ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑΣ - PAUL ÉLUARD. YV FOURZE. Ζ. Μ. ERMAN, HENRI BASIS - ΣΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΟ, ΤΗΝ 1Η ΙΟΥΝΙΟΥ ΤΟΥ 1949 (ΦΩΤΟΓΡ. ΑΡΧΕΙΟ ΑΣΚΙ).
Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, ως ένα από τα πρώτα επεισόδια του αρχόμενου Ψυχρού Πολέμου, αναγκάζει πολιτικές δυνάμεις και κοινή γνώμη να τοποθετηθούν απέναντι του. Η περίπτωση της Γαλλίας είναι ξεχωριστή, λόγω της μεγάλης παράδοσης των ιδιαίτερων δεσμών της με την Ελλάδα και λόγω των ιδιαιτεροτήτων της γαλλικής κοινωνίας: την επαύριο της λήξης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Γαλλία εξέρχεται τραυματισμένη και διχασμένη από την «ντροπή» του 1940 και την εμπειρία του Βισύ, παρά τον καθαρτήριο ρόλο της Αντίστασης και τη σωτήρια συμβολή του Ντε Γκωλ στην επανάκτηση του χαμένου κύρους της χώρας του. Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο η γαλλική κοινή γνώμη, με κυριότερη έκφραση της τον Τύπο, αντιμετωπίζει, αντιλαμβάνεται, αναλύει, ερμηνεύει και χρησιμοποιεί πολιτικά τα γεγονότα στην Ελλάδα κατά την κρίσιμη τετραετία 1944-1949 - κρίσιμη και για τη διαμόρφωση του μεσοπολεμικού διεθνούς σκηνικού - δεν αποκαλύπτει απλώς τις διεθνείς διαστάσεις της ιστορίας του ελληνικού εμφυλίου, αλλά συμβάλλει και στην, υπό την συγκεκριμένη οπτική, ανάλυση ορισμένων πτυχών της γαλλικής-ευρωπαϊκής ιστορίας: της οξύτατης ιδεολογικής-πολιτικής αντιπαράθεσης, της εγκατάστασης του διπολισμού, της συγκρότησης των δύο αντίπαλων μπλοκ και του μεταξύ τους προπαγανδιστικού πολέμου. Η αποκαλούμενη, αρχικώς, «ελληνική κρίση», που σύντομα χαρακτηρίζεται «πρόδρομος εμφυλίου πολέμου» και αργότερα «εμφύλιος πόλεμος», απασχολεί τον γαλλικό Τύπο από τις αρχές κιόλας του 1946, όταν το ελληνικό ζήτημα συζητείται στο Συμβούλιο της Ασφαλείας του νεοϊδρυθέντος ΟΗΕ. Η ειδησεογραφία και οι αναλύσεις των εντύπων όλων των τάσεων είναι ενδεικτικές, ως προς τις αντιδράσεις τους απέναντι στη νέα τάξη πραγμάτων που διαμορφώνεται μετά τον πόλεμο. Η Ευρώπη ανησυχεί για την τύχη της ειρήνης και, στα τέλη αυτής της χρονιάς (που μέσα σε οδυνηρή ατμόσφαιρα λανθάνοντος, σε πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες, εμφυλίου πολέμου εγκυμονεί το σχίσμα που θα ακολουθήσει), τα ελληνικά γεγονότα αποτελούν και για τον Τύπο ζήτημα ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Στη Γαλλία του «τρικομματισμού» (κυβερνήσεις συνασπισμού κομμουνιστών, σοσιαλιστών και χριστιανοδημοκρατών έως τον Μάιο του 1947), οι απόψεις του Τύπου διαμορφώνονται βάσει των επιλογών των πολιτικών δυνάμεων της χώρας και βάσει των δικών της πρόσφατων ιστορικών εμπειριών, αλλά και βάσει της παραδοσιακής περί Ελλάδος, Ελλήνων και ελληνικού πολιτισμού εικόνας. Την παραμονή του δόγματος Τρούμαν, ο Τύπος εμφανίζεται ήδη διχασμένος ως προς τον ελληνικό εμφύλιο: Για τις εφημερίδες της Δεξιάς (όπως η «L’ Aurore», η «L’ Epoque» και η «L’ Aube»), η κρίση αυτή δεν έχει εσωτερικά αίτια και οφείλεται στις σοβιετικές ραδιουργίες των πρακτόρων της Μόσχας, των Ελλήνων κομμουνιστών και των γειτονικών κομμουνιστικών κρατών. Ο κομμουνιστικός Τύπος αντιθέτως, με επικεφαλής την «L’ Humanite» του Ρ.Ο.Ε. (Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος) αποδίδει τα πάντα στον βρετανικό ιμπεριαλισμό. Υπάρχουν πάντως ακόμη φωνές - όπως η «Le Populaire» των σοσιαλιστών (S.F.I.O.), η «Combat» ή ορισμένα ρεπορτάζ της μετριοπαθούς, δεξιάς αποκλίσεως «Le Monde» - που προσπαθούν με ψυχραιμία να κατανοήσουν τι πραγματικά συμβαίνει στη «μικρή, ηρωική Ελλάδα», που τόσα συνεισέφερε στην κοινή νίκη κατά του Άξονα. Αργότερα, οι αποχρώσεις θα σβηστούν και η μέση οδός θα αποδειχθεί αδύνατη. Το 1947, η Ελλάδα βρίσκεται συχνά στα πρωτοσέλιδα• είναι πλέον σαφές ότι η σημασία αυτής της εμφύλιας σύγκρουσης ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα. Παρεμβαίνει, λοιπόν, στην εσωτερική πολιτική ζωή της Γαλλίας ως αντικείμενο προβληματισμού των πολιτικών δυνάμενων και συμβάλλει στη διαμόρφωση του πολιτικού τους λόγου, τον οποίο και τροφοδοτεί με συγκεκριμένα επιχειρήματα. Στη Γαλλία, που είναι προσδεδεμένη από την άνοιξη του '47 στο άρμα του «ελεύθερου κόσμου», η εσωτερική κοινωνική αναταραχή, με το Κ.Κ.Γ. στην αντιπολίτευση, και η αντιπαράθεση κομμουνισμού-αντικομμουνισμού με αφορμή και πρόσχημα τον ελληνικό εμφύλιο, στρέφεται γύρω από τους αρχαιότερους μύθους της σύγχρονης πολιτικής μυθολογίας, το μύθο της συνωμοσίας. Πρόκειται πλέον για καθαρή προπαγάνδα: για τον Τύπο της Δεξιάς η μόνη αιτία του ελληνικού εμφυλίου είναι η δράση των «συμμοριτών» κομμουνιστών, μέσω των οποίων η Μόσχα επιδιώκει να πραγματοποιήσει τα επεκτατικά της σχέδια: στην Ελλάδα το «τέρας του διεθνούς κομμουνισμού» μέσω των «αιμοσταγών εγκληματιών» πρακτόρων του διαφθείρει, συνωμοτεί και δολοφονεί, ενώ οι «σωτήρες» Αμερικανοί προασπίζονται τις αξίες του δυτικού πολιτισμού στη χώρα που τις γέννησε. Ο κομμουνιστικός Τύπος, υποταγμένος επίσης σε μια στείρα μανιχαϊστική θεώρηση, εξετάζει το θέμα βάσει της ίδιας εκδοχής του διπολισμού (παρά την εξ ορισμού ευαισθησία του έναντι της διωκόμενης ελληνικής Αριστεράς - ευαισθησία που, όμως, χάνει ασφαλώς μέγα μέρος της «αγνότητας» της από τη στιγμή που ο ελληνικός εμφύλιος γίνεται όπλο προπαγάνδας και πολιτικής). Υπηρετεί την πολιτική της Cominforme, που «ανακαλύπτει» τον ελληνικό εμφύλιο μετά την «προδοσία» του Τίτο και τον χρησιμοποιεί ως στοιχείο της αντιιμπεριαλιστικής της προπαγάνδας, καθώς και της αντιπολιτευτικής πολιτικής της «3ης Διεθνούς» έναντι των ατλαντικών γαλλικών κυβερνήσεων. Το ενδιαφέρον των Γάλλων κορυφώνεται τον χειμώνα 1947-1948. Από το καλοκαίρι του '48 και εξής, ο ελληνικός εμφύλιος αρχίζει να γίνεται τετριμμένο θέμα για τις γαλλικές εφημερίδες. Αντιμετωπίζεται πλέον ως ένα επεισόδιο της βαλκανικής περιπλοκής (χαρακτηριστικός για την αίσθηση της γενικής σύγχυσης είναι ο τίτλος της «Le Monde» της 25ης Ιανουαρίου 1949: «Μακεδονική σαλάτα»), χάνει την αυτονομία του, ενώ παράλληλα μειώνεται το ενδιαφέρον για την εσωτερική διάσταση της τραγωδίας που ζει η Ελλάδα. Έκφραση του αρχόμενου Ψυχρού Πολέμου, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος είναι ένα είδος καθρέπτη όπου, υπό μία έννοια, αντανακλάται ο τρόπος με τον οποίο η γαλλική κοινωνία βιώνει τα πρώτα χρόνια του μεγάλου σχίσματος. Οι τελευταίοι μήνες και η επίσημη λήξη του εμφυλίου περνούν «στα ψιλά» των εσωτερικών σελίδων. Η σιωπή των εφημερίδων έχει προηγηθεί της σιγής των όπλων και της σιωπής του Γράμμου. Σημείωση «Επτά Ημερών»: Για πλήρη ανάπτυξη του θέματος, βλ. το βιβλίο της Νάσης Μπάλτα «Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946-1949) μέσα από τον γαλλικό Τύπο», Εκδ. «Οδυσσέας» 1993.
ΓΙΟΥΛΑ ΚΟΥΤΣΟΠΑΝΑΓΟΥ
Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ 1945-1950
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ
1999
from ανεμουριον https://ift.tt/2uW2RUp
via IFTTT