Αποτύπωσε στη ζωγραφική τραγικές εμπειρίες της νιότης και έγινε σύμβολο για τις γυναίκες που παλεύουν
Μια γυναίκα που πιέστηκε, κακοποιήθηκε, βίωσε εξευτελισμούς αλλά μπόρεσε να σταθεί στα πόδια της, να παλέψει, να αντιμετωπίσει όλες τις προκαταλήψεις του Μεσαίωνα και στο τέλος να νικήσει και να καταγραφεί μεταξύ των κορυφαίων ζωγράφων του 17ου αιώνα. Αυτή είναι η Artemisia Gentileschi, η καλλιτέχνιδα που παρουσιάζουμε στους αναγνώστες του art22.gr τιμώντας την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Αυτοπροσσωπογραφία ως αλληγορία τη ζωγραφικής (1638 – 39)
Το έργο δημιουργήθηκε στην Αγγλία, πιθανόν με παραγγελία του Κάρολου Ι. Επειδή ο Σέζαρ Ρίπα στο βιβλίο του Iconologia απέδωσε τη ζωγραφική ως γυναίκα, το ίδιο με τη δική της άποψη και τεχνική προσπάθησε η Αρτεμισία, παραδίδοντας στην ιστορία της τέχνης μια από τις πλέον δημοφιλείς δημιουργίες. Έργο συμβολικό υπέρ της γυναικείας απελευθέρωσης (όπως θα μπορούσε να εννοηθεί εκείνη την περίοδο). Ο πίνακας συνέβαλε στη δική της φήμη ως καλλιτέχνιδας αλλά έστειλε και ένα μήνυμα στις άλλες γυναίκες για τις προσωπικές τους επιλογές.
Ως αυτοπροσωπογραφία θεωρείται πρωτότυπη και ολοκληρωμένη. Η θέση στην οποία απεικονίζεται η καλλιτέχνιδα είναι ιδιαίτερα δύσκολη γι’ αυτό εικάζεται ότι για να βλέπει την εικόνα της είχε τοποθετήσει δύο καθρέφτες τον έναν απέναντι στον άλλον. Παρήγαγε ολόκληρη σειρά από αυτοπροσωπογραφίες. Royal Collection Trust
Η Artemisia μετέφερε τη φρίκη της δικής της ζωής σε άκρως ρεαλιστικές, σκληρές πολλές φορές, ζωγραφιές αντλώντας τη θεματογραφία της από τις βιβλικές ιστορίες. Τα έργα της υπήρξαν κραυγή για τις καταπιεσμένες γυναίκες.
Κόρη του ζωγράφου Οrazio Gentileschi γεννήθηκε στη Ρώμη το 1593 και πέθανε το 1653.
Η Αρτεμισία θεωρείται η μεγαλύτερη καλλιτέχνιδα της εποχής τού μπαρόκ και αφοσιωμένη οπαδός της φλογερής τέχνης του Καραβάτζιο. Με τις εικόνες της αγωνίστηκε ενάντια στην ανδρική βία που κυριαρχούσε στην εποχή της. Πέτυχε το ακατόρθωτο και για αυτό επάξια κατέχει τη θέση της μεταξύ των κορυφαίων. Δεν είναι ότι πέτυχε σε μια εποχή που οι συντεχνίες και οι ακαδημίες είχαν κλειστές τις πόρτες για τις γυναίκες. Κατόρθωσε, αντίθετα με άλλες γυναίκες της εποχής της, να υλοποιήσει το καλλιτεχνικό της όραμα, μέσα από την προσωπική της ιστορία. Έβαλε τη ζωή της στην τέχνη όπως αιώνες μετά η Frida Kahlo ή η πιο σύγχρονή μας Tracey Emin.
Αποκεφαλισμός του Ολοφέρνη από την Ιουδίθ, 1620
Το χέρι της γυναίκας σκοτώνει τον κακό. Η Ιουδίθ είναι αποφασισμένη και ισχυρή. Με πρωτοφανή ψυχραιμία εκτελεί το καθήκον της χύνοντας το αίμα του εχθρού της. Η κάθετη τοποθέτηση του σπαθιού ώστε η λαβή να θυμίζει σταυρό συμβολίζει την απόδοση δικαιοσύνης απέναντι στο κακό. Η λεπίδα κόβει τον λαιμό του Ολοφέρνη διαιρώντας τη σύνθεση σε δύο μέρη. Κατά καιρούς κάποιοι ιστορικοί και τεχνοκριτικοί υποστήριξαν ότι στην εικόνα υπάρχει κρυφό μήνυμα που απευθύνεται στο δράστη του βιασμού. Άλλωστε το σώμα του Ολοφέρνη τις στιγμές του φόνου, μοιάζει με την κατάσταση που βρίσκεται το σώμα της γυναίκας την ώρα του βιασμού. Προφανώς το σκληρό, αποφασισμένο και με περιφρόνηση για το θύμα πρόσωπο της Ιουδίθ, είναι το πρόσωπο της Αρτεμισίας. Uffizi Galleria – Μουσείο Τεχνών Φλωρεντίας
Ο πατέρας της Οrazio Gentileschi, ήταν γνωστός ζωγράφος της εποχής και στενός φίλος του Καραβάτζιο. Από εκείνον τον γνώρισε η Αρτεμισία και είναι σίγουρο ότι ο Καραβάτζιο την ενθάρρυνε να ζωγραφίζει. Ο πατέρας της για να την βοηθήσει να τελειοποιηθεί προσέλαβε ως δάσκαλο τον Αγκοστίνο Τάσσι. Ο Τάσσι υπήρξε μοιραίο άτομο για την Αρτεμισία που έπεσε θύμα βιασμού από το δάσκαλό της. Κατά τη διάρκεια της δίκης ο Τάσσι αποδείχθηκε κοινός κακοποιός ο οποίος σχεδίαζε να την δολοφονήσει ενώ αποκαλύφθηκε ότι είχε βιάσει και την αδελφή του. Αλλά την τιμωρία που του επιβλήθηκε δεν την εξέτισε ποτέ διότι ο πάπας τον έχρισε διακεκριμένο ζωγράφο.
Η Ιουδίθ και η υπηρέτρια της, 1625
Ένα ακόμη έργο από τη βιβλική ιστορία της Ιουδίθ. Μετά τη δολοφονία του Ολοφέρνη η υπηρέτρια τυλίγει το κομμένο κεφάλι σε μια τσάντα, ενώ η Ιουδίθ παρακολουθεί. Ο αποκεφαλισμός και η συνολική αναπαράσταση παρόμοιων γυναικείων μορφών έχει θεωρηθεί ότι συνδέονται με τον ψυχισμό της και την προσωπικότητα που διαμόρφωσε η Αρτεμισία. Στον κατάλογο αφιερωματικής έκθεσης του 2001 ο πίνακας αυτός χαρακτηρίζεται ως το καλύτερο έργο της Αρτεμισίας. Ινστιτούτο Τεχνών του Ντιτρόιτ
Η δημοσιότητα που έλαβε η δίκη ήταν πρωτοφανής και σκληρή για τη νεαρή καλλιτέχνιδα. Η Αρτεμισία δεν δίστασε να περιγράψει με λεπτομέρειες την αποτρόπαια συμπεριφορά του δασκάλου. Στην ακροαματική διαδικασία κλήθηκαν δύο μαίες για να εξακριβώσουν ενώπιον των δικαστών ότι η Αρτεμισία δεν ήταν πλέον παρθένος ενώ υπέστη βασανισμούς για να επαληθευτούν οι καταθέσεις της. Μάλιστα χρησιμοποιήθηκε ένας μηχανισμός που πίεζε τα δάχτυλα μέχρι να τα συνθλίψει, καθώς οι δικαστές πίστευαν ότι αν η μάρτυρας δεν έλεγε την αλήθεια θα υποχωρούσε κάτω από τον φρικτό πόνο.
Σουζάννα και οι πρεσβύτεροι, 1610
Από τα πρώτα έργα της Αρτεμισίας. Το ζωγράφισε σε ηλικία 17 ετών και ενώ ο βιασμός από τον Τάσσι είχε γίνει λίγο καιρό πριν. Δύο άντρες την κατασκοπεύουν ενώ αυτή βρίσκεται στο μπάνιο. Ο μύθος προέρχεται για μια ακόμη φορά από την Παλιά Διαθήκη. Οι δύο ηλικιωμένοι απαιτούν από τη Σουζάννα σεξουαλική συνεύρεση για να μην διαδώσουν διάφορες φήμες. Η κοπέλα αρνείται κι αυτοί «κοκορεύονται» ότι τους έχει ικανοποιήσει σεξουαλικά. Την υπόθεση ξεκαθαρίζει ο Δανιήλ, ο οποίος ανακρίνει σε ξεχωριστούς χώρους τους δύο πρεσβύτερους. Έτσι η Σουζάννα παραδίδεται καθαρή στην κοινωνία. Υπάρχει η άποψη ότι στους δύο άνδρες απεικονίζονται ο Τάσσι και ο πατέρας τής Αρτεμισίας, ο οποίος είχε υπό την εύνοια του το μελλοντικό βιαστή της κόρης του.
Είναι ένα έργο που κάποιοι κριτικοί υποστήριξαν ότι πιθανό να ανήκει στην πατέρα της νεαρής καλλιτέχνιδας. Πώς μπορούσε -αναρωτιούνται- ένα 17χρονο κορίτσι να ζωγραφίζει τόσο πειστικά το γυναικείο σώμα; Το πιθανότερο είναι ότι έγινε με την καθοδήγηση του πατέρα της. Η Αρτεμισία δεν χρησιμοποιούσε ευρύ υπόβαθρο στα έργα της, όπως σ’ αυτό που υπάρχει ένα μικρό κομμάτι ουρανού. Η προσθήκη φόντου και τοπίων άρχισε μετά τα 37 της.
Όταν ολοκληρώθηκε η δίκη ήταν ακόμη έφηβη. Βίωνε τη μεγάλη ντροπή να μην είναι παρθένα σε μια εποχή που η «αγνότητα» για τις κοπέλες ήταν το πρώτο ζητούμενο. Βρήκε το κουράγιο να αντέξει τη δημοσιότητα και τις φήμες. Ήταν 19 ετών όταν ολοκληρώθηκε η δίκη. Η Αρτεμισία εγκατέλειψε τη Ρώμη και στα 27 της την βρίσκουμε μια επιτυχημένη και αναγνωρισμένη καλλιτέχνιδα. Έπαιρνε την εκδίκηση της με τα δικά της όπλα: το πινέλο και το ταλέντο της. «Αν οι γυναίκες το θελήσουν, μπορούμε να πολεμήσουμε ένα κόσμο που κυριαρχείται από άνδρες», πίστευε.
Αλληγορία της Φήμης, (1630-1635)
Η Αλληγορία της Φήμης αναγνωρίζεται από τη σάλπιγγα και το δάφνινο στεφάνι. Είναι ένα θέμα από την ελληνική μυθολογία. Η Φήμη, μια δευτερεύουσα θεότητα, ήταν η προσωποποίηση της μετάδοσης των παραδόσεων, της εξιστόρησης κλπ. Ιδιωτική Συλλογή Robilant & Voena Λονδίνο Μιλάνο
Ένα μήνα μετά τη δίκη με φροντίδα του πατέρα της, η Αρτεμισία παντρεύτηκε το ζωγράφο Pierantonio Stiattesi και μετακόμισαν στην πατρίδα του τη Φλωρεντία. Απέκτησαν μια κόρη την Παλμύρα. Εκεί η Αρτεμισία πήρε παραγγελία να φιλοτεχνήσει κάποιο ζωγραφικό έργο στην Casa Buonarroti το σπίτι που έζησε ο Michelangelo. Επίσης ζωγράφισε την «Παναγία και το Παιδί» στο Palazzo Spada της Ρώμης. Ήταν ήδη προστατευόμενη του Οίκου των Μεδίκων και του Καρόλου Α’ της Αγγλίας ο οποίος την προσκάλεσε στην Αγγλία το 1638.
Στη Φλωρεντία η Αρτεμισία απολάμβανε τη μεγάλη αναγνώριση, η οποία κορυφώθηκε με την είσοδό της στην Accademia delle Arti del Disegno. Ήταν η πρώτη γυναίκα που το πέτυχε.
Αφροδίτη και Έρως. 1625
Ένα έργο που συνδυάζει ρεαλισμό και κλασικισμό με την εικονογραφία και το ύφος της καλλιτέχνιδας. Η Αφροδίτη κοιμάται σε μπλέ σεντόνια και ένα πορφυρό χρυσοκέντητο μαξιλάρι. Το γυμνό κορμί της καλύπτει ένα διάφανο αραχνοΰφαντο ύφασμα. Δίπλα της ετοιμάζεται για ύπνο ο γιός της Έρωτας, ο οποίος κρατά μια σύνθεση με φτερά παγωνιού. Είναι η περίοδος που ο Έρως, (ή Cupid, ή amorino) αποκτά τη μορφή ενός παχουλού αγοριού (Putto). Την κοιτάζει με λαγνεία. Στο βάθος το παράθυρο αποκαλύπτει μια φεγγαρόφωτη νύχτα που φωτίζει το Ιερό της θεάς. Το πρόσωπο της Αφροδίτης αλλά και η στάση του σώματος της είναι χαρακτηριστικά της Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι (κάπως γεμάτα μάγουλα, μύτη που προεξέχει αρκετά, έντονα αλλά καλοσχηματισμένα φρύδια). Και στο έργο αυτό με τις έντονες αντιθέσεις σκιάς και φωτός, είναι εμφανής η επιρροή από τον Καραβάτζιο. Μουσείο Καλών Τεχνών της Βιρτζίνια.
Η τραγική εμπειρία των νεανικών της χρόνων επανέρχεται συνεχώς στα έργα της. Καταπιάνεται κατά κανόνα με μυθολογικά και βιβλικά πρόσωπα απεικονίζοντας γυναίκες που νίκησαν το κακό ή υπέφεραν από αυτό. Είναι μια θεματογραφία προσωπική που σε κάθε ανάγνωση μας αποκαλύπτεται ο πόνος και η πίκρα.
Η Νύμφη Κορίσκα και Σάτυρος, 1630 – 1635
Ερευνητές υποστηρίζουν ότι στόχος της Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι ήταν να λάβει εμφανή θέση εναντίον του στερεότυπου της γυναικείας υποταγής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του συμβολισμού συναντάμε στο έργο «Η νύμφη Κορίσκα και ο σάτυρος» που φιλοτέχνησε μεταξύ 1630 και 1635. Εικονίζεται μια νύμφη που απομακρύνεται τρέχοντας από ένα σάτυρο, ο οποίος προσπαθεί να την αρπάξει από τα μαλλιά, αλλά τα μαλλιά είναι στην πραγματικότητα περούκα. Η καλλιτέχνιδα θέλει να τονίσει την ευστροφία της νύμφης που αντιστέκεται με επιτυχία στον επιθετικό σάτυρο. Η γυναίκα δραπετεύοντας απαλλάσσεται από κοσμήματα και άλλα διακοσμητικά αλλά με την τιμή της άθικτη. Η ιστορία της Κορίσκα προέρχεται από το βιβλίο του Giovanni Battista Guarini «Il Pastor Fido» (Ο Πίστος Ποιμένας). Αυτός ο πίνακας αποδόθηκε στο ναπολιτάνο καλλιτέχνη Massimo Stanzione, αλλά το 1990 αποκαλύφθηκε η υπογραφής της Artemisia.
Αυτοπροσωπογραφία ως μουσικός λαούτου (1610 -15)
Η επιρροή του Καραβάτζιο στην Αρτεμισία Τζεντιλέσκι είναι εμφανής σε πολλά έργα της τόσο σε σχέση τα χρωματικά μοτίβα όσο και με τη θεματογραφία που απεικόνιζε. Η αυτοπροσωπογραφία της ως παίκτρια λαούτου, είναι χαρακτηριστική. Το σκοτεινό φόντο αναδεικνύει εντυπωσιακά τη γυναίκα. Η καλλιτέχνιδα αφιέρωνε μεγάλο μέρος του χρόνου της για να αποκτά δεξιότητες και να ανακαλύπτει νέα ενδιαφέροντα.
Λουκρτιτία, 1620
Η Αρτεμισία παρουσιάζει τη Λουκρητία σαν μια μορφή της κλασικής μυθολογίας, που αφού ομολόγησε τον βιασμό της, αυτοκτόνησε.
Με τον τρόπο αυτό η Λουκρητία έγινε ένα δημοφιλές σύμβολο της γυναικείας αντίστασης ενάντια στην ανδρική τυραννία. Η καλλιτέχνιδα απεικονίζει τη Λουκρητία σε μια στιγμή που προσπαθεί να ηρεμήσει και να υλοποιήσει την απόφαση της. Χωρίς κοσμήματα, παγίδες του πλούτου, με ένα μισοφορεμένο ρούχο εικάζεται ότι τη βλέπουμε λίγο μετά το βιασμό. Ο στοχευμένος και δραματικός φωτισμός τονίζει το πρόσωπο και το στήθος της, ως μια μοναχική φιγούρα που έχει υποστεί την κακομεταχείριση των ανδρών. Αντίθετα από τους άνδρες καλλιτέχνες η Αρτεμισία επικεντρώνεται στις ψυχολογικές συνέπειες του βιασμού. Το γυμνό στήθος αλλά και το στιλέτο είναι η θηλυκότητα και ο δυναμισμός της γυναίκας. Η αυτοχειρία προαναγγέλλεται από το κόκκινο ύφασμα (αίμα) που μοιάζει να κυλά από την αγκαλιά της και να απλώνεται και έξω από το φωτισμένο πλάνο. Palazzo Cattaneo-Adorno
Ιαήλ και Σισάρα,1620 – Μουσείο Καλών Τεχνών Βουδαπέστης
Το έργο αυτό φιλοτεχνήθηκε οκτώ χρόνια μετά τη δίκη για το βιασμό της καλλιτέχνιδας. Ο Σισάρα καταδιώκεται από τον Βαράκ και καταφεύγει στη σκηνή της Ιαήλ. Αφού τον περιποιείται, τον κοιμίζει και τον σκοτώνει, κερδίζοντας την εύνοια του Βαράκ και «εξασφαλίζοντας την αιωνιότητα» με έναν ύμνο της Δεββώρας στο βιβλίο «Κριτές» της Παλαιάς Διαθήκης. Ήταν η περίοδος που η Αρτεμισία ζούσε στη Φλωρεντία και υπέγραψε το έργο ως Artemisia Lomi, υποδηλώνοντας τον φλωρεντίνο προστάτης της. Μουσείο Καλών Τεχνών Βουδαπέστης.
Η Σαλώμη με το κεφάλι του Ιωάννη Του Βαπτιστή (1610 – 1615)
Η Αρτεμισία από το έργο παραλείπει την Ηρωδιάδα, αλλά δείχνει τον εκτελεστή ο οποίος τοποθετεί το κεφάλι του Ιωάννη στο δίσκο που κρατάει η Σαλώμη. Η κόρη του Ηρώδη κοιτάζει κατάματα το κεφάλι του Ιωάννη, αλλά η έκφραση της δεν φανερώνει συναισθήματα. Τα μάτια του Ιωάννη κλειστά συμβολίζοντας την ηρεμία με την οποία ο μαθητής του Χριστού αντιμετώπισε το θάνατο. Ίσως είναι ο πρώτος πίνακας που δείχνει τη Σαλώμη να κοιτάζει απ’ ευθείας το πρόσωπο του Ιωάννη.
Η Παναγία που θηλάζει το παιδί (1616 – 1618)
Πρόθεση της καλλιτέχνιδας είναι βασική φιγούρα του πίνακα να είναι η Μαρία: Γυναίκα, μητέρα. Μια οικεία εικόνα μια γυναίκας που ετοιμάζεται να θηλάσει το γιο της. Κυριαρχούν τα μπαρόκ χρώματα και λεπτομέρειες. Το πλούσιο τουρκουάζ και ροζ από τα ρούχα της Μαρίας, καθώς και η έντονη χρήση της σκιάς στο παρασκήνιο, δημιουργούν μια αίσθηση δυναμικού ρεαλισμού. Αποφεύγεινα παρουσιάσει τη Μαρία ως αντικείμενο ανδρικής επιθυμίας. Με το ελάχιστο γυμνό τονίζει τη οικειότητα μητέρας – παιδιού. Η κυριαρχία του γυναικείου σώματος στο έργο, με την αίσθηση μιας εύσωμης γυναίκας, αποκαλύπτει τη νομοτέλεια παρουσίας των γυναικών στη δημιουργία και τη διατήρηση της ζωής. Ιδιωτική Συλλογή.
Κλεοπάτρα, (1635 -35) Ιδιωτική συλλογή
Η γυναίκα που είχε γίνει σεξουαλικό απωθημένο από αυτοκράτορες και βασιλείς. Είναι η στιγμή που η αυτοκτονία της Κλεοπάτρας ανακαλύπτεται από δύο θεραπενίδες της. Πολλές από τις λεπτομέρειες ακολουθούν την περιγραφή του Πλούταρχου για το θάνατο της βασίλισσας της Αιγύπτου. Η στάση του σώματος παραπέμπει στο ρωμαϊκό γλυπτό «ύπνος της Αριάδνης» που δείχνει τις γνώσεις της Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι για την κλασική τέχνη. Παρουσιάζει ένα περίπλοκο όραμα της γυναικείας εξουσίας και της αδυναμίας. Δείχνει το μοναχικό θάνατο της Κλεοπάτρας που προκάλεσε η κακομεταχείριση από τους άντρες. Οι γυμνές γυναίκες στον ύπνο ή στον θάνατο μερικές φορές εξυπηρετούσαν ηδονοβλεπτικές προθέσεις, κάτι που απαιτούσε η αγορά της εποχής της.
The post Αρτεμισία Τζεντιλέσκι: Η γυναίκα που νίκησε το μεσαίωνα appeared first on Art22.
from Art22 https://ift.tt/38qb5Sd
via IFTTT