Δίδυμα – Οδοιπορικό στον τόπο και στο χρόνο
Το χωριό Δίδυμα του Νομού Αργολίδας βρίσκεται στο κέντρο μιας μικρής αλλά εύφορης πεδιάδας, που περιβάλλεται από υψηλά βουνά προς το βορρά και από χαμηλότερα προς το νότο. Με την πρώτη ματιά ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από ένα τεράστιο κοίλωμα που βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού βορειοδυτικά του χωριού και που οι ντόπιοι ονομάζουν Μεγάλη Σπηλιά. Το κοίλωμα αυτό, όπως και ένα άλλο μικρότερο, η Μικρή Σπηλιά, [Δολίνες] που ανοίγεται στην επιφάνεια του εδάφους με αποτέλεσμα να μη γίνεται ορατό αμέσως, προήλθαν από καθίζηση του εδάφους.
Δίδυμα Αργολίδας
Σπήλαιο Διδύμων
Στον τόπο αυτό τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας χρονολογούνται από την Ύστερη Νεολιθική Εποχή (4.000-2.800 π.Χ.). Πρόκειται για λίθινα εργαλεία, που βρέθηκαν στη Μεγάλη Σπηλιά, όπου βρήκε καταφύγιο από τα στοιχεία της φύσης ο άνθρωπος εκείνης της εποχής.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως ελάχιστα ευρήματα από την Εποχή του Χαλκού (2.800-1.100 π.Χ.)· αντίθετα εμφανή είναι τα σημάδια από την Κλασική Εποχή (5ος-4ος αι. π.Χ.), περίοδο ακμής για ολόκληρη την Ερμιονίδα. Το σημαντικότερο τεκμήριο αυτής της περιόδου είναι το Κάτω Πηγάδι, που βρίσκεται ανάμεσα στο Πάνω και το Κάτω Χωριό. Σε λίθινη επιγραφή του 2ου αι. π.Χ. συναντούμε για πρώτη φορά το όνομα Διδυμία. Η ονομασία αφορούσε την περιοχή για την οποία έριζαν δύο μεγάλες πόλεις-κράτη εκείνης της εποχής, η Επίδαυρος και η Ερμιόνη. Η περιοχή αυτή, που τοποθετείται στα σύνορα των δύο πόλεων-κρατών, ταυτίζεται με εκείνη των Διδύμων.
Ο γνωστός περιηγητής της αρχαιότητας Παυσανίας το 2ο αι. μ.Χ. γράφει για τα Δίδυμα:
…χωρίον δέ έτερον, ο Διδύμους ονομάζουσι,… ενταύθα έστι μέν ιερόν Απόλλωνος, έστι δε Ποσειδώνος επί δε αυτοις Δήμητρος. αγάλματα δε ορθά λίθου λευκού.
(…άλλο χωριό, που το ονομάζουν Διδύμους,… εδώ υπάρχει ιερό του Απόλλωνα και του Ποσειδώνα και πίσω από αυτά της Δήμητρας. (Υπάρχουν) και αγάλματα όρθια από λευκή πέτρα.)
Μάλιστα στο ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας βρίσκεται εντοιχισμένο τμήμα κίονα με επιγραφή, στην οποία αναφέρεται προσφορά στη θεά Δήμητρα. Ακολουθώντας την πορεία του χρόνου, τα επόμενα μνημεία που συναντούμε ανάγονται στη βυζαντινή εποχή. Τα σημαντικότερα είναι το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου στο Αυγό, που χρονολογείται από τον 11ο αι., και το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στη Μικρή Σπηλιά πολύ κοντά στο χωριό. Πρόκειται για βραχοσκεπή διακοσμημένη με τοιχογραφίες πιθανά του 13ου αι. (Στη Μικρή Σπηλιά υπάρχει επίσης το ξωκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, σκαμμένο στο τοίχωμα της σπηλιάς, το οποίο δεν έχει χρονολογηθεί ακριβώς).
Η Μονή του Αγίου Δημητρίου Αυγού
Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου
Tο εσωτερικό του Αγίου Γεωργίου.
Ξωκλήσι Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Οι Φράγκοι μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204, έφτασαν μέχρι την Πελοπόννησο και το 1212 κυρίευσαν την Αργολίδα, την οποία και κράτησαν υπό την κατοχή τους μέχρι το 1388. Από αυτό το έτος μέχρι το 1540 κύριοι της περιοχής έγιναν οι Ενετοί. Σημάδια αυτής της περιόδου αποτελούν οι επιγραφές που είναι χαραγμένες στις τοιχογραφίες του Αϊ- Γιώργη στη Μικρή Σπηλιά:
1486 HIC FUIT DIMI PALEOLOGO (Εδώ βρέθηκε ο Δημήτριος Παλαιολόγος)
1490 HIC FUIT TOMA VERONEZI (Εδώ βρέθηκε ο Θωμάς Βερονέζι).
Τα χρόνια εκείνα ένας αριθμός Αρβανιτών, που είχαν φτάσει στην Πελοπόννησο το 14ο αιώνα, έχοντας πολεμήσει στο πλευρό των Ενετών κατά των Τούρκων ως stradioti (μισθοφόροι) και φοβούμενοι την εκδικητική μανία των τελευταίων, βρήκαν καταφύγιο στην Ερμιονίδα, που ήταν κάτω από την ενετική κυριαρχία.
Το 1540 οι Τούρκοι κατέλαβαν το Ναύπλιο και έτσι το μεγαλύτερο τμήμα της Ερμιονίδας, της οποίας η μοίρα ήταν δεμένη με την τύχη του Ναυπλίου, πέρασε κάτω από την κυριαρχία των Οθωμανών. Όμως, το 1686 οι Ενετοί ανακατέλαβαν την Πελοπόννησο. Από το έτος αυτό μέχρι το 1715, που οι Τούρκοι έγιναν κύριοι της Πελοποννήσου, οι Ενετοί προσπάθησαν να ενισχύσουν την κυριαρχία τους και να οργανώσουν την οικονομική διοίκηση της αποικίας τους. Γι’ αυτό χαρτογράφησαν τις περιοχές που κατείχαν και απέγραψαν τις οικονομικές πηγές και τον πληθυσμό. Σε έγγραφο προς το Γενικό Προβλεπτή του Μορέως Φραγκίσκο Grimani (1697- 1700) διαβάζουμε:
«1696 Αυγούστω 24-χορίον Δίδιμω
έχη εκκλησίαν τον Άγιον Νικόλαον έχη και έξω του χορίου τρεία παρεκκλήσια την Παναγίαν, την Αγίαν Μαρήναν. και τον Άγιον Γεώργιον στην Σπιλιά. δεν έχουν κανένα πράμα» (περιουσιακό στοιχείο).
«έχη το χορίον σπίτια 37 και είναι εισε τόπον άφεντηκον» (μη ιδιωτικό)
«είναι άνδραις εντόπιοι πανδρεμένοι και ανίπανδροι …………………. 51
γηναίκαις πανδρεμέναις και ανήπανδρες …………………………………. 46
πεδία εντώπια άρσενικά και θηληκά ………………………………………… 34
εγο παπα Γεωργη(ς) εφημεριο(ς) βεβηονο»
[στο πίσω μέρος του εγγράφου:] «Δοίδιμο. Villa Didimo».
(Τα ξωκλήσια της Παναγίας και της Αγίας Μαρίνας βρίσκονται στους πρόποδες των βουνών στ’ ανατολικά της κοιλάδας των Διδύμων).
Σε άλλο έγγραφο διαβάζουμε:
«1696 εν μηνί Αύγουστου 27- φορτέτζια Θερμήσι.
————————————————————————–
χωρίον Ήλιαν
Έχει εκκλησία τον Άγιον Γεώργιον, δεν έχει υποστατικά Έχει το χωρίον σπήτια 8 είναι κτισμένα εις σε τόπον αυθεντικόν
είναι άνδρες πανδρεμένοι και ανίπανδροι εντόπιοι …………………… 8
είναι και γυναίκες πανδρεμέναις και ανίπανδρες ……………………… 9
παιδία αρσενικά και θυλικά ……………………………………………….. …..15
χωρίον Λουκαΐτη
Έχει εκκλησία τον Αρχιστράτηγον δεν έχει υποστατικά
είναι άνδρες πανδρεμένοι εντόπιοι ……………………….. 10
και γυναίκες πανδρεμέναις …………………………………… 10
παιδία αρσενικό και θυλικά …………………………………. 24
Έχει το χωρίον σπήτια 10 κτισμένα εις σε τόπον αυθεντικόν
παπα Μανόλης Ζερβός και εφημερηος τον αν(ο)θεν χορηον βεβεονο».
[στο πίσω μέρος του εγγράφου:] «Θερμίσι. Termis».
Το 1700, όταν ακόμη ήταν Προβλεπτής ο Φραγκίσκος Grimani, οι Ενετοί διεξήγαν απογραφή όλων των χωριών και των κατοίκων της Πελοποννήσου. Τα αποτελέσματα αυτής της απογραφής ήταν τα εξής:
Δίδυμα …………………………………………… 195 κάτοικοι σε 42 οικογένειες.
Ήλια ……………………………………………… 37 κάτοικοι σε 9 οικογένειες.
Λουκαΐτη ………………………………………… 22 κάτοικοι σε 5 οικογένειες.
Πελεή …………………………………………….. 21 κάτοικοι σε 7 οικογένειες.
Ράδο ……………………………………………… 62 κάτοικοι σε 15 οικογένειες.
Λίγο αργότερα, το 1705, όταν Προβλεπτής της Πελοποννήσου ήταν ο Nani, οι Ενετοί απέγραφαν πάλι τον πληθυσμό της. Η νέα απογραφή βρήκε να κατοικούν στα Δίδυμα 48 οικογένειες.
Έναν αιώνα αργότερα, το 1813, ο Γάλλος ταξιδιώτης Pouqueville, που επισκέφθηκε την περιοχή, αναφέρει ότι στα Δίδυμα κατοικούσαν 120 άνθρωποι.
Η Ερμιονίδα συμμετείχε με άνδρες, όπλα, πλοία και χρήματα στον εθνοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821. Μάλιστα, από τη Μεγάλη Σπηλιά των Διδύμων, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, οι Δημητσανήτες μετέφεραν νίτρο, με το οποίο κατασκεύαζαν πυρίτιδα (το νίτρο προερχόταν από τα ούρα των ζώων, που φυλάσσονταν εκεί).
Το 1829-1830 η γαλλική αποστολή υπό το στρατηγό Maison απογράφει στα Δίδυμα 536 ψυχές, αλλά σημειώνει ότι το Καρακάσι [Ηλιόκαστρο] και το Λουκαΐτι ήταν ακατοίκητα.
Την ίδια εποχή ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας στην προσπάθειά του να οργανώσει το νέο κράτος συγκέντρωσε πληροφορίες που αφορούσαν την κατάσταση των πόλεων και των χωριών. Απόδειξη αυτής της προσπάθειας είναι ο κατάλογος που χρονολογείται από το 1830 και στον οποίο σημειώνεται ότι στα Δίδυμα υπήρχαν 80 σπίτια, ενώ το Καρακάσι και το Λουκαΐτι αναφέρονται και πάλι ως ακατοίκητα.
Τα Δίδυμα ήταν ένας από τους Δήμους που δημιουργήθηκαν το 1836. Περιλάμβανε εκτός από το κυρίως χωριό τους οικισμούς Λουκαΐτι, Καρακάσι, Τσουκαλιά, Καψοσπίτι και Είλια, το γειτονικό χωριό Φούρνοι και το μοναστήρι του Προδρόμου.
Το χωριό διατήρησε το αρχαίο ελληνικό όνομα Δίδυμοι ως όνομα επίσημο. Στις μέρες μας παρατίθεται όλο και περισσότερο με το όνομα Δίδυμα. Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία κάτοικοι χρησιμοποιούν το όνομα Δίδυμο, με το οποίο το χωριό αναφέρεται στα βενετικά έγγραφα. Οι Διδυμιώτες εξηγούν το όνομα του χωριού με διάφορες παραδόσεις. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι πρώτοι του κάτοικοι ήταν δίδυμοι αδελφοί – άλλοι ότι η πρώτη γυναίκα που ήρθε στο χωριό γέννησε δίδυμα και άλλοι πάλι θέλουν το όνομα του χωριού να προέρχεται από τις δύο κορυφές, Κονί και Μεγαλοβούνι, που έχουν το ίδιο ύψος, είναι παρόμοιες, δηλαδή δίδυμες. Είναι πολύ πιθανό η προέλευση του ονόματος του χωριού να προήλθε από το βουνό που βρίσκεται στα βορειοανατολικά και κυριαρχεί στη μικρή πεδιάδα. Το βουνό φέρει το αρχαίο ελληνικό όνομα «Δίδυμον όρος» – οι δύο κορυφές του ήταν αφιερωμένες στους ημίθεους δίδυμους αδελφούς Κάστορα και Πολυδεύκη. Ο Pouqueville σημειώνει τα Δίδυμα σαν ένα χωριό αφιερωμένο στον Κάστορα και τον Πολυδεύκη και παρατηρεί ότι αυτό το όνομα το είχε και κατά την αρχαιότητα.
Από το 1840 μέχρι το 1866 τα Δίδυμα ανήκαν με άλλα χωριά στο Δήμο της Ερμιόνης. Το 1866 έγινε πάλι ανεξάρτητος Δήμος που περιλάμβανε το κυρίως χωριό, το Λουκαΐτι, το Καρακάσι, την Τσουκαλιά και το Ράδο. Το 1884-1885 ο γεωγράφος Μηλιαράκης, όταν επισκέφθηκε την Αργολίδα και την Κορινθία, πέρασε και από τα Δίδυμα. Μας πληροφορεί, λοιπόν, ότι στο χωριό υπήρχαν 300 οικίες πολλές από τις οποίες ήταν διώροφες και ότι κατοικούσαν 1.243 άνθρωποι. Σημειώνει μάλιστα ότι μόνοι οι Διδυμιώτες από τους κατοίκους της Ερμιονίδας φορούσαν φουστανέλες. Επίσης, μας πληροφορεί ότι την εποχή εκείνη δημιουργείται και το Καρακάσι. Εκεί οι Διδυμιώτες που είχαν χωράφια κατασκεύασαν 10 σπίτια. Το 1912 δυο χωριά που ανήκαν στο Δήμο Διδύμων, το Καρακάσι και η Τσουκαλιά, αποκόπηκαν για να δημιουργήσουν την Κοινότητα του Καρακασίου (Ηλιοκάστρου). Έτσι, την Κοινότητα των Διδύμων αποτέλεσαν το ομώνυμο χωριό, το Μοναστήρι του Αυγού, το Λουκαΐτι και το Ράδο, το οποίο εν τω μεταξύ είχε προσαρτηθεί στην Κοινότητα.
Τμήμα χάρτη της Αργολιδοκορινθίας του Αντώνη Μηλιαράκη, 1886.
Το 1925 η έγγεια περιουσία του Μοναστηριού του Αυγού μετά από απαλλοτρίωση περιήλθε στην κυριότητα της Κοινότητας Διδύμων. Έτσι, η οικονομία του χωριού, που μέχρι εκείνη την εποχή στηριζόταν κυρίως στην κτηνοτροφία, με την παραχώρηση αυτών των εκτάσεων άρχισε να αποκτά έντονο γεωργικό χαρακτήρα. Η απαλλοτρίωση των γαιών είχε μια ακόμη συνέπεια: την ίδρυση από τους Διδυμιώτες ενός καινούργιου χωριού, της Πελεής, στους εύφορους λόφους κοντά στο Μοναστήρι.
Το 1952 ολοκληρώνεται η κατασκευή του δρόμου Ναυπλίου – Κρανιδίου χάρις στον οποίο τα Δίδυμα μπορούν να επικοινωνούν ταχύτερα και δια ξηράς με το Ναύπλιο και την Αθήνα. Μέχρι τότε το χωριό επικοινωνούσε με τις δυο αυτές πόλεις μόνο από τη θάλασσα. Η κατασκευή του δρόμου, όπως ήταν αναμενόμενο, συνέτεινε στην εξέλιξη του χωριού.
Οι κάτοικοι της Κοινότητας σήμερα ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τα ξενοδοχειακά επαγγέλματα και τις οικοδομικές εργασίες. Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία της απογραφής του 1991 η Κοινότητα αριθμεί 1.541 κατοίκους, που κατανέμονται ως εξής: Δίδυμα 1.189, Λουκαΐτι 252, Πελεή 14, Ράδο 82, Σαλάντι 4.
[Το 1997 με την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας, η κοινότητα Διδύμων καταργήθηκε και ενσωματώθηκε στο δήμο Κρανιδίου. Ο δήμος λειτούργησε την περίοδο 1999 -2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο δήμο Ερμιονίδας].
Το Σαλάντι είναι παραθαλάσσια περιοχή που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του χωριού. Τα καθαρά νερά, οι μικροί όρμοι και η χαμηλή βλάστηση δίνουν ένα ιδιαίτερο χρώμα στον τόπο.
Βιβλιογραφία
- Βακαλόπουλος Α., Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ.Α.’, Θεσσαλονίκη 1974 (β’ έκδ.).
- Βοκοτόπουλος Π., «Συμβολή εις την μελέτην των μονόχωρων ναών μετά δύο κογχών», Χαριστήριον εις Α. Ορλάνδον, τ. 4 (1967-68), σελ. 66-74.
- Γιανναροπούλου I., «Κατάλογος κωμοπόλεων και χωρίων των επαρχιών Ναυπλίας και Κάτω Ναχαγιέ (1830)», Πελοποννησιακά, τ. 13 (1978-79), σελ. 121-128.
- Δημητροκάλλης Γ., Οι δίκογχοι χριστιανικοί ναοί, Αθήνα 1976.
- Ευαγγελίδης Τρ., Ιστορία του εποικισμού της Ύδρας, Αθήνα 1935.
- Harper D., “Just add water…”, Expedition, τ. 19, τχ. 1 (1976), σελ. 40-49.
- Horn D.V., “The archaeology survey: chipped stone”, Expedition, τ. 19, τχ. 1 (1976), σελ. 50-53.
- Jochalas Τ., “Uber die Einwandrung der Albaner in Griechenland”, Dissertationes Albani- cae, Μόναχο 1971, σελ. 89-106.
- Κόντη Β., «Συμβολή στην Ιστορική Γεωγραφία του Νομού Αργολίδας». Σύμμεικτα, τ. 5 (1983), σελ. 169-202.
- Koster Η., The ecology ofpastoralism in relation to changing patterns of land use in the northeast Peloponnese, Ph. D. dissertation in Cultural Anthropology, University of Pennsylvania, Philadelphia 1977.
- Λαμπρυνίδης Μ., Η Ναυπλία, Ναύπλιο 1975 (γ’ έκδ.).
- Λιγνός Α., Ιστορία της νήσου Ύδρας, Αθήνα 1946.
- Μηλιαράκης Α., Γεωγραφία πολιτική, νέα και αρχαία του νομού Αργολίδος και Κορινθίας, Αθήνα 1886.
- Miller W., Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα (1204-1566), Αθήνα 1960.
- Μοσχονά Π., «Οικονομικά Μονών Ναυπλίας το ΙΘ’ αιώνα», Πελοποννησιακά, τ. 14 (1978-1979), σελ. 215-221.
- Ντόκος Κ., «Η εν Πελοποννήσω εκκλησιαστική περιουσία κατά την περίοδον της δευτέρας ενετοκρατίας»,
- Παναγιωτόπουλος Β., Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου (13ος-18ος αιώνας), έκδ. Ιστορικού Αρχείου Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1985.
- Παντελεήμονος Καρανικόλα, Μητροπολίτου Κορίνθου, Το Κρανίδι, κομμάτια από τη χαμένη ιστορία του, Κόρινθος 1980.
- Παπαχατζής Ν., Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις: Κορινθιακά-Λακωνικά, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1976.
- Pouqueville F.C.H.L., Voyage de la Grece, τ. V, Παρίσι 1827.
- Topping Ρ., “Premodem Peloponnesus: the land and the people under Venitian rule (1685- 1715)”, Regional variation in modem Greece and Cypms, Annals of the New York Academy of Sciences, τ. 268, έκδ. Dimen M. and Friedl E., New York 1976, σελ. 92-108.
- Vellioti-Georgopoulos M., Vers une approche ethnologique de Didyma, village de la Grece. Memoire de D.E.A., Departement d’ Anthropologie Sociale, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Παρίσι 1982 (αδημοσίευτο).
- Wilhelm A., “Ein Gebietsstreit in der Argolis”, Anzeiger der Osterreichischen Akademie der Wissenschaften, Nr. 4,1948, σελ. 58-79.
- Χουλιαράκης Μ., Γεωγραφική, Διοικητική και Πληθυσμιακή εξέλιξις της Ελλάδος (1821- 1971), τ. Α’ (1973-74), τ. Β’ (1975), τ. Γ’ (1976), Αθήνα.
- Zakythinos D., Le Despotat Grec de Moree, Παρίσι 1932.
Μαρία Βελιώτη – Δημήτρης Γεωργόπουλος
Κοινότητα Δίδυμων: Οδοιπορικό στον τόπο και στο Χρόνο. Έκδοση: Κοινότητα Διδύμων – Μορφωτικός Σύλλογος Διδύμων.
* Οι επισημάνσεις με έντονα γράμματα και οι εικόνες που παρατίθενται στο κείμενο, οφείλονται στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη.
from ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ https://ift.tt/2HFw1wW
via IFTTT