 |
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΣΕ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΤΑΒΕΡΝΑ, ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ. ΑΠΟ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Ο ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΒΕΑΚΗΣ, ΟΡΘΙΟΣ, Ο ΠΑΥΛΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ, Η ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΘΑΣ. ΣΤΑ ΤΡΑΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ, ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟΑΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ (ΑΡΧΕΙΟ «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ», Κ.Γ. ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΥ). |
Με την προέλαση των χιτλερικών στρατευμάτων στην Ελλάδα κι ενώ η ξενική κατοχή γίνεται ολοένα ασφυκτικότερη, ο Ελληνισμός αναδιπλώνεται κι ανασυντάσσεται. Τη σιωπή και τον τρόμο των πρώτων ημερών θα διαδεχθεί ο ψίθυρος, η φωνή, η κραυγή, μια πρωτοφανής πνευματική έκρηξη, την οποία δεν πρέπει να περιορίσουμε σε ό,τι έχουμε συνηθίσει να χαρακτηρίζουμε αντιστασιακή λογοτεχνία. Είναι ένα πολύμορφο φαινόμενο πνευματικής παρουσίας και εθνικής παρρησίας. Κάποιες πτυχές του άγνωστες κι αδιερεύνητες θα επιχειρήσουμε να αποδώσουμε πολύ σχηματικά και αυτονόητα αποσπασματικά στη συνέχεια με επίγνωση ότι αδικούμε το εκπληκτικό και μοναδικό αυτό φαινόμενο, προσφέροντας μια λυμφατική και ωχρή εικόνα του.
Οι εφημερίδες
Το πνευματικό κλίμα των ημερών αποδίδουν στις κύριες εκφάνσεις του, παρά τη λογοκρισία, οι εφημερίδες της εποχής όπου καταγράφεται ένας παράλληλος πνευματικός αγώνας από τις πρώτες σπασμωδικές κινήσεις, μέχρι το ξέσπασμα και το κορύφωμα του. Φιλολογικά και λογοτεχνικά κείμενα συμπεριλαμβάνονται στις σελίδες τους και ο ερευνητής εντυπωσιάζεται από τη μαχητική συστράτευση του πνευματικού κόσμου. Αξιομνημόνευτα είναι τα πρωτοσέλιδα χρονογραφήματα που υπέγραφαν στο Ελεύθερο Βήμα ο Π. Παλαιολόγος και ο Δ. Ψαθάς, στην Πρωία ο Κ. Βάρναλης, στα Αθηναϊκά Νέα ο Γρ. Ξενόπουλος, στην Καθημερινή ο Σπ. Μελάς, στην Ακρόπολη ο Α. Λιδωρίκης και στη Βραδυνή ο Τ. Μωραϊτίνης. Τακτικές στήλες κριτικής βιβλίου διαθέτουν το Ελεύθερο Βήμα (Μ. Ροδάς), η Βραδυνή (Κ. Μπασπάς), τα Αθηναϊκά Νέα (Γ. Ξενόπουλος) και η Ακρόπολις (Α. Παπαδήμας), ενώ επιφυλλίδες, μελέτες και άρθρα για πρόσωπα και θέματα της λογοτεχνίας, της ιστορίας, της λαογραφίας φιλοξενούνται στην Πρωία (από 6 — 11 — 42, καθημερινές συνεργασίες των Α. Τερζάκη, Π. Χάρη, Η. Βενέζη, Μ. Καραγάτση, Λ. Κουκούλα κ.ά.), στο Ελεύθερο Βήμα (Κ.Θ. Δημαράς κ.ά.), στον Πρωινό Τύπο (Π. Χάρης κ.ά.), καθώς και στην Καθημερινή (ο Τ. Παπατσώνης δημοσιεύει σε συνέχειες Σκιαγραφήματα 40 χρόνων παγκόσμιας λογοτεχνίας 1875 — 1914). Αρκετός χώρος παραχωρείται και για τη δημοσίευση μυθιστορημάτων σε συνέχειες. Η λογοκρισία και η περιορισμένη πολιτική ειδησεογραφία οπωσδήποτε ευνοούσαν ανάλογες σελίδες και στήλες στις εφημερίδες, είναι όμως σαφής, όπως προκύπτει κι από επιστολές αναγνωστών, η δίψα του κοινού για τα πνευματικά ζητήματα, που παρουσιάζεται ως αναγκαία προϋπόθεση και συνειδητή επιλογή για τη διατήρηση της εθνικής φυσιογνωμίας και πολιτιστικής παράδοσης.
Τα βιβλία
Παρά τις τραγικές συνθήκες του 1942 η αναγνωστική βουλιμία οξύνεται και «η ζήτησις των βιβλίων κρίνεται ως η πλέον φανερή εκδήλωσις της πνευματικής ανησυχίας της εποχής... ερριχθήκαμε όλοι στο διάβασμα, άλλοι για να γίνουν καλλίτεροι, άλλοι για να παρηγορηθούν, άλλοι για να σκοτώσουν την ωρα τους». (Ελεύθ.Βήμα 18.4.42). Οι μικρές αγγελίες των εφημερίδων κατακλύζονται από προσφορές για αγορές και πωλήσεις βιβλίων — πολλοί ως γνωστόν πωλούσαν τα βιβλία τους για να επιβιώσουν, όπως λ.χ. ο Λαπαθιώτης — ή δανεισμό για ανάγνωση. Διαβάζουμε συχνά: «Δανειστική βιβλιοθήκη. Με 1.000 δραχμές το μήνα παίρνετε στο σπίτι σας και διαβάζετε όσα βιβλία θέλετε»... (Αθηναϊκά Νέα 26.11.42), «Νωρίς στο σπίτι για να 'σαι ήσυχος. Με ένα καλό βιβλίο περνάς θαυμάσια την ώρα σου. Διαθέτουμε 50 χιλιάδες βιβλία ελληνικά και ξένα. Μπορείτε να γραφείτε συνδρομητές. Δανειστική Γ. Τσουκαλά» (Ελεύθερο Βήμα 16 — 8 — 44).
 |
Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ, ΣΤΙΣ 28 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1943, ΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΣΕ ΕΝΑ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΠΛΗΘΟΣ ΝΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΘΕΙ ΣΤΟ Α' ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, ΣΕ ΜΙΑ ΑΥΘΟΡΜΗΤΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΑΔΟΥΛΩΤΟΥ ΦΡΟΝΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ, ΑΝ ΚΑΙ ΑΡΡΩΣΤΟΣ, ΗΤΑΝ ΠΑΡΩΝ ΓΙΑ ΝΑ ΤΙΜΗΣΕΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΟ ΔΑΣΚΑΛΟ ΤΟΥ. ΤΟ ΕΓΚΩΜΙΟ ΠΟΥ ΕΚΦΩΝΗΣΕ ΗΤΑΝ ΕΝΑ ΣΑΛΠΙΣΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΟΥ ΔΙΑΠΕΡΑΣΕ ΤΙΣ ΨΥΧΕΣ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝ: «ΗΧΗΣΤΕ ΟΙ ΣΑΛΠΙΓΓΕΣ, ΚΑΜΠΑΝΕΣ ΒΡΟΝΤΕΡΕΣ, ΔΟΝΗΣΤΕ ΣΥΓΚΟΡΜΗ ΤΗ ΧΩΡΑ ΠΕΡΑ ΩΣ ΠΕΡΑ...». ΚΑΙ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ ΑΡΧΙΣΕ ΝΑ ΨΕΛΝΕΙ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΑΣ ΥΜΝΟ ΚΑΙ ΝΑ ΖΗΤΩΚΡΑΥΓΑΖΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (ΦΩΤ.: Κ. ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΥ — ΑΡΧΕΙΟ Ν. ΠΟΛΙΤΗ). |
Τα βιβλία πωλούνται σε κεντρικά βιβλιοπωλεία αλλά και σε υπαίθρια καροτσάκια. «Ανθρωποι με το τενεκεδάκι στο χέρι για την ποθητή φασολάδα ξεχνιούνται μπροστά στον όγκο των βιβλίων και ζουν με τη χαρά των περιεχομένων τους. Τα μάτια τους βγάζουν φλόγες», σημειώνεται στο Ελεύθερο Βήμα (26.6.42), ενώ στα Αθηναϊκά Νέα (9.6.42) επισημαίνεται: «Η πνευματική απασχόληση όσο κι αν δεν ισοδυναμεί με ένα πιάτο αχνίζουσα φασολάδα, περιφρουρεί όμως την ανθρώπινη ανωτερότητα, διακρίνει τον άνθρωπο από τα άλλα τετράποδα». Χαρακτηριστικό είναι ότι απολογιστικά το 1942 κρίνεται ως έτος όχι γόνιμον εις έκδοσιν αλλά γόνιμον εις κατανάλωσιν βιβλίων (Πρωινός Τύπος 5.1.43).
1943 — 44
Η πνευματική κίνηση κορυφώνεται το 1943. Γίνεται λόγος για πνευματικό οργασμό και στο πλαίσιο της απίθανης βιβλιοπαραγωγής του '43 (Π. Χάρης, Πρ. Τύπος 24.7.43) το βιβλίο θεωρείται πλέον «είδος πρώτης ανάγκης» (Ελ. Βήμα, 19.5.43», Πρ. Τύπος, 24.7.43). Κυριαρχούν οι νέες εκδόσεις των Ελευθερουδάκη, Αετού, Άλφα και στους εκδότες αποδίδεται δικαιολογημένα «μερίδιο επαίνου και τιμής που στέρξανε να πειραματιστούν, να ριψοκινδυνεύσουν ιδίως στις αρχές μιας εποχής το ιδεολογικό μαζί και εμπορικό παιχνίδι τους» (Ακρόπολις 21.1.44). Η ποσότητα όμως των βιβλίων δεν συνοδεύεται και από ανάλογη ποιότητα και εύλογα ο Σ. Μελάς επισημαίνει ότι «αυτό το ενδιαφέρον που φούντωσε τόσο ραγδαία είναι τώρα σαν ένα πλατύ ποτάμι που κατεβάζει τα πάντα, ακόμη και λάσπη» (Βραδυνή 28.4.43).
 |
Η «ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ» ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ. ΗΤΑΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ ΤΟΥ '42 ΩΣ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ '42 (6 ΤΕΥΧΗ), ΜΕ ΕΜΠΝΕΥΣΤΕΣ ΤΟΝ Τ. ΛΙΓΝΑΔΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΛΕΞ. ΚΟΤΖΙΑ, ΠΟΥ ΕΚΑΝΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ. |
Νέο κύμα βιβλίων κατακλύζει το 1944. Ο Π. Παλαιολόγος μιλά για «είκοσι πέντε νέα βιβλία κάθε μέρα» (Ελ. Βήμα 11.1.44), ο Μελάς για «οξεία φιλολογιτιδα» (Καθημερινή 29.1.44) και «περίοδο αναγνωστικού πυρετού», ενώ ο Ξενόπουλος κολυμπά «στον ωκεανό των νέων βιβλίων» (Αθ. Νέα 1.5.44). Ο χειμώνας '43 — ’44 σημαδεύεται και από την Ίδρυση νέων εκδοτικών οίκων που όχι τυχαία επιλέγουν ονόματα πουλιών ως προσωνυμίας τους (Αετός, Γλάρος, Πελαργός, κ.ά.). Το 1943 ιδρύεται βέβαια κι ο Ίκαρος. (Ειδικά για την εκδοτική κίνηση βλ. το άρθρο του Δ. Δασκαλόπουλου, «Διαβάζω» αρ. 58 1982.)
Τα λογοτεχνικά περιοδικά
Πρωτοφανή ακμή γνωρίζει ο λογοτεχνικός περιοδικός Τύπος. Χαρακτηριστική η διαπίστωση του Π. Χάρη (Πρ. Τύπος 1.10.43): «Αν μερικοί με ρωτούσαν τι παράγει ο τόπος μας στη δύσκολη αυτή εποχή θ' απαντούσα χωρίς δισταγμό θεατρικά συγκροτήματα και φιλολογικά περιοδικά. Τα τελευταία οημαιοστολίζουν πανηγυρικά τα κεντρικά κιόσκια της Αθήνας». Χωρίς υπερβολή μόνο ο Σολωμικός στίχος «το χάσμα π' άνοιξε ο σεισμός ευθύς κι εγιόμισε άνθη», μπορεί να αποτυπώσει την εκδοτική αυτή ευφορία και το μοναδικό και αποφασιστικό ρόλο των περιοδικών. Η συγκομιδή πρωτοεκδιδόμενων περιοδικών υπερβαίνει τα 35 (21 στην Αθήνα, 2 στη Θεσσαλονίκη, αλλά και ο Πύργος, η Μυτιλήνη, η Πάτρα, ο Βόλος, τα Γιάννενα, η Χαλκίδα, ο Πειραιάς έχουν τη δίκη τους φωνή). Στον αριθμό δεν περιλαμβάνονται η «γηραιά κυρία» των γραμμάτων μας, η «Ν. Εστία», η ετήσια «Φιλολογική Πρωτοχρονιά» και το «Κουαντρίβιο» που εκδόθηκε από τις ιταλικές αρχές και προσπάθησε να προσεταιρισθεί το ελληνικό πνευματικό δυναμικό. Σ' αυτά πρωτοεμφανίζονται όλοι σχεδόν οι ποιητές και πεζογράφοι της α' μεταπολεμικής γενιάς: Αλεξάνδρου, Αναγνωστάκης, Δάλλας, Α. Κοτζιάς, Α. Ζέη, Παπαδίτσας, Πατρίκιος, Σινόπουλος, Καχτίτσης, Α. Νικολαΐδης, Γ. Παυλόπουλος, Θ.Δ. Φραγκόπουλος, Κώστας Στεργιόπουλος, Σαμαράκης, Κ. Κύρου, Λ. Στεφάνου, κ.ά. Εδώ θα καταθέσουν τις πρώτες ανησυχίες και οι Α. Μάνεσης, Μ. Πλωρίτης, Τ. Λιγνάδης, Κ. Σκαλιόρας, Εμ. Κάσδαγλης, κ.ά. Όχι απλώς συνεργάζονται, αλλά πρωτοστατούν ως εκδότες ή μόνιμοι συνεργάτες περιοδικών. Πλάι τους οι καταξιωμένοι Μυριβήλης, Κόντογλου, Σικελιανός, Καραγάτσης, Ελύτης, κ.ά.
 |
Η «ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΩΝΗ» ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ ΤΟΥ '43 ΕΩΣ ΤΟΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ '44. ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Γ. ΔΑΛΛΑΣ, ΑΛΚΗ ΖΕΗ, ΜΑΡΙΟΣ ΠΛΩΡΙΤΗΣ, ΜΑΝΩΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ, ΤΑΚΗΣ ΛΑΜΠΡΙΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΣΚΑΛΙΩΡΑΣ Κ.Α. |
Βασικός κοινός στόχος η αναζήτηση ζωτικού χώρου έκφρασης και παράλληλα η πνευματική θωράκιση και σφυρηλάτηση του εθνικού φρονήματος που υπονομευόταν από την αχαλίνωτη ξένη προπαγάνδα. Ενα σπουδαίο μέρος της πνευματικής ζωής, η φωτεινή όψη των δύσκολων ημερών αποτυπώνεται στα περιοδικά που ρίχνονται μποτίλιες στο πέλαγος, μεταφέροντας μηνύματα τέχνης, αντίστασης, ζωής. Τύπος που εκδίδεται «στο πείσμα των τυράννων» όπως σημειώνει ο Σεφέρης (Μέρες). Περιοδικά που τυπώνονται σε ευτελές χαρτί, με χρήμα από εισφορές ή από την εξαργύρωση της μερίδας του συσσιτίου και σχεδιάζονται μυστικά. Βραχύβια τα περισσότερα, τόσο αναγκαία όμως στη συμπλήρωση του λογοτεχνικού μωσαϊκού. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένους τίτλους: Καλλιτεχνικά Νέα, Φιλολογική Κυριακή, Φιλολογικά Χρονικά, Νεανική Φωνή, Φοιτητική Τέχνη, Παλμός, «Φοιτητική τέχνη», «Ξεκίνημα της Νειότης» κ.ά. Ένας πραγματικά μυθικός κόσμος με φασολάδα χωρίς φασόλια και τιμές περιοδικών από 10.000 το α' τεύχος μέχρι 600 εκατομμύρια το τελευταίο μέσα σ' ένα χρόνο επιμένει να δίνει το πνευματικό «παρών» ακόμη και με χιούμορ και αυτοσαρκασμό. «Καταστρεπτική πλημμύρα σημειούται εις τας Αθήνας. Πρόκειται περί πλημμύρας φιλολογικών περιοδικών, η οποία λύει οριστικώς το πρόβλημα του πλήρους συσκοτισμού των Αθηναίων».
Διαλέξεις - Εκδηλώσεις
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της πνευματικής κίνησης, και ο μεγάλος αριθμός διαλέξεων που ο Μελάς (Ενα δείγμα από τα πολυάριθμα φιλολογικά — λογοτεχνικά περιοδικά που κυκλοφόρησαν στα χρόνια της δουλείας με κοινό στόχο τη σφυρηλάτηση του εθνικού φρονήματος και την υπονόμευση της ασύστολης κατοχικής προπαγάνδας. Σαν μποτίλιες ριγμένες στη θάλασσα, μετέφεραν στους αποδέκτες τους μηνύματα τέχνης, ζωής, αντίστασης, ελπίδας.. Νέα 3.4.43) θεωρεί «ένα ακόμη δείγμα αντίδρασης του κοινού στην τροφιμολογία της εποχής». Έχουμε πληροφορίες για τις διαλέξεις των Α. Σικελιανού, Σπ. Μελά, Στ. Μυριβήλη, κ.ά. που δόθηκαν στο θέατρο Κυβέλη και μάλιστα με εισιτήριο και εκδόθηκαν σε ξεχωριστά φυλλάδια. Ανάλογες εκδηλώσεις και διαλέξεις δίνονταν στο Θέατρο Τέχνης και σε άλλες αίθουσες επ' αφορμή και των εκλιπόντων τα χρόνια αυτά (Παλαμά, Γρυπάρη, Μαλακάση, κ.ά.).
Συγκεντρώσεις λογοτεχνών - Νέα λογοτεχνικά σωματεία
Οι πνευματικές ζυμώσεις αλλά κυρίως τα οξυμένα βιοτικά προβλήματα συνετέλεσαν στη σύσφιγξη των σχέσεων των πνευματικών ανθρώπων, χωρίς να λείπουν βέβαια και οι φιλολογικές έριδες και προσωπικές επιθέσεις. Οι φιλικές παρέες των λογοτεχνών των Αμπελοκήπων, της Καλλιθέας, των Κρητών κ.ά. είναι ευρύτερα γνωστές (βλ. περ. «Διαβάζω» αρ. 58,1982) και στις περισσότερες των περιπτώσεων κατέληγαν σε αντιστασιακές ομάδες. Η Βραδυνή (29.10.43) πάντως φρόντιζε να διασκεδάζει τυχόν υποψίες των κατακτητών για ύποπτους σκοπούς γράφοντας «επ' εσχάτων ήρχισαν δημιουργούμενα καθ' εαυτό λογοτεχνικά πάρτυ, όπου η φιλολογική συζήτησις αποτελεί τον σκοπό των συγκεντρώσεων αποκλειόμενων άλλων ενασχολήσεων».
 |
ΕΝΑ ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΛΥΑΡΙΘΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ — ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΜΕ ΚΟΙΝΟ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΣΦΥΡΗΛΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΦΡΟΝΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΥΣΤΟΛΗΣ ΚΑΤΟΧΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ. ΣΑΝ ΜΠΟΤΙΛΙΕΣ ΡΙΓΜΕΝΕΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ, ΜΕΤΕΦΕΡΑΝ ΣΤΟΥΣ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΤΟΥΣ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ, ΖΩΗΣ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ, ΕΛΠΙΔΑΣ. |
Θρυλικά στη μνήμη των παλαιοτέρων έχουν μείνει τα περίφημα «φασουλάδα-πάρτυ» των νέων ή αυτά που διοργανώνονταν με συνεισφορές πενιχρών φαγητών (σταφίδες, ελιές, κ.ά.) και όπου με πρόφαση κάποιο λογοτεχνικό διαγωνισμό της «Διάπλασης» οι νέοι είχαν τη δυνατότητα να συζητούν την Ίδρυση νέων περιοδικών και να σχεδιάζουν την αντιστασιακή δράση. Πνευματικά στέκια δόκιμων λογοτεχνών αλλά και επίδοξων νέων βρίσκονταν στη στοά της Θεμιστοκλέους 11 όπου στεγαζόταν ο εκδοτικός οίκος Αρ. Μαυρίδη, στο πατάρι του βιβλιοπωλείου — εκδ. οίκου Ίκαρου, πίσω από την Παλιά Βουλή, στο βιβλιοπωλείο Ελευθερουδάκη, στο βιβλιοπωλείο της Εστίας, στην ταβέρνα «Μεθυσμένο Καράβι», της οδού Αφροδίτης 7 στην Πλάκα καθώς και στα γραφεία του Πρακτορείου Πνευματικής Συνεργασίας του Μάριου Βαϊάνου. Μοναδική ήταν η ατμόσφαιρα στις σκάλες και τα γραφεία της «Διάπλασης των Παίδων» στην οδό Ευριπίδου όπου συνωστίζονταν οι φανατικοί για γράμματα νέοι της εποχής, πολλοί από τους οποίους προχώρησαν σε σύμπηξη διαπλασιακών συλλόγων. Η Εστία Λογοτεχνών φρόντιζε για την εξασφάλιση συσσιτίου στα μέλη της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, ενώ έντονη δραστηριότητα ανέπτυξε και ο νεοσύστατος Σύνδεσμος Ελλήνων Λογοτεχνών. Κλείνοντας δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε πως η πνευματική κίνηση της Κατοχής δεν ήταν παρά η αποτελεσματικότερη φυσική άμυνα στη βία, στα προτεταμένα όπλα των κατακτητών, στην πείνα, την ταπείνωση, τον εξευτελισμό. Όπως εύστοχα σημειώνει ο Μανόλης Αναγνωστάκης, «μ' όλη τη δραματικότητά της η Κατοχή ήταν μια εποχή έξαρσης, ανάτασης, ελπίδας. Τα ανθρωπάκια έγιναν ξαφνικά Άνθρωποι, ο μικρός ο ανώνυμος τεντώθηκε στα όρια του μεγαλείου. Στην Κατοχή το χαμόγελο δεν έλειψε από τα χείλη, το ανέκδοτο έπαιρνε κι έδινε, οι αναμνήσεις μας σήμερα μπλέκονται με πικρές νοσταλγίες και με ήχους ακορντεόν. Στα κατοπινά χρόνια υποχρεωθήκαμε να πιούμε ως τον πάτο το δηλητήριο της απανθρωπιάς. Η Κατοχή είναι ένας πολύχρωμος πίνακας όπου το μαύρο δένει αρμονικά με το κόκκινο, με το γαλάζιο με όλα τα χρώματα της ίριδας».
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΠΟΥΦΕΑ
ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΑΘΗΝΑ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ
1999
from ανεμουριον https://ift.tt/39Y1aVg
via IFTTT