Τα πρόσωπα ήταν τόσο χλωμά που, για μια στιγμή, νόμισα πως έχουν πάθει τα μάτια μου, είτε φορούσα κίτρινα γυαλιά. Κάποιος μου τράβηξε λαφριά το μανίκι. Ένα πλάσμα σε ηλικία απροσδιόριστη, γέρος και παιδί μαζί, στεκόταν κοντά μου αμίλητο. Σακουλίτσες μελανές κατ' απ' τα μάτια. Κίτρινο προσωπάκι, στα μάγουλα και στο πηγούνι φυτρωμένες ανάριες, ξανθωπές τρίχες. Τα μαλλιά του περούκα, αχτένιστη κι άπλυτη σα φτιαγμένη από λερά χόρτα πατηκωμένα. Με κοίταζε επίμονα, αλλοπαρμένο κι άφωνο. Τούδωκα λίγες δραχμές και το παιδί κινήθηκε, χάθηκε μέσα στον κόσμο, περπατώντας σαν υπνοβάτης
(Γιώργος Μαρουδής «Το ημερολόγιο της πείνας»)
ΓΡΑΦΕΙ Η ΜΑΡΙΑ ΤΖΑΜΑΛΗ | Δεν ξεχνιούνται εκείνες οι εικόνες. Εκείνες οι μέρες δεν περνούν εύκολα στην ιστορία. Έρχονται και ξανάρχονται στο μυαλό, όχι μόνο αυτών που είδαν τη φρίκη με τα μάτια τους αλλά και εκείνων που την ξανάζησαν μέσα από τις αφηγήσεις των παππούδων και των γονιών τους, μέσα από τα γραπτά και τα ντοκουμέντα της δυστυχίας...
Οι μέρες της Κατοχής στην Ελλάδα, είναι από εκείνες τις στιγμές που η ιστορία κλείνει τα μάτια από ντροπή, και οι άνθρωποι σηκώνουν τα χέρια μπροστά στο παράλογο της ζωής τους.
 |
| ΕΝΑΣ ΠΟΛΙΤΟΦΥΛΑΚΑΣ ΘΥΜΑ ΚΙ ΑΥΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΛΙΜΟΥ |
Και τι άλλο από παραλογισμός είναι το να βλέπεις τη ζωή σου από τη μια μέρα στην άλλη να χάνει, όχι μόνο την ομορφιά και το ενδιαφέρον της, αλλά και κάθε αξία, κάθε σκοπό, καταλήγοντας έρμαιο στα χέρια του κατακτητή και της;
Σύμφωνα με ποια λογική θα μπορούσε κανείς να δικαιολογήσει τα άδεια πιάτα στο τραπέζι, τις τουμπανιασμένες κοιλιές, τα πρόωρα γερασμένα πρόσωπα, πως θα μπορούσε να καταλάβει γιατί τα άδεια βλέμματα των παιδιών, ή τα πτώματα που γεμίζουν τα καροτσάκια του Δήμου είναι θέαμα συνηθισμένο πια γι' αυτόν;
Πόσο ειρωνικά αντηχεί αλήθεια η διακήρυξη των Γερμανών θεωρητικών, ότι κύριος σκοπός της «Νέας Τάξης» πραγμάτων στην Ευρώπη ήταν η «ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ», και ότι στις στρατιωτικά κατεχόμενες χώρες θα οργανωνόταν η ζωή γενικότερα και η οικονομία ειδικότερα, με τάση να εξυπηρετηθεί το γενικότερο ευρωπαϊκό συμφέρον!…
Και όμως, με στήριγμα και δικαιολογία τέτοιου είδους «διακηρύξεις» παίχτηκε το βρόμικο παιχνίδι των πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων — όχι μόνο των γερμανικών — που εξαθλίωσε οικονομικά τη χώρα μας και στάθηκε τροχοπέδη στην πολιτιστική ζωή και ανάπτυξη του λαού μας.
 |
| ΝΕΟΣ ΝΕΚΡΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΙΝΑ ΚΑΠΟΥ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΗΠΟ |
Από τις πρώτες μέρες της Κατοχής -Μάιος του ’41- αρχίζει η εξαφάνιση των τροφίμων και των ειδών πρώτης ανάγκης.
Η οικονομία της Ελλάδας βρισκόταν ήδη πριν από τον πόλεμο σε πολύ άσχημη κατάσταση. Οι οικονομικοί πόροι του κράτους προέρχονταν κυρίως από τον εσωτερικό δανεισμό και τη φορολογία ή από τις εξαγωγές, ενώ ο εξωτερικός δανεισμός απέδιδε ελάχιστα ποσά.
Τα προβλήματα οξύνθηκαν με τον πόλεμο, που προκάλεσε μεγάλη δυσχέρεια στις εξαγωγές, τρομερές απώλειες και ανεπανόρθωτες φθορές.
 |
| ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΡΡΩΣΤΟΥ ΤΟΝ ΤΡΑΓΙΚΟ ΧΕΙΜΩΝΑ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ |
Με την κατάληψη της Ελλάδας από τα στρατεύματα κατοχής, το πρόβλημα μεγαλώνει, με τη διαίρεση της χώρας σε τρεις στεγανές ζώνες -βουλγάρικη, ιταλική, γερμανική- την αύξηση του πληθυσμού σε πολλές πόλεις εξαιτίας των προσφυγών, την πλήρη αποδιοργάνωση των συγκοινωνιών καθώς και με την επέκταση του αγγλικού αποκλεισμού στο εχθρικό πια έδαφος της Ελλάδας.
Το τελειωτικό χτύπημα θα το δώσουν οι συνεχείς επιτάξεις τροφίμων από τα στρατεύματα κατοχής.
Μόνο η αυθαιρεσία λοιπόν και το «βέτο» του κατακτητή θα σταθούν οι δικαιολογίες για την εκμετάλλευση και αποστράγγιση μιας ήδη κατεστραμμένης οικονομίας.
Στο μεταξύ, ο νομισματικός πληθωρισμός, που ήδη είχε αρχίσει να εκδηλώνεται πριν από την Κατοχή, όχι μόνο επιδεινώνεται, αλλά και φτάνει σε σημείο ιδιαίτερα απειλητικό.
Οι Γερμανοί ρίχνουν στην κυκλοφορία τα γερμανικά μάρκα, οι Ιταλοί την ιονική δραχμή στα Ιόνια νησιά και τη μεσογειακή δραχμή στην άλλη Ελλάδα, ενώ οι Βούλγαροι επιβάλλουν την κυκλοφορία του δικού τους νομίσματος, του λέβα, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Παράλληλα, στο χάος της νομισματικής κυκλοφορίας έρχεται να προστεθεί η έκδοση από την Τράπεζα της Ελλάδας χαρτονομισμάτων χωρίς αντίκρυσμα, που θα έπαιρναν τη μορφή δανείων και πιστώσεων προς τη Γερμανία και την Ιταλία.
Οι χρυσές δουλειές των μαυραγοριτών
Φυσικό επακόλουθο αλλά και χειροτέρευση της κατάστασης αυτής αποτέλεσε η εμφάνιση της μαύρης αγοράς. Με τη λεηλασία των εγχώριων προϊόντων, την απόκρυψη των τροφίμων και την κερδοσκοπία τους, οι μαυραγορίτες - με κορυφαίους τους Γερμανούς και Ιταλούς αξιωματικούς- όχι μόνο επιτάχυναν τον πληθωρισμό, αλλά και συνέβαλαν στο άσχημο παιχνίδι των κατακτητών σε βάρος της ζωής και της ευημερίας του ελληνικού λαού. Περιουσίες ολόκληρες εξανεμίστηκαν εκείνη την εποχή για λίγα τρόφιμα - συχνότατα νοθευμένα - στα παζάρια της μαύρης αγοράς.
Σπίτια, έπιπλα, κτήματα, αντικείμενα αξίας ανταλλάσσονται με λίγους τενεκέδες λάδι ή μερικά σακιά σιτάρι. Ο καταποντισμός της οικονομίας και ο νομισματικός πληθωρισμός δίνει αξία στο χρυσό. Λίρες και πανάκριβα κοσμήματα θα έρθουν στα χέρια των εκμεταλλευτών της δυστυχίας του ελληνικού λάου, που θα πλουτίσουν με την περιουσία του.
Η αφαίμαξη...
Η εκμετάλλευση όμως από τα στρατεύματα Κατοχής, δεν παραβαίνει τους κανόνες μόνο του ανθρώπινου δικαίου άλλα και τις διεθνείς νομικές συμβάσεις.
Σύμφωνα με τα άρθρα 43, 48, 49 και 51 του Κανονισμού της Χάγης «Περί των νόμων και εθίμων του κατά ξηράν πολέμου» που υπογράφτηκε και κατοχυρώθηκε το 1907, σε περίπτωση κατοχής ξένων εδαφών, ο «κατέχων» έχει το δικαίωμα να επιβάλλει πρόστιμα, φόρους, επιτάξεις και εισφορές, η επιβολή τους όμως αυτή πρέπει να αποσκοπεί στην κάλυψη των αναγκών της διοίκησης της κατεχόμενης χώρας και των δαπανών κατοχής και πρέπει να είναι μέσα στα όρια της ικανότητας της χώρας για πληρωμή.
Επίσης, το ανώτατο όριο Δαπανών Κατοχής πρέπει να είναι μόνο οι απαραίτητες δαπάνες για το Στρατό της Κατοχής, ενώ σε περίπτωση που ο «κατέχων» διατηρεί στη χώρα δυνάμεις στρατού μεγαλύτερες από αυτές που απαιτούνται για την κατοχή - πράγμα που έκαναν οι Γερμανοί - οι δαπάνες του πλεονάσματος των δυνάμεων βαραίνουν τον «κατέχοντα» και όχι την κατεχόμενη χώρα.
Αυτό όχι μόνο δεν ίσχυσε στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά αυτή έπρεπε να αντιμετωπίσει, εκτός από τις δικές της δαπάνες για τη συντήρηση του πληθυσμού, και τη συντήρηση ξένων στρατευμάτων 400. 000 ανδρών, τον κατά 3/4 ανεφοδιασμό της ιταλογερμανικής στρατιάς στη Β. Αφρική, και τις αποστολές τροφίμων και πρώτων υλών στη Γερμανία και Ιταλία.
Στην έκθεση του Α. Σμπαρούνη προς το Υπουργείο Οικονομικών (του οποίου ήταν διευθυντής) και τους πληρεξούσιους του Ράιχ και της Ιταλίας (με ημερομηνία 21 Νοεμβρίου 1941) αναφέρεται ότι: «Αι καθ' αυτό Δαπάναι Κατοχής δεν έπρεπε να υπερβαίνουν περίπου ποσόν από δρχ. 250 εκατομμυρίων μηνιαίως κατά τους πρώτους μήνας μέχρι 500 εκατομμυρίων δραχμών μηνιαίως δια τον πρόσφατον χρόνοι. Εν τούτοις υπό του Στράτου Κατοχής ωρίσθηκαν αύται εις 3.000 εκατομμύρια δραχμών μηνιαίως εις καταβολάς τοις μετρητοίς, εις τας οποίας πρέπει να προστεθούν και έτεραι δαπάναι, δια προμήθειας, έργα και επιτάξεις, υπερβαινουσαι τα 600 εκατομ. δραχμών μηνιαίως. Μέχρι τέλους τρέχοντος μηνός Νοεμβρίου, αι Δαπάναι Κατοχής, αντί να έχουν ανέλθει εις ποσόν μη αφιστάμενον πολύ των 3 ή 4 δισεκατομμυρίων δραχμών θα ανέλθουν εις 25 δισεκατομμύρια».
Την έκθεση ακολουθούν αναλυτικοί πίνακες που δίνουν μια ακριβή εικόνα των υπέρογκων ποσών που δαπανήθηκαν για «εξυπηρέτηση» των στρατευμάτων Κατοχής.
Η έκθεση καταλήγει ως εξής: «Εν Ελλάδι, ως ελέχθη, το Εθνικό Εισόδημα του 1941 υπολογίζεται εις 25 δισεκατομμύρια «πραγματικών» (δηλαδή μη πληθωρικών) δραχμών Αι δε Δαπάναι Κατοχής ανέρχονται εις 25 δισεκατομμύρια δραχμών, των οποίων μέγα μέρος είναι αγοραστικής δυνάμεως «πραγματικής» (δηλ μη πληθωρικής). Είναι προφανές, ότι αι Δαπάναι Κατοχής ηντλήθησαν ου μόνον εκ της ετήσιας παραγωγής, αλλά και εκ της περιουσίας των Ελλήνων. Τόσον όμως η ετησία παραγωγή, όσον και η περιουσία, δεν είχον τ' απαιτούμενα δια την πληρωμήν πλεονάσματα και ούτω παρουσιάσθησαν τα σημερινά προβλήματα δια τον επισιτισμόν και την οικονομικήν επάρκειαν.
Αλλά περί της πλήρους ανικανότητος της Ελλάδας προς πληρωμήν Δαπανών Κατοχής μαρτυρούν, περισσότερον πάσης παραθέσεως αριθμών, τόσα δυσάρεστα συμπτώματα, προάγγελοι της επαπειλούμενης οικονομικής καταστροφής, η οξύτης τους επισιτιστικού προβλήματος, η εν ταις οδοίς περιφερόμενη και κινούσα βαθύν οίκτον δυστυχία, η αύξησις της νοσηρότητος, ο πολλαπλασιασμός της θνησιμότητας, ακόμη δε και τα πελιδνά πρόσωπα τόσων άλλων, αξιοπρεπώς βασταζόντων τας στερήσεις και την οικονομικήν αυτών δυαπραγίαν Ελλήνων. Εν ονόματι της ανθρώπινης αλληλεγγύης εξαιτούμεθα όπως όχι μόνον μη βαρυνθή δια περαιτέρω Δαπανών Κατοχής η Ελλάς, αλλ' αντιθέτως όπως δοθή εις αυτήν επικουρία, ίνα εξέλθη εκ της σημερινής δεινής θέσεως».
183 θερμίδες την ημέρα!
Κι ενώ συνεχίζονταν οι μάταιες εκκλήσεις στους υπευθύνους του Ράιχ και της Ιταλίας, ο Ελληνικός και Διεθνής Ερυθρός Σταύρος, η Αρχιεπισκοπή και το «Υπουργείο» Προνοίας, προσπαθούσαν να «χορτάσουν» τον ελληνικό λαό με τα «συσσίτια».
Οι ποσότητες θερμίδων που χορηγήθηκαν καθημερινά κατ’ άτομο από το κράτος, από τον Ιούλιο του 1941 ως το Δεκέμβριο 1942 είναι οι εξής (από το βιβλίο του Δ. Μαγκριώτη «Θυσίαι της Ελλάδος και εγκλήματα Κατοχής»).
Ιουλ.- 1941 - θερμ. 458
Αυγ. - 1941 - θερμ. 418
Σεπτ. - 1941 - θερμ. 510
Οκτ. - 1941 - θερμ. 527
Νοεμ. - 1941 - θερμ. 183
Δεκεμ. - 1941 - θερμ. 410
Ιαν. - 1942 - θερμ. 356
Φεβ. - 1942 - θερμ. 294
Μάρτ. - 1942 - θερμ. 357
Απρ. - 1942 - θερμ. 439
Μάιος - 1942 - θερμ. 591
Ιούν. - 1942 - θερμ. 540
Ιούλ. - 1942 - θερμ. 589
Αυγ. - 1942 - θερμ. 470
Σεπτ. - 1942 - θερμ. 522
Οκτ. - 1942 - θερμ. 407
Νοεμ. - 1942 - θερμ. 707
Δεκ. - 1942 - θερμ. 857
Δηλαδή πολύ λιγότερες δηλαδή, από τις 3.000 απαραίτητες για τον οργανισμό θερμίδες.
Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες έγινε καθημερινό και συνηθισμένο το θέαμα των ανθρώπων που στέκονταν με τις ώρες στις ουρές για λίγα δράμια φαγητό, ανθρώπων που σκάλιζαν τα σκουπίδια για να βρουν υπολείμματα τροφής, ανθρώπων που πέθαιναν στα πεζοδρόμια και στη μέση του δρόμου. Πολλές φορές οι ίδιοι οι συγγενείς πέταγαν στο δρόμο τους νεκρούς τους, αφού τους έπαιρναν τα παπούτσια και μαζί την ταυτότητα, για να κερδίσουν από το δελτίο τροφίμων λίγο περισσότερο φαγητό.
 |
| ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΣΤΙΣ ΣΧΑΡΕΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΟΜΟΝΟΙΑΣ |
Η αναλογία των θανάτων από πείνα, που ήταν για την Αθήνα 20% το Νοέμβριο του 1941, ανέβηκε το Δεκέμβριο σε 37%, ενώ το Μάρτιο του 1942 έφτασε το 55% κατέβηκε βαθμιαία μέχρι το 12% ως τον Ιανουάριο του 1943. Στον Πειραιά το ποσοστό ήταν ακόμη μεγαλύτερο.
Η έλλειψη του σαπουνιού και των καυσίμων, σε συνδυασμό με την εξασθένηση του οργανισμού αλλά και την ατομική αδιαφορία (εξαιτίας της ανάγκης για την ανεύρεση τροφής και την κάλυψη στοιχειωδών βασικών αναγκών) έγινε αίτια για την εκδήλωση και τη γρήγορη εξάπλωση του εξανθηματικού τύφου, της φυματίωσης, της ελονοσίας, των αφροδίσιων νοσημάτων, των ψειρών. Το 1944, από 8 εκατομμύρια Έλληνες, 1 εκατομμύριο βρίσκεται σε προφυματική κατάσταση, ενώ 2 εκατομμύρια πάσχουν από χρόνια ελονοσία.
Ο αριθμός των θανάτων στην Αθήνα και τον Πειραιά το 1941 ήταν διπλάσιος από το 1940, ενώ το 1942 τριπλάσιος από το 1940. Στις υπόλοιπες πρωτεύουσες νομών, το 1941 ήταν κατά το 1/3 μεγαλύτερος από το 1940, ενώ το 1942 κατά 2,5 φορές.
Επίσης ο αριθμός των γεννήσεων, σε σχέση πάντα με το 1940, μειώθηκε στην Αθήνα κατά το 1/4 το 1941 και κατά το 1/2 το 1942. Η γεννητικότητα σε 30 πόλεις - πρωτεύουσες νομών και σε πληθυσμό 1.957. 350 κατοίκων από 19.247.000 το 1940, μειώθηκε σε 13.127.000 το 1941 και σε 1.187.000 το 1942.
Τα αδιάψευστα νούμερα, μαζί με τις συγκλονιστικές μαρτυρίες της εποχής, μας πείθουν ότι στα χρόνια της Κατοχής, και ιδίως κατά τη διάρκεια του μαρτυρικού χειμώνα 1941-’42, τα στρατεύματα Κατοχής συνέβαλαν σ’ ένα άνευ προηγουμένου έγκλημα γενοκτονίας.
Η βοήθεια...
Το κακό κατόρθωσαν ευτυχώς να περιορίσουν αποστολές τροφίμων από το εξωτερικό υπό την αιγίδα ξένων κυβερνήσεων, του Διεθνούς Ερυθρού Σταύρου ή άλλων σχετικών οργανώσεων.
Όπως μας πληροφορεί ο Σ. Γρηγοριάδης στο βιβλίο του «Συνοπτική Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1941 - 45»:
 |
| ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΟΥ '41 ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΞΕΡΟΚΟΜΜΑΤΟΥ |
«Ορισμένη βοήθεια ήρθε από το εξωτερικό. Η εξόριστη κυβέρνηση, ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις και μερικές κυβερνήσεις, κατέβαλαν προσπάθειες για τον εφοδιασμό της Ελλάδας Έτσι έγινε δεκτό απ όλες τις πλευρές να επιτραπεί η διοχέτευση 50.000 τόνων τροφίμων και ρουχισμού από την Τουρκία. Και πραγματικά ναυλώθηκε το παμπάλαιο τουρκικό ατμόπλοιο «Κουρτουλούς» 6.735 τόνων γκρός, που στα τέλη Νοεμβρίου 1941 άρχισε τα δρομολόγια του προς τον Πειραιά. Σε κάθε ταξίδι μετέφερε 1.500 - 1.800 τόνους όσπρια για τα λαϊκά συσσίτια. Αλλά στο 6ο ταξίδι του το γηραλέο «Κουρτουλούς», χάρη στην αδεξιότητα του Τούρκου πλοιάρχου, βυθίστηκε στη θάλασσα του Μαρμαρά με 1.800 τόνους τροφίμων. Αντικαταστάθηκε από το «Ντουλού - μπουνάρ» 2.413 τ. γκρος, που έκανε δύο ταξίδια ως τις 27 Μαρτίου 1942».
Στις αρχές Ιουνίου 1942 έγινε συμφωνία των εμπόλεμων με την οποία ο Καναδάς ανέλαβε να χορηγεί 15.000 τόνους σιτάρι το μήνα και οι Ην. Πολιτείες 3.000 τόνους όσπρια, γάλατος και φαρμάκων. Συστάθηκε μια διεθνής Μικτή Διαχειριστική Επιτροπή, με πρόεδρο τον Πολ Μον, σύμβουλο της σουηδικής πρεσβείας στη Ρώμη, που ανέλαβε τις σχετικές διαδικασίες. Τις ναυλώσεις τις πραγματοποιούσε ο Σουηδικός Ερυθρός Σταύρος, άλλα όλες τις δαπάνες, μαζί με τα ασφάλιστρα τα κατέβαλε η ελληνική κυβέρνηση του εξωτερικού.
 |
| ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΚΑΠΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΤΟΥ '41 |
Συγχρόνως ισχυρή πίεση ασκήθηκε στη Γερμανία και Ιταλία να εφαρμόζουν το διεθνές δίκαιο για τη διατροφή του ελληνικού λάου και στην Αγγλία για να χαλαρώσει το ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας. Οι κυβερνήσεις του Άξονα κάναν μερικές θεαματικές χειρονομίες. Στις 20 Ιουλίου 1942 έφτασε από την Ιταλία ένα καράβι με 1000 τόνους σιτάρι και 1.300 τόνους ειδών εμπορίου. Στις 2 Σεπτεμβρίου ήλθε και άλλο ιταλικό πλοίο. Στις 25 Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί πρόσφεραν 900 τόνους ζάχαρης και στις 25 Νοεμβρίου 1942 άλλους 600 τόνους. Όσον άφορα την Αγγλία από τα τέλη του 1942 εφάρμοζε πιο ελαστικά τον αποκλεισμό.
Σημαντική βοήθεια επίσης έδωσε στην Ελλάδα το Σωματείο Ελληνικής Πολεμικής Περιθάλψεως (υπό τη διεύθυνση του Σπύρου Σκούρα) το οποίο από έρανο που οργάνωσε κατόρθωσε να συγκεντρώσει το ποσό των 5.632 608 δολαρίων Ο Σ. Σκούρας ήταν και εκείνος που πλήρωσε τα 2.000.000 ελβετικά φράγκα για τις αποστολές γάλατος από την Ελβετία και τις αποστολές του Διεθνούς Ερυθρού Σταύρου και άλλων οργανώσεων, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει ο Δημ. Κιτσίκης στο βιβλίο του «Ελλάς και Ξένοι».
...και τα ανταλλάγματα
Τώρα, όσον αφορά το «ενδιαφέρον» των ξένων συμμαχικών κυβερνήσεων, μακάρι να είχε αυτό μοναδικό σκοπό το στήριγμα του ελληνικού λαού και την ανύψωση του. Δυστυχώς όμως και όπως σχεδόν πάντα γίνεται, το πρόβλημα και η δυστυχία μιας μικρής χώρας αποτέλεσε την ευκαιρία -η έδωσε τη βάση- για πολιτική προπαγάνδα και εξασφάλιση συμφερόντων από μέρους των «μεγάλων» της διεθνούς πολιτικής.
 |
| ΣΤΗ ΖΗΤΙΑΝΙΑ |
Έτσι, σχετικά με τον αγγλικό αποκλεισμό, αναφέρει ο Δημ. Κιτσίκης στο βιβλίο του «Ελλάς και Ξένοι»: «Όσο για τον αγγλικό αποκλεισμό και αν έπρεπε ή όχι να γίνει, να ποια είναι η γνώμη του Cordeil Hull. Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ. όπως φαίνεται σ’ ένα τηλεγράφημα που έστειλε στον Πρέσβυ του στο Λονδίνο, στις 3 Δεκεμβρίου 1941: «Ο (Burton Υ.) Berry δεύτερος ακόλουθος πρεσβείας στη Ρώμη που μόλις γύρισε από την Αθήνα, επιβεβαιώνει τα νέα μιας κακουχίας χωρίς προηγούμενο στην Ελλάδα και δηλώνει πως μια πείνα σε μεγάλη έκταση είναι αυτό τον καιρό, εκεί κάτω γεγονός. Η πρεσβεία μας στη Ρώμη τονίζει πως ένα από τα κυριότερα επιχειρήματα των Γερμανών στην Ελλάδα, κι είναι ένα αποτελεσματικό επιχείρημα που κάνει να διστάζουν κι οι πιο πιστοί οπαδοί της Μεγάλης Βρετανίας, είναι το νέο πως η Βρετανική κυβέρνηση δε δέχεται να επιτρέψει να στείλουν στην Ελλάδα αυστραλέζικο σιτάρι που αγόρασε η βασιλική ελληνική κυβέρνηση και που μετεφέρθη με πλοίο ως την Αίγυπτο Ο κ. Mac Murray (Αμερικάνος Πρέσβυς στην Τουρκία) μας πληροφορεί πως οι Τούρκοι διερωτώνται αν αξίζει τον κόπο ν' αντισταθεί η Τουρκία σε μια επίθεση, εάν έθνη όπως η Ελλάς εγκαταλείπονται από τη Μεγάλη Βρετανία και την Αμερική να πεθάνουν από την πείνα, αφού αντιστάθηκαν τόσο γενναία, αλλά και υπέκυψαν»
Η απάντηση του Αντονυ Ηντεν, Άγγλου Υπουργού των εξωτερικών, επιβεβαίωσε αυτό το νέο διευκρινίζοντας πως πολλά φορτία από σιτάρι και αλεύρι ήταν στο δρόμο για την Ελλάδα όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν αυτή τη χώρα Η αγγλική κυβέρνηση, διεπραγματεύθη τότε με τις νόμιμες ελληνικές εξόριστες αρχές την αγορά των τροφίμων, που οπωσδήποτε, εξ αίτιας του αποκλεισμού, δεν θα επέτρεπαν πια οι Αγγλοι να φθάσουν στον Πειραιά. Ο Αντονυ Ηντεν συνέχισε «πως επειδή οι ελληνικές αρχές εκινήθησαν από την αρχή ως το τέλος και ελεύθερα στις σχετικές μ’ αυτά τα φορτία διαπραγματεύσεις, σκεφθήκαμε, πως θα ήταν προτιμοτερον αυτό τον καιρόν να μην αναγγειλωμεν ραδιοφωνικώς όλες τις λεπτομέρειες αυτού του θέματος, ως απάντηση στην εκδοχή του Άξονος, γιατί θα μπορούσαμε έτσι να φέρουμε σε δύσκολη θέση την ελληνική κυβέρνηση». Από το καλοκαίρι κιόλας του 1941 οι διπλωματικοί εκπρόσωποι της εξόριστης ελληνικής κυβερνήσεως επέσυραν πολλές φορές την προσοχή του πρωθυπουργού Τσουδερού στον αποτελεσματικό ρόλο που είχε ένα τέτοιο επιχείρημα στα χέρια της γερμανικής προπαγάνδας τονίζοντας πως ήταν ανάγκη είτε να διαψευσθούν οι γερμανικοί ισχυρισμοί -γιατί οι Έλληνες διπλωμάτες αγνοούσαν τη συναλλαγή μεταξύ του Τσουδερού και των Άγγλων - είτε να βρεθεί ένας τρόπος ανεφοδιασμού του ελληνικού λάου που πεινούσε. Έτσι, στις 7 Ιουλίου 1941, ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδος στην ΚΤΕ έγραφε από τη Γενεύη στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών της εξορίας πως «αι αρχαι κατοχής επιρρίπτουν συστηματικώς ολόκληρον την ευθυνην του λιμού επί του αγγλικού αποκλεισμού και της δήθεν αδιαφορίας της Ελληνικής Κυβερνήσεως».
Η τελευταία παρατήρηση δεν είναι το μόνο στοιχείο που φανερώνει την εκμετάλλευση του θέματος από τους κατακτητές Στο ίδιο βιβλίο διαβάζουμε: «Για να καλύψουν αυτή την κατάσταση στην περιοχή που ονόμαζαν Ελλάδα οι κατακτητές (δεν περιλάμβαναν τα νησιά του Ιονίου που είχε προσαρτήσει η Ιταλία, άλλα ούτε και τη Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία που είχε προσαρτήσει η Βουλγαρία), η Γερμανία και η Ιταλία είχαν συμφωνήσει, στο τέλος Αυγούστου του 1941 να εφοδιάσουν τη χώρα με 150.000 τοννους δημητριακά τουλάχιστον, ως την επομένη συγκομιδή το καλοκαίρι του 1942. Κι όμως δεν παρέδωσαν, οι δυο τους μαζί πάρα μόνο 20.000 τόνους. Μελετώντας τα συμπεράσματα από την αποτυχία αυτής της συμφωνίας οι Γερμανοί έρριξαν τις ευθύνες τους πάνω στους Ιταλούς, λέγοντας τους στις αρχές Οκτωβρίου 1941 πως απ’ εδώ και εμπρός είναι ευθύνη της ιταλικής κυβερνήσεως να διατρέφουν την Ελλάδα, αφού αυτή η χώρα περιλαμβάνεται στη ζώνη όπου εξασκεί η Ιταλία την εξουσία, και η Ρώμη εδέχθη αυτό το επιχείρημα.
Πράγματι από το Βερολίνο, στις 13 Μαΐου 1941, ένα υπόμνημα του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών γνωστοποιούσε μιαν απόφαση του Χίτλερ με αυτά τα λογία: «Η Γερμανία δεν επωμίζεται καμμιά ευθύνη για όλο το ελληνικό έδαφος που είναι ή θα είναι στην κατοχή των ιταλικών στρατευμάτων
Οπότε η ευθύνη για την πείνα του χειμώνα του 1941-’42 έπεφτε πάνω στην Ιταλία όταν μάλιστα, όπως το είχαν δηλώσει ο Αντονυ Ηντεν και ο Κόρντελλ Χαλλ, το δίκαιο του πολέμου υποχρέωνε τον κατακτητή να φροντίσει για τον ανεφοδιασμό των λαών που είχε υποτάξει».
Οι πεινασμένοι και η διπλωματία των χορτασμένων
Και ενώ οι δυνάμεις του Άξονα αθετούσαν συμφωνίες και καταπατούσαν διεθνείς συμβάσεις ανταλλάσσοντας μεταξύ τους τις ευθύνες, η σύμμαχος Αγγλία εδραίωνε με τη σειρά της το διπλωματικό της παιχνίδι. Γράφει ο Δ. Κιτσίκης:
«Στις 9 Ιουλίου 1941, δίνοντας τη συγκατάθεση του στον Τσουδερό και τον Βασιλέα Γεώργιο Β’, ο Αντονυ Ηντεν πληροφόρησε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση πως δε θα δεχόταν να ανεφοδιάζεται ο αστικός πληθυσμός της κατεχόμενης Ελλάδας από την Τουρκία. Στις 11 Σεπτεμβρίου, το δελτίο ειδήσεων, σε ελληνική γλώσσα, του BBC στο Λονδίνο ανήγγειλε πως σε λίγες μέρες ένα τουρκικό πλοίο θα έκανε το πρώτο του ταξίδι για ν’ ανεφοδιάση τον ελληνικό λαό κι επωφελήθηκε αυτής της ευκαιρίας για να στιγματίση την βαρβαρότητα της Γερμανίας και των δορυφόρων της και να προβάλη τη συμμαχική χειρονομία, ευχαριστώντας και την Τουρκία για τη βοήθειά της. Ο Έλληνας πρέσβυς στην Άγκυρα Ραφαήλ, ακούγοντας αυτή την εκπομπή εξοργισθή και τηλεγράφησε στην κυβέρνηση του πως αυτή η εκπομπή ήταν «άστοχος, πρόωρος και κακώς διατυπωθείσα» και πως «προεκάλεσε μέγα ερεθισμόν εις Γερμανούς και εκινδύνευσε να ματαιώση όλον το συντελεσθεν έργον. Τουρκική κυβέρνησις ηναγκάσθη να δημοσίευση σήμερον ανακοίνωση θέτουσαν το ζήτημα εντός πλαισίου καθαρώς φιλανθρωπικού».
Όσο για τη γερμανική δήλωσι που ήρθε από το Βερολίνο, ετόνιζε πως η Γερμανία δεν είχε δυσκολέψει -ούτε θα δυσκόλευε ποτέ τον ανεφοδιασμό των αστικών πληθυσμών στις κατεχόμενες χώρες, αλλά πως θα θεωρούσε την αποστολή τροφίμων ως μια ανθρωπιστική αποκλειστικώς υποχρέωση αλλά και του διεθνούς δίκαιου και όχι ως μία εξαιρετική χειρονομία για την οποία έπρεπε κάνεις να καμαρώνη.
Αυτό το επεισόδιο έδωσε στους Άγγλους να καταλάβουν τη σημασία του ανεφοδιασμού ως προπαγανδιστικού όπλου. Πράγματι, από την Άγκυρα, ο Ραφαήλ πληροφορούσε την ελληνική κυβέρνηση πως ο «αρχηγός της αγγλικής υπηρεσίας πληροφοριών εν Τουρκία μοι ανακοίνωσε ότι η υπηρεσία του αντελήφθη ποιαν πολιτικήν επίδρασιν δύναται να έχη επί του ελληνικού λάου το ζήτημα του επισιτισμού, συστήσας πράγματι εις Λονδινον τη δια Τουρκίας αποστολήν σίτου εις Ελλάδα».
Οι «φιλάνθρωποι» Αμερικανοί «εν δράσει»
Φυσικά στο παιχνίδι ήταν αδύνατο να μην πάρει μέρος και η Αμερική, και μάλιστα σε μια εποχή που η ήδη δημιουργημένη αντιπάθεια των Ελλήνων για την Αγγλία (από τότε που η κυβέρνηση της υποστήριξε τη δικτατορία του Γεώργιου Β' και του Μεταξά) είχε μεγαλώσει. Σ' αυτό συντέλεσε και η άρνηση της για δέκα ολόκληρους μήνες να άρει τον αποκλεισμό της Ελλάδας, ενώ παράλληλα ο ελληνικός λαός δεν έμενε αδιάφορος στα επιχειρήματα του ΕΑΜ και των άλλων «εχθρών» της εξόριστης κυβέρνησης, ότι η τελευταία ήταν «πουλημένη» στους Άγγλους, και κρατούσε στο εξωτερικό το χρυσάφι και τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας.
Αυτή η ίδια κυβέρνηση όμως είναι, που θα στραφεί τελικά προς τη μεριά της Αμερικής, και η προσέγγιση της αυτή θα σημειώσει την αρχή της αντικατάστασης της αγγλικής από την αμερικάνικη προστασία. Η προσέγγιση αυτή θα υλοποιηθεί με το ταξίδι του βασιλιά Γεωργίου Β' και του πρωθυπουργού του Τσουδερού στις ΗΠΑ από τις 10 Ιουνίου ως τις 17 Ιουλίου 1942.
Το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του Δ. Κιτσίκη, μας δίνει αρκετά σαφείς πληροφορίες σχετικά με τα «αμοιβαία ωφέλη» για τις δυο χώρες από το ταξίδι αυτό:
 |
| ΣΚΙΤΣΟ ΤΟΥ ΦΩΚΙΩΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ: ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΦΑΪ ΣΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ |
«Ο ουσιαστικός σκοπός του ταξιδιού ήταν να βρεθούν χρήματα κι αυτό το πέτυχε. Στις 10 Ιουλίου υπέγραψαν οι δυο κυβερνήσεις, στην Ουάσιγκτων μια συμφωνία μισθωτικού δανείου (liend - lease agreement). την έβδομη που υπέγραψαν οι Ην. Πολιτείες με μια ξένη χώρα, ύστερα από τον νόμο μισθωτικού δάνειου της 11 Μαρτίου 1941. Με αυτή τη συμφωνία, η ελληνική κυβέρνηση επετύγχανε από τις Ηνωμένες Πολιτείες - χωρίς καμμιά προοπτική εξοφλήσεως πράγματι - την πληρωμή 3.000 τόννων τον μήνα για όσπρια, γάλα και φάρμακα που θα τα εφόρτωναν στο Μόντρεαλ πάνω σε Σουηδικά πλοία, για τον ανεφοδιασμό της Ελλάδος (γιατί οι 165.000 τόννοι σιτάρι το μήνα που θα εφόρτωναν μαζί στα ίδια πλοία, ήταν προσφορά της καναδικής κυβερνήσεως), αλλά κι από την 1η Ιανουαρίου 1943, την εξόφληση όλων των εξόδων για τα ναύλα των οκτώ σουηδικών πλοίων που έφθαναν ένα εκατομμύριο δολλάρια το μήνα.
Ενθουσιασμένος από τη συμφωνία, ανεφώνησε ο Τσουδερός, στις 13 Ιουλίου 1942, εμπρός στην επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων της Αμερικής: «Είναι πράγματι ευτύχημα για τον κόσμο το ότι απεφάσισε η Αμερική να ενδιαφερθή για τα ζητήματα της παγκοσμίου πολιτικής».
Και σαν ηχώ σε όσα είπε, ένα υπόμνημα της αμερικανικής κυβερνήσεως, προτείνοντας να πληρωθούν τα ναύλα των πλοίων που ανεφοδιάζουν την Ελλάδα, ετόνισε πως «το πλεονέκτημα μιας παρόμοιου χειρονομίας για να αναπτυχθεί η καλή διάθεσι του ελληνικού λαού έναντι της χώρας μας είναι, πιστεύω εμφανής».
Πίσω από τον πόλεμο των στρατευμάτων και των μαχών, παίχτηκε για άλλη μια φορά, ο πόλεμος των συμφερόντων, της διπλωματίας και των μυστικών συνεννοήσεων.
Όταν ένας λαός δεν αποφασίζει να πεθάνει
Υποφέροντας τη σκλαβιά και την εξαθλίωση, οι Έλληνες, έχοντας ή μη, συνείδηση των «μεγάλων παιχνιδιών» στα οποία ήταν πιόνια, έδωσαν το δικό τους βουβό και επίμονο αγώνα για να κρατηθούν στη ζωή.
Με κάθε μέσο προσπάθησαν να βρουν τον τρόπο της διατροφής και της συντήρησης τους. Και μεσ' απ' αυτή την προσπάθεια ξεπετάχτηκαν οι πρώτες σπίθες της αντίστασης τους στον κατακτητή.
Μετά από τις κλοπές στα γερμανικά φορτηγά και τις αποθήκες, θα εμφανιστούν ενέργειες πιο μαζικές, πιο οργανωμένες και πιο αποτελεσματικές. Μια χαρακτηριστική και πλήρη εικόνα της κλιμάκωσης του αγώνα αυτού μας δίνει ο Σ. Γρηγοριάδης στο βιβλίο του που ήδη αναφέραμε.
«Ένα από τα όργανα της δίδυμης πάλης ήταν τα λαϊκά συσσίτια. Η ίδρυση τους αρχικά οφείλονταν στην πρωτοβουλία ορισμένων αποφασιστικών ανθρώπων, ανάμεσα στους υπαλλήλους, επιστήμονες, γιατρούς, δικηγόρους, φοιτητές κλπ. Αλλ' η επέκταση τους, ο πολλαπλασιασμός τους, το άπλωμα τους σ όλο τον πληθυσμό, καθώς και η λειτουργία τους, ήταν καρποί άπαυστου αγώνα. Γρήγορα, από την Αθήνα επεκτάθηκαν σ' όλη τη χώρα.
 |
| ΣΚΙΤΣΟ ΤΟΥ ΦΩΚΙΩΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ: ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΩΡΕΣ ΣΤΗΝ ΟΥΡΑ ΓΙΑ ΛΙΓΑ ΔΡΑΜΙΑ ΦΑΓΗΤΟΥ |
...Σαν προέκταση των μηχανισμών των λαϊκών συσσιτίων, ήταν η εμφάνιση των «λαϊκών επιτροπών» που αναλάμβαναν ευρύτερες πρωτοβουλίες για την επιβίωση.
....Ενάμιση μήνα πριν από την επίσημη ίδρυση του ΕΑΜ, στα μέσα του Ιουλίου 1941, έγινε η πρώτη εκδήλωση. Οι Κρήτες μαχητές του Αλβανικού μετώπου οι οποίοι είχαν συρρεύσει στην Αθήνα (ανέρχονταν σε 15.000 - 17.000) παράμεναν αποκομμένοι από το νησί τους και είχαν επιτύχει να διατρέφονται από συσσίτια. Αλλά οι κατοχικές αρχές και η κυβέρνηση θέλησαν τον Ιούλιο να καταργήσουν αυτά τα συσσίτια. Οι Κρήτες βετεράνοι κάναν τότε ογκώδη και μαχητική συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Παναθηναϊκό στάδιο, απαιτώντας να επαναλειτουργήσουν τα συσσίτια και να επιστρέψουν στην Κρήτη... Έγιναν συλλήψεις 1.100 Κρητών βετεράνων που στάλθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα. Αλλά ξαναλειτούργησαν τα συσσίτια τους.
...Στο μεταξύ είχε αρχίσει σειρά άλλων εκδηλώσεων με κίνητρα οικονομικά, αλλά έμμεσα αντιστασιακά. Στις 17 Νοεμβρίου 1941 ξέσπασε παμφοιτητική απεργία στην Αθήνα με συμμετοχή 4.000 φοιτητών. Κύρια αιτήματα τους είχαν την καλυτέρευση και επέκταση τους συσσιτίου και την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος για τη μελέτη τους. Η απεργία ήταν η πρώτη που έγινε στην κατεχόμενη Ελλάδα και πέτυχε σ' όλους του στόχους της.
 |
| ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ |
Στα τέλη του Δεκεμβρίου 1941 οι ανάπηροι πολέμου των νοσοκομείων των Αθηνών κάναν απεργία για τη βελτίωση των όρων της ζωής και της περίθαλψης τους. Ακολούθησε νέα απεργία τους στις 8 Ιανουαρίου 1942 με διαδήλωση 6.000 αναπήρων και τραυματιών που είχαν επικεφαλής τα καροτσάκια τους.
Στις 12 Απριλίου 1942 οι δημόσιοι υπάλληλοι εξαπέλυσαν την πρώτη τους απεργία. Προηγουμένως, η κατοχική κυβέρνηση για να την αποτρέψει εξέδωσε τον παρακάτω φοβερό νόμο.
«Αρθρον μόνον... Όταν η απεργία δημοσίων λειτουργών διενεργείται του κράτους διατελούντος υπό εξαιρετικός συνθήκας και περιστάσεις, αποτελεί ιδιώνυμον έγκλημα τιμωρούμενον και δια της ποινής του θανάτου».
Κλόνισε αυτό το σπαθί του Δαμοκλή τους υπαλλήλους; Επικράτησαν οι συνετοί; Όχι! Κυριάρχησαν οι μαχητικοί. Και στις 12 Απριλίου νεκρώθηκε ο κρατικός μηχανισμός. Δέκα μέρες διήρκεσε η απεργία και λύθηκε μόνο αφού η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου έκανε πολλές παραχωρήσεις.
...Στο τέλος του καλοκαιριού 1942 η κατοχική κυβέρνηση έκλεισε - από έλλειψη τροφίμων - όλα τα συσσίτια εκτός από τα παιδικά. Η απάντηση ήταν να εξαπολυθεί στις 7 Σεπτεμβρίου νέο, πολυήμερο απεργιακό κύμα στην πρωτεύουσα, στο οποίο πήραν μέρος εργάτες, υπάλληλοι δημόσιοι, τραπεζικοί και των οργανισμών, δικηγόροι, προσωπικό νοσοκομείων, εφημεριδοπώλες και επαγγελματίες. Σε 60.000 ανήλθαν οι απεργοί».
 |
| ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ |
Αναφέρονται ακόμα ανάλογες κινητοποιήσεις στην ύπαιθρο, που αντιμετώπισε επίσης οξύ επισιτιστικό πρόβλημα. Αντιπροσωπευτικά γεγονότα αποτελούν οι εκδηλώσεις στη Λαμία και την Κύμη το Σεπτέμβριο του 1941 και στην Καρδίτσα το Φεβρουάριο του 1942. Στην τελευταία η εκδήλωση υπήρξε σοβαρή και πολυήμερη και πέτυχε την παραίτηση της ιταλικής στρατιωτικής διοίκησης από τη συγκέντρωση του σιταριού, και επίσης τη διανομή τροφίμων. Συλλαλητήριο που πήρε τη μορφή τετραήμερης εξέγερσης και σύγκρουσης με τον ιταλικό στρατό πραγματοποιήθηκε στη Χρυσοκελαριά της Πυλίας στις 15-20 Ιουνίου 1942.
Με αυτό τον τρόπο οι Έλληνες αρνήθηκαν την παθητική τους συμμετοχή στην εκμετάλλευση της χώρας και της ζωής τους και έδωσαν την απάντηση στα στρατεύματα Κατοχής, που πίστευαν στην αρχή πως η πείνα θα αμβλύνει το ηθικό των Ελλήνων και θα αποτρέψει την οποιαδήποτε αντίσταση τους.
 |
| ΑΠΟ ΤΗΝ «ΑΚΡΟΠΟΛΙ» ΤΗΣ 28/11/1941 ΟΙ ΜΑΥΡΑΓΟΡΙΤΕΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ |
Και η σημασία αυτών των πράξεων τους, φαίνεται πρώτα από την απόφαση των ίδιων των Γερμανών, λίγο καιρό μετά, να βοηθήσουν στην τροφοδοσία του ελληνικού πληθυσμού, για να κατασιγάσουν την κατακραυγή και τον ξεσηκωμό του. Τα θύματα ήταν πολλά, η καταστροφή μεγάλη ακόμα και έτσι όμως, ο λαός μας έδωσε με το παράδειγμα του το μάθημα της γενναιότητας και της αξιοπρέπειας.
ΤΟΤΕ... ΤΕΥΧΟΣ Νο 1 ΑΘΗΝΑ 1983
from ανεμουριον https://ift.tt/2WH1C6W
via IFTTT