Ο σεισμός της 9ης Ιουλίου 1980 προκάλεσε σημαντικές καταστροφές στο συγκρότημα της Μονής Κάτω Ξενιάς, με αποτέλεσμα να καταστεί ακατοίκητο και να αποφασισθεί η ανέγερση νέων μοναστηριακών εγκαταστάσεων σε σημείο χαμηλότερο από την παλαιά Μονή, όπου ήδη λειτουργεί η νέα Το περίφημο καθολικό, όμως, της παλαιός και τα παρεκκλήσια του αγίου Χαραλάμπους και του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού αναστηλώνονται για ν' αποκτήσουν και πάλι την πρώτη αίγλη τους. Στη χρονολόγηση του καθολικού της παλαιάς Μονής βοηθούν σημαντικά τα αρχιτεκτονικά γλυπτά που είναι εντοιχισμένα στην εξωτερική πλευρά των τοίχων του. Σύμφωνα με την άποψη του Ν. Γιαννόπουλου, ιστορικού και αρχαιολόγου που ασχολήθηκε με την περιοχή, οι διπλοί σταυροί, ως διακοσμητικό μοτίβο, παρουσιάζονται στη βυζαντινή τέχνη το 800-900 και είναι σε χρήση ως το 1200-1300. Στις ανασκαφές, μάλιστα, βρέθηκε χώρισμα δίλοβου παραθύρου που χρονολογικά τοποθετείται στο 12ο-13ο αιώνα Οι παρατηρήσεις αυτές και άλλες παρεμφερείς διαπιστώσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Μονή ιδρύθη τον 12ο-13ο αιώνα, στη θέση παλαιοχριστιανικού ναού, από το οποίο χρησιμοποιήθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη και οικοδομικά υλικά. Η άποψη ενισχύεται και από το γεγονός ότι στην ίδια εποχή ανήκουν και τα ερείπια της μονής Αγίας Τριάδος, σε λόφο ανάμεσα στη Σούρπη και την περιοχή Νιες. Η Κάτω Ξενιά, 16 χιλιόμετρα από τον Αλμυρό και 8 χιλιόμετρα από την εθνική οδό (διασταύρωση Σούρπης) είναι κτισμένη σε μικρό οροπέδιο βορειοανατολικά της Βρυναίνης και υψόμετρο 370 μ.,μ ε υπέροχη θέα τον Παγασητικό κόλπο, το Πήλιο και το Αθαμάντιο πεδίο, μέσα σε όμορφο και ήρεμο φυσικό περιβάλλον. Κατά την πρώτη, από την ίδρυσή της, περίοδο ήταν γνωστή ως «Άγιος Νικόλαος» και αποτελούσε μετόχι της Μονής Κισσιωτίσσης (Άνω Ξενιάς). Είναι πολύ πιθανόν η πρώτη Μονή να κατασράφηκε από τους σταυροφόρους (μετά το 1204) με διαταγή του καρδιναλίου Πελάγιου. Η περιοχή δοκιμάζεται κατά τον 14ο-15ο
αιώνα από επιδρομές Δυτικών και μάλιστα Καταλανών. Παρουσιάζει ακμή στη διάρκεια του 17ου και 18ου αιώνα, ενώ από το 1704 και μετά οι μοναχοί της Άνω Ξενιάς μετακομίζουν σιγά-σιγά στην Κάτω και το μέχρι τότε μετόχιο αποκτά ανεξαρτησία, γεγονός που προκάλεσε δυσαρέσκεια στον οικουμενικό θρόνο. Οριστική και πλήρης εγκατάσταση όλων των μοναχών πραγματοποιήθηκε μετά το 1867. Κατά τον ταραγμένο 19ο αιώνα η Μονή γνωρίζει ακμή, αλλά και πολλές δοκιμασίες: Υφίσταται καταστροφές κατά τη θεσσαλική επανάσταση του 1854. Γίνεται θέατρο δύο μαχών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στην επανάσταση του 1878. Στις 16 Ιανουαρίου του έτους αυτού, ο ιερομόναχος Αγαθάγγελος Τσιακμακόπουλος ευλογεί τη σημαία της επαναστάσεως με επίσημη δοξολογία. Την επομένη γίνεται η πρώτη μάχη και στις 20 Ιανουαρίου 1878 η δεύτερη. Εξαιτίας των προσφορών της στον αγώνα για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, η Μονή παρακμάζει στα επόμενα, ως το 1908, χρόνια. Έκτοτε αρχίζουν σημαντικές προσπάθειες και εργασίες ανακαινισμού της, στη δε περίοδο 1930-1980 σημειώνεται ακμή, με εξαίρεση την περίοδο της Κατοχής, οπότε —Μάιος 1942— οι Ιταλοί βασανίζουν τους μοναχούς και λεηλατούν τα πολύτιμα κειμήλια. Το 1962-63 μετατρέπεται σε γυναικεία, πάλι σε ανδρική (1963-70), από δε το 1970 σε γυναικεία. Συνώνυμη και ταυτόσημη με το Μοναστήρι θεωρείται η εικόνα της Παναγίας της Ξενιάς, για την ονομασία της οποίας υποστηρίζονται διάφορες απόψεις: Ότι μεταφέρθηκε από άλλη Μονή και επικλήθηκε «ξένη» Παναγία, ότι η παλαιά Μονή Κισσιωτίσσης παρείχε πλούσια «ξενία», ότι πήρε την προσωνυμία από τον κοντινό βυζαντινό οικισμό, την τοποθεσία που και σήμερα οι ντόπιοι ονομάζουν «Παλαιοξενιά». Η εικόνα, διαστάσεων 100x80 εκατ. είναι αυστηρής βυζαντινής τέχνης και για το λόγο αυτό δεν έχει βάση το υποστηριζόμενο από μερικούς ότι είναι έργο του ευαγγελιστού Λουκά. Στο κειμηλιοφυλάκιο φυλάσσεται ό,τι παρά τις εθνικές και άλλες περιπέτειες έχει διασωθεί: επτά ασημένιες περίτεχνες λειψανοθήκες (η μία επίχρυση), τρεις ξύλινες, άλλη, επίσης ξύλινη, με τεμάχιο της Αγίας Ζώνης της Θεοτόκου (δώρο της Μονής Βατοπεδίου), τρία αργυρεπένδυτα ευαγγέλια αρίστης τέχνης, δέκα επτά επίχρυσοι και ασημένιοι σταυροί, στολισμένοι με πολύτιμους λίθους, μεγάλης αξίας. Επίσης τέσσερα επίχρυσα και ασημένια αρχιερατικά και ηγουμενικά εγκόλπια και κοσμήματα από σμάλτο (το ένα περιέχει τίμιο Ξύλο), ένα επίχρυσο και ασημένιο ευαγγέλιο, αφιέρωμα των ιερομονάχων Κυρίλλου και Χριστοφόρου καθώς και δεκάδες άλλα, λιγότερο σημαντικά, κειμήλια. Από την πλούσια άλλοτε Βιβλιοθήκη σώθηκαν τρία πατριαρχικά μεμβρανώδη σιγίλλια, άλλα έγγραφα και «αποδείξεις» πατριαρχικές, χειρόγραφα βιβλία που έχουν φοτογραφηθεί από τον καθηγητή Λίνο Πολίτη με δαπάνη του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης και ανήκουν στους 14ο-18ο αιώνες. Αξιόλογα είναι ένα ευαγγέλιο σε δύο αντίτυπα του 1539, άλλα δύο του 1588 και 1599 και τα «Ασκητικά» του Μεγ. Βασιλείου του 1535. Μεταξύ των τίμιων λειψάνων περιλαμβάνονται των Αγίων: Μοδέστου, Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ευσταθίου (Πλακίδα), Στεφάνου πρωτομάρτυρος, Ελευθερίου, Τρύφωνος, Στυλιανού του Παφλαγόνος, Παρασκευής, Ζηνοβίου και Ζηνοβίας, Γεωργίου, Χαραλάμπους κ.ά. Εκτός από την αναστήλωση της παλαιάς Μονής, οι αδελφές διακονούν και στο πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο και την «ξενία» των πολυάριθμων προσκυνητών. Λειτουργεί έκθεση ειδών λατρείας και χειροτεχνημάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναπαράσταση της Αποκαθηλώσεως στον ονομαστό λόφο «Γολγοθάς» που γίνεται τη Μεγάλη Παρασκευή, στις 3 μ.μ. με συρροή χιλιάδων χριστιανών.
ΛΕΚΚΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Π. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ 1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2IJ8Hfk
via
IFTTT
