Tον Θεόδωρο Α΄ Λάσκαρι διαδέχτηκε στον αυτοκρατορικό Θρόνο ο γαμβρός του Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης, σύζυγος της κόρης του Ειρήνης, η οποία ήταν δυναμική, έξυπνη και καλλιεργημένη. Ο Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης, είναι κατά τον Georg Ostrogorsky «χωρίς αμφιβολία ο μεγαλύτερος πολιτικός της περιόδου της Νίκαιας και ένας από τους πιο σημαντικούς ηγεμόνες της βυζαντινής Ιστορίας». Ο Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης υπήρξε ικανότατος στρατηγός, επιδέξιος πολιτικός, άριστος διπλωμάτης και οργανωτικός νους. Ως χαρακτήρας ήταν ενεργητικός, δραστήριος, αποφασιστικός. Ως άνθρωπος υπήρξε δίκαιος, ευσεβής και φίλος των ελληνικών γραμμάτων. Ήταν τόσο πολύ αγαπητός στο λαό ώστε μετά το θάνατό του ανακηρύχθηκε σε τοπικό άγιο. Η οικογένεια των Βατάτζηδων καταγόταν από τη Θράκη. Πολλά μέλη της είχαν διακριθεί σε ανώτατα αξιώματα τον Βυζαντινού Κράτους πριν από το 1204.
Εξωτερική Πολιτική Του Ιωάννη Γ'
Ο Ιωάννης Γ΄ αφού εξουδετέρωσε πρώτα την ανταρσία των αδελφών του Θεοδώρου Α΄, στράφηκε έπειτα εναντίον των Λατίνων της Κωνσταντινούπολης τους οποίους νίκησε κοντά στο Ποιμανηνό και επέβαλε τη συνθήκη του 1225, σύμφωνα με την οποία ο Ιωάννης Γ΄ κατελάμβανε όλα τα μικρασιατικά εδάφη (που βρίσκονται στην ασιατική ακτή της Προποντίδας) εκτός από τα εδάφη που είναι είναι κοντά στη Νικομήδεια και απέναντι από την Κωνσταντινούπολη. Εν συνεχεία ο Ιωάννης Γ΄ κατασκεύασε στόλο με τον οποίο κατέλαβε τα νησιά Λέσβο, Χίο, Σάμο, Ικαρία, Κω και άλλα μικρότερα. Η Λατινική αυτοκρατορία δεν διέθετε επαρκή ναυτική δύναμη. Χωρίς ναυτική δύναμη δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί για μεγάλο διάστημα. Με την κατάληψη των νησιών του Αιγαίου και των πόλεων του Ελλησπόντου ο Ιωάννης Γ΄ ήλεγχε τα Στενά και επεχείρησε τις πρώτες επιθέσεις κατά των πολισμάτων της Οραικής Χερσονήσου. Μετά από αυτές τις επιτυχίες ο Ιωάννης Γ΄ ισχυροποίησε το κράτος του και από την ξηρά και από τη θάλασσα. Επωφελούμενος από την πρόσκληση των Ελλήνων της Αδριανούπολης να καταλάβει την πόλη, η οποία κατεχόταν από τους Φράγκους, έστειλε στρατεύματα τα οποία την κυρίευσαν (το 1225). Με την κατάληψη της Αδριανούπολης ο δρόμος για την Κωνσταντινούπολη ήταν πλέον ανοικτός, αφού η Λατινική αυτοκρατορία ήταν ανίκανη να αντιτάξει οποιαδήποτε αντίσταση. Το 1243 οι Μογγόλοι επέδραμαν στην ανατολική Μικρά Ασία και από τον Καύκασο εισήλθαν στη νότια Ρωσία. Τον Ιούνιο τον 1243 κοντά στα Σάταλα της Αρμενίας οι Τούρκοι τον σουλτανάτου τον Ικονίου ηττήθηκαν. Η μάχη αυτή είχε πολύ μεγάλη σημασία για τη διαμόρφωση του μουσουλμανικού κόσμου της Μέσης Ανατολής γιατί ο ηττημένος σουλτάνος του Ικονίου Καϊχοσρόης Β΄ αναγκάστηκε να δεχθεί την επικυριαρχία των Μογγόλων. Ο κοινός κίνδυνος ανάγκασε το σουλτάνο να ζητήσει από τον Ιωάννη Γ΄ τη σύναψη συνθήκης συμμαχίας μεταξύ των δύο κρατών. Πράγματι ο Ιωάννης δέχτηκε και οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν στην πλωτή γέφυρα τον Μαιάνδρου κοντά στην Τρίπολη της Φιλαδέλφειας όπου συνυπέγραψαν συνθήκη συμμαχίας κατά τον κοινού εχθρού χριστιανών και μουσουλμάνων. (Φθινόπωρο τον 1243). Κερδισμένος από όλη αυτή την κινητοποίηση ήταν ο Ιωάννης Γ΄ γιατί αφενός μεν το κράτος της Νίκαιας δεν ενοχλήθηκε καθόλου από τους Μογγόλους, οι οποίοι δεν προχώρησαν δυτικότερα, και αφετέρου ο απειλούμενος από τους Μογγόλους σουλτάνος τον Ικονίου έπαυσε να αποτελεί άμεσο κίνδυνο για τη Νίκαια, αλλά ούτε και έμμεσο, γιατί αδυνατεί να υποστηρίξει τους Λατίνους της Κωνσταντινουπόλεως. Έτσι ο Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης μπόρεσε απερίσπαστος να στραφεί στην πραγματοποίηση τον κύριου στόχου του που ήταν η ανακατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως και η αποκατάσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά από την απομάκρυνση τον μογγολικού κινδύνου ο Ιωάννης επανήλθε στο μέτωπο της Βαλκανικής. Το 1246 νίκησε τους Βουλγάρους και επωφελούμενος από το θάνατο του δωδεκάχρονου τσάρου Κολιμάν επεξέτεινε την κυριαρχία του προς ανατολάς μέχρι τον ποταμό Έβρο, και προς Δυσμάς μέχρι τον ποταμό Αξιό. Απέσπασε από τους Βουλγάρους τις Σέρρες και το Μελένικο στην Κεντρική Μακεδονία, τη Στενήμαχο, τα Τζέπαινα και άλλα φρούρια στην περιοχή της Ροδόπης, καθώς και το Βελεβούσδιο, τα Σκόπια, το Βελεσό και τον Πρίλαπο στη Βόρεια και τη Δυτική Μακεδονία. Αφού κατέλαβε όλες τις περιοχές γύρω από τη Θεσσαλονίκη, βάδισε κατά της πόλεως την οποία κατέλαβε χωρίς καμία αντίσταση το Δεκέμβριο τον 1246. Από τότε στη Θεσσαλονίκη διέμενε ο διοικητής των ευρωπαϊκών κτήσεων της αυτοκρατορίας της Νίκαιας. Ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις ανέπτυξε ο Ιωάννης Βατάτζης με το Γερμανό αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β' Hohenstaufen. Η συμμαχία αυτή επισφραγίστηκε με το γάμο τον Ιωάννη Βατάτζη με τη νεότερη κόρη τον Φρειδερίκου, Κωνσταντία, ύστερα από το Θάνατο της πρώτης συζύγου του, της ευσεβεστάτης Ειρήνης Λάσκαρις. Αλλά και με τον Πάπα ήρθε σε διαπραγματεύσεις ο Ιωάννης, με σκοπό την Ένωση των Εκκλησιών. Φυσικά οι διαπραγματεύσεις αυτές οδήγησαν σε αδιέξοδο. Αργότερα το έτος 1253 ο Ιωάννης Γ΄ έστειλε πρεσβεία στον Πάπα στον οποίο δήλωνε ότι ήταν πρόθυμος να αναγνωρίσει τα πρωτεία της Αγίας Έδρας, με τον όρο να του αποδοθεί η Κωνσταντινούπολη και να απομακρυνθούν από εκεί ο Λατίνος αυτοκράτορας και ο Λατίνος Πατριάρχης. Ο Πάπας Ιννοκέντιος 4ος δέχτηκε με ευμένεια την ελληνική πρεσβεία. Η προσέγγιση φαινόταν τώρα πλησιέστερη από όσο ποτέ άλλοτε. Τον ίδιο χρόνο όμως επήλθε ο θάνατος τον Ιωάννη 3ο (Νοέμβριος τον 1254) και τον Ιννοκέντιου 4ο (Δεκέμβριος του 1254).
Κοινωνική Και Οικονομική Πολιτική Του Ιωάννη Γ'
Θάνατος
Γενικές Κρίσεις Για Το Έργο Του
Ιδιαίτερη φροντίδα κατέβαλε ο Ιωάννης Γ΄ στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής. Ιδιαίτερα υποστήριξε τις κατώτερες οικονομικά τάξεις με την ίδρυση νοσοκομείων και άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Στην κοινωνική του πολιτική τον βοήθησε η σύζυγός τον Ειρήνη Λάσκαρι, η οποία υπήρξε ευσεβής και καλλιεργημένη. Με τα μέτρα που πήρε και γενικά με την οικονομική πολιτική που εφάρμοσε πέτυχε ο Ιωάννης Γ΄ πλήρη εξυγίανση των οικονομικών του κράτους του ανώτερη από την εποχή των Κομνηνών. Ο Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης ανήκει στους μεγάλους πράγματι αυτοκράτορες τον Βυζαντίου γιατί α) με την εξωτερική του πολιτική είχε υπερδιπλασιάσει τα εδάφη του κράτους του, το οποίο περιέλαβε: ένα μεγάλο τμήμα της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας, επίσης τα μεγάλα νησιά του Αιγαίου, Λέσβο, Χίο, Σάμο, Ικαρία, Κω, Ρόδο και άλλα, καθώς και τα ηπειρωτικά ευρωπαϊκά εδάφη τα οποία περιελάμβαναν τη σημερινή δυτική, βόρεια και ανατολική Μακεδονία, τμήματα από το σημερινό κράτος των Σκοπίων, τμήματα από τη σημερινή νότια Αλβανία, από τη σημερινή Βουλγαρία καθώς και τη σημερινή δυτική και ανατολική Θράκη εκτός από την Κωνσταντινούπολη και μια μικρή περιοχή γύρω της. β) Με την εσωτερική (κοινωνική και οικονομική) πολιτική του κατόρθωσε να ανορθώσει διοικητικά και οικονομικά το κράτος του και να το καταστήσει ακμαίο και δυνατό, πιο δυνατό από το Βυζαντινό Κράτος της εποχής των δύο τελευταίων Κομνηνών και της εποχής των Αγγέλων. Με την καθ' όλα επιτυχημένη πολιτική του η οποία υπήρξε φιλολαϊκή και προοδευτική, κατέστησε την αυτοκρατορία της Νίκαιας μεγάλη και υπολογίσιμη δύναμη και πλησίασε πάρα πολύ κοντά στο όραμα και στο στόχο όλων των αυτοκρατόρων της Νίκαιας, δηλαδή στην ανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως. Όμως η ιστορική μοίρα επεφύλαξε σε άλλον την ανάκτηση της «βασιλίδας των πόλεων» και την ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας επτά χρόνια αργότερα. Ο ευσεβέστατος αυτοκράτορας, ο οποίος στα τελευταία χρόνια της ζωής του υπέφερε από κρίσεις επιληψίας πέθανε στις 3 Νοεμβρίου τον 1254. Το έργο του αναγνωρίστηκε από συγχρόνους και μεταγενεστέρους και τον εξασφάλισε όχι μόνο την αγιοποίησή του ανάμεσα στους πληθυσμούς της μικρασιατικής Μαγνησίας, αλλά και μοναδικά ίσως για βυζαντινό αυτοκράτορα εγκώμια από πολλούς χρονικογράφους και συναξαριστές. Μέχρι το 1922 (Μικρασιατική καταστροφή) «η μνήμη του αγίου αυτοκράτορα Ιωάννου τον Ελεήμονος ετιμάτο κάθε χρόνο στην εκκλησία της Μαγνησίας, την οποία έχτισε ο ίδιος και στην οποία βρήκε την τελευταία ανάπαυσή του καθώς και στο Νυμφαίον την αγαπημένη του κατοικία» (Ostrogorsky).
ΗΛΙΑΣ ΛΑΣΚΑΡΗΣ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΥΖΑΝΤΙΣ
ΑΘΗΝΑ
1995
from ανεμουριον https://ift.tt/3o0Bnn2
via IFTTT