ΓΡΑΦΕΙ Η ΝΤΟΡΑ ΜΗΝΑΪΔΗ | Η φωτογραφία με την εμφάνιση της στις αρχές του 19ου αιώνα αναστατώνει τους πάντες και πρώτα απ' όλους τους καλλιτέχνες. Κανέναν δεν άφησε ασυγκίνητο η καινούργια τέχνη. Πολλοί καλλιτέχνες ζωγράφοι ξεκίνησαν να φωτογραφίζουν για να χρησιμοποιήσουν το υλικό στη ζωγραφική τους και άλλοι πάλι αποτυχημένοι ζωγράφοι στράφηκαν στη φωτογραφία με την ελπίδα να κερδίσουν χρήματα.
Πολλοί όμως που αγκάλιασαν την καινούργια εφεύρεση, βρήκαν μέσα από αυτήν μια ευκαιρία για φυγή και ανακάλυψη καινούργιων κόσμων. Μετά τις εκστρατείες του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, η «έλξη» της Ανατολής καλλιεργήθηκε και υμνήθηκε από ζωγράφους όπως οι Delacroix, Horace Vernet, και άλλοι.
HERNI BECK. «ΝΑΟΣ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ» (1853). ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΟΥ BECK ΜΕ ΠΕΝΗΝΤΑ ΔΥΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΙΤΛΟ «VUE D' ATHENES ET DE SES MONUMENTS, PHOTOGRAPHIES D' APRES NATURE» (1868).
Η Αίγυπτος, οι Άγιοι Τόποι αλλά και η Ιταλία με τις ελληνικές αρχαιότητες και τέλος η Ελλάδα έγιναν τόποι φυγής για τους ρομαντικούς ταξιδιώτες φωτογράφους.
Ειδικότερα η Αθήνα έγινε απαραίτητος σταθμός, ιδίως ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης και όσων ήθελαν να ολοκληρώσουν την κλασική τους παιδεία.
FELIX BONGILS. «ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ» (ΧΑΡΤΙ ΑΛΜΠΟΥΜΙΝΑΣ, 22,5X28,2 ΕΚ.). Ο ΓΑΛΛΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΗΡΘΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕ ΜΕΤΑΞΥ 1867-1870.
Πηγή έμπνευσης για τους φωτογράφους στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρξε το είδος λογοτεχνίας που ήταν μόδα εκείνη την εποχή: Voyage Pittoresque, το ταξιδιωτικό λεύκωμα. Συνήθως συνόδευαν κάποιον καλλιτέχνη ή λόγιο ή και κάποιο επίσημο πρόσωπο σε περιοδεία. Ο αγώνας της απελευθέρωσης των Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό, ο θρύλος αυτής της επανάστασης, ο θάνατος του Byron, έφεραν κύμα προσκυνητών στην Ελλάδα.
Οι συνθήκες που επικρατούσαν τότε στη χώρα μας για ένα τέτοιο ταξίδι ήταν εξαιρετικά δύσκολες. Η Ελλάδα έβγαινε γυμνή και ταλαιπωρημένη από τον πόλεμο για την ανεξαρτησία.
Οι εξοχές ήταν ερημωμένες, ληστρικές ομάδες ή λιποτάκτες παραμόνευαν σε κάθε πέρασμα, οι δρόμοι ήταν ανύπαρκτοι, τα πανδοχεία σπάνια, το φαγητό φτωχό. Οι ογκώδεις αποσκευές των φωτογράφων προσέλκυαν τα κακοποιό στοιχεία. Το αίσιο πέρας μιας περιήγησης ήταν πάντα αμφίβολο. Τέτοιες περιγραφές έχουμε πολλές όπως του Edward Lear, που επισκέφθηκε την Ελλάδα μεταξύ 1848-49 και όπως έχει αποδειχθεί τράβηξε φωτογραφίες [1].
Αλλά και ο Gustave Flaubert που ταξίδεψε το 1850-51 με τον φωτογράφο Maxime du Camp και ο Goupil Fesquet με τονζωγράφο Horace Vernet μας έδωσαν γλαφυρές περιγραφές των ταξιδιών τους.
JOLY DE LOTBINIEVE. «Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝ» (1839). ΑΥΤΟΣ Ο ΚΑΝΑΔΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΕΜΕΛΛΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΣΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΟΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΔΑΓΓΕΡΟΤΥΠΙΑΣ ΤΟ 1839. ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΩΘΕΙ, ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΓΝΩΣΤΕΣ ΤΡΕΙΣ ΔΑΓΓΕΡΟΤΥΠΙΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΙΚΑ ΠΟΥ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΥΝ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ.
Οι ξένοι φωτογράφοι περιορίζονται φωτογραφικά στην Αθήνα και στα μνημεία της, τη δύσκολη αυτή περίοδο της αντιβασιλείας αλλά και των πρώτων χρόνων της βασιλείας του Όθωνα.
Βέβαια οι περισσότεροι αρχαιολογικοί χώροι μέσα στη στενή ελληνική επικράτεια, όπως οι Μυκήνες, οι Δελφοί, το Αργός, δεν είχαν ανασκαφεί ακόμη.
Ο Γάλλος εκδότης Noel Marie Lerebours υπήρξε ο υποκινητής αυτουργός του φωτογραφικού ρεύματος με προορισμό τα μακρινά ταξίδια όχι μόνο στην Ανατολή αλλά και στη Βόρειο Αφρική και στην Αμερική. Με την προτροπή του και την οικονομική ενίσχυση, φωτογράφοι επιστρατεύονται για λογαριασμό του. Χάρη στον Lerebours έχουμε και τις πρώτες φωτογραφίες μέσα στον ελληνικό χώρο.
Ο Καναδός Pierre Gustave Joly de Lotbiniere, σταλμένος στην Ελλάδα από τον Lerebours, έμελλε να είναι ο πρώτος που αποτύπωσε φωτογραφικά τον Παρθενώνα με τη μέθοδο της δαγγεροτυπίας[2] το 1839.
Σχετικά με το ταξίδι του που διήρκεσε ένα μήνα περίπου, ο Lotbiniere άφησε πολλές πληροφορίες που μας είναι γνωστές από τα ημερολόγια του3. Στις σημειώσεις του κατέγραψε έντεκα δαγγεροτυπίες με θέμα την Αθήνα.
Το πρωτότυπο έργο του δεν έχει σωθεί, μας είναι όμως γνωστές τρεις δαγγεροτυπίες από τα χαρακτικά που εικονογραφούν το βιβλίο του Lerebours «Les Excursions Daguerrienes 1841-1842».
To 1842-44 ήρθε στην Ελλάδα ο Γάλλος Joseph Philibert Girault de Prangey• τέσσερις δαγγεροτυπίες του με τα μνημεία των Αθηνών διασώζονται και μπορούμε να πούμε ότι είναι οι πρωιμότερες φωτογραφικές μαρτυρίες της Ελλάδας. Ο de Prangey τράβηξε περίπου 1.000 δαγγεροτυπίες στο δύσκολο ταξίδι του σε Ιταλία, Ελλάδα, Αίγυπτο, Συρία, Παλαιστίνη, με θέμα ως επί το πλείστον τα αρχαία ερείπια.
Ανάμεσα στο 1846-47 ο Γάλλος φωτογράφος Philibert Perraud φωτογράφισε στην Ελλάδα και έγινε δάσκαλος του πρώτου Έλληνα φωτογράφου, του Φίλιππου Μαργαρίτη με τον οποίο και συνεργάστηκε. Έντεκα δαγγεροτυπίες που εντοπίστηκαν στο Μόναχο από τον ιστορικό φωτογραφίας Αλκή Ξανθάκη είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Perraud με τον Μαργαρίτη.
GEORGE BRIDGES. «ΤΟ ΕΡΕΧΘΕΙΟΝ - ΔΥΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ» (1848). ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΞΗΝΤΑ ΕΞΙ ΚΑΛΟΤΥΠΙΕΣ ΠΟΥ ΤΡΑΒΗΞΕ Ο GEORGE BRIDGES ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. ΕΝΘΕΤΕΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΑΝ ΣΕ ΔΥΟ ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΑΝ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥ.
Ο πρώτος Άγγλος φωτογράφος που επισκέπτεται την Ελλάδα το 1848 είναι ο αιδεσιμότατος George Bridges που εισάγει και τη μέθοδο της καλοτυπίας στον ελληνικό χώρο.
Οι φωτογραφίες του Bridges είναι οι πρώτες φωτογραφίες της Αθήνας που έχουν τυπωθεί σε χαρτί και διασώζονται.
Μια μεγάλη πρωτιά διεκδικεί και ο Γάλλος φωτογράφος Eugene Piot (1812 - 1891) που χρησιμοποίησε πρώτος από τους Γάλλους τη μέθοδο της καλοτυπίας. Το 1852 δημοσίευσε λεύκωμα ταξιδιωτικής φωτογραφίας με επικολλημένες φωτογραφίες που απευθυνόταν για πρώτη φορά σε ευρεία κατανάλωση.
Ο Ρώσος κόμις P. Sebastianof που επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1848 θα περιοριστεί σε δαγγεροτυπικές περιγραφές χειρογράφων του Αγίου Όρους, σε μια από τις πρώτες ανάλογες εργασίες που έγιναν στον κόσμο με τη φωτογραφική μέθοδο.
Ο Φλόμπερ
Ο πιο σημαντικός επαγγελματίας της ταξιδιωτικής φωτογραφίας κατά την περίοδο αυτή, ο Maxime Du Camp, έρχεται στην Ελλάδα το 1850 συνοδεύοντας τον Gustave Flaubert. Αν και δεν τράβηξε ο ίδιος φωτογραφίες στην Ελλάδα, μύησε όμως στη φωτογραφική τέχνη τον Γάλλο σπουδαστή της αρχιτεκτονικής Alfred Nicolas Normand που την επισκέφθηκε το 1851 και τράβηξε εξαιρετικές καλοτυπίες.
Η Ελλάδα ήταν ένας ενδιάμεσος σταθμός στο μεγάλο ταξίδι που πραγματοποιούσαν ο φωτογράφος με τον συγγραφέα σε Αίγυπτο, Νου-βία, Παλαιστίνη, Συρία. Ο Du Camp[4] στο «Souvenirs Literaires» γράφει: «Στις 24 Ιανουαρίου γυρίσαμε για να ρίξουμε μια τελευταία ματιά στην Ακρόπολη, το βράχο όπου η ίδια η ομορφιά έκτισε τους ναούς της».
Ο πρώτος φωτογράφος που εμπορευόταν λευκώματα με φωτογραφίες που τράβηξε στην Αθήνα, ήταν ο Βιεννέζος Heinrich Beck. Ήρθε για πρώτη φορά το 1853 και έζησε εδώ πολλά χρόνια. Είναι από τους τρεις ή τέσσερις φωτογράφους εκείνης της εποχής που φωτογραφίζουν και εκτός της πόλης. Οι φωτογραφίες του διακρίνονται για τις ευρηματικές και ασυνήθιστες γωνίες λήψης αλλά και την άψογη τεχνική και ευαισθησία τους.
Ανάμεσα στους ξένους φωτογράφους που επισκέφθηκαν την Ελλάδα την περίοδο 1850-60, μια μεταβατική περίοδο μεταξύ της καλοτυπίας και της εμφάνισης του υγρού κολλωδίου και του χαρτιού της αλμπουμίνας, διακρίνονται δύο διάσημοι Βρετανοί, ο James Robertson και ο Βενετσιάνος αλλά πολιτογραφημένος Βρετανός Felice Beato. Ειδικότερα, για τον Robertson, αν κρίνουμε από τον μεγάλο αριθμό φωτογραφιών του που έχουν διασωθεί εδώ, ιδίως σε ιδιωτικές συλλογές, συμπεραίνουμε ότι θα πρέπει να δούλεψε πολύ καιρό στην Αθήνα. Φαίνεται ότι συνεργάστηκε στενά με τον Έλληνα φωτογράφο Δημήτριο Κωνσταντίνου.
FRANCIS BEDFORD. «ΑΘΗΝΑ, Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ» (1862). ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΟΥ FRANCIS BEDFORD ΜΕ ΤΙΤΛΟ PHOTOGRAPHIC PICTURES MADE BY MR FRANCIS BEDFORD DURING THE TOUR OF THE EAST IN WHICH BY COMMAND HE ACCOMPANIED H.R.H. THE PRINCE OF WALES.
Την υπόθεση αυτή ενισχύει και ένα λεύκωμα «Voyage en Orient 1859-1869» που εντοπίστηκε στο Παρίσι5. Πάντως το «σήμα κατατεθέν» του Robertson σε αντίθεση με τον Κωνσταντίνου είναι ότι περιλαμβάνει σχεδόν πα ντα στις φωτογραφίες του το ανθρώπινο στοιχείο[6].
Χρυσή περίοδος
1859-1875. Μια περίοδος που θα ονομαστεί η «χρυσή περίοδος» των ξένων φωτογράφων στην Ελλάδα, οπότε καθιερώνεται και η χρήση του υγρού κολλωδίου που δίνει ανώτερα αποτελέσματα στη φωτογραφία. Το 1859 επισκέφθηκαν την Ελλάδα δύο εξαιρετικά ταλαντούχοι φωτογράφοι. Ο Gabriel du Rumine, Ρώσος αριστοκράτης, συνοδεύει σε κρουαζιέρα τον Μέγα Δούκα Κωνσταντίνο, γιο του Τσάρου Νικολάου του Α', και έχει εντολή να φωτογραφίζει ό,τι σημαντικό συναντά στο πέρασμα του. Ο Francis Frith, φωτογράφος της νέας γενιάς, επαγγελματίας, σταματά συμπτωματικά στην Αθήνα και κατορθώνει να εκφράσει μια αίσθηση του χώρου και των όγκων χάρη στην ευαίσθητη διερεύνηση του φωτισμού και των φωτοσκιάσεων.
ALFRED NICOLAS NORMAND. «ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΤΟΠΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ» (1851).
Ο Βαυαρός Karl Schiffer εγκαθίσταται για ένα διάστημα στην Αθήνα και όπως πληροφορούμαστε από τις αγγελίες του σε εφημερίδες της εποχής, διαθέτει εργαστήριο με γυάλινη οροφή και κάνει όλα τα είδη φωτογραφίας[7].
Νωρίτερα ένας άλλος φωτογράφος, ο Ιταλός Augusto Colla, ήρθε να εγκατασταθεί και να δουλέψει στην Ελλάδα, αρχικά στην Κέρκυρα και στη συνέχεια στο Λαύριο, μεγάλο εμπορικό κέντρο της εποχής.
Ο γερμανικής καταγωγής Jacob August Lorent δούλεψε επίσης στην Ελλάδα μεταξύ 1860 και 1861 και έβγαλε θαυμάσιες φωτογραφίες μεγάλων διαστάσεων, πράγμα αρκετά δύσκολο για την εποχή. Ο Lorent πρέπει να γνώριζε τον αρχιτέκτονα Ernest Ziller μια και στην κατοχή της οικογενείας Ziller βρέθηκαν επτά φωτογραφίες του, σήμερα στη συλλογή της Εθνικής μας Πινακοθήκης. Ο Άγγλος Francis Bedford, που ήρθε στην Ελλάδα το 1862, συνοδεύοντας τον νεαρό πρίγκιπα της Ουαλλίας, μετέπειτα βασιλιά Εδουάρδο VII, σε παιδαγωγική περιοδεία της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, τράβηξε κάπου διακόσιες φωτογραφίες, που δημοσίευσε σε τέσσερις πολυτελείς τόμους το 1866.
Ο Γάλλος Felix Bonfils, ένας από τους καλύτερους και παραγωγικότερους φωτογράφους τοπίων του 19ου αιώνα, έρχεται στην Ελλάδα για πρώτη φορά και φωτογραφίζει μεταξύ 1867 και 1870. Μεταξύ 1878-82 ο Bonfils φαίνεται ότι επανέρχεται στον ελληνικό χώρο με τη συνοδεία του γιου του Adrien. Η συνολική παραγωγή του οίκου Bonfils ανέρχεται σε 15.000 φωτογραφίες της Εγγύς Ανατολής, αλλά ο αριθμός φωτογραφιών της Αθήνας είναι μικρός.
GITAULT DE PRANGEY. «Η ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΡΧΗΓΕΤΙΔΟΣ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ» (1842). ΔΙΑΣΩΖΟΝΤΑΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΔΑΓΓΕΡΟΤΥΠΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΩΙΜΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.
Οι ξένοι επαγγελματίες φωτογράφοι έπαυσαν ουσιαστικά να έρχονται στην Ελλάδα από το 1880. Οι ερασιτέχνες αντίθετα, άρχισαν να την κατακλύζουν κατά χιλιάδες για να φωτογραφίσουν τις αρχαιότητες, ενθαρρυμένοι από την ανάπτυξη πιο απλών μεθόδων, όπως η στεγνή πλάκα το 1880 και αργότερα το φιλμ σε ρολό (rollfilm), προϊόν της Eastman Kodak Company.
Ο τελευταίος αντιπροσωπευτικός φωτογράφος αυτής της περιόδου είναι ο Αμερικανός William James Stillman (1828-1901), διπλωμάτης και ξένος ανταποκριτής για τους «Times» του Λονδίνου. Μεταξύ 1865 - 67 φωτογράφισε την Κρήτη όπου ήταν διορισμένος ως πρόξενος στα Χανιά. Αργότερα μετακόμισε στην Αθήνα. To portfolio του με είκοσι έξι απόψεις από την Ακρόπολη χαρακτηρίζεται από θαυμαστή ποικιλία. Δημοσιεύτηκε το 1870 στο Λονδίνο υπό την αιγίδα της εκεί ελληνικής κοινωνίας με τίτλο «The Acropolis of Athens illustrated Picturesquely and Arcitecturally in Photography».
Ως σταυροδρόμι
Συμπερασματικά διαπιστώνεται ότι η Ελλάδα στα μέσα του 19ου αιώνα είναι πέρασμα ταξιδιωτών-φωτογράφων. Είναι σαφές ότι οι περισσότεροι χρησιμοποίησαν αυτό το σταυροδρόμι σαν ενδιάμεσο σταθμό προς τους Αγίους Τόπους και τις χώρες της Εγγύς Ανατολής. Οι περισσότεροι στάθηκαν μόνο στα μνημεία της Αθήνας και πολύ λίγοι απαθανάτισαν εικόνες καθημερινής ζωής, τοπία και χωριά, θα περιμένουμε την έλευση του 20ού αιώνα για να δούμε τέτοιες σκηνές να παίρνουν το προβάδισμα από τους γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι και οι πολύ μεγάλοι χρόνοι που απαιτούνταν για τη λήψη, έκαναν αρκετά δύσκολη τη δουλειά ιδιαίτερα αυτή του πορτρετίστα. Ο Fred Boissonas που φωτογράφισε γύρω στα 1902 μας άφησε τέτοιες αριστουργηματικές φωτογραφίες.
Λίγοι από αυτούς τους φωτογράφους ήρθαν σε επαφή και δούλεψαν με Έλληνες συναδέλφους τους. Το βέβαιο είναι ότι οι Έλληνες φωτογράφοι ωφελήθηκαν από την παρουσία των ξένων στον ελληνικό χώρο που οι πολύτιμες πληροφορίες τους βοήθησαν στην εξέλιξη της ελληνικής φωτογραφίας.
Σημειώσεις:
To άρθρο είναι απόσπασμα από την πτυχιακή της διατριβή Β.Α. in Photography με τίτλο «Η ταξιδιωτική φωτογραφία στην Ελλάδα στα χρόνια του Οθωνα 1939-1865».
Ο Lear ταξίδεψε στην Ανατολή μεταξύ 1848-49. Όμως από το 1856 έως το 1863 ερχόταν σχεδόν κάθε χειμώνα στην Κέρκυρα. Τα σχέδια που μας άφησε μαζί με τα ημερολόγια του είναι από τις πιο ζωντανές και γλαφυρές περιγραφές που έχουμε για την Ελλάδα του 19ου αιώνα.
Αυτές οι δαγγεροτυπίες δεν μπορούσαν να αναπαραχθούν ή να εκτυπωθούν, τυπώνονταν σαν γκραβούρες και πολλές φορές καλλιτέχνες χαράκτες πρόσθεταν φιγούρες ή ζώα, καθώς εκείνα τα πρώτα χρόνια της εφεύρεσης οι μεγάλοι χρόνοι έκθεσης δεν επέτρεπαν να αποτυπωθεί στην πλάκα τίποτα που εκινείτο.
Φυλάσσονται στα Δημοτικά Αρχεία της Ottawa.
Maxime du Camp «Souvenirs Literaires. Huitieme partie XX, En Grece». (Alkis X. Xanthakis, «History of Greek Photography», υπ. 87, σελ. 232).
Από τον Gary Edwards στο Musee d' Orsay.
Αλκής Ξανθάκης, «Δημήτριος Κωνσταντίνου. Ο Αριστος Φωτογράφος των Αθηνών». Αρθρο στο περιοδικό «Οπτικόν», τεύχος 32,1996, σελ. 44.
Alkis Χ. Xanthakis, «History of Greek Photography 1839-1960», σελ. 58-77.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ 1839 ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ 1998
from ανεμουριον https://ift.tt/2QjAoPH
via IFTTT