Γράφει ο ΒΑΣ. ΒΛ. ΣΦΥΡΟΕΡΑΣ
Η κήρυξη της Επανάστασης του 1821 βρήκε τους Ψαριανούς προετοιμασμένους οργανωτικά και ψυχολογικά για τον Αγώνα. Το 1818 είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία δύο Ψαριανοί ναυτικοί: ο πλοίαρχος Νικολής Αποστόλης, στην Οδησσό που βρισκόταν μυήθηκε από τον Ηλία Χρυσοσπάθη και ο πλοίαρχος επίσης Δημήτριος Μαμούνης στην Κωνσταντινούπολη από τον Παναγιώτη Δημητρακόπουλο. Ο Μαμούνης κατά τη μύηση του υποσχέθηκε «να δουλεύσει με το καράβι του όπου και όταν χρειασθεί» και ο Αποστόλης αμέσως μετά την ύψωση της επαναστατικής σημαίας στο νησί εκλέχθηκε από τους προκρίτους και το λαό «ναύαρχος της νήσου Ψαρών». Και οι δυο αμέσως μετά τη μύηση τους γύρισαν στα Ψαρά ως «έφοροι της Φιλικής Εταιρείας» και τον Ιανουάριο του 1821 έφτασε στο νησί ένας από τους σημαντικότερους «Αποστόλους» των Φιλικών, ο Πάτμιος Δημήτριος Θέμελης, για νέες κατηχήσεις και για τη διεύρυνση της εφορίας με τέσσερις ακόμη καραβοκύρηδες.
ΤΟ ΣΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΝΑΥΑΡΧΟΥ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ Ν. ΑΠΟΣΤΟΛΗ - ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Η επαναστατική σημαία υψώθηκε στις 10 Απριλίου και την ίδια μέρα ο «Έφορος Νικολής Αποστόλης» απηύθυνε γράμμα στους Εφόρους των Σπετσών Παναγιώτη Μπόταση και Γεώργιο Πάνου, αναγγέλλοντας τους ότι είκοσι «εκ των καλύτερων πλοίων» του νησιού είναι έτοιμα «εις καταδίωξιν της Οθωμανικής μοίρας του καπετάν-μπέη».
«ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ» - ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΥΖΗ
Σε θέση μάχης
Η ναυτική εποποιία των Ψαρών άρχιζε. Τα Ψαρά, προχωρημένη ναυτική βάση στο Αιγαίο και παρατηρητήριο για τον έλεγχο των κινήσεων του εχθρού, πρωταγωνίστησαν σε ναυμαχίες και σε πυρπολήσεις. Τα κατορθώματα του Παπανικολή, του Κανάρη, του Πιπίνου και άλλων υπήρξαν καθοριστικά για την έκβαση του ναυτικού αγώνα κατά τα τρία πρώτα χρόνια και το νησί υπήρξε κύριος στόχος του σουλτάνου Μαχμούτ (Mahmud ΙΙ) το 1824 όταν οι τουρκικές δυνάμεις ενισχύθηκαν από το στρατό και το στόχο του Μεχμέτ Αλή (Kavalalı Mehmet Ali Paşa) της Αιγύπτου.
ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ - ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ 4,50X6,40 - ΦΥΛΑΣΣΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Δεν είναι δυνατό στο χώρο αυτό να ιστορηθεί με λεπτομέρειες η δράση των Ψαριανών πλοίων στο Αιγαίο, θα περιορισθώ μόνο στα στοιχεία που μας δίνει ένα χειρόγραφο των Γενικών Αρχείων του Κράτους, δημοσιευμένο από τον υπογραφόμενο στον πρώτο τόμο του Αρχείου Ψαρών στη σειρά της Ακαδημίας Αθηνών. Συντάχθηκε από το γραμματικό της «Βουλής των Ψαρών» πιθανότατα το 1824 και έχει τον τίτλο: «Εκστρατείαι διάφοροι ενεργηθείσαι κατά διαφόρους καιρούς». Περιλαμβάνει τριάντα πέντε ναυτικές επιχειρήσεις, από το 1821 ως το καλοκαίρι του 1823, με κατάλογο των πλοίων που έλαβαν μέρος σε καθεμιά και συμπληρώνεται με δυο ακόμη καταλόγους: «Τα όσα εξώδευσαν εις το Σώμα των πλοίων των οι κάτωθεν πλοίαρχοι» και «Τα όσα πολεμικά πλοία επήρεν ο εχθρός εις την καταστροφήν της νήσου μας».
Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΝΑΥΑΡΧΙΔΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΚΑΝΑΡΗ ΣΤΙΣ 6 - 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 1822 ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΧΙΟΥ - ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ - ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Αναφέρω ενδεικτικά λίγες «εκστρατείες», σημειώνοντας και τον αριθμό των πλοίων.
Εκστρατείαι δια να εμποδίσωμεν τους εις Σμύρνην έτοιμους εχθρούς δι' αποβιβασμόν εις Πελοπόννησον (πλοία 8).
Εκστρατεία εις τα παράλια της Σμύρνης και Κυδωνιών, με το να έγραφον εκείθεν ότι συνήχθησαν εις αυτά πολλοί Τούρκοι διά ν' αποβιβασθώσιν εις Ρούμελην (πλοία 13).
Εκστρατεία εις Μυτιλήνην με τ' ακόλουθα πλοία, εις ην εμπρήσαμεν εις Ερισόν το εχθρικόν δίκροτον» (πλοία 29, από τα οποία δύο πυρπολικά).
Μετακόμισις των Κυδωνιέων μετά την καταστροφήν τους εις διάφορα μέρη (πλοία 8).
Εκστρατεία εις Σάμον (πλοία 31 και τέσσερα πυρπολικά).
Εκστρατεία εις Κασσάνδραν (πλοία 11).
Εκστρατεία διά τας Πάτρας και Κατάκολον και απάντησις του εχθρικού στόλου εις Σπέτσες (5 πλοία και ένα πυρπολικό).
Εις τον ερχομόν του σουλτανικού στόλου εις Χίον εστείλαμεν και ετέραν βοήθειαν (8 πλοία και δύο πυρπολικά).
Τα όσα μετέφεραν τους Χίους εις διάφορα μέρη μετά την καταστροφήν τους (πλοία 11).
Εκστρατεία έτερα εις Χίον, ενώ ήλθον και τα Υδραιοσπετσιώτικα» εις ην έμπρησεν ο Κανάρης τον πασάν με το δίκροτόν του (πλοία 15).
ΤΙΤΛΟΣ ΟΜΟΛΟΓΙΑΣ 100 ΔΡΑΧΜΩΝ ΔΑΝΕΙΟΥ ΥΨΟΥΣ 18 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ, ΠΟΥ ΕΞΕΔΟΘΗ ΤΟ 1906 ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΝΗΣΩΝ ΥΔΡΑΣ, ΣΠΕΤΣΩΝ ΚΑΙ ΨΑΡΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΘΥΣΙΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ.
Από τον Απρίλιο του 1824 οι Ψαριανοί είχαν ενδείξεις ότι ο τουρκικός στόλος, που με επικεφαλής τον Χοσρέφ πασά (Koca Hüsrev Mehmed Paşa) είχε σκοπό «να εξολοθρεύσει την Σάμιον» θα στρεφόταν στη συνέχεια εναντίον του νησιού τους. Οι επανειλημμένες δραματικές εκκλήσεις προς την κυβέρνηση - που μόνη φροντίδα της την περίοδο αυτή ήταν η εξουδετέρωση των αντιπάλων της «ανταρτών» - έμεναν χωρίς απάντηση. Στις 12 Απριλίου οι πρόκριτοι των Σπετσών και της Ύδρας βεβαίωναν τους Ψαριανούς ότι έχουν ετοιμάσει πλοία για να αντιμετωπίσουν τη δύναμη του Χοσρέφ, τα οποία όμως δεν είχαν φτάσει στα Ψαρά ως τα μέσα Ιουνίου. Με νεότερο γράμμα τους της 12ης Ιουνίου οι Ψαριανοί επανελάμβαναν την έκκληση τους για την αποστολή ενισχύσεων και τόνιζαν ότι «ο εχθρός κηρύττει ότι θέλει να κτυπήσει την Σάμον και τη νήσον μας και σήμερον ή αύριον τον περιμένομεν - ευχόμεθα να ήθελεν αποφασίσει δι' εδώ, διότι με την βοήθειαν του Υψίστου ελπίζομεν να τω δώσωμεν τα επίχειρα των μιαρών σκοπών του».
Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΩΝ ΨΑΡΩΝ, ΕΡΓΟ ΤΟΥ Ν. ΚΟΥΤΣΟΔΟΝΤΗ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ
Στις 16 Ιουνίου ο τουρκικός στόλος είχε πλησιάσει το νησί. Η πρώτη απόπειρα απόβασης στις 20 Ιουνίου αποκρούστηκε την επόμενη όμως ημέρα οι συντονισμένες επιχειρήσεις στρατού και στόλου έκαμψαν την αντίσταση των υπερασπιστών που επί τρεις μέρες δεν έπαψαν να αγωνίζονται σώμα προς σώμα εναντίον του εχθρού σε διάφορα σημεία του νησιού. Η ακμαία ναυτική κωμόπολη μεταβλήθηκε σε ερείπια και όσοι από τους κατοίκους δεν έπεσαν νεκροί ή δεν αιχμαλωτίστηκαν έφτασαν πρόσφυγες στις Κυκλάδες, στην Αίγινα και στις Σπέτσες, ενώ δώδεκα πλοία του ψαριανού στόλου περιήλθαν στους Τούρκους.
ΞΕΝΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ, ΡΩΤΗΣΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΤΟΝ ΚΑΝΑΡΗ ΠΩΣ ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΝΑΤΙΝΑΞΕΙ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΝΑΥΑΡΧΙΔΑ ΚΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΤΟΥΣ ΑΠΗΝΤΗΣΕ: «ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΔΥΣΚΟΛΟ. ΕΙΠΑ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΗ ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΠΕΘΑΝΗΣ. ΥΣΤΕΡΑ ΟΛΑ ΓΕΝΗΚΑΝ ΕΥΚΟΛΑ»...
Τέσσερις μέρες μετά το ολοκαύτωμα «Η εν τη νήσω Σπετσών συστηθείσα επιτροπή των διασωθέντων Ψαριανών» ζητούσε από την κυβέρνηση ενισχύσεις για να συνεχίσει τον Αγώνα. «Άι ανάγκαι μας μεγάλαι - έγραφε - όσον μεγάλη η αιφνίδιος ημών καταστροφή. Εάν συντελέσαμεν εις το έθνος και εάν είναι ελπίς πάλιν να συντελέσωμεν προς αυτό και προς την Υπέρτατην Διοίκησιν συντρέχομεν ζητούντες πατρίδα, οικήματα και άλλα χρειώδη, διότι εάν απωλέσαμεν την περί ημάς διεσώσαμεν όμως καρδίαν ανδρικήν, εκδίκησιν πνέουσαν και φλόγα φιλοξενείας ακατάσβεστον». Η καταστροφή των Ψαρών δεν έσβησε πράγματι τη «φλόγα της φιλοξενείας» των Ψαριανών. Παρά τη διασπορά τους σε νησιά, στο Ναύπλιο και στη Μονεμβασιά η συμμετοχή τους σε ναυτικές επιχειρήσεις υπήρξε σημαντική ως το τέλος του αγώνα. Τελικά, μετά από πολλές γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι περισσότεροι από τους Ψαριανούς θα εγκατασταθούν στην περιοχή της αρχαίας Ερέτριας που έκτοτε θα γίνει γνωστή ως Νέα Ψαρά.
7 Ημέρες Η Καθημερινή 1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2wxu4gg
via IFTTT