του Νικόλαου Παπαδογιαννάκη
 |
| Ο γιατρός Θωμάς Βαλάσης (τότε φαρμακοποιός) με νεαρό ασθενή στο φαρμακείο Καστάνα, στη συνοικία Ταμπάχανα της Σμύρνης (φωτ.: αρχείο Ν. Παπαδογιαννάκη). |
Η ΙΩΝΙΑ είναι τόπος με μακραίωνη παράδοση και ιστορία στον τομέα της ιατρικής. Η παρουσία του Ιπποκράτη στην Κω και στα παράλια της Μικράς Ασιας, το Ασκληπιείο της Περγάμου και η λειτουργία της Ερασιστρατείου Ιατρικής Σχολής στη Σμύρνη περίπου από το 100 π.Χ., επιβεβαιώνουν την παράδοση αυτή, της οποίας η συνέχεια υπήρξε λαμπρή στη Σμύρνη έως τους νεώτερους χρόνους, όπως μαρτυρεί, μεταξύ άλλων, η ίδρυση του περίφημου Γραικικού Νοσοκομείου, το 1723.
Η Σμύρνη είχε ιδιόμορφο σύστημα στη φροντίδα της υγείας. Η ύπαρξη πολλών εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων δημιούργησε εκεί την ανάγκη οργανώσεως νοσοκομειακής περιθάλψεως από κάθε κοινότητα, με αποτέλεσμα να έχουν όλες το δικό τους νοσοκομείο. Το παλαιότερο από αυτά ήταν το ολλανδικό, που ιδρύθηκε το 1675. Ακολούθησαν το καθολικό «Αγ. Αντώνιος» (1710), το ελληνικό (Γραικικό) «Αγ. Χαράλαμπος» (1723), το αρμενικό «Αγ. Γρηγόριος» (1801), το οθωμανικό (1838), το εβραϊκό (1842), το αγγλικό «Αγ. Ρόκος» (1842) και, επί ελληνικής διοικήσεως το Στρατιωτικό. Η χρηματοδότησή τους προερχόταν από την εθνική και θρησκευτική κοινότητα που υπηρετούσαν.
Η επικράτηση και η ηγετική θέση της ελληνικής κοινότητας της Σμύρνης ήταν εμφανής στον υγειονομικό τομέα. Το 1922, τα 35 από τα 50 φαρμακεία της πόλης ήταν ελληνικά, οι 103 από τους 125 γιατρούς Ελληνες και το Γραικικό το μεγαλύτερο και καλύτερο νοσοκομείο.
 |
| To Γραικικό Νοσοκομείο, το μεγαλύτερο και άρτια εξοπλισμένο νοσοκομείο της Σμύρνης επιβεβαιώνει την ηγετική θέση της ελληνικής κοινότητας και στον υγειονομικό τομέα. Επιπλέον στοιχεία, οι γιατροί και τα φαρμακεία: Το 1922, 103 από τους 125 γιατρούς της πόλης ήταν Ελληνες και τα 35 από τα 50 φαρμακεία ελληνικά (καρτ ποστάλ των αρχών του αιώνα - Συλλογή Α.Σ. Μαΐλη). |
Τα πρώτα χρήματα για την ανέγερση του Γραικικού νοσοκομείου δόθηκαν από τον μέγα ευεργέτη Παντελή Σεβαστόπουλο. Μεγάλα ποσά έδωσαν για την επέκτασή του και άλλοι εύποροι Ελληνες, όπως για παράδειγμα ο μεγάλος Σμυρναίος τραπεζίτης και ιδρυτής της Τραπέζης Αθηνών Ιω. Πεσματζόγλου, με δωρεά του οποίου ανηγέρθη μία από τις χειρουργικές κλινικές του νοσοκομείου. Η διοίκηση του νοσοκομείου, πάντοτε ελληνική με πρόεδρο τον εκάστοτε Μητροπολίτη, δαπανούσε τεράστια ποσά για τον συνεχή εξοπλισμό και εκσυγχρονισμό του. Έτσι εξασφαλιζόταν υψηλότατο επίπεδο νοσηλείας και παροχής περιθάλψεως στους ασθενείς, ανάλογο εκείνου των καλύτερων ευρωπαϊκών νοσοκομείων, όπως βεβαιώνει ο Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη.
Στην τελική του σύνθεση το νοσοκομείο περιλάμβανε: χειρουργείο ανδρών με δύο αίθουσες εγχειρήσεων, χειρουργείο γυναικών, δύο παθολογικές κλινικές, μαιευτική κλινική, οφθαλμολογική κλινική, κλινική μεταδοτικών νοσημάτων, γηροκομείο και φρενοκομείο. Επίσης, ακτινοδιαγνωστικό, καθώς και ακτινοθεραπευτικό τμήμα με όλα τα ειδικά αστυκλινικά τμήματα.
Εκτός από άρτιο τεχνικό εξοπλισμό το νοσοκομείο διέθετε ιδιαίτερα καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό, καθώς οι γιατροί που υπηρετούσαν σε αυτό ήταν οι καλύτεροι της Σμύρνης. Πριν δημιουργηθεί η Ιατρική Σχολή Αθηνών σπούδαζαν σε χώρες της Ευρώπης και κυρίως σε Γαλλία, Γερμανία και Αυστρία. Μετά, έκαναν τις βασικές σπουδές τους στην Αθήνα και οι περισσότεροι συνέχιζαν μετεκπαιδευόμενοι στα ιατρικά κέντρα της Ευρώπης. Ετσι, στην πλειοψηφία τους οι Ελληνες ιατροί της Σμύρνης ήταν και γλωσσομαθείς και μιλούσαν εκτός της τουρκικής γλώσσας, τουλάχιστον μία εκ των αγγλικής, γαλλικής, γερμανικής και ιταλικής. Το υψηλό επιστημονικό τους επίπεδο και η γλωσσομάθεια τους έδιναν τη δυνατότητα να εργάζονται στα ξένα νοσοκομεία της πόλης, ενώ στο Γραικικό δεν δούλευε κανείς αλλοδαπός. Πολλοί, δε, από αυτούς όταν ήλθαν στην Ελλάδα έγιναν καθηγητές στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Το Γραικικό νοσοκομείο, που στην τελική του σύνθεση διέθετε 400 κλίνες, διακρίνεται από τα υπόλοιπα της Σμύρνης και για τον τρόπο λειτουργίας του, που χαρακτηρίζεται από τα ιδεώδη της χριστιανικής αγάπης και την αφιλοκερδή προσφορά των εργαζομένων σ’ αυτό. Οι ιατροί του νοσοκομείου διορίζονταν διευθυντές ανά τριετία χωρίς μισθό. Η νοσηλευτική των ασθενών προερχόταν από την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών κυριών και δεσποινίδων της πόλης. Ετσι, από τους 60 εργαζόμενους στο νοσοκομείο ελάχιστοι ήταν εκείνοι που μισθοδοτούνταν. Μόνο οι πλούσιοι ασθενείς πλήρωναν νοσηλεία, ενώ τα φάρμακα δίνονταν δωρεάν όχι μόνο στους νοσηλευόμενους, αλλά και σε όσους επισκέπτονταν τα εξωτερικά ιατρεία.
Μεταξύ των τακτικών εσόδων του νοσοκομείου ήταν οι εισπράξεις από τους ναούς του προφήτη Ηλία και της Μεταμορφώσεως, οι εισπράξεις από τον ετήσιο χορό της Ελληνικής Λέσχης, που ανέρχονταν σε 700 έως 800 χρυσές λίρες, τα μισθώματα των ακινήτων ιδιοκτησίας του νοσοκομείου και τα χρήματα που συγκεντρώνονταν από την πώληση των δερμάτων των αρνιών, που σφάζονταν στην πόλη το Πάσχα. Συγκινητικές ήταν επίσης οι δωρεές του χριστιανικού πληθυσμού με διαθήκες, αλλά και σε τρόφιμα και αναλώσιμα αγαθά. Ενδεικτικό, ότι οι πλέον φτωχοί έδιναν ακόμα και τη στάχτη (αχηλιά) από τις φωτιές τους, η οποία στο νοσοκομείο εχρησιμοποιείτο ως αντισηπτικό αλλά και ως λευκαντικό στο πλύσιμο του λευκού ιματισμού.
 |
| Ο γιατρός Απόστολος Ψαλτώφ (1862-1923), διακεκριμένος χειρουργός και διευθυντής του Γραικικού Νοσοκομείου. Διετέλεσε έφορος των Κοινοτικών Ιδρυμάτων της Σμύρνης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και της οργάνωσης «Μικρασιατική Άμυνα». |
Η φήμη του νοσοκομείου ήταν πολύ μεγάλη και εκτός από ασθενείς της Σμύρνης άλλων εθνικοτήτων ή θρησκευμάτων, σε αυτό κατέφευγαν ασθενείς από τα νησιά του Αιγαίου, αλλά και από βαλκανικές και μεσογειακές χώρες.
Το καθολικό νοσοκομείο του Αγ. Αντωνίου, δυναμικότητας 100 κλινών, κτίσθηκε από την καθολική κοινότητα της Σμύρνης, ενώ μεγάλο μέρος των χρημάτων συγκεντρώθηκε από εράνους στην Αυστροουγγαρία. Η νοσηλεία ήταν δωρεάν για τους καθολικούς, αλλά οι καθολικοί διερχόμενοι ναύτες του πολεμικού ναυτικού πλήρωναν νοσήλεια. Τα τακτικά έσοδά του ήταν το ένα τρίτο των εξόδων. Το «έλλειμμα» καλυπτόταν από δωρεές.
 |
| Η σπετσαρία (φαρμακείο) του Γ. Μωραΐτη στον Φραγκομαχαλά. Ηταν το μεγαλύτερο και ευρωπαϊκών προδιαγραφών φαρμακείο της Σμύρνης. |
Στο νοσοκομείο του Αγ. Ρόκκου νοσηλεύονταν κυρίως αλλοδαποί έμποροι. Διέθετε μόλις 25 έως 30 κρεβάτια και τελικά συγχωνεύτηκε με το νοσοκομείο του Αγ. Αντωνίου. Το εβραϊκό νοσοκομείο με 30 κρεβάτια μόλις, που ιδρύθηκε από τον Σαλομόν Ρότσιλντ, στεγαζόταν σε παλιό κτίριο και η περίθαλψη που παρείχε ήταν ελλιπής. Το τουρκικό νοσοκομείο περιέθαλπτε 1.200 έως 1.400 ασθενείς ετησίως στα 100 κρεβάτια του, όλους μουσουλμανικής θρησκείας. Τα έξοδά του ήταν κατά τι περισσότερα των εσόδων και η διαφορά καλυπτόταν με δωρεές. Το νοσοκομείο των Αρμενίων με μόλις 30 κρεβάτια φιλοξενούσε ασθενείς και ψυχοπαθείς της αρμενικής κοινότητας.
Το ολλανδικό, το αγγλικό και το γαλλικό νοσοκομείο, που στεγάζονταν σε καλοδιατηρημένα κτίρια και είχαν καλή διοίκηση, δέχονταν δωρεάν του ασθενείς που ήταν μέλη των αντίστοιχων εθνικών κοινοτήτων της Σμύρνης.
Φαρμακεία
Τα φαρμακεία της πόλης το 1922 ήταν 50, εκ των οποίων τα 35 ελληνικής ιδιοκτησίας και λειτουργούσαν σαν κέντρα παροχής πρώτων βοηθειών. Εκείνη την εποχή δεν λειτουργούσαν ιδιωτικά ιατρεία στην πόλη. Κάθε φαρμακείο διέθετε ξεχωριστό δωμάτιο-εξεταστήριο ασθενών, που λειτουργούσε σαν υποτυπώδες ιατρείο. Εκεί οι ιατροί με μικρή αμοιβή ή και δωρεάν εξέταζαν τους ασθενείς και τους χορηγούσαν φάρμακα.
 |
| Ο γιατρός Μιχαήλ Τσακύρογλου (1864-1920). Ωτορινολαρυγγολόγος, μαιευτήρας-γυναικολόγος με μεγάλη επαγγελματική, κοινωνική και συγγραφική δράστηριότητα. |
Στα φαρμακεία ειδοποιούσαν τους ιατρούς και για τις κατ’ οίκον επισκέψεις, ενώ σε όσα από αυτά σύχναζαν περισσότεροι από ένας ιατροί, μοιράζονταν τον χρόνο, ώστε ανά πάσα στιγμή της ημέρας να υπάρχει τουλάχιστον ένας εκεί. Οι ίδιοι οι φαρμακοποιοί ήταν επιστήμονες υψηλής κατάρτισης, ενώ κάποια φαρμακεία διέθεταν πλήρως εξοπλισμένα χημικά και μικροβιολογικά εργαστήρια. Την πρακτική αυτή συνύπαρξης ιατρών και φαρμακοποιών οι πρόσφυγες τη μετέφεραν μετά την καταστροφή στην Ελλάδα.
Αξίζει να σημειωθεί, σαν επίλογος, ότι η φιλανθρωπία και η κοινωνική προσφορά είχαν αναπτυχθεί στη Σμύρνη σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη πόλη του οθωμανικού κράτους. Δεν τη συναντούμε μόνο στις δωρεές και στην εθελοντική εργασία στα νοσοκομεία. Ολοπρόθυμη συμμετοχή και βοήθεια είχαμε σε κάθε περίπτωση ανάγκης, όπου εκδηλωνόταν ανθρώπινη δυστυχία. Η αλληλεγγύη των κατοίκων της πόλης εντυπωσίασε πολλούς ξένους περιηγητές, που την αναφέρουν στα έργα τους.
ΣΜΥΡΝΗ ΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ ΤΗΣ ΙΩΝΙΑΣ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ 1998
from ανεμουριον https://ift.tt/3b2p4PV
via IFTTT