Δεύτερο ταξίδι (1823-1824)

H ΟΙΚΙΑ ΚΑΨΑΛΗ ΟΠΟΥ ΕΜΕΝΕ Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝΑΣ ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ. Η ΣΥΝΟΔΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ Ο ΙΔΙΟΣ, ΟΠΩΣ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΑΝΧΟΠ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΠΡΟΗΓΗΘΕΙ, ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΝ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΝΩ ΟΡΟΦΟ, ΕΝΩ ΣΤΟ ΙΣΟΓΕΙΟ ΣΤΡΑΤΩΝΙΖΟΤΑΝ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΣΩΜΑΤΟΦΥΛΑΚΩΝ. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ Ο ΒΥΡΩΝΑΣ ΔΙΕΜΕΝΕ ΣΤΟ ΥΠΕΡΥΨΩΜΕΝΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΠΟΥ ΒΛΕΠΕΙ ΠΡΟΣ ΤΗ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ. ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΑΝΑΤΙΝΑΧΤΗΚΕ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΚΑΨΑΛΗ. ΣΤΑ 1924, ΕΠΕΤΕΙΟ 100 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΝ ΒΥΡΩΝΑ, ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΝ ΣΤΗΘΗΚΕ ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ ΣΤΗΛΗ (ΥΔΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΝ W. PURSER).

Η διάδοση των ανθρωπιστικών σπουδών στη Δύση, πρόξενος θαυμασμού των ξένων προς την ελληνική αρχαιότητα, έφερε στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα πολλούς αρχαιολάτρες επισκέπτες, αναπτύσσοντας έμμεσα και τη συμπάθεια πολλών εξ αυτών προς τον υπόδουλο ελληνισμό, συμπάθεια η οποία αποτυπώθηκε και στα δημοσιεύματά τους. Σε συνδυασμό με το κλίμα του ρομαντισμού και των κηρυγμάτων περί της ελευθερίας των λαών, που γέννησαν οι επαναστάσεις του τέλους του 18ου αι. και διέδωσε ο άνεμος των ναπολεόντειων πολέμων, δημιουργήθηκε ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο βρήκε ανταπόκριση και η ιδέα της στηρίξεως της επαναστάσεως των Ελλήνων.

Ευνοϊκά διατεθειμένη απέναντι του ελληνικού απελευθερωτικού κινήματος, προσετέθη γρήγορα η εθελοντική συμπαράσταση της ευρωπαϊκής και της αμερικανικής κοινής γνώμης, αντίθετα με την εχθρική, έναντι της Ελληνικής Επαναστάσεως, στάση της ευρωπαϊκής διπλωματίας, τα νήματα της οποίας κινούσε η Ιερά Συμμαχία, με ψυχή της τον πανίσχυρο Metternich, καγκελάριο και υπουργό Εξωτερικών της Αυστρίας και υποστηρικτή του status quo στην Ελλάδα.

Το ζωηρό λαϊκό φιλελληνικό κίνημα, ανεξάρτητο από κοινωνική τάξη, με μεγαλύτερη αντιπροσώπευση από την αστική κοινωνία, εκφράστηκε αμέσως με την άφιξη εθελοντών στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους υπήρξαν και εκείνοι που επιζητούν στρατιωτική σταδιοδρομία και εργασία, οι ναπολεόντειοι πόλεμοι είχαν λήξει. Όμως, οι περισσότεροι υπήρξαν αγνοί ιδεολόγοι, οπαδοί του φιλελευθερισμού, και με την έκρηξη της Επαναστάσεως κατέβηκαν ενθουσιώδεις στην Ελλάδα, βαθιά συγκινημένοι από το δράμα της αγωνιζόμενης χώρας.

Φλογερός υποστηρικτής της ιδέας της απελευθερώσεως των Ελλήνων, ο Άγγλος ρομαντικός ποιητής Lord Byron την εξέφρασε στα κείμενά του ήδη από την πρώτη του επαφή με την Ελλάδα (1809-1811). Αργότερα, πραγματοποιώντας δεύτερο και τελευταίο ταξίδι (1823-1824) στην ήδη επαναστατημένη χώρα, ήρθε και να αγωνισθεί γι’ αυτήν.

Παραλλήλως, με τον μαχόμενο φιλελληνισμό, σε πολλές χώρες συγκροτήθηκαν τα φιλελληνικά κομιτάτα, με σκοπό την με κάθε τρόπο ενίσχυση του ελληνικού αγώνα, κυρίως με εράνους, δημοσιεύματα, αποστολή εθελοντών, μέριμνα για τους πρόσφυγες. Η μεγαλύτερη φιλελληνική δραστηριότητα σημειώθηκε στις χώρες Γερμανία και Ελβετία, στις οποίες σχηματίσθηκαν και οι πρώτες φιλελληνικές επιτροπές (ήδη τον Αύγουστο του 1821), στη Γαλλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Στην Αγγλία, ο ελληνικόw αγώνας αντιμεtωπίσθηκε κατά τα πρώτα χρόνια με περιορισμένες εκδηλώσεις. Την πρώτη έντονη αίσθηση προξένησαν οι σφαγές της Χίου (1822). Ο αγγλικός φιλελληνισμός εκδηλώθηκε οργανωμένα με τη στροφή της αγγλικής εξωτερικής πολιτικής, αφ’ ότου (αρχές του 1823) ο υπουργός Εξωτερικών George Canning αναγνώρισε τον κηρυχθέντα από τους Έλληνες θαλάσσιο αποκλεισμό στις ελληνικές θάλασσες - de facto αναγνώριση των Ελλήνων ως εμπόλεμων.

Το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου (London Greek Commitee) ιδρύθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1823, αρχικά σε πλαίσιο ανθρωπιστικό, αργότερα οι κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν το φιλελληνικό κίνημα για την εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων. Το Κομιτάτο ιδρύθηκε από τους δραστήριους John Bowring, ο οποίος ορίστηκε γενικός γραμματέας του και Edward Blaquiere· ο δεύτερος εξουσιοδοτήθηκε αμέσως να μεταβεί στην Ελλάδα και να εξετάσει την πραγματική κατάσταση, προκειμένου να γίνουν ενέργειες για δανειοδότηση προς την επαναστατημένη χώρα. Στα 26 πρώτα μέλη περιλαμβάνονταν προσωπικότητες της αγγλικής κοινωνίας, καθώς και ο Heremy Bentham, θεωρητικός του πολιτικού και κοινωνικού ριζοσπαστισμού.

Το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου περιέλαβε στους πρώτους στόχους του και τον προσηλυτισμό του Byron, ο οποίος ευρίσκετο τότε στην Ιταλία. Ζούσε τον τελευταίο μεγάλο του έρωτα με την κόμησσα Teresa Guiccioli και εξακολουθούσε τη σύνθεση διαφόρων ειδών ποιητικών έργων, ενώ συμπλήρωνε τα Άσματα του αριστουργήματος του «Don Juan» (ο Byron, με διάφορες διακοπές, ασχολήθηκε με αυτό το έργο μέχρι το θάνατό του στο Μεσολόγγι, όπου είχε φέρει μαζί του το ημιτελές 17ο Άσμα του έργου).

Η συνάντηση (Μάρτιος 1823) του εκπροσώπου του Κομιτάτου Ed. Blaquiere με τον ποιητή έγινε στη Γένοβα. Τέσσερις μήνες μετά, ο Byron αναχώρησε για την Ελλάδα με το βρίκι «Ηρακλής» με πρώτο σταθμό το Λιβόρνο, όπου φόρτωσε πυρίτιδα για κανόνια και άλλα αγγλικά εφόδια. Το φορτίο περιελάμβανε και δέκα χιλιάδες ισπανικά πιάστρα σε ρευστό και φάρμακα αρκετά για χίλιους ανθρώπους επί ένα έτος. Ο λόρδος έφερνε μαζί του και επιταγές για άλλες σαράντα χιλιάδες πιάστρα και επιστολές, σταλμένες από την Πίζα, του επισκόπου Άρτης Ιγνατίου για τους κυριότερους επιφανείς Έλληνες αρχηγούς και μέλη της κυβερνήσεως.

ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ

Ο Byron, ως πρώτο σταθμό στην Ελλάδα, επέλεξε τα Επτάνησα, τότε υπό αγγλική κατοχή, και στις 3 Αυγούστου 1823, το «Ηρακλής» αγκυροβολούσε στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς. Παραμένοντας στο νησί αυτό, σχεδίαζε τη μελλοντική του δράση στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα.

Με κύριο στοιχείο την παρόρμηση για δράση, το ψυχολογικό κλίμα του Byron είχε αρχίσει να αλλάζει από τον καιρό της παραμονής του στην Ιταλία, όπου το επαναστατικό κίνημα των Καρμπονάρων ευρίσκετο σε εξέλιξη και ο ποιητής είχε λάβει μέρος στις ενέργειες τους.

Παραμένοντας επί τέσσερις μήνες στα Μεταξάτα της Κεφαλλονιάς ο Byron, σχεδίαζε προσεκτικά τη μελλοντική του δράση. Λόγω πληροφοριών για διχόνοιες και για να γνωρίσει καλά την επικρατούσα κατάσταση στην Ελλάδα, προκειμένου να επιλέξει σε ποια επαναστατημένη περιοχή θα έπρεπε να κατευθυνθεί, είχε εγκαινιάσει αλληλογραφία με σημαίνοντες Έλληνες, πολιτικούς και στρατιωτικούς, όπως ο Μάρκος Μπότσαρης και ο πρόεδρος του Βουλευτικού Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, τους οποίους του είχε συστήσει ιδιαιτέρως ο Ιγνάτιος. Πολλοί και από όλες τις παρατάξεις, επιδιώκοντας την εύνοιά του, διοργάνωσαν και αποστολές προς τον φλογερό επαναστάτη ποιητή.

Στο διάστημα αυτό ο Byron ενίσχυε χρηματικά πρόσφυγες και απ’ αυτούς μίσθωσε με δικά του χρήματα 40 Σουλιώτες στρατιώτες, θαυμάζοντας την ανδρεία τους. Όμως, επειδή δεν άργησαν να του δημιουργήσουν προβλήματα, απηλλάγη απ’ αυτούς, καταβάλλοντας τους δύο μηνών μισθούς και τα ναύλα τους για το Μεσολόγγι.

Κατά τη διαμονή του στα Μεταξάτα έλαβε επιστολή με την αναγγελία ότι ονομάσθηκε κυρίως εκπρόσωπος του Αγγλικού Κομιτάτου του Λονδίνου. Στο διάστημα αυτό πραγματοποίησε και μια εκδρομή στη γειτονική Ιθάκη.

Ο Byron επέλεξε τελικά τη Δυτική Στερεά Ελλάδα. Αν και γνώριζε ότι πολλοί από τους ιθύνοντες είχαν υποψίες όσον αφορά την καθαρότητα και την ανιδιοτέλεια των απόψεών του αναχώρησε μέσω Ζακύνθου για το Μεσολόγγι.

Ο ΒΥΡΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΚΑΨΑΛΗ ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ,, ΜΕ ΤΟ ΣΚΥΛΟ ΤΟΝ ΛΕΟΝΤΑ ΚΑΙ ΠΙΣΩ ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΤΟΝ ΦΡΟΥΡΑΣ. (ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΥΡΩΝΙΚΩΝ ΕΝΘΗΜΑΤΩΝ ΓΕΝΝΑΔΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ, ΦΩΤ.: «ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ», 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ’94).

Το Μεσολόγγι, κάστρο της Ρούμελης και του Μοριά κολόνα, ήταν η μόνη οχυρωμένη της θέση και είχε έως τότε αντιμετωπίσει με επιτυχία δύο εχθρικές προσβολές - επιπλέον ήταν και η περιοχή η λιγότερο επηρεασμένη από τον ολέθριο εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος ήδη είχε ξεσπάσει στις υπόλοιπες ελεύθερες ελληνικές περιοχές. Στη λήψη της αποφάσεως του συνέβαλαν κατά πολύ και οι θερμές επιστολές του Μαυροκορδάτου, με τις οποίες τόνιζε τη σημασία τς επιλογής του Μεσολογγίου από ουσιαστικής και ψυχολογικής απόψεως για την αίσια έκβαση του ελληνικού αγώνα. Ο Byron ετέθη στο πλευρό του Μαυροκορδάτου και της Κεντρικής Κυβερνήσεως, η πολιτειακή οργάνωση είχε ήδη συντελεσθεί, με αφετηρία το Σύνταγμα της Επιδαύρου (Ιανουάριος 1822).

ΣΤΑΝΧΟΠ ΚΑΙ ΜΑΓΕΡ

Του Byron προηγήθηκε στο Μεσολόγγι, κομιστής επιστολής του λόρδου προς τον Μαυροκορδάτο, ο συνταγματάρχης Leichester Stanhope, δραστήριος απεσταλμένος του Αγγλικού Κομιτάτου. Κατά τη διάρκεια της σύντομης παραμονής του στην πόλη, θα εργασθεί υπό τον λόρδο για τη στρατιωτική οργάνωση και τις πολεμικές προπαρασκευές. Θαυμαστής του Bentham, έχοντας φέρει ένα δεύτερο πιεστήριο (το άλλο είχε φέρει ο Μαυροκορδάτος), συνεργάστηκε με τον Ελβετό φιλέλληνα J. J. Mayer και την Πρωτοχρονιά του 1824, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο των «Ελληνικών Χρονικών» - με εκδότη τον Mayer, το έντυπο αυτό υπήρξε το πρώτο δείγμα ελληνικού ελευθέρου Τύπου, φιλοξενώντας στις στήλες του, πλην πολιτικοστρατιωτικών ειδήσεων, και ποικίλη ύλη φιλελεύθερων και δημοκρατικών ιδεών. Ο Byron κατά την παραμονή του στο Μεσολόγγι, ενίσχυσε χρηματικά την έκδοση των «Ελληνικών Χρονικών», ήταν όμως αντίθετος της τακτικής του Stanhope, πιστεύοντας ότι οι τότε επικρατούσες συνθήκες στην Ελλάδα επέβαλλαν περισσότερο συντηρητικούς τόνους στα δημοσιεύματα.

ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ

Εν τω μεταξύ ο Byron συμπλήρωνε τις προετοιμασίες του. Η είδηση για την προσεχή άφιξή του είχε ήδη φθάσει στο Μεσολόγγι, όπου ο Stanhope βρήκε μια ατμόσφαιρα αναμονής και συγκινήσεως. Όλοι ανέμεναν τον ποιητή ως μεσσία, ανέφερε χαρακτηριστικά σε επιστολή του ο συνταγματάρχης.

Για το ταξίδι προς το Μεσολόγγι, ο ποιητής εναύλωσε δύο πλοία, στο δεύτερο, προοριζόμενο για το προσωπικό και τα εφόδια, επιβιβάστηκε ο Ιταλός φίλος του Pietro Gamba, αδελφός της Teresa Guiccioli. Η αναχώρηση έγινε από τη Ζάκυνθο στις 29 Δεκεμβρίου 1823. Το θαλασσινό ταξίδι απεδείχθη περιπετειώδες και επικίνδυνο, καθώς τουρκικά πολεμικά πλοία εφήρμοζαν ναυτικό αποκλεισμό στον Πατραϊκό Κόλπο: το πλοίο του Gamba συνελήφθη και κρατήθηκε για ένα διάστημα στην Πάτρα, ενώ το μίστικο του Byron ξέφυγε την καταδίωξη και κατέφυγε στο Δραγαμέστο (σημ. Αστακό). Ο κίνδυνος δεν επηρέασε το υψηλό ηθικό του Byron, ο οποίος, επάνω στο καράβι, συνέθεσε το Θούριο για τους Σουλιώτες, γνωστό ως «The song ofSouli».

Από το Δραγαμέστο ο Byron επικοινώνησε με το Μεσολόγγι, από όπου, στις 3 Ιανουαρίου 1824, έφθασαν απεσταλμένοι με επιστολή του Μαυροκορδάτου, ο οποίος τον απέτρεπε από το διά ξηράς επίπονο ταξίδι, αποστέλλοντας του πέντε πλοιάρια για συνοδεία και το σπετσιώτικο πολεμικό πλοίο «Λεωνίδας». Ο τουρκικός θαλάσσιος αποκλεισμός είχε διακοπεί και, την επομένη, το μίστικο του Byron αναχώρησε συνοδευόμενο από τον «Λεωνίδα». Το βράδυ της ίδιας ημέρας, τα δύο καράβια αγκυροβόλησαν στον An Σώστη, το μεγάλο εξωτερικό λιμάνι του Μεσολογγίου, στην είσοδο της λιμνοθάλασσας του.

ΑΦΙΞΗ

Το επόμενο πρωί (5 Ιανουαρίου 1824), ένα μικρό σκάφος διέσχισε τη ρηχή λιμνοθάλασσα και μετέφερε τον υψηλό ξένο στην αποβάθρα του εσωτερικού λιμανιού της διακοσμημένης με δάφνες πόλεως. Η υποδοχή υπήρξε λαμπρή, σε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού. Στην παραλία περίμεναν οι αρχές, ο κλήρος, οι καπεταναίοι με τους στρατιώτες τους και ο χαρούμενος και συγκινημένος λαός, ενώ η ατμόσφαιρα εδονείτο από τις χαιρετιστήριες βολές των πυροβολείων του φρουρίου.

Συγκινημένος ο Byron κατέλυσε στο σπίτι του προκρίτου Χρήστου Καψάλη, όπου διέμενε και ο Stanhope, και την ίδια ημέρα είχε την πρώτη του συνεργασία με τον Μαυροκορδάτο, Γενικό Διοικητή της Δυτικής Ελλάδος, και τον Έπαρχο Αιτωλίας και Ακαρνανίας και Γενικό Επιβλεπτή της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος Κων/νο Μεταξά, εγκαινιάζοντας έτσι τη μελλοντική πολιτικοστρατιωτική του δράση.

Τα προβλήματα ήταν πολλά: η πόλη αντιμετώπιζε τον κίνδυνο εχθρικής εισβολής, το φρούριο είχε ανάγκη επισκευής, ο στόλος έπρεπε να κινηθεί προς το Μεσολόγγι, στο οποίο δημιουργούσαν πρόβλημα πολλοί άτακτοι στρατιώτες, ιδίως Σουλιώτες, περιφερόμενοι χωρίς στέγη και χρήματα. Χρήματα δεν είχε και η ελληνική διοίκηση. Οι ελπίδες όλων είχαν εναποτεθεί στα χρήματα που έφερνε ο λόρδος και στο αναμενόμενο αγγλικό δάνειο, το οποίο διαπραγματεύονταν στο Λονδίνο οι απεσταλμένοι της ελληνικής κυβερνήσεως I. Ορλάνδος και Α. Λουριώτης.

ΣΤΟ ΕΙΔΥΛΛΙΑΚΟ ΤΟΠΙΟ ΤΗΣ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑΣ Η ΝΗΣΙΔΑ ΦΟΙΝΙΚΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΙΝΙΚΙΩΤΙΣΣΑΣ, ΚΤΙΣΜΕΝΟ ΤΟ 1804. ΣΤΙΣ 9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ (1824) Ο ΒΥΡΩΝΑΣ ΗΡΘΕ ΕΔΩ ΕΦΙΠΠΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟ. ΤΟΝ ΠΡΟΛΑΒΕ ΒΡΟΧΗ ΚΑΙ Ο ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΑΘΗΚΕ ΜΟΙΡΑΙΟΣ. ΗΤΑΝ Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ, ΠΟΥ ΔΙΗΡΚΕΣΕ ΔΕΚΑ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ «ΠΕΡΙ ΤΟ ΕΣΠΕΡΑΣ» ΗΡΘΕ ΤΟ ΤΕΛΟΣ (ΦΩΤ.: «ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ 1830- 1990», ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩ. ΚΟΚΟΣΟΥΛΑΣ).

Για την παροχή αυτού του δανείου, το Κομιτάτο του Λονδίνου περιέλαβε στους βασικούς στόχους του και τη βοήθειά του στις αγγλοελληνικές διαπραγματεύσεις. Με το δάνειο συνδέθηκε και το όνομα του Byron, ο οποίος έφερνε στο Μεσολόγγι 20.000 τάληρα, από τα 30.000 που η επιτροπή του δανείου (Ορλάνδος, Λουριώτης, Ζαΐμης) του είχε ζητήσει ως δάνειο για τις ανάγκες της Δυτικής Ελλάδος. Το αγγλικό δάνειο, 800.000 λιρών στερλινών, συνήφθη τελικά το 1824, με επαχθείς για την ελληνική κυβέρνηση όρους.

Με ζήλο εργαζόταν ο Byron και τις επόμενες ημέρες, με μόνη ψυχαγωγία τις βαρκάδες στη λιμνοθάλασσα και περιπάτους στην εξοχή με άλογο - ένας απ’ αυτούς τους περιπάτους επρόκειτο να αποβεί μοιραίος. Πραγματοποίησε και μια διήμερη επίσκεψη στη γειτονική πόλη του Αιτωλικού.

Φορώντας φουστανέλα ο Byron μετέβη «στα Μνήματα», το νεκροταφείο των υπερασπιστών του Μεσολογγίου. Επάνω στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη, ο οποίος είχε σκοτωθεί το προηγούμενο καλοκαίρι, έδωσε, σε επίσημη τελετή, όρκο να αγωνισθεί μέχρι θανάτου για την ελευθερία, όπως είχε πράξει και ο αγνός Σουλιώτης στρατηγός και φίλος του.

ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ

Φιλοδοξώντας να διακριθεί ως στρατιωτικός ηγέτης, αποφάσισε να στρατολογήσει και να συντηρήσει με δικά του έξοδα 500 Σουλιώτες και επιθυμούσε την οργάνωση τακτικού στρατού, γεγονός που προκάλεσε την άφιξη στο Μεσολόγγι και πολλών Ευρωπαίων αξιωματικών. Συγκρότησε και την προσωπική του φρουρά από 50 Σουλιώτες. Τις δυνάμεις αυτές σκόπευε να χρησιμοποιήσει σε εκστρατεία κατά της Ναυπάκτου.

Αρχές Φεβρουαρίου έφθασε στο Μεσολόγγι, απεσταλμένος του Κομιτάτου, ο πυροτεχνουργός William Parris. Έφερνε, μαζί με τη φήμη του δαιμόνιου μηχανικού, υλικό για να στηθεί ένα μηχανουργείο όπλων και πυρομαχικών και διάφορα άλλα εφόδια, καθώς και ομάδα Άγγλων τεχνιτών, με την εντολή να συγκροτήσει μια πυροβολαρχία. Κέρδισε την εμπιστοσύνη του λόρδου και ορίστηκε επιτηρητής του πυροβολικού. Οι δραστηριότητες αυτές κατέκτησαν τους Μεσολογγίτες και αναπτέρωσαν το φρόνημά τους.

Στις 22 Ιανουαρίου 1824 ημέρα των γενεθλίων του, ο Byron είχε παρουσιάσει στους φίλους του ένα του ποίημα, το τελευταίο, όπου φανερώνεται η τότε διάθεσή του. Στο ποίημα, που αρχίζει με τον στίχο «Η καρδιά μου καιρός είναι ανερώτευτη να ζη», ο ποιητής, παρ’ όλο που εμφανίζεται στην αρχή κάτω από τη σκιά του θανάτου και μιας φυσικής παρακμής, γυρνά κατόπιν σε τόνους ηρωικούς και τελειώνει ως εξής: «Αν τα νειάτα σου λυπάσαι, γιατί θέλεις πλειό να ζης; / της τιμής εδώ ’ναι ο τόπος, άξιος δείξου μαχητής / ζήτα κι εύρε ανδρείου μνήμα κι αν ζητήσης θα το ευρύς / κύττα γύρω, πιάσε θέσε, στάσ’ εκεί ν’ αναπαυθής» (μετάφρ. Σπ. Τρικούπη)

Με τη συγκατάθεση της Διοικήσεως, η οποία του παρεχώρησε την αρχιστρατηγία, ο Byron ετοίμαζε την εκστρατεία εναντίον της Ναυπάκτου. Οι συνθήκες κρίθηκαν ευνοϊκές, καθώς οι πληροφορίες ανέφεραν ότι το κάστρο ήταν κακώς εφοδιασμένο και η φρουρά του, κυρίως Αρβανίτες μισθοφόροι, δυσαρεστημένη από την επί μήνες καθυστέρηση της μισθοδοσίας. Η κατάληψη του κάστρου της Ναυπάκτου αναμενόταν να προκαλέσει και την πτώση των φρουρίων Αντιρρίου και Ρίου, ανακουφίζοντας έτσι και τον Μοριά και ελευθερώνοντας τον Κορινθιακό και Πατραϊκό από τον έλεγχο του τουρκικού στόλου, πράγμα που θα ενίσχυε και τη θέση του Μεσολογγίου.

Τον Μάρτιο του 1824, η Δημογεροντία της πόλεως ανακήρυξε τον Byron πολίτη του Μεσολογγίου, σε επίσημη εκδήλωση (το πρωτότυπο του ψηφίσματος της πολιτογραφήσεως εκτίθεται στην Πινακοθήκη του Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολλογίου).

ΣΠ. ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ

Λίγο αργότερα, η άφιξη από το Ναύπλιο του Σπυρίδωνος Τρικούπη θα σφυρηλατήσει μια δυνατή φιλία μεταξύ του λόρδου και του εκλεκτού Μεσολογγίτη, ποιητού, ιστορικού και πολιτικού, γόνου παλαιάς διακεκριμένης οικογένειας. Σε καθημερινές συναντήσεις των δύο ανδρών, κύριο αντικείμενο των συζητήσεών τους, αποτελούσαν όχι μόνο τα επείγοντα προβλήματα, αλλά και η μεταπελευθερωτική κατάσταση της χώρας, στην οποία ο Byron θα έπαιζε ηγετικό ρόλο, όπως αναφέρει ο Gamba στο ημερολόγιό του. Οι περισσότερες από αυτές τις συναντήσει πραγματοποιούνταν στο πατρογονικό σπίτι του Τρικούπη, το οποίο σήμερα στεγάζει το Μουσείο Σπυρίδωνος και Χαριλάου Τρικούπη.

Όμως, δεν άργησαν να φανούν ανυπέρβλητες δυσκολίες στο έργο του Byron. Η εκστρατεία κατά της Ναυπάκτου καθυστερούσε εξαιτίας της απειθαρχίας των Σουλιωτών και των υπερβολικών χρηματικών απαιτήσεών τους, καθώς και λόγω της ανικανότητας και αδράνειας του Parry - η πυροβολαρχία δεν ετοιμάστηκε ποτέ, ο πυροτεχνουργός δεν είχε καν φέρει όλο το απαιτούμενο υλικό για τη συγκρότησή της. Αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει τελικά στην εγκατάλειψη των σχεδίων κατά της Ναυπάκτου. Η έως τότε αισιοδοξία του Byron αποτελούσε πλέον παρελθόν.

ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ

Στην απογοήτευση του ποιητή προσετέθη και η επιδείνωση της υγείας του. Τα «Ελληνικά Χρονικά» της 6/13 Φεβρουαρίου ανήγγελλαν αιφνίδια ασθένεια του Byron, καθησυχάζοντας τον λαό όχι το περιστατικό δεν ήταν σοβαρό και στο επόμενο φύλλο, διευκρίνιζαν ότι επρόκειτο για «σπασμούς νευρικούς τινάς, προελθόντας... από την μεγάλην του νοός τάσιν και αδιάκοπον ασχολίαν». Όμως και άλλες κρίσεις ακολούθησαν κατά διαστήματα.

«Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ ΕΤΟΙΜΟΘΑΝΑΤΟΣ» (W. PARRY, THE LAST CLAYS OF LORD BYRON, LONDON 1825). ΣΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΙΓΜΕΣ Ο ΒΥΡΩΝΑΣ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΘΙΟΥ ΦΙΛΟΥ ΤΟΥ ΠΙΕΤΡΟ ΓΚΑΜΠΑ, ΜΙΛΗΣΕ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΛΕΓΟΝΤΑΣ: «ΤΗΣ ΕΔΩΣΑ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΟΥ, ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΜΟΥ, ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΟΥ - ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΤΗΣ ΔΙΝΩ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ» (ΦΩΤ.: «Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ, 1988).

Στην 9 Απριλίου ο Byron έκανε έφιππος και κάτω από βροχή έναν περίπατο μέχρι τη Φοινικιά- ήταν η αιτία της μοιραίας ασθένειας του, η οποία διήρκεσε δέκα οδυνηρές ημέρες. Από τους γιατρούς του Bruno και Millingen και άλλους που εγκλήθησαν κατόπιν σε συμβούλιο, η ασθένεια αντιμετωπίσθηκε κυρίως με αλλεπάλληλες αφαιμάξεις. Αυτή η θεραπευτική αγωγή προκάλεσε αλληλοκατηγορίες των γιατρών και κριτικές, ιδίως εις βάρος του γιατρού Millingen, για τον οποίο φαίνεται ότι έμεινε κάποιο στίγμα, γι’ αυτό έφυγε από το Μεσολόγγι και τελικά εγκατεστάθη στην Κωνσταντινούπολη, όπου εισήλθε στην υπηρεσία του σουλτάνου.

ΤΟ ΚΡΑΝΟΣ ΤΟΝ ΛΟΡΔΟΥ ΒΥΡΩΝΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΑΔΡΟ Η ΕΓΧΡΩΜΗ ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΑ «Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ» ΤΟΝ Λ. FRIEDEL, ΟΠΩΣ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΕΚΤΕΘΕΙΜΕΝΑ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟ 1930 (ΦΩΤ.: ΔΗΜ. ΓΙΑΓΚΟΓΛΟΥ, ΑΡΧΕΙΟ ΜΙΧ. Γ. ΤΟΑΓΚΑΡΗ).

Ανήσυχοι οι Έλληνες παρακολουθούσαν την επιδείνωση της νόσου, μοναδική τους συζήτηση αποτελούσε η κατάσταση της υγείας του λόρδου. Το Πάσχα πλησίαζε αλλά κανείς δεν είχε διάθεση ν’ ασχοληθεί με τις συνηθισμένες χαρούμενες προπαρασκευές για τον εορτασμό.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΝΘΟΣ

Στο Μεσολόγγι το Πάσχα του 1824 ήρθε σιωπηλό, δεν ακούστηκαν οι συνηθισμένοι χαρούμενοι κανονιοβολισμοί ούτε τραγούδια ούτε στήθηκαν χοροί. Όλοι έβλεπαν με αγωνία το τέλος, που ήρθε «περί το εσπέρας» της μεγάλης ημέρας της χριστιανοσύνης.

Η είδηση του θανάτου κυκλοφόρησε μέσα σε πένθιμο πλαίσιο των σελίδων των «Ελληνικών Χρονικών», προβάλλοντας τα αισθήματα θλίψεως και απελπισίας των Ελλήνων. Στο ίδιο φύλλο, καθορίζοντας όλες τις λεπτομέρειες, δημοσιεύθηκε και η διαταγή της Διοικήσεως για την κήρυξη γενικού πένθους τριών εβδομάδων. Τα επόμενα φύλλα μας διέσωσαν την περιγραφή της μεγαλοπρεπούς κηδείας, καθώς και το κείμενο του μνημειώδους επικήδειου λόγου, τον οποίο εξεφώνησε ο Σπ. Τρικούπης, ενώ όλοι οι παρευρισκόμενοι έκλαιγαν συνεχώς.

Οι Μεσολογγίτες ζήτησαν να ταφεί ο άνθρωπος που αγάπησαν στον τόπο που κι αυτός αγάπησε και, όταν απεφασίσθη η μεταφορά της σορού στην Αγγλία, ζήτησαν να μείνει η καρδιά του. Τελικά, ύστερα από την ταρίχευση του νεκρού, στους Μεσολογγίτες εδόθησαν οι πνεύμονες του. Τους τοποθέτησαν στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνος, μέσα σε ασημένια θήκη. Ύστερα από δύο χρόνια, την τραγική νύχτα «που την τρέμει ο λογισμός», ένας ανώνυμος εξοδύτης καλόγηρος πήρε μαζί του και διέσωσε, μαζί με ιερές εικόνες, και τη θήκη, ιερό κειμήλιο κι αυτή. Με την απελευθέρωση της πόλεως (1829), η θήκη επαναφέρθηκε στη θέση της κι έμενε εκεί έως το 1881· τότε μεταφέρθηκε με πομπή και, σε επίσημη τελετή, τοποθετήθηκε στον Κήπο των Ηρώων, κάτω από ανδριάντα του Byron, έργο του Γ. Βιτάλη.

ΖΩΣΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ

Η ανάμνηση του Byron εξακολούθησε να ζει στις καρδιές των Μεσολογγιτών. Οι σύγχρονοί του τον τίμησαν και μεταθανατίως, όταν, επικείμενης νέας τουρκικής εισβολής, ενισχύθηκε η άμυνα της πόλεως. Ο μηχανικός Mιχ. Κοκκίνης ανακαίνισε και συμπλήρωσε (1824) την παλαιό οχύρωση, της οποίας ένας προμαχών πήρε το όνομα του λόρδου. Ο ίδιος μηχανικός κατασκεύασε και στο νησάκι Προκοπόνιστος ένα οχυρό, το οποίο ονομάσθηκε «Φρούριο Βύρων», στη μνήμη του αγαπημένου νεκρού, αλλά και διότι η δαπάνη του έργου είχε καλυφθεί κυρίως με δικό του χρήματα. Τα «Ελληνικά Χρονικά» περιέγραψαν την τελετή των εγκαινίων, στην οποία παρευρέθησαν και εκλεκτοί φιλέλληνες, όπως ο λόρδος Murray και ο Blaquiere. Η τελετή έγινε στις 16/29 Ιουνίου 1824, την ίδια ημέρα που το πλοίο «Florida», φέρνοντας το ταριχευμένο σώμα του Byron, έφθανε στα παράλια της Αγγλίας.

Η δράση του Byron στην Ελλάδα τον ανέδειξε ως τον ενδοξότερο φιλέλληνα, ο οποίος πέθανε στην ενδοξότερη πόλη του ελληνικού αγώνα, τερματίζοντας μια ζωή, η οποία θυμίζει σε πολλά τους ρομαντικούς ήρωες της ποιήσεως του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Βακαλόπουλος Α.Ε., Ιστορίαι του Νέου Ελληνισμού;, Θεσσαλονίκη 1980, τόμ. Ε'.

2. Επίλεκτες βασικές ιστορικές στιγμές της Ελληνικής Επαναστάσεως 1823-1825 Θεσσαλονίκη 1990.

3. Δρούγκα Λουκία, Ο φιλελληνισμός από το 1821 ως το 1823, Ιστορίαι τον Ελληνικού Έθνους, Αθήνα 1975 τόμ. IB' σελ. 314-323.

4. «Ελληνικά Χρονικά» Μεσολογγίου 1824-1826.

5. Ευαγγελάτος Χ.Ε Ιστορίαι του Μεσολογγίου, Αθήναι 1959.

6. Gamba Pietro, coate di, Relatioa de Γ axp^ditioa de Lord Byron en Grjce... Paris 1825.

7. Marchaad L.A. For Freedom's battle, Plymouth 1981.

8. Nicolsoa Η. Byron The last journey... Loudou 1924.

9. Ραΐζης, Μ. B. Η ποίηση τον Byroa, Αθήνα 1994.

ΣΠΥΡ. Κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ

7 ΗΜΕΡΕΣ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΑΘΗΝΑ 2000

from ανεμουριον https://ift.tt/2x38Iry
via IFTTT