Την επαύριο της Μικρασιατικής Καταστροφής εκδηλώθηκε στασιαστικό κίνημα υπό την ηγεσία των αντισυνταγματαρχών Στυλιανού Γονατά και Νικολάου Πλαστήρα και του αντιπλοιάρχου Δ. Φωκά. Οι κινηματίες ζητούσαν την παραίτηση του βασιλέα Κωνσταντίνου Α', τον σχηματισμό κυβερνήσεως που θα ενέπνεε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της Συνεννοήσεως (Entente), τη διασφάλιση της Ανατολικής Θράκης, την αναδιοργάνωση του Στρατού και την τιμωρία των υπευθύνων της μικρασιατικής τραγωδίας. Το κίνημα επικράτησε και έμεινε στην ιστορία σαν «επανάσταση». Μια από τις πρώτες ενέργειες των επαναστατών ήταν η σύλληψη όσων οι ίδιοι θεωρούσαν υπαίτιους για την καταστροφή στη Μικρά Ασία και η παραπομπή τους σε έκτακτο στρατοδικείο. Το τελευταίο, ύστερα από μια παρωδία δίκης, επέβαλε σε εξ απ' αυτούς
Αθήνα, Σεπτέμβριος 1922. Έφιππος, στο μέσον, ο Νικόλαος Πλαστήρας, ανάμεσα σε πολίτες και στρατιώτες στην πλατεία Ρηγίλλης κατά την πρώτη εμφάνιση της Επαναστατικής Επιτροπής στην πρωτεύουσα (Εκδοτική Αθηνών).
(τους πρώην πρωθυπουργούς Δημήτριο Γούναρη, Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, Νικόλαο Στράτο, τους πρώην υπουργούς Νικόλαο Θεοτόκη και Γεώργιο Μπαλτατζή και τον πρώην αρχιστράτηγο Γεώργιο Χατζηανέστη) την ποινή του θανάτου. Εκδηλώθηκε κυβερνητική κρίση και παρουσιάστηκαν διαφωνίες μεταξύ των επαναστατών, σχετικώς με το εφαρμοστέον ή μη της αποφάσεως. Τελικά, επικράτησαν οι αδιάλλακτοι και αγνοήθηκαν οι έντονες αντιδράσεις της αγγλικής κυβερνήσεως, η υποστήριξη της οποίας αποτελούσε τη μόνη σταθερά της ελληνικής διπλωματίας την εποχή εκείνη. «Η εκτέλεση των εξ» στο Γουδί (15-27 Νοεμβρίου 1922) προκάλεσε αρνητικές εντυπώσεις στο εξωτερικό και το καθεστώς περιήλθε σε διπλωματική απομόνωση. Ο δυσμενής αντίκτυπος της εκτελέσεως έφθασε μέχρι τη Λοζάννη, όπου ο Ελευθέριος Βενιζέλος προσπαθούσε να επιτύχει την υπογραφή μιας αξιοπρεπούς συνθήκης ειρήνης με την κεμαλική Τουρκία. Η τύχη της Ανατολικής Θράκης είχε προαποφασισθεί και οι διαπραγματευθεί εστιάσθηκαν κυρίως στην καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων, στην κυριότητα των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου, στο μέλλον όσων Ελλήνων είχαν μείνει στην Τουρκία και στην εκδίωξη του Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη. Οι διαπραγματεύσεις ήταν επίπονες και μακρόχρονες μέχρι την επίτευξη της οριστικής συμφωνίας, τον Ιούλιο του 1923. Ο Βενιζέλος είχε επιτύχει το «μη χείρον, βέλτιστον» και η Συνθήκη της Λοζάννης διέπει, κατά μείζονα λόγο, ακόμη τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στο εσωτερικό η Επανάσταση είχε να αντιμετωπίσει τα επείγοντα ζητήματα της στρατιωτικής ανασυγκροτήσεως και της περιθάλψεως των προσφύγων. Ο υποστράτηγος Θεόδωρος Πάγκαλος πέτυχε την
Αθήνα, Οκτώβριος 1922. Μ. Γούδας, Γ. Μπαλτατζής, Ξ. Στρατηγός, Δ. Γούναρης, Ν. Στράτος, Ν. Θεοτόκης και Π. Πρωτοπαπαδάκης στα εδώλια των κατηγορουμένων κατά τη δίκη των φερομένων ως υπευθύνων της Μικρασιατικής Καταστροφής (φωτ. αρχείο ΕΛΙΑ).
ταχεία αναδιοργάνωση της στρατιάς στον Έβρο και ο υπουργός Περιθάλψεως Α. Δοξιάδη τέθηκε επικεφαλής της προσπαθείας διασώσεως των χειμαζόμενων προσφύγων. Η αποκατάσταση των τελευταίων απαιτούσε την ύπαρξη πόρων, που δεν διέθετε η καθημαγμένη από τη δεκαετή σχεδόν πολεμική προσπάθεια, ελληνική οικονομία. Προς τούτο, συνήφθη δάνειο από το εξωτερικό και επιβλήθηκε βαριά φορολογία στο εσωτερικό. Εντούτοις, η οικονομική κατάσταση επιδεινώθηκε και προκλήθηκε έντονη κοινωνική αναταραχή, με αποκορύφωμα την απεργία του Αυγούστου του 1923. Οι επαναστάτες κατέφυγαν στη λήψη όλο και αυστηρότερων κατασταλτικών μέτρων. Οι αντιβενιζελικοί ήταν τα πρώτα θύματα των μέτρων αυτών, υφιστάμενοι μεταθέσεις, απολύσεις, απειλές, παρακολουθήσεις, λογοκρισία του φιλικού τους Τύπου κ.ά. Σταδιακά, όμως, το κλίμα αστυνομοκρατίας επεκτάθηκε προς όλους όσοι διαφωνούσαν με τις κυβερνητικές επιλογές, ενώ η αστυνομία αδυνατούσε να ανταποκριθεί στα πραγματικά της καθήκοντα, π.χ. η ληστεία οργίαζε ακόμα κι εντός της Αττικής, βλ. περιστατικό συμμορίας Αργυροκαστρίτου στα μέσα του Αυγούστου. Η κατάσταση δυσχεραινόταν από την όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ των ίδιων των επαναστατών, που είχαν διασπαστεί σε μετριοπαθείς και αδιάλλακτους. Οι τελευταίοι αντετίθεντο στην υπογραφή οιασδήποτε συμφωνίας με την Τουρκία και πίεζαν για την εκδίωξη του βασιλέως Γεωργίου Β' (ο οποίος είχε διαδεχθεί τον παραιτηθέντα Κωνσταντίνο Α') και την έκπτωση της δυναστείας. Επικεφαλής των αδιάλλακτων ήταν ο υποστράτηγος Πάγκαλος, ο οποίος απεργαζόταν φανερά την ανατροπή της επαναστατήσας κυβερνήσεως μέχρι την απομάκρυνση του από την ηγεσία της στρατιάς (23 Ιουνίου).Απτόητος από το τελευταίο γεγονός, ίδρυσε τον «Στρατιωτικό Σύνδεσμο» μαζί με τον υποστράτηγο Αλέξανδρο Οθωναίο, εντείνοντας την αντιπολιτευτική του δράση. Προσφιλής του στόχος κατέστη η Συνθήκη της Λοζάννης (την οποία αποκαλούσε «ανταλκίδειο») και ο Βενιζέλος (ο οποίος βρισκόταν στο εξωτερικό, αδυνατώντας να απαντήσει διεξοδικά στους επικριτές του). Η κυβέρνηση αντέδρασε επαναφέροντας στο προσκήνιο το θέμα της διενέργειας εκλογών, οι οποίες ορίστηκαν για την 28η Οκτωβρίου. Η προκήρυξη τους επισκιάστηκε από την ελληνοϊταλική κρίση, που είχε ξεσπάσει με αφορμή τη δολοφονία των μελών της ιταλικής αντιπροσωπείας διαχαράξεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Το έγκλημα διεπράχθη στην ελληνική πλευρά των συνόρων και ο Μουσολίνι κατηγορούσε την ελληνική κυβέρνηση ως υπαίτια ζητώντας ικανοποίηση. Μονάδες του ιταλικού στόλου βομβάρδισαν και κατέλαβαν την Κέρκυρα. Η απομονωμένη διεθνώς επαναστατική κυβέρνηση υποχρεώθηκε στην καταβολή μιας υψηλής αποζημιώσεως για την απελευθέρωση της νήσου καίτοι ουδέποτε αποδείχθηκε εμπλοκή της στην τέλεση του εγκλήματος. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, το μέλλον του καθεστώτος προδιαγραφόταν αβέβαιο. Το μειωμένο διεθνές κύρος του, οι αναπόφευκτες οικονομικές δυσχέρειες, η γνωστοποίηση της ασθένειας του Πλαστήρα (έπασχε από φυματίωση) και η αποστασιοποίηση μετριοπαθών πολιτικών, όπως ο ο Αλέξανδρος Ζαΐμης καθιστούσαν την έκβαση των εκλογών τόσο αμφίρροπη, ώστε ο υπουργός Εσωτερικών Γεώργιος Παπανδρέου να καταφύγει
στη θέσπιση του εκλογικού συστήματος της «στενοευρείας» περιφέρειας για να διασφαλίσει το αποτέλεσμα
τους. Όλα, όμως, άλλαξαν με την εκδήλωση του αντεπαναστατικού κινήματος υπό την ηγεσία των υποστρατήγων Γεωργίου Λεοναρδοπουλου και Παναγιώτη Γαργαλίδη την 21η
Οκτωβρίου 1923.
ΙΩΑΝ. Σ. ΠΑΠΑΦΛΩΡΑΤΟΣ
from ανεμουριον https://ift.tt/37StTgn
via IFTTT