Οι διαφορετικές εκδοχές για το όνομα της κωμόπολης της Φθιώτιδας που απασχόλησε με τα πρόσφατα γεγονότα αποπομπής 39 ασυνόδευτων προσφυγόπουλων.
Οι πρόσφατες εικόνες των κατοίκων των Καμένων Βούρλων να κλείνουν τους δρόμους έξαλλοι, μπλοκάροντας την παροχή τροφίμων και κλινοσκεπασμάτων σε 39 ασυνόδευτα προσφυγόπουλα που μεταφέρθηκαν για να φιλοξενηθούν στην πόλη τους, ξεπέρασαν τα ελληνικά σύνορα στιγματίζοντας όχι μόνο την κωμόπολη της Φθιώτιδας, αλλά και την Ελλάδα γενικότερα.
Ωρυόμενοι νοικοκυραίοι έτοιμοι να βιαιοπραγήσουν εναντίον παιδιών, ώστε να ξεκουμπιστούν αυτά, να πάνε στα τσακίδια, επειδή η παρουσία τους μιαίνει και απειλεί τη γειτονιά και την πόλη τους: μια άσχημη εικόνα, που λέει περισσότερα από χίλιες χιλιάδες λέξεις για τη δυσανεξία του βολεμένου απέναντι στην αλλότρια δυστυχία και διαφορετικότητα – «μακριά από τον κ.... μου, κι όπου θέλει ας πάει», θα ήταν μια ταιριαστή λεζάντα.
Η δράση γεννά αντίδραση – φυσικός νόμος. Οπως υπήρξαν κάποιοι ομοϊδεάτες των Καμενοβουρλιωτών που χειροκρότησαν τις υλακές τους, αναλόγως βρέθηκαν πολλοί που τις στηλίτευσαν δηκτικά, κυρίως μέσω των σόσιαλ μίντια. Ενα συχνό σχόλιο, που έγινε κάτι σαν σύνθημα, ήταν «Στα Καμένα Βούρλα ούτε για κατούρημα!», εννοώντας πως η μόνη ενδεδειγμένη «τιμωρία» των... προσφυγοφάγων κατοίκων θα ήταν η αποφυγή της πόλης τους, ως προσωρινού σταθμού αναψυχής, από τους ταξιδιώτες της εθνικής οδού, πλήττοντάς τους εκεί που πονάνε: στην τσέπη.
Το πράγμα πήγε μακρύτερα: Πώς είναι δυνατόν, αναρωτήθηκαν εύλογα κάποιοι, να είναι τόσο απάνθρωποι έναντι κατατρεγμένων προσφύγων οι δημότες μιας κωμόπολης, βαφτισμένης από μια άλλη, της οποίας οι κάτοικοι υπέστησαν σφαγές, ξεριζωμό και προσφυγιά; Βεβαίως μιλάμε για εκείνη την εκδοχή της προέλευσης του ονόματος των Καμένων Βούρλων, που θέλει την κωμόπολη της Φθιώτιδας να παίρνει, με σεβασμό στην ιστορική μνήμη, το όνομα των Βουρλών της Μικράς Ασίας, που πυρπολήθηκαν το 1922 στη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ ο πληθυσμός τους σφαγιάστηκε: τα καμένα Βουρλά, που έγιναν Καμένα Βούρλα.
Τα Βουρλά λοιπόν, κοντά στις αρχαία ιωνική πόλη των Κλαζομενών, 38 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Σμύρνης, πήραν το όνομά τους από την ευγενή βυζαντινή οικογένεια των Βουρλάδων που είχαν στην περιοχή των αρχαίων Κλαζομενών μεγάλες ιδιόκτητες εκτάσεις, ήδη από τον 12ο αιώνα.Το τοπωνύμιο της περιοχής από «Βουρλάς» (όπως σήμερα λέμε «Παπάγος» ή «Σκαραμαγκάς») έγινε «τα Βουρλά». Η κωμόπολη, στη χερσόνησο της Ερυθραίας, ήταν ευημερούσα και πολυάνθρωπη.
Στην απογραφή του 1920 καταμετρήθηκαν 20.000 Αξιώτες (από τη Νάξο), ακόμα 10.000 γηγενείς χριστιανοί, 5.000 Τούρκοι κι άλλες 5.000 Αρμενίων, Εβραίων και άλλων εθνικοτήτων. Τα Βουρλά είχαν 11 μαχαλάδες, δηλαδή γειτονιές, με αρχαιότερη το Μανιάτ-μαχαλά, δηλαδή τη συνοικία που ιδρύθηκε από Μανιάτες που έδιωξε ο πασάς της Μάνης τον 17ο αιώνα. Ηταν τόσο όμορφη η περιοχή, με τους επτά λόφους στους οποίους απλωνόταν η πόλη, που έβλεπε στο Αιγαίο και σ’ ένα αρχιπέλαγος μικρών νησιών, τα Εγγλεζονήσια, ώστε ακόμα και ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος είχε το θέρετρό του εκεί. Να πούμε πως τα Βουρλά ήταν η γενέτειρα της Φιλιώς Χαϊδεμένου, της γυναίκας που έδρασε ως θεματοφύλακας του μικρασιατικού Ελληνισμού, αλλά και του ποιητή Γιώργου Σεφέρη.
Ομως, το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, διαφωνώντας κάθετα με την παραπάνω ετυμολόγηση του ονόματος, λέει πως «η ονομασία της κωμόπολης οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο έγινε η αποστράγγιση και η αποξήρανση της ελώδους περιοχής που κάλυπτε παλιότερα τον χώρο»... Η επίσημη ιστοσελίδα της Δημοτικής Ενότητας Καμένων Βούρλων του Δήμου Μώλου-Αγίου Κωνσταντίνου δεν λέει τίποτα σχετικά – αναφέρει μόνο πως τα Καμένα Βούρλα είναι χτισμένα σε μια «πανέμορφη τοποθεσία ανάμεσα στο βουνό και στη θάλασσα»…
Φαίνεται πως η προέλευση του ονόματος της παραλιακής κωμόπολης είναι ένα μυστήριο, όταν μάλιστα, από μια έρευνα στο διαδίκτυο προκύπτει και μια τρίτη εκδοχή: η αρχική ονομασία των Καμένων Βούρλων ήταν «Παλιοχώρι». Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι, για να γλιτώσουν από μια επιδρομή Τούρκων στο χωριό τους, κρύφτηκαν μέσα στα βούρλα, στα υδροχαρή φυτά που περιέβαλλαν τον οικισμό, κι έτσι σώθηκαν. Μόλις πέρασε ο κίνδυνος, και καθώς οι Παλιοχωρίτες σχολίαζαν τη σωτηρία τους, ένας απ’ αυτούς είπε «ας είναι καλά τα καημένα τα βούρλα!» κι από αυτή τη φράση πήρε το νέο όνομά της η κοινότητα.
Γεγονός πάντως είναι πως αυτό το όνομα επισημοποιήθηκε ως «Καϋμένα Βούρλα» τον Αύγουστο του 1912 στο διάταγμα του Γεωργίου Α' «περί αναγνωρίσεως Κοινοτήτων εν τω νομώ Φθιώτιδος και Φωκίδος». Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως «οι συνοικισμοί Θρόνιον και Καϋμένα Βούρλα της κοινότητος Καινούργιον» αναγνωρίζονται ως κοινότητες, καθώς έχουν, «ολιγωτέρους των 300 κατοίκων, αλλ’ έχοντες σχολείον». Το διάταγμα φέρει ημερομηνία 29 Αυγούστου 1912 και υπογράφεται, εν ονόματι του βασιλέως, από τον αντιβασιλέα Κωνσταντίνο διάδοχο και τον υπουργό των Εσωτερικών Εμμανουήλ Ρέπουλη, ενώ δημοσιεύτηκε στο φύλλο 261 της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως.
Από αυτό βέβαια προκύπτει πως δεν είναι δυνατόν να έχουν πάρει το όνομά τους τα Καμένα Βούρλα από τα καμένα Βουρλά, μια και η καταστροφή της μικρασιατικής πόλης έγινε το 1922, δέκα χρόνια μετά τη δημοσίευση του διατάγματος που τεκμηριώνει το όνομα «Καμένα Βούρλα».
Συμπέρασμα: Δεν χρειάζεται να είσαι απόγονος ενός πρόσφυγα και δεν είναι ανάγκη η πόλη σου να έχει το όνομα μιας μαρτυρικής πόλης, για να μη συμπεριφέρεσαι σαν «βούρλο», δηλαδή σαν ανόητος, ή χαζός, όπως ορίζεται μεταφορικά η λέξη, και μάλιστα «καμένο» (δηλαδή, στην αργκό, «φανατικό, πωρωμένο») βούρλο απέναντι σε διωγμένους και αναγκεμένους ανθρώπους.
Και κάτι τελευταίο: Λίγη ιστορική τεκμηρίωση δεν έβλαψε ποτέ κανέναν και ιδιαίτερα τους προμάχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η πραγματικότητα είναι από μόνη της πολύ ζοφερή, δεν χρειάζεται επιπρόσθετη κάλπικη τραγικότητα.