Γράφει η ΜΑΡΙΑ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ
Έδωσε μορφή στους οραματισμούς του ποιητή Άγγελου Σικελιανού, πίστεψε βαθιά στη «δελφική ιδέα». Συμμερίστηκε και έκανε δικό της το πάθος του για μια συναδέλφωση των λαών μέσα από τον ποιητικό λόγο και το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, συνέλαβε τους κρυφούς δεσμούς ανάμεσα στην αρχαία τραγωδία, τη βυζαντινή μουσική και τη λαϊκή μας παράδοση προς όφελος της σκηνικής πράξης. Η Εύα Πάλμερ-Σικελιανού, ψυχή των Δελφικών Εορτών, αφιέρωσε τη ζωή της στη διάδοση ιδεών που αντλούσαν την καταγωγή τους από τη «δελφική προσπάθεια» του συντρόφου της. Μια αντίληψη που διέτρεχε από νωρίς την ποίηση του και ήταν η έκφραση ενός θρησκευτικού «υποσυνείδητου»: «όχι το δόγμα ή η οργάνωση, αλλά ο γνήσιος μύθος του χριστιανισμού στην καθάρια ποιητική γραμμή και υπόστασή του, μέσα στο πλαίσιο των αιώνιων κοσμικών διαστάσεων του».
Αμερικανίδα στην καταγωγή, η Εύα υπήρξε γόνος μιας πλούσιας και βαθιά πνευματικής οικογένειας. «Απόστολος της προόδου» ο πατέρας της, επικριτής των προκαταλήψεων και λάτρης της ελευθερίας του ατόμου, επηρέασε από νωρίς την πνευματική και συναισθηματική ζωή της μικρής που έβλεπε κάθε βράδυ στο σαλόνι του σπιτιού της να συγκεντρώνεται η αριστοκρατική διανόηση της Νέας Υόρκης. Κι αν από τον πατέρα της πήρε τα ερεθίσματα για την αντίληψη της ζωής, από τη μητέρα της έμαθε την αξία της μουσικής και της δημιουργίας.
Ευτυχισμένο παιδί η Εύα, ανατράφηκε μέσα σε ένα περιβάλλον που πίστευε και μαχόταν για τη συνειδητή καλλιέργεια της ελεύθερης σκέψης, τη διάδοση και παγίωση της ειρήνης, την πνευματική μεταρρύθμιση στην Αμερική, τη σημασία των τεχνών στην καλλιέργεια του ατόμου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι γονείς της υπήρξαν ενεργά μέλη ενός μεγάλου ομίλου, πρωτοπόρου για την εποχή, που εργαζόταν συστηματικά για τη διάδοση αυτών των απόψεων. Φιλάσθενη καθώς ήταν, έμαθε τα πρώτα της γράμματα στο σπίτι και στη συνέχεια φοίτησε στο πρώτο παραδοσιακό μεικτό σχολείο το οποίο εμπνεύστηκε ο πατέρας της και βασιζόταν σε μια αγωγή φυσική, πνευματική και ηθική. Οι σπάνιες συναναστροφές δεν της λείπουν, ούτε και τα ταξίδια μέσω των οποίων ο πατέρας επιχειρεί την ίδρυση ανάλογων ομίλων για τη διάδοση των ιδεών του. Είναι 18 ετών όταν εγκαταλείπει τη χώρα της προς αναζήτηση του τόπου που θα μπορούσε να φιλοξενήσει τις ήδη κατασταλαγμένες ιδέες της. Το Παρίσι είναι ο πρώτος σταθμός της. Μελετά λογοτεχνία, μουσική και θέατρο. Γνωρίζει τη Σάρα Μπερνάρ και ετοιμάζει μαζί της την παράσταση «Πηλέας και Μελισσάνθη», παίζει την Κολέτ στο θέατρο του Νεϊγί, συνδέεται στενά με την Ισοδώρα Ντάνκαν. Τότε, το 1901, συναντά την Πηνελόπη Ντάνκαν-Σικελιανού, γυναίκα του Ράιμον Νιάνκαν και αδελφή του Αγγέλου Σικελιανού. Η Πηνελόπη επηρεάζει Βαθιά την Εύα. Κι ένα βράδυ στο σπίτι της, η Εύα ακούει την Πηνελόπη να τραγουδάει δύο εκκλησιαστικές μελωδίες. Τη μια αργόσυρτα, την άλλη γοργά. «Για μένα το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. ήταν σαν να είχε περάσει ένα βρεγμένο σφουγγάρι πάνω από ένα πυκνογραμμένο πίνακα. Αισθάνθηκα σαν ν' άκουγα μουσική για πρώτη φορά, σαν ν' άκουγα ανθρωπινή φωνή για πρώτη φορά». Αίφνης, η δυτική μουσική της παιδεία χάθηκε από το νου και τις γνώσεις της. Κι έγινε σκοπός της ζωής της η μελέτη της βυζαντινής μουσικής.
Ντυμένη με αρχαιοπρεπές ένδυμα, επηρεασμένη βαθιά από τον τρόπο ζωής των Ντάνκαν, μαθαίνει να υφαίνει τα ρούχα της, γοητεύεται από τα δημοτικά τραγούδια και ερωτεύεται την ποίηση του Άγγελου. Είναι η αρχή της σχέσης της με την Ελλάδα. Μια σχέση που θα καλλιεργήσει σε όλη τη ζωή της. Αφήνει λοιπόν στα 31 της χρόνια το Παρίσι, ενδύεται τη φιλοσοφία της και μαζί με τους Ντάνκαν εγκαθίσταται στον Κοπανά του Υμηττού, εκεί όπου η Πηνελόπη και ο άντρας της είχαν ένα σπίτι κτισμένο στα πρότυπα του παλατιού του Αγαμέμνονα. Συναντά τον Άγγελο Σικελιανό. «Μόνο ο νους μπορεί να συγκρατήσει ιδιαίτερες στιγμές των ελληνικών νησιών και θαλασσών ή αλλιώς μια σύνθετη εντύπωση πολλών στιγμών, μα δεν μπορεί να θυμηθεί το φως, τις απίθανες γραμμές και τα αδιάκοπα εναλλασσόμενα χρώματα. Κατά τον ίδιο τρόπο ο νους δεν μπορεί να συλλάβει το όραμα του ποιητή. Κι εγώ ξένη που ήμουνα τον αναγνώρισα εκείνο το βράδυ όπως τον γνωρίζω σήμερα: και δεν σάλεψα ποτέ από τη βεβαιότητα ότι άκουσα προφητικά λόγια και για την Ελλάδα και για τον κόσμο ολόκληρο». Η πρόταση ήρθε από την ίδια. Να ζήσουν μαζί! Ο Άγγελος Σικελιανός, νέος πολύ ακόμη, γοητεύεται από την ανήσυχη Εύα. Ο δεσμός τους αποκτά κυρίως ιδεολογική χροιά. Κι ενώ εκείνος ταξιδεύει, εκείνη μελετά τη δημοτική γλώσσα, την υφαντική, τη βυζαντινή μουσική κοντά στον Κ. Ψάχο, προσφέρει τον εαυτό της στην ελληνική παράδοση. Έχει ήδη γεννήσει τον Γλαύκο, έχει ήδη καταθέσει μέσα από διαλέξεις, μελέτες και άρθρα ένα δικό της προσωπικό έργο. Όταν γεννιέται από τον Άγγελο η ιδέα των Δελφικών Εορτών. «Ο Σικελιανός», εξηγεί η Κική Ακριτίδη. «πίστευε στη νεανικότητα τον αρχαίου πνεύματος που εκείνη την περίοδο γίνεται στόχος ζωής για την έκφραση του. Ήθελε να το ζήσει. Και οι συγκυρίες συνεργούσαν σ’ αυτό. Η ένωση της κοινωνίας των εθνών είχε αποτύχει και η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν γεγονός. Αισθάνθηκε λοιπόν ότι εδώ σ’ αυτό το μικρό τόπο, στους Δελφούς, με την ευθύνη του ταγού, συσπειρωμένος, ο ελληνισμός θα δώσει το πνεύμα του». Αυτές τις απόψεις του ενστερνίστηκε η Εύα και συμπορεύτηκε μαζί του για την οργάνωση των Α’ Δελφικών Εορτών. Στο σπίτι τους στη Συκιά οι συζητήσεις ανάβουν. Η παράσταση που θα πλαισιώσει τις εορτές θα είναι ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου. Συνεργάζεται με το Λύκειο Ελληνίδων, κινεί το χορό αντλώντας στοιχεία από τις μορφές των χορευτών στα αγγεία, ύφαινε η ίδια με καθαρό μετάξι τις φορεσιές και παρήγγειλε στον Κ. Ψάχο να γράφει τη μουσική σε βυζαντινή παρασημαντική. Παράλληλα αλληλογραφεί με ξένους διανοούμενους. Η προσπάθεια της να τους πείσει να επισκεφθούν τους Δελφούς βρίσκει την αντίδραση της ελληνικής πολιτείας η οποία δυσφημεί το μέρος και τις συνθήκες διαμονής εκεί. Οι εορτές κινδυνεύουν να ματαιωθούν και οι Σικελιανοί προσκαλούν δωρεάν δημοσιογράφους. Καταχρεωμένοι, συνεχίζουν...
Οι Α΄Δελφικές εορτές το 1927
Καλεσμένοι οι άριστοι του κόσμου και ο λαός. Στις 9 και 10 Μαΐου του 1927, πραγματοποιούνται οι Α’ Δελφικές Εορτές. Τι ήταν; «Ένα μοναδικό πανηγύρι, όπου έσμιγαν αρμονικά ο αρχαίος λόγος με τη μουσική και την κίνηση και όπου ξαναζωντάνεψε εμπρός στα μάτια όσων έτυχαν εκεί η αρχαία τραγωδία σε όλο της το μεγαλείο... Πολλοί εξαίρουν εκτός από τη μοναδική τοποθεσία των Δελφών την πρωτότυπη και άψογη παρουσίαση του χορού από την Εύα, τις πλούσιες και καλαίσθητες φορεσιές εμπνευσμένες από παραστάσεις που συναντά κανείς στην αρχαία αγγειογραφία και τις μάσκες των ηθοποιών, κατασκευασμένες από τη Βελγίδα γλύπτρια Σαρνιό». σημειώνει η Ευγενία Χατζηδάκη στο σχεδίασμα της χρονολογίας της Εύας. Η αγωνία της μεγαλώνει και τον επόμενο χρόνο ταξιδεύει διαδίδοντας τη Βυζαντινή μουσική και το ελληνικό πνεύμα. Αντιδρά στην επέκταση της τζαζ και δίνει διαλέξεις που αντιτίθενται στη δυτική μουσική. Στο Παρίσι το 1929 γνωρίζεται με τον Αντώνη Μπενάκη και δημιουργεί μια κίνηση για την οικονομική στήριξη των Δελφικών Εορτών. Χρήματα δίνουν τότε η Πηνελόπη Δέλτα, η Αλεξάνδρα Χωρέμη, η Έλενα Βενιζέλου, κάποιοι ακόμη ιδιώτες και αρκετές τράπεζες. Το πρόγραμμα των Β’ Δελφικών Εορτών εμπλουτίζεται με τις «Ικέτιδες». Και η έναρξη τους, την τη Μαΐου του 1930, δίνεται μπροστά στα μάτια ενός μεγάλου πνευματικού κοινού. Ο Παλαμάς αδυνατεί να είναι εκεί και στέλνει μακροσκελή επιστολή, ενώ από τις κερκίδες τις προσπάθειες της Εύας χειροκροτούν ο Πλαστήρας, ο Λιβάρης, ο Πρεβελάκης, ο Τσαρούχης και άλλοι.
Τα καράβια, χώροι μετακίνησης και φιλοξενίας, έχουν κατακλύσει το λιμάνι της Ιτέας και το κορίτσια από τα γύρω χωριά κατεβαίνουν με ρόδα στα χέρια μέχρι τον «ομφαλό της Γης». Η πενηνταεξάχρονη Εύα βρίσκεται στο απόγειο της δημιουργίας της. Στα επόμενα χρόνια προωθεί την ελληνική Βιοτεχνία, αγωνίζεται μαζί με τον Άγγελο για την ίδρυση πανεπιστημίου και σχολής βυζαντινής μουσικής στους Δελφούς, καταγγέλλει κάθε προσπάθεια επέμβασης σε αρχαιολογικούς χώρους, εξελίσσει την τέχνη της. Στη διαπίστωση ότι το υπουργείο Τουρισμού θέλει να εντάξει στα προγράμματά του τις Δελφικές Εορτές, το ζευγάρι αποφασίζει τη λήξη τους. «Για να μην ευτελίσουν τη Δελφική Ιδέα». Το 1933 αποφασίζει να επιστρέψει στην Αμερική, όπου αποκλείεται λόγω του Β Παγκόσμιου Πολέμου. Αλληλογραφεί με τον ποιητή και αγωνιά για to έργο του. Αξιοποιεί τις επαφές της εκεί με τον Χένρι Μίλερ και τη γυναίκα του προέδρου Ρούζβελτ και προωθεί τον Σικελιανό για το Βραβείο Νόμπελ. Πράγμα που δεν θα γίνει, αφού η κυβέρνηση Τσαλδάρη, με έγγραφο της προς την σουηδική κυβέρνηση, σημειώνει ότι η επιλογή Σικελιανού θα θεωρηθεί αντεθνική. Με ενέργειες του Σπύρου Μελά to 1948 ματαιώνεται η απονομή του Νόμπελ στο Σικελιανό. Το τελευταίο γράμμα της Εύας προς τον Άγγελο, το 1950, αναγγέλλει στον ποιητή τη δυνατότητα να συνεχισθούν οι Δελφικές Εορτές με χρηματοδοτήσεις που η ίδια είχε βρει. Τοποθετεί την έναρξη τους την άνοιξη του 1953. Όμως η μοίρα είναι άλλη. Ο Άγγελος Σικελιανός πεθαίνει στις 19 του Ιουνίου του 1951, και η Εύα επιστρέφει στην Ελλάδα ένα χρόνο μετά. Στενή φίλη με την Κούλα Πράτσικα. Βρίσκει τη συμπαράσταση της αλλά και την αμέριστη αγάπη του ελληνικού κοινού. «Άγγελε φως μου, είσαι κοντά μου». Είναι οι λίγες λέξεις που γράφει στον τάφο του στους Δελφούς, λίγο πριν ξεκινήσει κι αυτή για το τελευταίο ταξίδι. Ένα χρόνο αργότερα η Εύα ενταφιάζεται δίπλα στον Άγγελο, με τη συνοδεία βυζαντινής μουσικής, έχοντας στο πλάι της τις χωριατοπούλες που την κήδεψαν με ρόδα και αγριολούλουδα και χορικά από τις τραγωδίες που είχε παρουσιάσει.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ΑΘΗΝΑ 1997
from ανεμουριον https://ift.tt/32MTyT7
via IFTTT