Το πρώτο ιπποφορβείο της Ελλάδας στο Τημένιο Άργους
«Ελεύθερο Βήμα»
Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.
Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.
Διαβάστε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα», ανακοίνωση του Οικονομολόγου και Προέδρου της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού, Γιώργου Γιαννούση με θέμα:
«Το πρώτο ιπποφορβείο της Ελλάδας στο Τημένιο Άργους»
Η φωτογραφία που παρουσιάζουμε είναι του 1909 και σε αυτήν αποτυπώνεται η επαναλειτουργία του ιπποφορβείου του Άργους έπειτα από πολλές δεκαετίες ερήμωσης. Όπως αναφέρει η φωτογραφία, το ιπποφορβείο βρίσκεται στο Τημένιο καθώς η κωμόπολη της Νέας Κίου δημιουργήθηκε αργότερα. Στο σημείο αυτό λειτούργησε το εργοστάσιο του «Πελαργού».
Το πρώτο ιπποφορβείο της Ελλάδας στο Τημένιο Άργους. Φωτογραφία: Αριστείδης Λάιος (1871-1965). Αρχείο: Γ. Πειρούνη.
Εκεί, το 1830 ο Ιωάννης Καποδίστριας ίδρυσε το πρώτο ιπποφορβείο «προς παραγωγήν και αναπαραγωγήν ίππων, ίνα καλλιεργηθή εν αυτώ και βελτιωθή η ιπποπαραγωγή εν Ελλάδι, παραχθή δε φυλή ίππων καθαρώς ελληνική…».
Η λειτουργία του καποδιστριακού ιπποφορβείου ήταν βραχύβια καθώς με τη δολοφονία του Κυβερνήτη «έπνευσαν άνεμοι δυσμενείς και εδημιούργησαν πολιτικάς συνθήκας, αίτινες μετ’ ολίγων χρόνων συνεκλόνισαν εκ βάθρων το πολιτικόν οικοδόμημα του αρτιγέννητου ελληνικού Κράτους, διέλυσαν τα όνειρα, διέψευσαν τας ελπίδας, παρέσυραν δε και τα μεγαλεπήβολα του Κυβερνήτου σχέδια, μεταβάλουσαι εις ερείπια πάσας τας οικοδομάς του Ιπποφορβείου, παραδούσαι δε τας μεγάλας και ευφοροτάτας εκτάσεις γαιών του Δημοσίου εις χείρας ιδιωτών αντί πινακίου φακής, επί πολλάς δεκαετηρίδας».
Ο Σωτήριος Χρονόπουλος στο «Αργολικόν Ημερολόγιον 1910» (συλλογή Γ. Γιαννούση, αναστατική έκδοση Αργολική Βιβλιοθήκη, Δεκέμβριος, 2014), εξιστορεί πως ο Αργείος Ι. Βλάσσης, λοχαγός του Πυροβολικού, ο Αντώνιος Γιαλίστρας, υποκτηνίατρος και ο Φοίβος Ηλιάδης, ανθυπίλαρχος, ήταν η επιτροπή που στις 15 Αυγούστου του 1909, κατέγραψε την «οικτράν κατάστασιν» που βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις του πρώτου ιπποφορβείου.
Ο Ι. Βλάσσης, εισηγητής και συντάκτης της επιστημονικής μελέτης-έκθεσης, πρότεινε την «επισκευή και ανακαίνισιν των κτιρίων του Ιπποφορβείου, ήτοι την εκτέλεσιν των απαραιτήτων έργων άτινα θα προηγηθώσι της ενάρξεως της λειτουργίας του…».
Ο Σωτήριος Χρονόπουλος καταλήγoντας στο άρθρο για την επανασύσταση του ιπποφορβείου το 1909, συγχαίρει και ευχαριστεί την Κυβέρνηση «ως τέκνα της μεγάλης πατρίδος» και «τους κατοίκους του εμβώλακος και ιπποβότου αργολικού πεδίου, όπερ καθίσταται πάλιν κέντρον εθνικής κινήσεως και εργασίας, συντελούσης εις βελτίωσιν της ιπποπαραγωγής και την αύξησιν των πλουτοπαραγωγικών δυνάμεων του τόπου».
Το ιπποφορβείο της Αργολίδας δεν λειτούργησε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εγκαταλείφθηκε για δεύτερη φορά και σε αυτό κατοίκησαν προσωρινά με τον ερχομό τους στην Αργολίδα οι Κιώτες πρόσφυγες. Στη συνέχεια λειτούργησε εκεί το εργοστάσιο του «Πελαργού».
Παραθέτουμε ολόκληρο το κείμενο του Σωτηρίου Χρονόπουλου στο «Αργολικόν Ημερολόγιον του έτους 1910», σελ. 197. Διατηρήθηκε η ορθογραφία του συγγραφέα, εκτός του πολυτονικού συστήματος.
ΤΟ ΕΝ ΑΡΓΕΙ ΙΠΠΟΦΟΡΒΕΪΟΝ
ΜΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η απόφασις της Κυβερνήσεως περί ανασυστάσεως του εν τη πεδιάδι του Άργους Ιπποφορβείου του Δημοσίου, είναι μια από τας Κυβερνητικάς πράξεις, αΐτινες αποδεικνύουσιν ότι αληθώς το Κράτος είσηλθεν εις την οδόν της ανορθώσεως και αναδιοργανώσεως, διότι η ανασύστασις του Δημοσίου Ιπποφορβείου του Άργους είναι έργον Εθνικόν μεγάλης σημασίας υπό πάσαν άποψιν, μαρτυρεί δε την θέλησιν των ιθυνόντων τα της Πατρίδας ημών και την απόφασιν, όπως απαρνηθώμεν το παλαιόν αμαρτωλόν παρελθόν και τραπώμεν οδόν νέαν, την οδόν της περισυλλογής των Εθνικών συντριμμάτων. Η ανίδρυσις και λειτουργία του έν Άργει Ιπποφορβείου δεν είναι τυχαία Κυβερνητική πράξις δεν πρόκειται να εξυπηρέτηση μόνον τον στρατόν, παρέχουσα εις τοΰτον τους αναγκαιοΰντας ίππους, τους όποιους το Κράτος επρομηθεύετο εκάστοτε έκ του εξωτερικοΰ δι’ αδροτάτων δαπανών, άλλ’ αποτελούσα αναγνώρισιν των φυσικών πλεονεκτημάτων, τα οποία αφθόνως παρέχει η Αργολική πεδιάς προς τοιοΰτον σκοπόν και ομολογίαν δημοσίου πλούτου τον οποίον αί κατά καιρούς Κυβερνήσεις εγκατέλιπον ανεκμετάλλευτον επί πολλά έτη, είνε μια από τάς σοβαράς πράξεις της 15ης Αυγούστου, είνε έν ενθαρρυντικόν διάβημα δια το μέλον του τόπου, είνε μια μεγάλη Εθνική πράξις υπαγορευθείσα υπό πατριωτικής και γενναιόφρονος καρδίας, αγνής δε και αισιοδόξου συνειδήσεως.
Όταν ετέθησαν τα θεμέλια του Ελληνικού Κράτους, ο πρώτος Κυβερνήτηξ αυτού, αείμνηστος Ιώ. Καποδίστριας, αναγνωρίσας τα φυσικά πλεονεκτήματα της Αργολικής πεδιάδος προς παραγωγήν και αναπαραγωγήν ίππων, ίδρυσε κατά το έτος 1830 το παρά την μαγευτικήν ακτήν του Άργους Ιπποφορβείον, ίνα καλλιεργηθή έν αυτώ και βελτιωθή η Ιπποπαραγωγή έν Ελλάδι, παραχθή δέ φυλή ίππων καθαρώς Ελληνική.
Ιδρύων δε ο Καποδίστριας εν Άργει το Ιπποφορβεΐον, απεδείκνυε διά της πράξεώς του αύτής, ότι, ου μόνον ανεγνώριζε και έξετίμα τα μεγάλα προσόντα της Αργολικής πεδιάδος, τάς εν γένει φυσικάς συνθήκας του τόπου και τα πλεονεκτήματα των κατοίκων, άτινα πάντα απετέλουν εγγύησιν δια την πρόοδον του έργου, αλλά πρό παντός, εξωτερίκευε τους μυχίους του πόθους, τας πολιτικάς σκέψεις και πεποιθήσεις του περί της ζωής και του μέλλοντος του μόλις αναγεννωμένου Ελληνικού Κράτους, την πολιτικήν σταδιοδρομίαν του όποιου έβλεπεν ευρεΐαν, όσον μεγάλη ήτο η πατριωτική καρδία του. Έπνευσαν όμως άνεμοι δυσμενείς και εδημιούργησαν πολιτικάς συνθήκας, αίτινες μετ’ ολίγον χρόνον συνεκλόνισαν εκ βάθρων το πολιτικόν οικοδόμημα του αρτιγεννήτου Ελληνικού Κράτους, διέλυσαν τα όνειρα, διέψευσαν τας ελπίδας, παρέσυραν δε και τα μεγαλεπήβολα του Κυβερνήτου σχέδια μεταβαλοΰσαι εις ερείπια πάσας τας οικοδομάς του Ιπποφορβείου, παραδοΰσαι δε τας μεγάλας και ευφοροτάτας εκτάσεις γαιών του Δημοσίου εις χείρας ιδιωτών αντί πινακίου φακής επί πολλάς δεκαετηρίδας.
Εις τοιαύτην οικτράν κατάστασιν από τε οικονομικής και Εθνικής απόψεως εύρεν η 15η Αύγουστου 1909 το μέγα Εθνικόν έργον του Ιω. Καποδίστρια· η δε εξ αυτής απορρεύσασα Κυβέρνησις κατιδούσα την προσγινομένην μεγάλην ζημίαν ηθικώς τε και υλικώς και υπολογίσασα την δυναμένην να προκύψη Εθνικήν ωφέλειαν, απεφάσισε την ανίδρυσιν του Ιπποφορβείου και διώρισεν επιτροπήν, η όποια μεταβασα επί τόπου και εξετάσασα το έδαφος, το κλίμα και την κατάστασιν εις ην ευρίσκονται σήμερον τα κτίρια, υπέβαλεν εις το Υπουργείον των Στρατιωτικών την εκθεσίν της.[1]
Η επιτροπή απετελέσθη εκ των κ.κ. Ιωάννου X. Βλάσση λοχαγού του Πυροβολικού, Αντωνίου Γιαλίστρα, υποκτηνιάτρου και Φοίβου Ηλιάδου ανθιπιλάρχου. Η επιτροπή αυτή μελετήσασα επισταμένως τα στοιχεία του εδάφους, άπερ εύρε κατάλληλα και λίαν συντελεστικά εις την ευόδωσιν του τοιούτου Εθνικού σκοπού, συνέταξε μακροσκελή έκθεσιν, εν τη οποία εξετάζει, μελετά και αναλύει πάντα τα σχετικά πρός την λειτουργίαν του Ιπποφορβείου ζητήματα λεπτομερώς και αποφαίνεται περί της ανιδρύσεως του Εθνικού ιδρύματος, πολλά τα καλά υποσχομένου εις τον τόπον από Εθνικής, οικονομικής και πλουτοπαραγωγικής εν γένει απόψεως.
Η έκθεσις της επιτροπής υπεβλήθη εις το Υπουργείον των Στρατιωτικών, όπερ μελετά ήδη τον διακανονισμόν των εν αυτή λεπτομερειών, των αποβλεπουσών εις την επισκευήν και ανακαίνι- σιν των διαφόρων κτιρίων του Ιπποφορβείου, ήτοι την εκτέλεσιν των απαραιτήτων έργων, αίτινα θα προηγηθώσι της ενάρξεως της λειτουργίας του Εθνικού ιδρύματος. Ουδεμία δε, ούδ’ η ελαχίστη, λεπτομέρεια παρελείφθη εν τη εκθέσει τες Επιτροπής, αλλά τουναντίον εξετάζονται και διασαφηνίζονται μετά μαθηματικής ακριβείας και τα ελάχιστα ζητήματα τα συναφή προς την λειτουργίαν του Ιπποφορβείου· συνοδεύεται δε η έκθεσις αυτή και από σχεδιαγραμμάτων των εν τη Αργολική πεδιάδι υπαρχουσών Εθνικών γαιών μετά φωτογραφιών των κτιρίων και προϋπολογισμών της δαπάνης διά τε την άνεγερσιν και επισκευήν του κεντρικού καταστήματος, των σταύλων και αποθηκών, ως και δια την ετησίαν δαπάνην, την όποιαν θ’ άπαιτήση η λειτουργία του καταστήματος.
Αλλ’ εκείνο, όπερ ιδιαιτέρως ενδιαφέρει πάντα Έλληνα και ιδίως τους Αργείους, είνε, η αισιοδοξία της επιτροπής ως προς την παραχθησομένην αρίστην φυλήν των ίππων, και το υποδεικνυόμενον οικονομικόν και Εθνικόν συμφέρον του Κράτους. Λέγομεν δε ότι ενδιαφέρει ιδιαιτέρως τους Αργείους, διότι εν τη εκθέσει παραλλήλως προς τα φυσικά προσόντα του εδάφους και του κλίματος τα πλεονεκτήματα τονίζεται και η επίδοσις των Αργείων προς την καλλιέργειαν, ανάπτυξιν και βελτίωσιν του ίππου. Πλην της αισιοδοξίας της επιτροπής δια την ευόδωσιν του έργου, αισιοδοξίας στηριζομένης επί λόγων επιστημονικών και εμβριθούς μελέτης, περιστρεφομένης εις ζωοτεχνικάς, κλιματολογικάς, γαιολογικάς και πλουτοπαραγωγικάς γνώσεις, αίτινες τιμώσι τους αποτελέσαντας την επιτροπήν κ.κ. Αξιωματικούς, υπάρχει και συγκριτική στατιστική των Ευρωπαϊκών Ιπποφορβείων εν τη εκθέσει.[2] Εκ της στατιστικής δε ταύτης λίαν ενθαρρυντικά εξάγονται συμπεράσματα δια την ευδοκίμησιν του έργου.
Εκ τούτων πάντων δέον να θεωρηθή ως συντελεσθέν το μέγα Εθνικόν έργον. Η έναρξις της λειτουργίας του καταστήματος είνε ζήτημα μικρού χρόνου, ή δε απαιτηθησομένη δαπάνη του Κράτους μικρά σχετικώς προς την μεγάλην Εθνικήν ωφέλειαν, ην θ’ αποφέρη το ίδρυμα.
Χαιρετίζοντες γηθοσύνως την Εθνικήν ταύτην πράξιν της Ελληνικής Κυβερνήσεως και τους πρωτεργάτας της ιδέας συγχαίροντες, φρονούμεν ότι εκπροσωπούμεν εις τούτο και την γνώμην πάντων των Αργείων, τους όποιους ευχαριστεί διττώς η απόφασς αυτή· και ως τέκνα της μεγάλης Πατρίδος και ως κατοίκους του εριβώλακος και ιπποβότου Αργολικού πεδίου, όπερ καθίσταται πάλιν κέντρον Εθνικής κινήσεως και εργασίας, συντελούσης εις την βελτίωσιν της ιπποπαραγωγής και την αύςησιν των πλουτοπαραγωγικών δυνάμεων του τόπου.
Ο Νικηταράς και το ιπποφορβείο
Στην υπόθεση του ιπποφορβείου, όμως, εμπλέκεται και ο Νικήτας Σταματελόπουλος ή Νικηταράς ο Τουρκοφάγος· αφορμή, ένα κομμάτι Αργολικής γης, κοντά στα όρια της πόλεως του Άργους προς Ναύπλιο και Νέα Κίο, ένα αγρόκτημα στη θέση Σερεμέτι (περιοχή σημερινού εργοστάσιου Πελαργού), το οποίο ο στρατηγός πότισε με τον ιδρώτα του την βαλτώδη γη του και την μετέτρεψε σε γόνιμη και καλλιεργήσιμη, για την επιβίωση τη δική του και της οικογένειάς του και του αφαιρέθηκε με τη σύσταση του ιπποφορβείου, μεταξύ των ετών 1836 και 1837.
Σε μια αναφορά του προς τον Όθωνα, σχετική με το κτήμα στο Σερεμέτι και με ημερομηνία 24 Οκτωβρίου 1841 γράφει:
Μεγαλειότατε,
Εις διαφόρους περιστάσεις και εποχάς έκαμα γνωστόν εις την Υμετέραν Μεγαλειότητα ότι δι᾽ αδείας της υπό της αισίας ελεύσεως της Ελληνικής Κυβερνήσεως, μοι παρεχωρήθησαν όλες οι εντός της κατά την Αργολίδα θέσεως Σερεμέτι εθνικές γαίες, χέρσας δε ούσας, και καταπλακωμένας υπό των υδάτων. Ηγωνίσθην, εξόδευσα, ότι εντίμως απελάμβανα, απεξήρανα τας γαίας αυτάς και εγεώργησα ικανόν μέρος αυτών, ενήργησα φυτείας, αυταί δε κατεστράφησαν εκ των ώδε ανωμαλιών, επανέλαβα μετά ταύτα τας γεωργικάς εργασίας δια να δυνηθώ να πραγματοποιήσω τον οποίον η Κυβέρνησις προέθετο σκοπόν, του να εξασφαλίση πόρον ζωής εις την πολυάριθμον οικογένειαν γηραιού στρατιωτικού, όστις τίποτε άλλο δεν απήτησε πώποτε.
Μετά την σύστασιν του ιπποφορβείου, μου αφηρέθησαν αι γαίαι αυταί, μοι αφέθη όμως μέρος αυτών κατά το τοπογραφικόν σχέδιο του αρχηγού του πυροβολικού. Τούτο συνέβη μεταξύ των ετών 1836 και 1837. Έκτοτε ασχολούμαι με την βελτίωσιν της καλλιεργείας των οποίων μοι αφέθησαν γαιών, αλλ᾽επέπρωτο ίσως καθ᾽ ήν στιγμήν χαίρω τα αποτελέσματα της δικαιοσύνης της Υ.Μ. να ίδω να αφαιρούν από εμέ γη ως είρηται αφεθείσαν εις την κατοχήν μου γαίας Σερεμετίου, και να μάθω ότι ικανόν μέρος αυτών εξετέθη εις δημοπρασίαν.
Και στην εισηγητική Έκθεση «Προς την Βουλήν» του τότε Υπουργού Οικονομικών Λ. Ι. Κρεστενίτη με ημερομηνία 25 Ιουνίου 1849, διαβάζουμε:
… Ως εκ τούτου κατεδαπάνησα είς αυτό πολλά είς καλλιέργειαν, οικοδομήσας οίκους, ανοίξας χάνδακας, εμφυτεύσας αμπελώνας, δένδρα και λοιπά· προς τούτοις δε και όσα εργάσιμα, ζώα και άλλα χρήματα. Αλλ’ η Αντιβασιλεία αυθαιρέτως και αυτογνωμόνως με αφήρεσεν το πλείστον μέρος αυτού· αλλά και σύρουσά με είς τας καθύγρους φυλακάς…
Αναγκασθείς εκ τούτω να δανεισθώ εσχάτως 20.000 δρχ. από την Τράπεζαν, αδύνατο να πληρώνω το χρεώλυστρον και το μέλλον απειλεί τα χειρότερα· και δια να γνωρίζετε κάλλιον την αλήθεια σας επισυνάπτω δεύτερον ονομαστικόν κατάλογον των όσων κατά τον Αγώνα εδανείσθην δια να οικονομώ εν μέρει τους υπ’ εμού στρατιώτας και δια τα οποία σήμερον σύρομαι καθ’ εκάστην εις τα δικαστήρια και πληρώνω ως αν έμελλον να υποβάλλωμαι δια τον πατριωτισμόν μου (συγχωρήσατέ με να το ειπώ) αιωνίως είς πρόστιμα.[3]
Υποσημειώσεις
[1] Η έκθεσις αυτή, έργον ούσα του Προέδρου και εισηγητού της Επιτροπής, λοχαγού του Πυροβολικού κ. I. Βλάσση, αποτελεί επιστημονικήν μελέτην αξίας πολλού λόγου, καθόσον δεν περιορίζεται μόνον εις την από στρατιωτικής απόψεως εξέτασιν του ζητήματος, αλλά την χαρακτηρίζει και ακραιφνές πατριωτικόν αίσθημα, την διαπνέει πάθος υπέρ της εθνικής ιδέας, την ζωογονεί ακτινοβόλος ακτίς αναθρώσκοντος γλυκύτατου Εθνικού φωτός, την πλουτίζουσι δε και την περικοσμούσι στοιχεία κλιματολογικών, γαιολογικών, οικονομολογικών και πλουτοπαραγωγικών γνώσεων, τα όποια πάντα μαρτυρούσιν εμβριθή επιστήμονα και ακάματον των Εθνικών ιδεωδών εργάτην τον συντάκτην αυτής.
[2] Λυπούμεθα ότι δεν επιτρέπει ήμιν ο χώρος να παραθέσωμεν αποσπάσματα της εν λόγω εκθέσεως, αποτελούσης αυτόχρημα επιστημονικήν μελέτην. Δεν δυνάμεθα εν τούτοις ή να συγχαρώμεν τον συντάκτην αυτής ημέτερον δε συμπολίτην κ. Ιω. X. Βλάσσην λοχαγόν του Πυροβολικού, ειδικώς ασχολούμενον και ακαμάτως εργαζόμενον προ πολλού επί του ζητήματος της ιπποπαγωγής εν Ελλάδι.
[3] Ιωάννης. Π. Χιωτακάκος, Πρακτικά του Β’ Τοπικού Συνεδρίου Αργολικών Σπουδών (Άργος 30 Μαΐου – 1 Ιουνίου 1986), Αθήναι, 1989.
Γεώργιος Αναστ. Γιαννούσης
Οικονομολόγος – Πρόεδρος της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας & Πολιτισμού
from ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ https://ift.tt/MVYIuOk
via IFTTT