Λίγοι ίσως γνωρίζουν ότι το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας είναι το πρώτο Μουσείο της Ελλάδας. Ανάμεσα στα άλλα ιδρυτικά του νέου κράτους έργα του Καποδίστρια, ήταν και η δημιουργία ενός Κεντρικού Μουσείου. Για το σκοπό αυτό το 1829 με τη φροντίδα του Α. Μουστοξύδη, συγκεντρώθηκαν εδώ αρχαιότητες από διάφορα μέρη της νησιωτικής χώρας, οι σπουδαιότερες από τις οποίες, λίγα χρόνια αργότερα, το 1832 θα μεταφερθούν στη νέα πρωτεύουσα. Από τότε άρχισαν και οι μέχρι σήμερα συνεχιζόμενες περιπλανήσεις των αρχαιοτήτων της Αίγινας, καθώς από το Δημαρχείο θα μετακομίσουν στη στοά της αυλής του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου και από εκεί στο ισόγειο του Κυβερνείου, στη συνέχεια στο Εϋνάρδειο Διδακτήριο, για να καταλήξουν το 1980 στο κτίριο -δωρεά του Βαυαρικού
Συλλόγου των Φίλων του Μουσείου της Αίγινας- που για το σκοπό αυτό κτίσθηκε μέσα στον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας, δίπλα στα επισκέψιμα εντυπωσιακότατα ερείπια των διαδοχικών προϊστορικών οικισμών της αρχαίας ακρόπολης. Ωστόσο, ούτε και αυτό το Μουσείο έγινε δυνατό να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει κανονικά. Προσωρινή είναι και η σημερινή έκθεση καθώς προβλέπεται η οριστική μεταφορά της συλλογής (παράξενη αλήθεια, αλλά χαρακτηριστική της εξέλιξης της χώρας, σύμπτωση) στο χώρο από όπου, ξεκίνησε, εκείνο το Ορφανοτροφείο, που έγινε περισσότερο γνωστό ως φυλακή και του οποίου ετοιμάζεται ήδη ο μετασχηματισμός σε ένα «διαχρονικό» Μουσείο της πόλης.
ΝΕΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Παρ’ όλες τις περιπέτειες, τις τόσο επικίνδυνες για την ασφάλεια και την ακεραιότητα των αρχαίων, το Μουσείο δεν έπαυσε, όλα αυτά τα χρόνια, να εμπλουτίζεται με νέα ευρήματα, συχνά μοναδικής αξίας. Τα σπουδαιότερα προέρχονται από τις βαυαρικές ανασκαφές των μεγάλων αιγινίτικων ιερών, της Αφαίας (με εξαίρεση τα κεφάλια του πρώτου αετώματος που βρίσκονται στην Αθήνα), του Απόλλωνος (ή όπως παλιότερα πιστευόταν της Αφροδίτης) της Κολώνας, του Ελλανίου Διός κ.ά. καθώς και των διαδοχικών οικισμών της εποχής του Χαλκού της Κολώνας.
Σημαντικότατη, είναι, ωστόσο, η συνεισφορά και των ελληνικών ανασκαφών, κυρίως αυτών που από δεκαετίες τώρα πραγματοποιεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία στα οικόπεδα της σύγχρονης πόλης. Το Μουσείο της Αίγινας είναι ένα από τα πιο αξιόλογα ελληνικά Μουσεία και από πολλές πλευρές μοναδικό. Μοναδικό για τον πλούτο και την ποικιλία των προϊστορικών, κυρίως των μεσοελλαδικών και μυκηναϊκών εκθεμάτων, μοναδικό για το πλήθος και την ποιότητα της αρχαϊκής κεραμεικής της πλαστικής, και πάνω απ’ όλα μοναδικό ως μαρτυρία του χαρακτήρα και της ανεπανάληπτης ακμής της αρχαίας πόλης. Η έκθεση περιορίζεται σήμερα στο αίθριο, όπου παρουσιάζεται ένα μεγάλο μέρος της αρχικής συλλογής με τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά ανάγλυφα, κυρίως από τη Ρήνεια (όπου το νεκροταφείο της Δήλου), αλλά και από άλλες περιοχές της χώρας, και στην έναντι της εισόδου πτέρυγα, που αποτελείται από τρεις αίθουσες με εκθέματα αντίστοιχα της προϊστορικής, της αρχαϊκής και κλασικής Αίγινας. Στην αριστερή γωνιακή αίθουσα σε δύο προσθήκες θα δούμε μια επιλογή από αγγεία της προϊστορικής περιόδου -από τη νεολιθική έως τη μυκηναϊκή ή ύστερη εποχή του χαλκού. Μοναδική είναι η σειρά των μεγάλων πρώτο και μεσο ελλαδικών πίθων, με παραστάσεις από τη θαλασσινή περιπέτεια των πρώτων κατοίκων του νησιού. Την οικοδομική εξέλιξη του οικισμού της Κολώνας σ’ ολόκληρη αυτή την περίοδο θα μπορέσει σύντομα να παρακολουθήσει ο επισκέπτης, μέσα από μια σειρά προπλασμάτων της οχύρωσης, των κατοικιών και των εργαστηρίων, που θα συνοδεύουν, δίνοντας της νέα διάσταση, την ανάπτυξη της έκθεσης της προϊστορικής κεραμεικής, σε μια σειρά αιθουσών που πρόκειται να δοθούν στο κοινό μέσα στο φετινό καλοκαίρι.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗΣ
Στα ιστορικά χρόνια η Αίγινα υπήρξε η σπουδαιότερη από τις εμπορικές πόλεις της Ελλάδος και συγχρόνως η έδρα μιας από τις πιο γνωστές σχολές της πλαστικής. Γ ια την πρωιμότητα και την έκταση της εμπορικής δραστηριότητας των Αιγινητών μαρτυρεί η ποικιλία των προελεύσεων, από το Αργος, τη Βοιωτία, τη Ρόδο και τη Χίο, της γεωμετρικής και αρχαϊκής κεραμεικής, ενώ μοναδική ως προς την ποιότητα είναι η συλλογή πρώιμων αρχαϊκών κορινθιακών αλλά και αττικών αγγείων. Η Αίγινα υπήρξε ο κυριότερος εισαγωγέας αττικής κεραμικής του 7ου αι., μία παράδοση που συνεχίσθηκε -παρά την πολιτική αντιπαλότητα- έως το τέλος της αυτονομίας της. Από εδώ προέρχονται μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα που πρωτοαττικού εργαστηρίου, που βρίσκονται τώρα στο Μουσείο του Βερολίνου και στο Βρετανικό. Στα αγγεία, αλλά και στα θραύσματα του Μουσείου της Αίγινας μπορούμε να παρακολουθήσουμε βήμα με βήμα την κατάκτηση της πλαστικότητας στην απόδοση της ανθρώπινης και της ζωικής μορφής, όπως και του φυτικού κοσμήματος, μια εξέλιξη που κορυφώνεται με την πρόχου των Κριών, με παράσταση της φυγάδευσης του Οδυσσέα και των φίλων του από το άντρο του Πολύφημου, των μέσων του 7ου αιώνα π.Χ., και στον αμφορέα της Χίμαιρας του τέλους του ίδιου αιώνα. Η εξέλιξη της αττικής κεραμικής δεν είναι ωστόσο κατανοητή, χωρίς την παράλληλη γνώση της πρωτοκορινθιακής -η οποία εκπροσωπείται εδώ με μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά της δείγματα, όπως είναι οι δύο περίφημες κοτύλες των ιππέων και των σκύλων, εκείνη με τη διπλή παράσταση του Βελλεροφόντη και του Περσέα, ή η οινοχόη με ζωοφόρους, έργα που αποπνέουν μια λεπτή χάρη.
ΑΙΓΙΝΗΤΙΚΗ ΠΛΑΣΤΙΚΗ
Την παράδοση της αιγινίτικης πλαστικής αντιπροσωπεύει μια ολόκληρη σειρά γλυπτών από την αρχή ήδη του 7ου έως τα μέσα του 5ου αι., όταν πλέον η Αίγινα υποτάχθηκε οριστικά στη δύναμη της Αθήνας. Στην αρχή βρίσκεται μία από τις αρχαιότερες, ίσως η αρχαιότερη σωζόμενη σήμερα αναθηματική στήλη, άτεχνα ακόμη λαξευμένη σε σχεδόν επίπεδο ανάγλυφο. Την εξέλιξη μέσα στον 6ο αι. παρακολουθεί κανείς στα αετώματα γλυπτά των δύο ναών του Απόλλωνος της Κολώνας (στον τοίχο απέναντι στην είσοδο). Στον πώρινο ναό του 570-560 αποδίδεται ο Ηρακλής που τοξεύει ενώ από τα αετώματα του μαρμάρινου υστεροαρχαϊκού ναού του 530-520 σώζονται τμήματα των αρμάτων (εκτίθενται οι κεφαλές δύο ίππων), του ανατολικού και αρκετές μορφές της Αμαζονομαχίας του δυτικού αετώματος. Η ίδια εξέλιξη από το δαιμονικό θα λέγαμε δυναμισμό των μορφών του 7ου στην εσωτερικότητα εκείνων του 5ου, αναγνωρίζεται στη σύγκριση δύο σφιγγών από το ιερό του Απόλλωνος, όπου στην εσωτερική ένταση του απλού, στερεομετρικού σχεδίου του κορμού του 7ου αι., αντιπαρατίθεται η ανθρώπινη πλαστική αντίληψη της πρώιμης κλασικής σφίγγας (στον άξονα της κεντρικής εισόδου), στην οποία από παλιά είχε αναγνωρισθεί το χέρι του μεγάλου Βοιωτού γλύπτη Κάλαμι. Το ύφος της αιγινίτικης πλαστικής αποδίδει ακόμη καλύτερα από τα προηγούμενα, η σειρά των υστέρων αρχαϊκών αναγλύφων (απέναντι στην αριστερή είσοδο της αίθουσας) που χαρακτηρίζονται από τη συμπίεση της παράστασης της δεξίωσης ή του ηνιόχου, στο πλαίσιο μιας στενόμακρης στήλης ή από την άλλη πλευρά από την εκλεπτυσμένη υστεροαρχαϊκή αντίληψη σώματος, ενδύματος και κνήσεων, που βλέπουμε να κυριαρχεί στη ζωφόρο με παράσταση του Διονύσου. Στη δεξιά γωνιακή αίθουσα εκτίθενται σε δύο βιτρίνες τα θραύσματα των αετωμάτων της Αφαίας που ξέμειναν στην Ελλάδα μετά το ξήλωμα από την αρχαιοκαπηλική εταιρία των Dilletanti, και βρέθηκαν στις γερμανικές ανασκαφές. Στη γραφική αναπαράσταση που έγινε σύμφωνα με την έκθεση του μουσείου του Μονάχου σημειώνεται η ακριβής θέση των -πολυπληθέστερων- θραυσμάτων του ανατολικού αετώματος. Τις βιτρίνες πλαισιώνουν κλασικά αγαλμάτια και ανάγλυφα, όροι διαφόρων κλασικών ιερών (του Απόλλωνος και του Ποσειδώνος, της Αθηνάς) και μια αυστηρή επιλογή από ελληνιστικά και ρωμαϊκά έργα.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΦΑΙΑΣ
Ως τμήμα του Μουσείου της Αίγινας μπορεί να θεωρηθεί το μικρό, αλλά πολύ ενδιαφέρον ανασκαφικό Μουσείο της Αφαίας (επίσκεψη σε ομάδες και σε τακτές ώρες).
Μέσα στις αίθουσές του ο επισκέπτης θα δει αναστηλωμένα από αρχιτεκτονικά θραύσματα που προήλθαν από τη μακρόχρονη συστηματική έρευνα του χώρου, όπως τμήμα του σηκού, το αέτωμα και τον κίονα του πώρινου ναού των μέσων του 6ου που προηγήθηκε του μεγάλου υστεροαρχαϊκού ναού της Αφαίας και τη γωνία του αετώματος του μεγάλου ναού του 500 π.Χ. παράλληλα με τα αρχιτεκτονικά μέλη μικροτέρων οικοδομών του ιερού, τα οποία εκτίθενται σε επιτοίχιες προθήκες.
Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των θραυσμάτων αυτών έγκειται στην άριστη διατήρηση της αρχαίας πολυχρωμίας που δεν παύει να μας εκπλήσσει με τους τολμηρούς συνδυασμούς της. Την έκθεση συμπληρώνει πλούσια τεκμηρίωση με προπλάσματα, επεξηγηματικά κείμενα και φωτογραφίες που προσφέρουν το απαραίτητο για την κατανόηση των διαφόρων οικοδομικών φάσεων του ιερού, συμπλήρωμα στην επίσκεψη του χώρου της Αφαίας.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΪΝΧΑΟΥΕΡ
ΑΙΓΙΝΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΕΧΝΗ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ
1997
from ανεμουριον https://ift.tt/2Izrk84
via IFTTT