Γράφει ο ΑΡΗΣ ΤΣΑΒΑΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΜΥΚΗΝΑΙΟΣ ΝΕΚΡΟΣ ΑΠΟ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΑΡΧΟΝΤΙΚΙΟΥ ΣΕ ΣΥΝΕΣΤΑΛΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ. Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΚΕΛΕΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΟ Κ. Α. ΑΓΓΕΛΑΡΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΗΣ ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ ΚΑΤΕΔΕΙΞΕ ΟΤΙ ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΑΥΤΟΧΘΟΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΕΛΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.
Χάρη στην ιδιαίτερη θέση του νησιού, στο κέντρο του Αιγαίου, που δίνει τη δυνατότητα να ελέγχονται όλες σχεδόν οι θαλάσσιες διαδρομές από το βόρειο στο νότιο τμήμα του πελάγους, αλλά και στις δυνατότητες επιβίωσης που προσφέρει - έχει άφθονα και καλής ποιότητας υπόγεια νερά και αρκετές, εύφορες και απάνεμες σχετικά, κοιλάδες στα νοτιοδυτικά - τα Ψαρά κατοικήθηκαν από πολύ νωρίς.
ΑΝΑΣΚΑΜΜΕΝΟΙ ΛΑΚΚΟΕΙΔΕΙΣ ΤΑΦΟΙ ΥΣΤΕΡΟΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.
Στα βόρεια και στα ανατολικά βρίσκεται ο κύριος ορεινός όγκος του νησιού και εδώ οι ακτές είναι απότομες και απρόσιτες. Λιγοστά είναι τα εναπομείναντα είδη της άγριας πανίδας. Χαρακτηριστική είναι η έλλειψη των φιδιών από το νησί η οποία μάλλον οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελούν εύκολη λεία για τα αποδημητικά πουλιά σε ένα «φαλακρό» τοπίο. Οι κύριοι άνεμοι είναι νότιοι - οι βροχοπτώσεις κυμαίνονται από 12 - 15 cm το χειμώνα έως 1 cm τους καλοκαιρινούς μήνες.
ΣΤΟΥΣ ΤΑΦΟΥΣ ΤΟΥ ΑΡΧΟΝΤΙΚΙΟΥ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΠΟΛΛΕΣ ΧΑΝΤΡΕΣ, ΑΣΦΑΛΩΣ ΑΠΟ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΑΝ ΤΟ ΝΕΚΡΟ. ΕΔΩ ΕΝΑ ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ ΜΕ ΧΑΝΤΡΕΣ ΑΠΟ ΚΑΡΝΕΛΙΤΗ ΛΙΘΟ, ΟΠΩΣ ΣΥΝΤΕΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΙΣ.
Γεωλογικά, στο κεντρικό και νότιο τμήμα του νησιού κυριαρχούν τα προαλπικά πετρώματα, στο βόρειο τα μεταμορφωμένα, ενώ στο βορειοδυτικό και σε αρκετές θέσεις του νοτίου τα πετρώματα είναι ηφαιστειακά του υποπλειοκαίνου. Παντού εμφανίζονται ρήγματα σε μια διαρκή διαδικασία καταβύθισης.
ΑΓΓΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ ΑΠΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΓΚΡΙΖΟ ΠΗΛΟ.
Το νησί αναφέρεται ως Ψυρίη στον Όμηρο (Οδ. γ. 171) και από τα αρχαιολογικά δεδομένα φαίνεται ότι τα ίχνη κατοίκησης φτάνουν έως τα χρόνια της πρώιμης χαλκοκρατίας και ίσως και παλαιότερα. Ο Στράβων (14,1, 35) ονομάζει το νησί Ψύρα και αναφέρει την ύπαρξη πόλης στα χρόνια του, κάτι όμως που δεν σημαίνει ότι είχε αυτόνομη κρατική υπόσταση. Ο πρώτος που αναφέρει την ύπαρξη αρχαιοτήτων στο νησί είναι ο Κ. Νικόδημος στο Υπόμνημα της νήσου Ψαρών, 1862. Μνημονεύει μερικά ορατά ανάγλυφα και επιγραφές στην περιοχή του οικισμού. Το μυκηναϊκό νεκροταφείο στο Αρχοντίκι πρώτος το εντοπίζει και το κάνει γνωστό στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1916, αμέσως δηλαδή μετά την απελευθέρωση του νησιού, ο σταθμάρχης χωροφυλακής Β. Κακκαδιάς.
ΑΓΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ ΑΠΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΓΚΡΙΖΟ ΠΗΛΟ.
Η αναφορά του προς την αστυνομική διεύθυνση Χίου 358/29 Μαΐου 1916: «Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω υμίν ότι περιπόλων εν τη θέσει Αρχοντίκι της περιφέρειας Π(αλαιών) Ψαρών και έναντι της νησίδος Δασκαλιό ανακάλυψα παρά την παραλία τάφους αρχαιότατης εποχής, ως τούτο συμπεραίνω από τον όλον κατασκεύασμα και ιδιαιτέρως εκ της ακανόνιστου και μονόλιθου πλακός της στεγαζούσης τούτους. Περί του προκειμένου ελήφθησαν τα δέοντα μέτρα προς φρούρησιν αυτών».
ΑΚΕΡΑΙΟ ΑΓΓΕΙΟ ΜΕΣΟΕΛΛΑΔΙΚΗΣ-ΠΡΩΙΜΗΣ ΥΣΤΕΡΟΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ (1600 - 1500 Π.Χ.).
Μετά τις προσπάθειες του σταθμάρχη Κακκαδιά με διαταγή του τότε υπουργού Παιδείας Α. Μιχελιδάκη, η ευθύνη της μέριμνας για την προστασία των «αρχαίων τάφων Ψαρών και αυτόθι ερειπίων» ανατίθεται στην αστυνομική διεύθυνση Χίου.
ΑΓΓΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΙ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΟ-ΕΛΛΑΔΙΚΗΣ III ΕΠΟΧΗΣ (1400 - 1100 Π.Χ.). Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ.
Οι προϊστορικές αρχαιότητες είναι συγκεντρωμένες στη μικρή παραλιακή πεδιάδα Αρχοντίκι που προστατεύεται προς τα βόρεια από τον όγκο του λόφου Τρουλλιά - το πόσιμο νερό είναι άφθονο σε βάθη 3-5 μέτρων και έκανε δυνατή την ίδρυση οικισμού στο χώρο. Όλο το βόρειο τμήμα της πεδιάδας παρουσιάζει μια σειρά γεωλογικών ρηγμάτων που ακολουθούν τις υψομετρικές γραμμές και καταλήγουν στη θάλασσα. Τα ρήγματα, σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, συμπαρέσυραν και ορισμένες από τις αρχαιότητες που σήμερα βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του νερού. Από τις καθιζήσεις αυτές «δημιουργήθηκε» η βραχονησίδα Δασκαλιό που βρίσκεται σε απόσταση 50 μέτρων από την ακτή και τα αρχαία χρόνια, ήταν ενωμένο με τη στεριά σχηματίζοντας ένα μικρό φυσικό λιμάνι.
ΑΓΓΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΙ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΟ-ΕΛΛΑΔΙΚΗΣ III ΕΠΟΧΗΣ (1400 - 1100 Π.Χ.). Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ.
Το νεκροταφείο στο Αρχοντίκι εκτείνεται σε ένα μέτωπο 100 περίπου μέτρων κατά μήκος της ακτής. Το μεγαλύτερο τμήμα που βρίσκεται σήμερα καταποντισμένο σε μικρό βάθος αλλά και οι περισσότεροι από τους εναπομείναντες τάφους στο χερσαίο τμήμα καταποντισμένο σε μικρό βάθος αλλά και οι περισσότεροι από τους εναπομείναντες τάφους στο χερσαίο τμήμα καταστρέφονται με τη σειρά τους από το χειμέριο κύμα. Με δεδομένη την πλήρη καταστροφή του νεκροταφείου από τη δράση των κυμάτων όσο και τις λαθρανασκαφές άρχισε, το 1982, η σωστική ανασκαφή τους. Στις ανασκαφές, που συνεχίστηκαν μέχρι το 1986, συμμετείχαν εκτός από τους υπογράφοντες το παρόν και οι αρχαιολόγοι Νίνα Καρέλη, Αφροδίτη Παπαδοπούλου, Στέλιος Μοσχούρης, ο αρχιτέκτων Σπύρος Σαμαρτζόπουλος, η ιατρός Γιάννα Αποστολοπούλου, η Μαρία Κιρκέτσου, καθώς και ομάδα φοιτητών, τότε, του αρχαιολογικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΑΓΓΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΙ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΟ-ΕΛΛΑΔΙΚΗΣ III ΕΠΟΧΗΣ (1400 - 1100 Π.Χ.). Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ.
Οι τάφοι που ανασκάφτηκαν στο χερσαίο τμήμα είναι 16, όλοι τους σκαμμένοι στο μαλακό βράχο και ανήκουν στις τρεις γνωστές κατηγορίες: λακκοειδείς κιβωτιόσχημοι, κτιστοί λακκοειδείς και μικτοί (συνδυασμός των πρώτων δύο ειδών). Φαίνεται ότι ήταν «οικογενειακοί» γιατί όλοι περιείχαν περισσότερους από έναν νεκρούς. Σε μια περίπτωση μάλιστα υπήρχαν και 25 νεκροί. Συνήθως ο τελευταίος νεκρός, που ενταφιάζεται αφού προηγουμένως παραμεριστούν οι προηγούμενοι, έχει τοποθετηθεί στη γνωστή «εμβρυακή» ή «συνεσταλμένη» στάση και συνοδεύεται από τα κτερίσματα-αγγεία, εργαλεία και κοσμήματα. Ο πλούτος και η ποικιλία των κτερισμάτων δείχνουν ότι το Αρχοντίκι θα πρέπει να συγκαταλέγει ανάμεσα στους σημαντικούς μυκηναϊκούς χώρους του Αιγαίου. Άφθονη κεραμική, πλουσιότατη σε σχήματα και διακόσμηση, κοσμήματα από ημιπολύτιμες πέτρες και χρυσό, χάλκινα εγχειρίδια, σφραγιδόλιθοι και πλήθος άλλων χαρακτηριστικών μικροαντικειμένων αποτελούν τα κινητά ευρήματα των τάφων.
ΑΓΓΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΙ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΟ-ΕΛΛΑΔΙΚΗΣ III ΕΠΟΧΗΣ (1400 - 1100 Π.Χ.). Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ.
Χρονολογικά το νεκροταφείο μπορεί να τοποθετηθεί στην Υστεροελλαδική περίοδο (1600-1100) αν και δεν αποκλείονται χρονικές προεκτάσεις σε προγενέστερες περιόδους, εφ' όσον η ανασκαφική έρευνα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Το σκελετικό υλικό, που εξετάστηκε από τον ανθρωπολόγο Αναγνώστη Αγγελαράκη του πανεπιστημίου της Κολούμπια, δείχνει ότι οι νεκροί ήταν άτομα μεσογειακού τύπου και οι βασικοί πόροι διατροφής τους προέρχονταν από το θαλάσσιο χώρο, τη γεωργία, τα οικόσιτα ζώα και από τη συλλογή καρπών και φρούτων που παράγει το νησί.
ΑΓΓΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΙ ΤΗΣ ΥΣΤΕΡΟ-ΕΛΛΑΔΙΚΗΣ III ΕΠΟΧΗΣ (1400 - 1100 Π.Χ.). Η ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ.
Λίγα μέτρα δυτικότερα του νεκροταφείου βρίσκεται ο οικισμός, τμήμα του οποίου βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα. Χρονολογείται και αυτός στην ίδια περίοδο (Υστεροελλαδική, 1600 - 1100 π.Χ.) αλλά πολλά επιφανειακά όστρακα, στον ίδιο χώρο, μαρτυρούν ίχνη κατοίκησης από πολύ παλαιότερα (πρωτοελλαδική II-2.600 π.Χ.).
ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ. ΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ ΝΕΟΣ ΚΥΝΗΓΟΣ ΜΕ ΑΣΠΙΔΑ ΚΑΙ ΤΡΙΑΙΝΑ - ΔΙΠΛΑ ΤΟΥ Ο ΜΙΚΡΟΣ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΣ ΥΨΩΝΕΙ ΜΕ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟ ΘΗΡΑΜΑ. ΣΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΓΡΑΦΗ: ΗΡΑΚΛΑ ΧΡΗΣΤΕ. ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΙΟΥ (ΑΡ. ΚΑΤ. 277) ΟΠΟΥ ΜΕΤΑΦΕΡΘΗΚΕ ΤΟ 1916 ΜΕ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΑΡΧΗ ΨΑΡΩΝ Β. ΚΑΚΚΑΔΙΑ.
Ο οικισμός και το νεκροταφείο στο Αρχοντίκι αποτελούν δείγματα της έντονης δραστηριότητας των Μυκηναίων στην ευρύτερη περιοχή του ΒΑ Αιγαίου και της Τροίας. Το νησί, όπως αναφέραμε και στην αρχή, βρισκόταν ακριβώς στην μέση της συντομότερης πορείας από τα μεγάλα μυκηναϊκά κέντρα προς τον Ελλήσποντο και ασφαλώς θα ήταν ένας βασικός σταθμός ανεφοδιασμού και ελέγχου για την εξυπηρέτηση του διαμετακομιστικού εμπορίου στην περιοχή. Το νησάκι του Δασκαλιού πρέπει να έχει κατοικηθεί αρκετά νωρίτερα και να έχει αποκοπεί από τη στεριά πριν από τα μυκηναϊκά χρόνια - σε έρευνα επιφανείας που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή του Στέλιου Μοσχούρη εντοπίστηκαν εδώ λείψανα τοιχοδομών και θραύσματα αγγείων που ανάγονται στη νεώτερη νεολιθική, ανεβάζοντας έτσι την πρώτη κατοίκηση του νησιού στις αρχές της 4ης χιλιετίας και ίσως και παλαιότερα, όπως συμβαίνει στις απέναντι ακτές της βορειοανατολικής Χίου. Μετά το 1000 π.Χ. στα ιστορικά δηλαδή χρόνια η σημαντικότερη εγκατάσταση στο νησί ήταν η μακρόστενη, υψηλή και απόκρημνη, καλά προστατευμένη προς τη θάλασσα, χερσόνησος που βρίσκεται στο νότιο άκρο του νησιού: το Παλαιόκαστρο - η σημερινή Μαύρη Ράχη - και αυτή, μαζί με το σύνολο του νησιού φαίνεται να έχει υποστεί σημαντικές γεωμορφολογικές αλλαγές και κυρίως κατακρημνίσεις στις δυτικές και νότιες πλαγιές της. Τα παλαιότερα ίχνη κατοίκησης εδώ χρονολογούνται από τη γεωμετρική εποχή. Στη θέση αυτή φαίνεται ότι βρισκόταν και η «ομώνυμος πόλις» που αναφέρει ο Στράβων. Στα βόρεια σχηματίζεται ένας ανοικτός κόλπος που επιτρέπει τον σχετικά ασφαλή ελλιμενισμό των πλοίων. Διακρίνονται πολλά οικοδομήματα κυρίως σε υψόμετρο πάνω από 40μ. και φαίνεται ότι η πόλη έδινε, από τη θάλασσα την εντύπωση ψηλού οχυρωμένου οικισμού. Η κεραμική δείχνει ότι η πόλη από τα αρχαϊκά έως τα ρωμαϊκά χρόνια είχε πολλές σχέσεις με τη Χίο αν δεν ήταν τμήμα του χιακού κράτους. Γύρω από τον σημερινό οικισμό, στους πρόποδες δηλαδή της πόλης των κλασικών χρόνων, στο σημερινό λιμάνι, στον Κάτω Γιαλό και στην παραλία της Λήμνου σώζονται πολλά ίχνη αρχαίων παραθαλάσσιων λατομείων, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σήμερα κάτω από την επιφάνεια του νερού. Το μέγεθος των λιθόπλινων και η πληθώρα των λατομείων αποδεικνύουν μια έντονη οικοδομική δραστηριότητα στο νησί την κλασική εποχή. Αρχαιότητες υπάρχουν και σε άλλα σημεία του νησιού όπως στην παραλία της ΔΕΗ, στη θέση Λάκκα, στην παραλία Φτελιά και στον Ξερόκαμπο βόρεια του νησιού. Ίχνη οικίας ρωμαϊκών χρόνων υπάρχουν και στα Αντίψαρα.
7 Ημέρες Η Καθημερινή 1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2THcgY5
via IFTTT