Ο όσιος Μελέτιος, ιδρυτής της ομώνυμης Μονής στον Κιθαιρώνα, υπήρξε σπουδαία μορφή του μοναχικού βίου κατά τον 11ο αιώνα. Γι' αυτό και 36 μόλις χρόνια από την κοίμησή του (1105), με βάση εξακριβωμένες και θετικές πληροφορίες, ο Νικόλαος Μεθώνης, επίσκοπος και μορφωμένος θεολόγος, το 1141 έγραψε τη βιογραφία του. Στα δε χρόνια των Κομνηνών, το βίο του οσίου Μελετίου συνέταξε και ο Θεόδωρος Πρόδρομος (ο γνωστός ως «Πτωχοπρόδρομος»), που έχει όμως περισσότερο τη μορφή εγκωμίου. Η Μονή κτίσθηκε «πάνω σ' ένα λοφίσκο του πολύλοφου Κιθαιρώνα, προς τα νοτιοανατολικά, κάτω από τις ασημένιες λεύκες και κοντά σε μια καθάρια πηγή». Το πλησιέστερο χωριό είναι η Πάνακτος. Ο κτίτωρ όσιος Μελέτιος γεννήθηκε στα 1035 στην Καππαδοκία. Δεκαέξι ετών πήγε στη μονή αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Μετά τριετή δοκιμασία εκάρη μοναχός και διακρινόταν για την αρετή και τους πνευματικούς αγώνες του. Με την ευχή του γέροντός του πήγε στη Θεσσαλονίκη και προσκύνησε τον τάφο του μυροβλύτου αγίου Δημητρίου. Σκοπεύοντας κατόπιν να μεταβεί στη Ρώμη και τους Αγίους Τόπους, δι' οράματος έλαβε την εντολή να πορευθεί προς τη Θήβα, όπου του είχε εκ Θεού ετοιμασθεί «καταφύγιον». Αφού, κατά ίο βιογράφο του, προσκύνησε στο ναό της Θεοτόκου στον Παρθενώνα, ήρθε και «κατεσκήνωσε» πλησίον της Θήβας, όπου βρισκόταν «το ευκτήριον του μεγαλομάρτυρος Γεωργίου». Η φήμη της αγιότητός του σύντομα προσείλκυσε αρκετούς μαθητές που έμειναν πλησίον του, κτίσθηκαν κελλιά και δημιουργήθηκε μοναστήρι. Τότε ο όσιος άφησε τους αδελφούς - αφού έθεσε τις βάσεις αυστηρής μοναστικής ζωής - και πήγε να προσκυνήσει πρώτα τους Αγίους Τόπους κι ύστερα τους τάφους των πρωτοκορυφαίων Αποστόλων στη Ρώμη. Επέστρεψε στο Μοναστήρι του κοντά στη Θήβα έπειτα από δύο - τρία χρόνια. Οι χριστιανοί, όμως, που προσέτρεχαν κοντά του ήταν τόσοι πολλοί, ώστε ο όσιος έπεισε τους μοναχούς να παραμείνουν εκεί, ο ίδιος δε με μερικούς απ' αυτούς αναζήτησαν ερημικότερο τόπο ασκήσεως. Τον βρήκαν κοντά στη Μονή Ταξιαρχών, στον Κιθαιρώνα, η οποία τους παρεχώρησε μικρή εκκλησία του Σωτήρος, «σκαρφαλωμένη σε μια πλαγιά», όπου έκτισαν την καινούρια Μονή τους, το δε ναΐσκο μετέτρεψαν σε «μέγιστόν τε και κάλλιστον» ναόν. Σύντομα, όμως, και εδώ συγκεντρώθηκαν περί τους εκατό νέοι μοναχοί και χρειάσθηκε να ιδρύσει τα «παραλαύρια» της Θεοτόκου και του Προφ. Ηλία. Τότε ο όσιος δέχεται και το βαθμό του πρεσβυτέρου και την πνευματική πατρότητα από τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Νικήτα γ' Κούρδη. Από την παλαιό αυτή Μονή του Σωτήρος - μισή ώρα μακρύτερα από τη σημερινή του οσίου Μελετίου - σώζονται μόνο ερείπια «Η αρχαία λαύρα θάφτηκε κάτω απ' τα χώματα και τους βράχους και τις πέτρες, που κατρακύλησαν απ' το βουνό. Από πάνω της φύτρωσαν πεύκα...». Ο όσιος έγινε ηγούμενος και της γειτονικής Μονής του Συμβούλου ή Συμβόλου, μετά το θάνατο του εκεί Γέροντος, και οργάνωσε με στέρεες και αυστηρές βάσεις ακόμη και τις είκοσι περίπου παραλαύριες συνάξεις μοναχών και ασκητών (6 - 14 πρόσωπα στην κάθε μία), που βρίσκονταν κοντά στις δύο μεγάλες Μονές. Η φήμη του, σε μία περίοδο μεγάλης παρακμής του μοναχισμού στην κυρίως Ελλάδα, έφθασε ως τη Βασιλεύουσα. Το παράδειγμά του, με τον κοινοβιακό τρόπο λειτουργίας των Μονών, επηρέασε θετικά και πολλά άλλα μοναστήρια και συνετέλεσε στην εξύψωση του μοναστικού βίου. Αφού δε ο όσιος, πολλά θαυμαστά έκανε εν ζωή και φανέρωσε με το προορατικό χάρισμά του, εκοιμήθη εν Κυρίω το έτος 1105,1η Σεπτεμβρίου. Στη Μονή τότε εγκαταβίωναν 300 μοναχοί, εν πλήρη ακτημοσύνη κατά τις υποδείξεις και το παράδειγμα του οσίου. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας η Μονή του οσίου Μελετίου συνέβαλε ουσιαστικά στη διατήρηση της ελληνορθόδοξης συνείδησης των χριστιανών της ευρύτερης περιοχής. Τον πρώτο χρόνο της Επαναστάσεως κοντά στη Μονή συγκρούστηκαν οι Έλληνες (υπό τον Ηλία και Κυριακούλη Μαυρομιχάλη) με τους Τούρκους του Κιοσσέ Μεχμέτ. Αργότερα η Μονή «υπέστη τα πάνδεινα παρά των Τούρκων» που τη λεηλάτησαν δύο φορές και την έκαψαν. Αν και κρίθηκε, με το διάταγμα του Όθωνος, διατηρητέα, σιγά - σιγά, λόγω λειψανδρίας, η Μονή «λησμονιόταν μόνη κι έρημη ψηλά στον Κιθαιρώνα» και μετετράπη σε μετόχιο της Φανερωμένης Σαλαμίνος. Ανασυνεστήθη το 1928, ως ανεξάρτητη Μονή, με απόφαση του αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου. Τέλος, με ενέργειες του μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος Ιακώβου Βαβανάτσου, το 1950, έγινε γυναικεία Μονή. Έκτοτε η ερειπωμένη, αλλ' ιστορική, Μονή άλλαξε εντελώς όψη. Ο κεντρικός ναός της κεντρικής λαύρας αναστηλώθηκε. Έχει σταυροειδή μορφή, όπως συνηθιζόταν στους μέσους βυζαντινούς χρόνους. Ο οκτάγωνος τρούλλος υποβαστάζεται από τέσσερις κυλινδρικές κολώνες. Στο θόλο δεσπόζει ο Παντοκράτωρ, όχι σε καλή κατάσταση. Στους τοίχους ξεθωριασμένες μορφές Αγίων. Το τέμπλο σκαλιστό, μαρμάρινο, έργο της αναστηλώσεως. Σε συνάφεια με το καθολικό βρίσκεται το παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών και στη βορινή του πλευρά ο τάφος του οσίου Μελετίου, όπου καίει ακοίμητο καντήλι. Γύρω από το καθολικό βρίσκονται τα κελλιά και οι δύο τράπεζες, παλαιό και καινούργια. Το μέγεθος της παλαιός φανερώνει το πλήθος των μοναχών. Τα περισσότερα κτίρια είναι νεότερα. Σώζεται μικρό τεμάχιο λειψάνου από την κάρα του οσίου Μελετίου, καθώς και των Αγίων Θεοδώρου του Στρατηλάτου και Μακαρίου του Αιγυπτίου. Οι αδελφές ασχολούνται με την αγιογραφία, το κέντημα και την κατασκευή εικόνων. Λειτουργούν έκθεση και ξενώνας.
Σχολιαστε