Στους πρόποδες της ιστορίας, εκεί όπου η παράδοση σμίγει με το θρύλο, αναδύεται η πόλη της Μελιταίας – μια αρχαία θεσσαλική πολιτεία με βαριά κληρονομιά και στρατηγική σημασία. Η πόλη ήταν οργανωμένη σε άνω και κάτω τμήμα, με την ακρόπολη να δεσπόζει στο ψηλότερο σημείο, σύμβολο ισχύος και προστασίας.
Ο μεγάλος γεωγράφος Στράβων μάς πληροφορεί πως το παλαιότερο όνομα της πόλης ήταν Πύρρα, από το όνομα της μυθικής μητέρας της ανθρωπότητας, της Πύρρας, συζύγου του Δευκαλίωνα. Μάλιστα, στην αγορά της πόλης βρισκόταν ο τάφος του Έλληνα, γιου του θρυλικού αυτού ζευγαριού, εδραιώνοντας τον μύθο της γέννησης των Ελλήνων στον ίδιο τον πυρήνα της πόλης.
Η έκταση της Μελιταίας ήταν σημαντική, αγγίζοντας τα 462 τετραγωνικά χιλιόμετρα, όπως αποδεικνύεται από τις επιγραφικές μαρτυρίες. Η δύναμή της ήταν τέτοια που φαίνεται να είχε υπό την εποπτεία της τις γειτονικές πόλεις: Πήρεια, Φιλιαδώνα, Καράνδες και Χαλαί, σχηματίζοντας έναν μικρό ηγεμονικό πυρήνα στην περιοχή.
Η ακμή της πόλης σημειώνεται από τον 5ο αιώνα π.Χ. και εκτείνεται έως τη Ρωμαϊκή εποχή. Στα χρόνια του αυτοκράτορα Καρακάλα (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.), η Μελιταία απέκτησε τον τίτλο "Σεβαστή", ένα τιμητικό προσωνύμιο που απονεμόταν μόνο σε πόλεις μεγάλης σημασίας. Το γεγονός ότι μοιραζόταν αυτό τον τίτλο με πόλεις όπως η Λάρισα, η Λαμία και η Υπάτη, φανερώνει τη βαθιά πολιτική και πολιτισμική επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή της Φθιώτιδας και της Θεσσαλίας.
Η Μελιταία δεν ήταν απλώς ένας τόπος. Ήταν σύμβολο ταυτότητας, φορέας μνήμης και πυρήνας πολιτισμού. Μια πόλη που ακόμη και σήμερα, μέσα από τις σιωπές των ερειπίων και τις μαρτυρίες των αρχαίων, διηγείται την ιστορία της Ελλάδας μέσα από τους μύθους και τα επιτεύγματά της.