ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΓΕΡΗΣ (1884-1973)

Δ. Π. ΚΩΣΤΕΛΕΝΟΣ | Ο Μάρκος Αυγέρης γεννήθηκε στα 1884 στην Καρίτσα Ηπείρου. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ο Αυγέρης τελείωσε το Γυμνάσιο στα Γιάννενα και σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο πατέρας του, φαρμακοποιός στην Ανω Τζουμαγιά, αναμίχθηκε ενεργά στον Μακεδόνικο αγώνα. Ο Αυγέρης έζησε του καημούς και τις λαχτάρες του Ελληνισμού του αλύτρωτου και σαν πατριώτης και δημοκράτης υπήρξε οπαδός και θαυμαστής του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ανήσυχη και προοδευτική φύση, προσχώρησε γρήγορα στο κίνημα του δημοτικισμού, πριν από το 1909 ακόμα, κι αγωνίσθηκε με θέρμη για την επιβολή της γλώσσας του Λαού. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή και τις κοινωνικές και ιδεολογικές ανακατατάξεις, πού επακολούθησαν, προσχώρησε στο κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Πνεΰμα ριζοσπαστικό ούτε με το κόμμα του Παπαναστασίου έμεινε ικανοποιημένος και στη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής ενστερνίστηκε το σοσιαλισμό. Ο Μάρκος Αυγέρης είχε παντρευτή τη Γαλάτεια Καζαντζάκη. Την υπεραγαπούσε και τη συμβουλευόταν για πολλά ζητήματα. Στη Γαλάτεια ο Αυγέρης είχε αφιερώσει ποιήματα αγάπης κι'

1934 ΠΙΚΕΡΜΙ ΑΠΟ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: ΓΑΛΑΤΕΙΑ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ - ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΓΕΡΗΣ - ΘΡΑΣΟΣ ΚΑΣΤΑΝΑΚΗΣ - ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ - ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ - ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ https://ift.tt/2M2ccyh

αφοσίωσης. Ο Μάρκος Αυγέρης προικισμένος με πλούσια ζωτικότητα από τη φύση, είχε μια φλόγα και απληστία ζωής που τη διατήρησε ως τα τελευταία του χρόνια. Η απληστία αυτή τον έκανε να ζήση μια έντονη ζωή γεμάτη εμπειρίες. Νεαρός ακόμα ήταν μέλος της «παρέας της Δεξαμενής». Οπως και τώρα και τότε λειτουργούσε στη Δεξαμενή ένα μικρό καφενείο, όπου σύχναζαν σ’ αυτό πολλοί λόγιοι και λογοτέχνες: Ο Παπαδιαμάντης, ο Νίκος Βέης, ο Κοσμάς Πολίτης και άλλοι. Ο Μάρκος Αυγέρης εξακολούθησε να εργάζεται ως τα τελευταία του χρόνια. Και μετά από γόνιμη και γιομάτη ζωή, πέθανε στην Αθήνα στα 1973, και κηδεύτηκε με εκδηλώσεις πένθους και θαυμασμού. Αποχαιρετιστήριους λόγους εξεφώνησαν ο πεζογράφος Μελής Νικολαΐδης, πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, ό ποιητής Νίκος Παπάς και άλλοι. Ειδικό ποίημα απήγγειλε ο ποιητής Στάθης Πρωταΐος. Στην κηδεία παρευρέθηκαν ο πρώην πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο πολιτικός Γεώργιος Μαύρος και πολλοί εκπρόσωποι του πνευματικού και πολιτικού κόσμου. Ο Μάρκος Αυγέρης υπήρξε ποιητής και κριτικός. Στα Γράμματα παρουσιάστηκε πολύ νέος, είκοσι χρόνων ακόμα, από τη «Νέα Σκηνή» του Χρηστομάνου, στα 1904, με το

δράμα «Μπροστά στους ανθρώπους». Το έργο χειροκροτήθηκε θερμά από το κοινό και επαινέθηκε από την κριτική ομόθυμα. Ποιήματα δημοσίευσε σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά και στα 1908 εξέδωσε «Το τραγούδι της τάβλας» και στα 1969 «Τα αντίδρομα και παράλληλα», 86 χρόνων πιά. Ο Μάρκος Αυγέρης δημοσίευσε πολλές κριτικές μελέτες για Έλληνες και ξένους λογοτέχνες στις αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά. Εξέδωσε το δοκίμιο «Αγγελος Σικελιανός», το δοκίμιο «Τόμας Ελιοτ» και το ογκώδες δίτομο και εκτεταμένο έργο του, με τον τίτλο «Ελληνες Λογοτέχνες» και την επίσης μεγάλη μελέτη του «Ξένοι Λογοτέχνες», τη μελέτη του «Θεωρήματα» και τη μελέτη «Παγκόσμια». Το μεγάλο έργο του «Ελληνες λογοτέχνες» ουσιαστικά αποτελεί περισπούδαστη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, κατά εποχές και κατά τα κοινωνικά και λογοτεχνικά ρεύματα. Επίσης με τον Θρασύβουλο Σταύρου, τον Βασίλη Ρώτα και τον Μ.Μ. Παπαϊωάννου, κατάρτισαν και εξέδωσαν πεντάτομη, μεγάλου σχήματος, ανθολογία της Ελληνικής Ποίησης από την αρχαιότητα ως στα 1960. Το έργο αυτό αποτελεί πραγματικό corpus της ελληνικής ποίησης. Και οι εισαγωγές του Μάρκου Αυγέρη, σέ κάθε τόμο, αποτελούν εξαίρετο μελέτημα. Ό Μάρκος Αυγέρης έγραψε ποίηση αντιστασιακή και επαναστατική:

«Άσαρκοι, νηστικοί, γυμνοί, μα πήραν τ' ανηφόρι

και βγήκαν πρώτ’ οι έσχατοι κι' οι απλοί τροπαιοφόροι 

τώρα τραβούν για να ντυθούν ψηλά του ηλιού τη δόξα,

εκεί που ξεδιπλώνονται των ουρανών τα τόξα»

(από το ποίημα «Στις Κορφές»).

Στο περίφημο ποίημα του «Η βάβω η Τασιά», ποίημα με απλή ελληνικώτατη δομή, από τα πρώτα του έργα, δίνει την ανένδοτη εντιμότητα του Έλληνα και τον ανυποχώρητο πατριωτισμό του. Ό γιος της βάβως της Τασίας, μάχεται μέσα από το σπίτι του και αντιμετωπίζει Τούρκους επιδρομείς. Η «γριγιά» του επισημαίνει πώς οι Τούρκοι είναι πολλοί και θα τον σκοτώσουν. Και μετά «η γυναίκα του η «νια» και η κόρη του η «παρανιά» θα πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Για να ξεφύγουν άπ' αυτή τη συμφορά τον πείθουν να τις σφάξη. Κι' έτσι και γίνεται, αφοΰ οι ίδιες οι γυναίκες το επιζητούν:

«Κι' εκεί που στάθηκε η Τάσια

γένηκεν ύστερα εκκλησιά.

Κι' εκεί πού σφάχτηκε η Μαριώ

στήνουν οι νιες κι' οι νιοι χορό.

Κι' εκεί που πλάγιασε η Αυγή

πλήθος τα κρίνα έχουνε βγει».

Ο Μάρκος Αυγέρης παράλληλα μ' αυτά έγραψε και ωραιότατα ποιήματα ερωτικού λυρισμού. Και μάλιστα σε μεγάλη ηλικία:

«Κι' ανίσως και στο ξάγναντο προβάλλει

με υψωμένα / τα δυό της χέρια για χαιρετισμό,

ένα κοπάδι περιστέρια μεθυσμένα

θα δω με μιας να ξεχυθούν στομ αίθριο

ουρανό»

(Από το ποίημα «Ανοιξιάτικες εικόνες»).

Κι ακόμα στο κατώφλι των 90 χρόνων, ενώ ακούει το βαρύ βήμα του θανάτου, κατάφορτος από συγκινησιακές εμπειρίες και βασανισμένος από εναγώνια βιώματα ζητάει καταφύγιο και πάλι «στη γλώσσα των ποιητών και των αγίων», όπως λέει και ο Χάιζεμπεργκ. Και επιτελεί άθλο. Παραδοσιακός ο Αυγέρης. Νέος έχει συνταιριάσει σολωμικές και καταφανείς επιδράσεις του δημοτικού τραγουδιού. Και στα 90 του ανανεώνεται και αστράφτει ένας άλλος Αυγέρης, μοντέρνος, πλατύτατος, με αντιφατικά και πλούσια σε ποικιλία βιώματα. Γράφει στίχους ωραιότατους με βαθυστόχαστη ύφη, με αυθεντική αγωνία μπροστά στα μεγάλα ερωτηματικά που προβάλλει ο άνθρωπος:

«Ποιο είναι το καίριο.

Πέσμου, ποιο κάνει

την αγιάτρευτη πληγή;»

(Από το ποίημα «Ανοιξιάτικες εικόνες»).

Η ποίηση του Αυγέρη είναι λιτή, ουσιαστική και παλλόμενη και συχνά αποκτάει το ειδικό αισθητικό βάρος του καίριου λόγου. Στην τελευταία του ποιητική συλλογή, με το θάνατο να τον καρτερεί κιόλας, η υπαρξιακή του αγωνία εκβλασταίνει στίχους με επαναστατημένη θλίψη για την άτεγκτη βιολογική ειμαρμένη. Και η προθανάτια, θα λέγαμε, αυτή ποίηση του δίνει ένα καινούργιο ύψος στην ποιητική του ποιότητα.

Σαν κριτικός ο Μάρκος Αυγέρης διέθετε πρωτόφαντη οξυδέρκεια, κοφτερή, αποδεικτικότητα και δύναμη ανάλυσης. Η μεγάλη καλλιέργεια του εξώπλιζε την έμφυτη οξυδέρκεια του και τον τοποθέτησε ανάμεσα στα κορυφαία κριτικά πνεύματα της νεώτερης ελληνικής εποχής. Στρατευμένος στα ιδανικά του, προφυλάχτηκε από το πλατύ πνεύμα του, έτσι που ν' απόφύγη μονομέρειες και μεροληψίες. Και δεν αρνήθηκε την αξία ποιητών που ανήκαν σε άλλες ιδεολογίες από τη δική του. Παράδειγμα τα πολύ επαινετικά κείμενα γιά τον Σεφέρη, οι ανεπιφύλαχτοι έπαινοι, γιά τον 'Ελύτη, και η μεγάλη εκτίμηση πού συχνά εξέφραζε γιά την ποίηση του Ν.Δ. Καρούζου. Ο Μάρκος Αυγέρης με το καθόλου κριτικό του έργο και ιδιαίτερα των τελευταίων του χρόνων φωτίζει με διεισδυτικό φως τη Νεοελληνική λογοτεχνία, και υποχρεώνει κάθε σοβαρό μελετητή και τώρα και σε κάθε μελλοντική εποχή να λογαριάζη σοβαρά τις απόψεις του βαθυστόχαστου, του μεγάλου κριτικού. © Δ. Π. ΚΩΣΤΕΛΕΝΟΣ «ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ» 1976

from ανεμουριον https://ift.tt/34NQGWy
via IFTTT