των ΙΟΛΗ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΡΑΝΙΑ
ΟΙ ΠΑΝΩ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΩ ΔΟΛΟΙ ΤΗΣ ΕΞΩ ΜΑΝΗΣ. ΧΑΛΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ 1830 ΠΗΓΗ: BORY DE SAINT VINCENT «EXPEDITION SCIENTIFIQUE DE MOREE» ATLAS PARIS 1835. ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ ΚΤΙΡΙΑ, ΔΕΣΠΟΖΟΥΝ ΤΑ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ. ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΤΟ ΟΧΥΡΩΜΑ ΤΗΣ ΤΡΙΚΟΤΕΒΑΣ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΤΟ ΑΡΑΞΟΒΟΛΙ ΤΟΥ ΑΛΜΥΡΟΥ ΚΑΙ ΑΚΟΜΑ ΒΑΘΥΤΕΡΑ Η ΚΑΛΑΜΑΤΑ.
«Μέσα στον ιστορικό χρόνο τα ταξίδια εκφράζουν τον Ευρωπαίο, αποτελούν ένα από τα βασικά του σύμβολα», έγραφε κάποτε ο Κ. Θ. Δημαράς. Περιπέτεια προσωπική αλλά και φαινόμενο ευρύτερο, ο περιηγητισμός αλλάζει συνεχώς μορφή και στόχους ανάλογα με την κάθε εποχή και την ιστορική πραγματικότητα στην οποία εντάσσεται και αναπτύσσεται. Κατά τον 16o αιώνα, η Κωνσταντινούπολη και οι Άγιοι Τόποι, το κέντρο του οθωμανικού κράτους και η κοιτίδα του Χριστιανισμού, αποτελούσαν τους δύο πόλους έλξης των περιηγητών, ενώ η ηπειρωτική Ελλάδα ήταν ακόμη έξω από το επίκεντρο του δυτικού ενδιαφέροντος. Τα πλοία που κατευθύνονταν προς τα Ιεροσόλυμα και προς την πρωτεύουσα της νέας μεγάλης απειλής αλλά και πρωτεύουσα ενός νέου και άγνωστου πολιτισμού, μεταφέροντας από τη Βενετία προσκυνητές, διπλωμάτες, απεσταλμένους ή απλούς τυχοδιώκτες, ακολουθούσαν το σταθερό θαλασσινό δρομολόγιο που περιλάμβανε και τις ακτές της νότιας Πελοποννήσου.
ΣΤΑΘΜΟΙ
Τα βενετικά λιμάνια της περιοχής και οι ασφαλείς όρμοι της Μάνης και των Κυθήρων ήταν χρήσιμοι ενδιάμεσοι σταθμοί για τους ταξιδιώτες, πριν ξεκινήσουν για τον μακρύ και επικίνδυνο διάπλου του Αιγαίου. Στις γραπτές μαρτυρίες που μας κληροδότησαν οι Δυτικοί περιηγητές, παρατίθενται πληροφορίες για τη Μάνη, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές, ανάλογα με τη διάρκεια της παραμονής τους στην περιοχή, τις εμπειρίες τους και τις γενικότερες γνώσεις τους για το χώρο και τους κατοίκους.
Εκτός από το υπόμνημα του απεσταλμένου της Βενετίας Fabiano Barbo (1571) όλες οι άλλες αναφορές του 16ου αιώνα για την περιοχή δεν συνδέονται με τα ιστορικοπολιτικά γεγονότα στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου. Λίγοι είναι εκείνοι οι περιηγητές, που διαπλέοντας το Ταίναρο, μνημονεύουν τον τόπο και τους κατοίκους. Εξαίρεση αποτελεί ο S. Kiechel, ο οποίος παρέμεινε μερικές ημέρες στον Οίτυλο (1589) και παραθέτει γενικά στοιχεία για την περιοχή, την παραγωγή, τις διαμάχες των κατοίκων καθώς και τις ληστρικές τους επιδόσεις. Το σημαντικότερο ίσως κείμενο της περιόδου είναι όμως εκείνο του Ισπανού D. Galan (1599), ο οποίος παρέμεινε στη Μάνη αρκετό χρονικό διάστημα, κατά την προσπάθεια του να επιστρέψει στην πατρίδα του μετά δέκα χρόνια αιχμαλωσίας. Οι περιγραφές του για τους κατοίκους, τα κτίσματα, τις γυναίκες, τις συνήθειες και εν γένει τη ζωή των Μανιατών αποτελούν τις σημαντικότερες πληροφορίες που έχουμε για το χώρο κατά τον 16ο αιώνα.
ΔΥΣΚΟΛΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο περιηγητισμός στον ελληνικό χώρο κατά τον 17ο αιώνα είναι μάλλον ισχνός, αφού οι ελληνικές περιοχές αποτελούν τον ενδιάμεσο χώρο στην πορεία των ταξιδιωτών προς την Κωνσταντινούπολη, τα λιμάνια της Ανατολής και τους Αγίους Τόπους. Η Ελλάδα και οι Έλληνες εντάσσονται στα ενδιαφέροντα των περιηγητών μόλις στα τέλη του 17ου αιώνα (από το 1670 και μετά) με την αφύπνιση της αρχαιολογικής περιέργειας και την αναζήτηση του κλασικού κόσμου πίσω από τις εκφράσεις του σύγχρονου βίου.
Ο 17ος αιώνας βρίσκει τη Μάνη στο επίκεντρο της σύγκρουσης των Δυτικών με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το ανεξάρτητο πνεύμα των κατοίκων της χερσονήσου, η διαρκής επαναστατική τους διάθεση, το ετοιμοπόλεμο και εμπειροπόλεμό τους, τους καθιστούν σημαντικό παράγοντα για την ισορροπία της περιοχής. Καθοριστικής σημασίας υπήρξαν οι πολιτικές και οικονομικές επιδιώξεις των Βενετών που συνέτειναν αποφασιστικά στη διατήρηση της επαναστατικής διάθεσης των Μανιατών.
Είναι προφανές ότι η Μάνη δεν αποτελεί πόλο έλξης περιηγητών κατά την περίοδο αυτή που σημαδεύεται από συνεχείς εξεγέρσεις. Ασφαλώς όσοι λίγοι αποτολμούν να προσεγγίσουν τη χερσόνησο και να την περιηγηθούν είναι κυρίως απεσταλμένοι δυτικών κυβερνήσεων.
ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ. ΧΑΛΚΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠO ΤΟ «GRIΕCHENLAND IN WORT AND BILD...» ΤΟΥ A. F. Von SCHWEIGR-LERNCHELFELD, ΕΚΔ. ΛΕΙΨΙΑ 1882.
Η κίνηση του Δούκα του Nevers στις αρχές μόλις του 17ου αιώνα (1618) αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της δυτικής ανταπόκρισης στις εκκλήσεις των Μανιατών για βοήθεια εναντίον των Τούρκων. Ο Τούρκος αξιωματούχος Evliya Celebi επισκέπτεται τη Μάνη το 1670, συνοδεύοντας τουρκικό εκστρατευτικό σώμα.
Οι τελευταίοι τουρκοενετικοί πόλεμοι είχαν ως αποτέλεσμα την τόνωση του δυτικού γεωγραφικού ενδιαφέροντος για την περιοχή. Οι Βενετοί V. M. Coronelli και Ρ. Α. Pacifico εξυμνούν με το έργο τους τα στρατιωτικά επιτεύγματα των συμπατριωτών τους, ενώ στο ίδιο πνεύμα κινούνται και τα έργα των συγχρόνων τους Ολλανδών που υπογραμμίζουν με αυτόν τον τρόπο τις οικονομικές βλέψεις της χώρας τους για την ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου και του παράλιου αιγαιοπελαγίτικου χώρου.
Η Μάνη όμως κεντρίζει πάντα το ενδιαφέρον των Δυτικών και αποτελεί υποχρεωτικό σημείο αναφοράς από πολλούς περιηγητές που περιπλέουν το Ταίναρο έχοντας άλλο προορισμό. Ανάμεσα στα κείμενα αυτής της εποχής διακρίνεται η αφήγηση του Γάλλου La Guilletiere, ο οποίος αν υπήρξε πραγματικό πρόσωπο, αποτελεί μοναδικό παράδειγμα περιηγητή που χωρίς να μετέχει σε οργανωμένη αποστολή αποτόλμησε να επισκεφθεί τη Μάνη στα 1669. Φαίνεται όμως ότι πραγματική πηγή των πληροφοριών που παραθέτει ο πραγματικός συντάκτης του κειμένου, ο αδελφός του περιηγητή Guillet de Saint Georges, αποτέλεσαν τα υπομνήματα Γάλλων καπουτσίνων εγκατεστημένων στην Ελλάδα.
Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Κατά τον 18ο αιώνα, εποχή του διαφωτισμού, τα ταξίδια πολλαπλασιάζονται και αυξάνονται οι επαφές ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Παράλληλα το έντονο ενδιαφέρον για την κλασική αρχαιότητα, τα μνημεία, τις ενδυμασίες, τις τέχνες, φέρνει τους ξένους περιηγητές προς τη σύγχρονη Ελλάδα.
ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΟΥ V. M. CORONELLI «MEMOIRE ISTORIOGRAFICHE DE REGIN DELLA MORAE, NEGREPONTE...» ΒΕΝΕΤΙΑ 1692.
Την ίδια εποχή η Μάνη, μέσα από ένα πολύπλοκο πλέγμα διεθνών σχέσεων και σχεδίων των ξένων δυνάμεων, θα βρεθεί ξανά στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Ρωσικές, γαλλικές και αγγλικές επιδιώξεις, συμφέροντα και ανταγωνισμοί μεγαλώνουν και οξύνονται γύρω από την Πελοπόννησο και ιδιαίτερα γύρω από τη Μάνη με τη στρατηγική θέση, τους εμπειροπόλεμους κατοίκους και τα κάστρα της.
Τα ιστορικά γεγονότα της εποχής οδήγησαν επίσημες αποστολές αλλά και φιλοπερίεργους περιηγητές ή εντεταλμένους προξένους να ενδιαφερθούν για τη Μάνη και τους Μανιάτες. Συγκεκριμένα, για το ρόλο των Μανιατών στα ορλοφικά ενδιαφέρθηκε ο πρόξενος στα Επτάνησα Grasset St. Sauveur, ο περιηγητής G. A. Olivier και κυρίως ο νεαρός αρχαιολάτρης και μετέπειτα πρέσβης της Γαλλίας στην Πύλη Choiseul - Gouffier, ο οποίος πραγματοποίησε μια σύντομη επίσκεψη στον τόπο. Ο F. C. H. L. Pouqueville, ο οποίος αργότερα θα διατελέσει γενικός πρόξενος στην Πάτρα, συγκέντρωσε ποικίλες πληροφορίες για τη Μάνη και τους ανθρώπους της, εκμεταλλευόμενος τις εμπειρίες του από την παραμονή του στον ελληνικό χώρο. Οι Dimo και Nicolo Stephanopoli ήταν το 1798 απεσταλμένοι του Ναπολέοντα στη Μάνη, την εποχή που το γαλλικό ενδιαφέρον στρεφόταν προς αυτήν την επαναστατική εστία.
Λίγα χρόνια πριν, οδηγημένος απο προσωπική περιέργεια και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ο Άγγλος ευγενής και λόγιος John Morritt περιήλθε συστηματικά την περιοχή στα 1795 αφήνοντας μια σημαντική και αξιόπιστη μαρτυρία. Ο συμπατριώτης του βοτανολόγος John Sibthorp ενδιαφερόταν κυρίως για τη μελέτη και τη συλλογή βοτάνων. Δύο χρόνια αργότερα πέρασε από τη Μάνη και ο Γάλλος ζωγράφος A. L. Castellan επιστρέφοντας από την Κωνσταντινούπολη στη Γαλλία.
ΑΙΤΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΕΩΝ
Οι ποικίλοι στόχοι που οδήγησαν τους ξένους ως τη Μάνη, καθώς και ο τρόπος προσέγγισης και ο χρόνος παραμονής τους διαμόρφωσαν ως ένα βαθμό τον τρόπο που περιέγραψαν τον τόπο και τους κατοίκους της. Οι πιο συστηματικές περιγραφές, εκτός από τις τοπογραφικές, γεωγραφικές και διοικητικές πληροφορίες, καθώς και τις λεπτομέρειες του καθημερινού βίου, τονίζουν τον εγκρατή και ανθεκτικό χαρακτήρα των κατοίκων, την ισχυρή οργάνωση των οικογενειών, καθώς και το ανεξάρτητο πνεύμα τους. Τα στοιχεία αυτά ευνοούσαν τις εσωτερικές αντιδικίες, αλλά και σε συνδυασμό με το ορεινό και το απρόσιτο του χώρου, συντελούσαν στη διαρκή πολεμική ετοιμότητα και τη λειτουργία του τόπου ως εστίας επιθέσεων και εξεγέρσεων.
ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΟΝΗΣΙΟΥ ΓΥΘΕΙΟΥ. ΧΑΛΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ 1830 ΠΗΓΗ: BORY DE SAINT VINCENT «EXPEDITION SCIENTIFIQUE DE MOREE» ATLAS PARIS 1835.
Ο πρώιμος λόγιος φιλελληνισμός, ο ρομαντικός φιλελληνισμός, αλλά και οι σχέσεις που διατηρούν οι ξένες δυνάμεις με την Πύλη, θα φέρουν στην Ελλάδα, κατά τα ευαίσθητα προεπαναστατικά χρόνια, μια πληθώρα περιηγητών που έχουν ποικίλους στόχους. Ένα ρεύμα Ευρωπαίων περιηγητών θα επισκεφθεί και τη Μάνη κατά την περίοδο αυτή. Ο William Martin Leake περιηγείται την περιοχή (1805), ενώ βρισκόταν σε αποστολή με σκοπό να παράσχει πολύτιμες στρατιωτικές, πολιτικές και τοπογραφικές πληροφορίες. Ο John Galt εστιάζει το ενδιαφέρον του στην ιστορία του χώρου και στον καθημερινό βίο των κατοίκων, ενώ το αρχαιόφιλο πνεύμα και τα καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα των Ch. R. Cockerell και Ο. Μ. von Stackelberg (1813) αποδίδουν σημαντικά κείμενα, καθώς και αξιόλογο εικαστικό υλικό για τον τόπο και τους κατοίκους.
ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΟΜΠΕΗ, ΤΟΥ ΜΠΕΗ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ ΣΤΟΝ ΑΓΕΡΑΝΟ
Η περιηγητική αφήγηση του W. Gell δημοσιεύθηκε αρκετά χρόνια μετά το ταξίδι του (1805-6) με μοναδικό σκοπό να αποτελέσει τον αντίλογο στη φιλελληνική έξαρση.
Οταν η Επανάσταση έχει πια ξεσπάσει, το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τη Μάνη παραμένει αμείωτο, αφού η περιοχή αποτελεί τον προμαχώνα της εξέγερσης και οι Μανιάτες είναι πάντα πρόθυμοι να βοηθήσουν σε κάθε εκστρατεία εναντίον των Τούρκων. Ξένοι που υπηρέτησαν στην Πελοπόννησο και αγωνίστηκαν στο πλευρό των Ελλήνων, αλλά και επιβαίνοντες σε πολεμικά πλοία που περιπολούσαν τη Μεσόγειο, μας δίνουν γλαφυρές εικόνες για την κατάσταση στην εμπόλεμη περιοχή.
Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ
Στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, οι Δυτικοί περιηγητές διατρέχουν την επικράτεια και περιγράφουν στα έργα τους τη νέα πραγματικότητα. Κατά τη γαλλική κατοχή της Πελοποννήσου εργάζεται στην περιοχή η γαλλική επιστημονική αποστολή του Μοριά (1829-30). Η δραστήρια αυτή ομάδα γεωγράφων, τοπογράφων, λογίων, βοτανολόγων, αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων και ζωγράφων, θα μελετήσει εις βάθος τη γεωγραφία, φυσική και ανθρώπινη, του Μοριά και θα ερευνήσει τον φυσικό πλούτο της χερσονήσου.
Η ΑΦΙΞΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΤΟ 1829 ΚΑΙ Η ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΚΡΙΤΟΥΣ. ΧΑΛΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ 1830, ΠΗΓΗ: EXPEDITION SCIENTIFIQUE DE MORÉE ATLAS PARIS 1835Όταν η Ελλάδα θα αποκτήσει πια την ανεξαρτησία της, ο αριθμός των ξένων επισκεπτών αυξάνεται σημαντικά: κοντά στους κάθε λογής απεσταλμένους ή ανεξάρτητους ταξιδιώτες, έρχονται και τεχνικοί, ξένοι ανταποκριτές, αρχαιολόγοι και άλλοι επιστήμονες.
Η Μάνη, χωρίς να μπορεί να συναγωνισθεί την αρχαιολογική σημασία των Μυκηνών, της Σπάρτης ή της Ολυμπίας, αποτελεί πάντως ένα αγαπημένο θέμα στις περιγραφές όσων πέρασαν τον Ταΰγετο με άλλο προορισμό (Η. Belle, Dora d' Istria). Δεν λείπουν φυσικά και εκείνοι που εντάσσουν τη χερσόνησο στην περιοδεία τους.
Ο κόμης του Carnarvon περιηγήθηκε τη Μάνη το 1839 και κατέγραψε στο ημερολόγιο του σημαντικές πληροφορίες για την τοπογραφία, την ιδιότυπη διοικητική οργάνωση και την καθημερινή ζωή των Μανιατών. Δύο χρόνια αργότερα (1841), ο Ferdinand Aldenhoven καταγράφει δρομολόγια και αποστάσεις, ενώ στα 1856-57 και 1858, ο Eugene Yemeniz και ο Thomas Wyse μελετούν τη γενική οικονομική και διοικητική κατάσταση της περιοχής.
Η ερειπωμένη Μάνη εξακολουθεί μέχρι σήμερα να αποτελεί πόλο έλξης Ελλήνων και ξένων επισκεπτών που απομένουν να θαυμάζουν τη μοναδική αγριότητα του άνυδρου τοπίου, αναβιώνοντας στη φαντασία τους ένα παρελθόν ηρωισμού και σπάνιας αυτοθυσίας.
from ανεμουριον https://ift.tt/2W2rJ6j
via IFTTT