Μονή Αγ. Ιωάννου Προδρόμου Μακρυνού - Γ (Μεγάρων και Σαλαμίνος)

Η μοναχική αδελφότης «της εν έτει 1960 ανασυσταθείσης ιερός Μονής... κατόρθωσεν εις βραχύ διάστημα χρόνου ν' αναδείξη την ιερόν ταύτην Μονήν εις εν των αξιολογωτέρων μοναστικών κέντρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας», έγραφε ο οικείος μητροπολίτης Μεγάρων και Σαλαμίνος Βαρθολομαίος, το 1992. Η ίδρυση της Μονής, με την προσωνυμία «Μακρυνός» σε «αντιδιαστολή προς άλλους ναούς του αγίου Ιωάννου, που ευρίσκονται εντός και πλησίον των Μεγάρων», χάνεται στο απώτατο παρελθόν. Δύο παραδόσεις εμφανίζονται ως οι επικρατέστερες: Δύο μοναχοί από την Κωνσταντινούπολη, έχοντας μαζί τους λείψανα και την εικόνα του Τίμιου Προδρόμου θέλησαν να θεμελιώσουν στο σημείο αυτό Μονή, αλλά διώχθηκαν από πειρατές, αφού πρόλαβαν να κρύψουν τα λείψανα και την εικόνα στο λοφίσκο ΝΑ της σημερινής Μονής, που λέγεται «Εύρεσις». Αργότερα ένας βοσκός βρήκε τους κρυμμένους πνευματικούς θησαυρούς. Έτσι εξηγείται και η αφιέρωση του καθολικού στην Γ'εύρεση της τίμιας κεφαλής του Προδρόμου. Σύμφωνα με τη δεύτερη παράδοση, ιδρυτής υπήρξε ο όσιος Μελέτιος (11ος αιώνας), του οποίου το Τυπικό εφαρμοζόταν στη Μονή, εκδοχή που είναι και η επικρατέστερη. Κτισμένη σε υψόμετρο 200 μέτρων και σε απόσταση 3,5 χιλιομέτρων από την ανατολική ακτή του Κορινθιακού κόλπου (22 χιλιομέτρων από τα Μέγαρα), δέχθηκε επανειλημμένος πειρατικές επιδρομές Αγαρηνών και Φράγκων, που κάθε φορά την απογύμνωναν από τους κειμηλιακούς θησαυρούς της. Στη βυζαντινή περίοδο, άγνωστον ακριβώς πότε, καταποντίσθηκε από μεγάλο σεισμό. Ευρήματα πρόσφατα μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Μονή ήταν κτισμένη σε άλλο σημείο, ενώ στη σημερινή της θέση υπήρχε το κοιμητήριό της. Η υπάρχουσα στο τέμπλο επιγραφή με ημερομηνία 'αψοβ' (1772) μαρτυρεί ότι το καθολικό έχει επανακτισθεί, ενώ η Μονή βρισκόταν σε ακμή περί το έτος 1730. Από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (φάκελλος 57 των Μοναστηριακών, περιόδου 1730-1833) εξάγεται με αδιάσειστα στοιχεία, ότι η Μονή ήταν κάτοχος αξιόλογης κτηματικής περιουσίας (από πωλητήρια, αφιερωτικά ή ανταλλαγές) στις περιοχές Αγίας Κυριακής, Μπόνι, Μούρτζια, Σχιναία, Μπίσια, Περαχώρα κ.λπ., ενώ διατηρούσε ελαιοτριβεία στο Βαθυχώριο και το Αλεποχώριο, τρεις αλευρόμυλους στο Μάζι και το μύλο του Κόκκαλη. Επομένως θα περιλάμβανε στη δύναμή της πολλούς μοναχούς. Εξαιτίας της δυνάμεως αυτής και του πλούτου, η συμβολή της στη διατήρηση της ελληνορθόδοξης αυτοσυνειδησίας των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής υπήρξε σημαντική. Διατηρούσε «κρυφό σχολειό» στη θέση Λούμπα. Πολλά συνεισέφερε και στον Αγώνα της ανεξαρτησίας. Λόγω θέσεως (πλησίον της οδού που συνέδεε τη Στερεά Ελλάδα με την Πελοπόννησο) και διότι με άδεια των Τούρκων οι μοναχοί ήταν οπλισμένοι για ν' αποκρούουν πειρατικές επιδρομές, πρωτοστάτησαν στην επίθεση των Δερβενοχωρίων εναντίον του Δράμαλη, ενώ πορευόταν από τα Γεράνεια προς το Μωριά, με επικεφαλής τον ηγούμενό τους Πάίσιο Ζωγράφο. Αποτέλεσμα ήταν ο Δράμαλης να χάσει ένα ή τρία από τα έξι κανόνια που είχε μαζί του. Του τα άρπαξαν οι μοναχοί και τα άλλα παλικάρια από τα Δερβενοχώρια Το πλήγμα που δέχθηκε ο Δράμαλης ήταν σημαντικό. Αυτό, και ειδικά η αρπαγή των κανονιών, είχε επιπτώσεις στη μάχη των Δερβενακίων και στην άλωση της Τριπολιτσάς. Σε έγγραφο του 1825 αναφέρεται ότι και τότε στρατολογήθηκαν μοναχοί του αγίου Ιωάννου Μακρυνού. Μετά την απελευθέρωση, η Βαυαροκρατία κατάφερε οδυνηρό πλήγμα κατά των Μοναστηριών. Με το διάταγμα της 25 Σεπτεμβρίου 1833 διέλυσε εκατοντάδες! Μεταξύ αυτών και του αγίου Ιωάννου Μακρυνού. Σε χειρόγραφη αναφορά του Νοεμβρίου 1834, που απόκειται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αναγράφεται ότι οι πατέρες της Μονής Φανερωμένης Σαλαμίνος, «επί παρουσία του κατά την επισκοπήν Αιγίνης Σ. Μητροπολίτου και του Επάρχου Μεγαρίδος» παρέλαβαν τα ιερά σκεύη, βιβλία, άμφια και κειμήλια «των διαλυθέντων μοναστηρίων του Αγίου Νικολάου Σαλαμίνος, ίου Αγίου Ιεροθέου Κυπαρισσιού και του Προδρόμου εις Μάζι...». Ακολουθεί αναλυτικός κατάλογος των παραδοθέντων. Η λοιπή περιουσία εκποιήθηκε από το νεοσύστατο κράτος υπέρ του Ταμείου του (κτήματα, βόδια, αγελάδες, αιγοπρόβατα και μελίσσια). Τα ελαιόδενδρα τα διαχειρίζονταν η κυβέρνηση. Οι μύλοι νοικιάζονταν συνήθως για 25 χρόνια. Ακόμα και η Μονή νοικιάσθηκε «για τριάντα αργύρια»! Μετά το έτος 1861 δεν υπάρχουν εξακριβωμένα στοιχεία για το εγκαταλειμμένο Μοναστήρι. Μόνο την ημέρα εορτής του Τιμίου Προδρόμου οι Μεγαρίτες «πανδημεί εξήρχοντο εις την πόλιν και πεζοπορούντες έφθανον εις την Μονήν, διά να συνεορτάσουν», να εκπληρώσουν τα τάματά τους και -στη διάρκεια του τριήμερου εορτασμού- να τελέσουν και τη βάπτιση δεκάδων παιδιών που είχαν γεννηθεί με τις πρεσβείες του Αγίου. Οι συνέπειες της εγκαταλείψεως δεν άργησαν να φανούν: Η Μονή μεταβλήθηκε σε ερείπια. Διατηρήθηκαν μόνο ο μικρός ναός και λίγα υπόστεγα, ενώ η κτηματική περιουσία μοιράστηκε στους γεωργούς. Ιερείς από τα Μέγαρα έφθαναν κάπου - κάπου για να «λειτουργήσουν τον Άγιο», ώσπου στη δεκαετία του 1950 σχηματίσθηκε στην πόλη αυτή μια μικρή «συνοδεία» ευσεβών γυναικών, υπό την πνευματική καθοδήγηση του αρχιμανδρίτου Δαμασκηνού Κατρακούλη και της (νυν ηγουμένης) Μακρίνας (Θεανούς Σάλτα). Και το 1960, επί μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος Ιακώβου (Βαβανάτσου, f) και με την υπόδειξή του, η «συνοδεία» άφησε τον κόσμο και στις 14 Ιουλίου εγκαταστάθηκε στην ερειπωμένη Μονή. Στις 24 του μηνός έγινε η κουρά των 4 πρώτων μοναχών και από την επόμενη ημέρα άρχισε το επίμοχθο έργο για την ανασυγκρότηση της Μονής, με τη συμπαράσταση 70-80 εθελοντών! Σε διάστημα είκοσι μηνών «η Ιερά Μονή ανεστηλώθη, το ταπεινόν ναυδριον έγινε περικαλλής ναός και ολοκληρώθηκαν σχεδόν όλα τα κτίρια αυτής, ώστε όλοι απέδωκαν αυτό εις θαύμα. Εκτίσθησαν κελλιά, τράπεζα, μαγειρείον, μαγκιπείον (φούρνος), εργαστήρια, αρχονταρίκια, επισκοπείον, ξενώνες, φιάλη αγιασμού, καθώς και τα εκτός της Μονής παρεκκλήσια Γενεσίου της Θεοτόκου, αγίου Ιωάννου του Καλυβίτου και το προσκυνητάριον του Εσταυρωμένου, ...το παρεκκλήσιον του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (κοιμητηρίου) και εις τον Ν.Α. της Μονής ευρισκόμενον λόφον της ευρέσεως το χαριέστατον παρεκκλήσιον του Προφήτου Ηλιού». Το 1961 εκδόθηκε η υπουργική απόφαση για την «ανασύσταση» της Μονής και με αρχιερατικό Γράμμα ορίσθηκε ως ιερατικός προϊστάμενός της ο ιδρυτής π. Δαμασκηνός και το πρώτο Ηγουμενοσυμβούλιο. Η αδελφότης, εκτός από την προσευχή και την άσκηση, με εργασία και μόχθο επέτυχε να αγοράσει τα πέριξ της Μονής κτήματα, για λόγους ασφαλείας. Το 1970 εδέχθη την ευλογία της μετακομιδής τεμαχίου του ιερού λειψάνου από το αριστερό χέρι του Τιμίου Προδρόμου, από το αποκείμενο στην ιερά Μονή Μεταμορφώσεως Μετεώρων, μετά από ενέργειες του τότε μητροπολίτου Νικοδήμου (Γκατζιρούλη). Η Μονή δοκιμάσθηκε και υπέστη αρκετές ζημίες το 1981 από τους σεισμούς που είχαν ως επίκεντρό τους τις Αλκυονίδες νήσους, στον Κορινθιακό κόλπο. Το καθολικό του Μοναστηριού, αν και είναι ο παλαιός κοιμητηριακός ναός, μετά τη ριζική ανακαίνισή του το 1972, είναι ιδιαίτερα κατανυκτικός και μεγαλοπρεπής. Ο παλαιός επεκτάθηκε. Τα προς τη νότια και βόρεια πλευρά τυφλά τόξα ανοίχθηκαν και σχηματίσθηκαν κυλινδρικοί θολοί και ο πριν μονόκλιτος σταυρικός ναός μετατράπηκε σε τρίκλιτο σταυροειδή. Το ιερόν έγινε τρίκογχο και στις δύο κόγχες καθιερώθηκαν άγιες τράπεζες προς τιμήν του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και των αγίων Δέκα Μαρτύρων των Μεγάρων. Ο τρούλλος διατήρησε εσωτερικός την αρχική μορφή του, εξωτερικός όμως υπερυψώθηκε. ΝΔ και ΒΔ δεσπόζουν τα δύο περίτεχνα κωδωνοστάσια. Εντυπωσιακός εξωτερικά ο ναός, κατανύσσει εσωτερικά τον προσκυνητή. Η τάξη και η ευπρέπεια υποπίπτουν αμέσως στην αντίληψή του. Οι εικόνες των ξυλόγλυπτων προσκυνηταριών και του κτιστού τέμπλου, που χρονολογείται από το 1772, οι λειψανοθήκες με τα χαριτόβρυτα τεμάχια του σκηνώματος των Αγίων, οι κανδήλες, οι κατάγραφοι από αρίστης βυζαντινής τέχνης νεότερες τοιχογραφίες, μαζί με τις ελάχιστες διασωθείσες παλαιές, ανυψώνουν το νου και την καρδιά σε σφαίρες ουράνιες. Τα υπόλοιπα κτίσματα της Μονής σχηματίζουν το παραδοσιακό ορθογώνιο σχήμα και υψώνονται σε δύο ορόφους. Στο ισόγειο βρίσκονται οι κοινόχρηστοι χώροι (αρχονταρίκια, γεροντικά, τράπεζα πλούσια εικονογραφημένη, το παλαιό μαγειρείο και αποθήκες, το θυρωρείο, το συνοδικό για συνάξεις και επίσημες τελετές της αδελφότητος). Στο δεύτερο όροφο βρίσκονται κυρίως τα κελλιά και το επισκοπείο. Στο συγκρότημα υπάρχουν και τα παρεκκλήσια Γενεσίου της Θεοτόκου και αγίου Ιωάννου του Καλυβίτου, με θαυμάσιες και πρωτότυπες τοιχογραφίες. Καθώς η αδελφότητα αυξήθηκε σε αριθμό μελών, το 1980 στη νοτιοδυτική πλευρά της Μονής κτίσθηκε νέο τετραώροφο κτίριο στο οποίο στεγάσθηκαν: η νέα μεγάλη τράπεζα, πλούσια αγιογραφημένη από τις μοναχές, το νέο ευρύχωρο μαγειρείο, το κελλάρι, το αρτοποιείο, κελλιά και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Στο β'' όροφο εγκαταστάθηκαν τα εργαστήρια, «όπου συνάγονται όλαι αι μοναχοί και εργοχειρούν, συνδυάζουσαι την άσκησιν του σώματος με την προσευχήν». Στον τρίτο όροφο είναι το αγιογραφείο και τα υπόλοιπα κελλιά. Εκτός του συγκροτήματος είναι το κοιμητήριο με το ναΰδριο του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, οι ξενώνες, ο κήπος και οι εγκαταστάσεις για τα ζώα, το κηροπλαστείο, αποθήκες και λοιποί βοηθητικοί χώροι. Όλα, σε ένα απέριττο και όμορφο σύνολο, που δένει θαυμάσια με το φυσικό περιβάλλον. Η Μονή έχει την ευλογία να φυλάσσει μεταξύ των λειψάνων: Τεμάχιο της αριστερός χειρός του Προδρόμου, άγιον αίμα από την κεφαλήν του και τεμάχιο Τίμιου Ξύλου. Στο κειμηλιοφυλάκιό της υπάρχουν χειρόγραφα, παλαιές εκδόσεις, εικόνες, σκεύη και άμφια, ενώ εκτίθενται και άφθαστου κάλλους σύγχρονα έργα των αδελφών της Μονής (χρυσοκέντητοι επιτάφιοι, αρχιερατικές στολές, φελόνια, καλύμματα αγίας τραπέζης). Ιδιαίτερης αξίας, πραγματικό έργο τέχνης, είναι ο Επιτάφιος της οσίας Μακρινής, κεντημένος μεταξύ των ετών 1985-90, δώρο της αδελφότητος στην ηγουμένη Μακρινά. Η πολυάριθμη αδελφότητα, εκτός από τα συνήθη μοναστικά διακονήματα, θητεύει και καλλιεργεί με θείο ζήλο την αγιογραφία, την κεντητική, την ιερορραπτική, ακολουθώντας το παράγγελμα του οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου: «Ψυχή νήφε, ίνα σωθής, σώμα έργασαι, ίνα τραφής». Επίσης επεδίωξε την αδελφική αναστροφή με μελλοντικές αδελφότητες, φιλοξενεί νεάνιδες από τις ιεραποστολικές χώρες της Αφρικής ή παιδιά χριστιανικών ιδρυμάτων προστασίας. «Χωρίς να αλλοιώνουν την παράδοσιν του Ανατολικού ορθοδόξου μοναχισμού, ...πληρούν με τον παραδοσιακόν τρόπον την εντολήν της αγάπης».

Ευάγγελος Π. Λέκκος

Τα ελληνικά μοναστήρια

from ανεμουριον https://ift.tt/2DWdJ5x
via IFTTT