤΙΣ
1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2ZxDRAC
via IFTTT