Όπως μαρτυρούν τρία τουλάχιστον περιηγητικά κείμενα, στην νότια πύλη του κάστρου της Λαμίας υπήρχε εντοιχισμένο ανάγλυφο με κυρίαρχη μορφή έναν Κένταυρο που έπαιζε λαούτο!
Τα κείμενα των περιηγητών που το περιγράφουν είναι τα παρακάτω:
(Paul Lucas -1706)
«Πάνω από την πύλη, από την οποία μπήκα (στο Κάστρο), βρήκα ένα λευκό μάρμαρο με ανάγλυφη μια μορφή που παίζει κάποιο όργανο, το οποίο πολύ μοιάζει με λύρα. Δίπλα του βρίσκεται μια άλλη μικρότερη μορφή που έχει το κεφάλι της καλυμμένο με κουκούλα και δείχνει έτοιμη να χορέψει στο τραγούδι ή στον ήχο του οργάνου…».
(John Galt -1810 περ.)
“Ανακαλύψαμε όμως στα τείχη του Κάστρου ένα πολύ τραχύ κομμάτι γλυπτού, που αναπαριστούσε τον Κένταυρο Χείρωνα να παίζει λύρα σε έναν από τους μαθητές του».
(Felix Beaujour- 1821 περ.)
«Ένα από τα ανάγλυφα παριστάνει τον Κένταυρο Χείρωνα να διδάσκει τον Ηρακλή, παιδί ακόμη, να παίζει λύρα. Ο γιος της Αλκμήνης κρατά στο ένα χέρι το ρόπαλό του και με το άλλο πνίγει ένα ερπετό, έτοιμο να τον καταβροχθίσει…».
Το ανάγλυφο αυτό είχε δει και ο ιστορικός της Φθιώτιδας Ιωάννης Βορτσέλας, όταν ήταν μαθητής στο Γυμνάσιο της Λαμίας, το 1860 και υποστηρίζει ότι παριστάνει τον Αχιλλέα να διδάσκεται μουσική από τον Χείρωνα [«Φθιώτις, η προς νότον της Όθρυος», 1907]
Από τότε τα ίχνη του χάνονται και η τύχη του αγνοείται…. μέχρι τον Οκτώβρη του 2009, όποτε μια διάλεξη του αρχαιολόγου Γ. Δεσπίνη, στην Αθήνα και ένα δημοσίευμα της Μ. Θερμού στην εφημερίδα «το Βήμα», το έφεραν πάλι στην επικαιρότητα.
Ο Γ. Δεσπίνης στη διάλεξή του μας πληροφορούσε την περιπετειώδη πορεία του αναγλύφου:
Από τη Λαμία βρέθηκε στον Πειραιά το 1869, όπως βεβαιώνει έγγραφο παραλαβής του από το Φρουραρχείο της πόλης. Από εκεί πάλι μετακινήθηκε προς την… αυλή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, σε έγγραφο του οποίου εντοπίζεται το 1880. Τελικά κατέληξε στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, όπου και σήμερα βρίσκεται.
Ο αρχαιολόγος το περιγράφει ως εξής: παριστάνει Κένταυρο με κάλυμμα στο κεφάλι και στα χέρια ένα λαούτο και δίπλα του μια μετέωρη μικρή γυναικεία μορφή, που εμφανώς χορεύει, ενώ στο χέρι της κρατάει σάλι που ανεμίζει. Οι διαστάσεις του είναι 94×72 εκατοστά και το υλικό του έχει ως προέλευση τη Λαμία.
Κατά τις φετινές εκδηλώσεις στο πλαίσιο των Πράσινων Πολιτιστικών Διαδρομών, (αφιέρωμα στα Κάστρα), που οργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας – Ευρυτανίας σε συνεργασία με την Διεύθυνση Α/θμιας Εκπ/σης Φθιώτιδας κ.α. φορείς, το ζήτημα αυτό παρουσιάστηκε στους περίπου 200 μαθητές και εκπ/κούς που παρακολούθησαν το αφιέρωμα, μέσα από κείμενα, εικόνες κι ένα ποίημα που έγραψε η φιλόλογος Κων/να Τσούμα:
ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ΚΑΣΤΡΟΥ ΛΑΜΙΑΣ
Ο Κένταυρος με το λαούτο
Θέλω να σας ιστορήσω
μια ζωή όλο χειμώνες
βάσανα μες στους αιώνες
και ταξίδια επί της γης.
“Άγνωστη η καταγωγή του”
΄λέγαν όλοι σαν με βλέπαν
και μου ‘δωσαν τ’ όνομα ετούτο:
“ο Κένταυρος με το λαούτο”.
Τυχοδιώκτες και πλανόδιοι
μου κρατούσαν συντροφιά,
ανταλλάγματα ζητήσαν
να πληρώσω ακριβά.
Με κοιτούσαν και θαρρούσαν
ότι είμαι θησαυρός
κι ας μην ήμουν τίποτ’ άλλο
από ένας μουσικός.
Άλλοι ύστερα από χρόνια
μ’ είπαν Χείρωνα θαρρώ
που έπαιζα στον Αχιλλέα
κάποιον εύθυμο σκοπό.
Όσα ονόματα και να ‘χα
πια δε μ’ ένοιαζε σταλιά
γιατί είχα όλο τον κόσμο
να μου κάνει συντροφιά.
Ένιωθα άρχοντας του Κάστρου
και της πύλης ο φρουρός
που προστάτευα την πόλη
για να μην πατήσει εχθρός.
Ήρθε όμως κάποια μέρα
που με κλέψαν από κει
που με πήραν με τη βία
και με κλείσαν φυλακή.
Πια δεν ήμουν στον αέρα,
δε φιλούσα τα πουλιά,
δεν ατένιζα την πόλη,
ούτε είχα πια φωλιά.
Πριν σωθούν τα βάσανά μου
και ο πόνος ξεχαστεί
μου εχτύπησε την πόρτα
πάλι η μοίρα μου η κακή.
Σ’ άλλη φυλακή με βάλαν
με ταβάνι ουρανό
μα δεν ήτανε γραφτό μου
να ησυχάσω για καιρό.
Κάπου αλλού βρέθηκα πάλι
σ’ ένα γυάλινο ναό
με σκυμμένο το κεφάλι
και το νου μου σκοτεινό.
Η ζωή μου από τότε
δεν κυλάει σαν το νερό,
περιμένω να γυρίσω
κει στον τόπο μου κι εγώ.
Θα ‘θελα πάνω απ’ την πύλη
πια να γύρω στα σταθώ,
το λαγούτο μου να παίζω
και την κόρη να κοιτώ.
Είναι ευτύχημα μεγάλο
μες στο σπίτι σου να ζεις
να γεννιέσαι, να πεθαίνεις
να ‘χεις ρίζες να σταθείς.
Πέρα από τις ενέργειες που ήδη έχει κάνει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας – Ευρυτανίας, προτείνουμε μια γενικότερη ενεργοποίηση της τοπικής κοινωνίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης, αφού το ανάγλυφο δεν είναι ένα αυτόνομο έργο τέχνης αλλά αποτελεί οργανικό και αναπόσπαστο μέλος του Κάστρου της Λαμίας.
Όπως γράφει η δημοσιογράφος Μαρία Θερμού στο προαναφερθέν άρθρο της στο «Βήμα» της 20/9/2009: «Τώρα πια, αν όχι το ίδιο αλλά ένα αντίγραφό του μπορεί να τοποθετηθεί πάνω από την πύλη του κάστρου.» Εμείς προτείνουμε το πρώτο…
Γιώργος Σταυρόπουλος
Υπεύθυνος Σχολικών Δραστηριοτήτων Δ/νσης Α/θμιας Εκπ/σης Φθιώτιδας
πηγή: altpressfthiotida.com
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΟΣ kaliterilamia.gr
ΘΕΜΑ:
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ