Στον 10ο αιώνα άναγει την αρχή της η Μονή Ζωοδόχου Πηγής Άνω Ξενιάς, που μέχρι τον 16ο αιώνα ήταν γνωστή ως μοναστήρι της Κισσιωτίσσης. Είναι κτισμένη στο όρος Όθρυ, σε υψόμετρο 650 μ., 22 χιλιόμετρα από τον Αλμυρό και 20 χιλιόμετρα από την εθνική οδό (διασταύρωση Σούρπης). Όπως συνάγεται από διασωθέντα μαρμάρινα γλυπτά, στο σημείο όπου η Μονή, προϋπήρχε αρχαίος ειδωλολατρικός ναός. Μεταγενέστερα μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανικό ναό, καθώς μαρτυρούν γλυπτά τμήματα του τέμπλου (θωράκια και κίονες) με παλαιοχριστιανικές παραστάσεις. Η ιδρυθείσα Μονή ήταν βασιλική, πατριαρχική και σταυροπηγιακή και σύντομα απέβη το κέντρο της πνευματικής ζωής της περιοχής. Μετά τη μάχη στο Κλειδί (1013 μ.Χ.) την επισκέφθηκε και ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β' Βουλγαροκτόνος. Οι σταυροφόροι πυρπόλησαν τη Μονή το 1213, μετά από εντολή του καρδιναλίου Πελάγιου, απεσταλμένου του πάπα, επειδή οι πολυάριθμοι μοναχοί της αρνήθηκαν να υποταγούν στα ρωμαιοκαθολικά δόγματα. Οι διασωθέντες ορθόδοξοι μοναχοί έγραψαν τότε στον αυτοκράτορα Ερρίκο: «Ημείς μεν άλλου γεγονότες γένους και άλλον αρχιερέα έχοντες, εαυτούς τω κράτει σου υπετάξαμεν, ώστε σωματικώς κατάρχειν ημών, ου μην γε πνευματικώς και ψυχικώς». Την ίδια εποχή (1262-1278) η Μονή στερήθηκε και την κτηματική περιουσία της, όταν ο Δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ ο 8ος παρεχώρησε στη βυζαντινή οικογένεια των Μελισσηνών τα κτήματα της Άνω Ξενιάς στην περιοχή του Αλμυρού. Μετά τις καταστροφές που υπέστη από τους σταυροφόρους, μόλις το 1541 ανοικοδομήθηκε με επιστασία του επισκόπου Δημητριάδος Βησσαρίωνος του Α'.
Το καθολικό ιστορήθηκε το 1663, γεγονός που μαρτυρεί ότι είχε σημειωθεί ήδη ακμή της Μονής, γιατί τότε έγιναν και σημαντικές εργασίες και στο μετόχι της του Αγίου Νικολάου (κάτω Μονή Ξενιάς). Επιγραφή χαραγμένη σε αργυρή θήκη που περιέχει δύο μικρά τεμάχια της Τίμιας Ζώνης της Θεοτόκου, με την χρονολογία 1522, δείχνει ότι τότε άρχισε η ουσιαστική ανασυγκρότηση της Μονής και δέχεται την αποστολή σημαντικού κειμηλίου-δώρου εκ μέρους της αθωνικής μονής του Βατοπεδίου (που φυλάσσεται στην Κάτω Ξενιά). Στις αρχές του 18ου αιώνος οι μοναχοί αφήνουν την Άνω Ξενιά και μεταφέρονται στην Κάτω Ξενιά, στο μετόχι του Αγίου Νικολάου, εξαιτίας των σκληρών καιρικών συνθηκών, των επιδρομών ληστών, της σκληρότητος του βοεβόδα του Κοκκοσίου και της δυσχερείας να επιβλέπουν και να καλλιεργούν τα κτήματα της Μονής, που έφταναν ως τη Στερεά Ελλάδα και την Εύβοια.
Αργότερα, όταν η διαμάχη μεταξύ Αλή πασά και σουλτάνου και οι λεηλασίες των στρατευμάτων τους στην περιοχή αυτή έθετε σε κίνδυνο τα κειμήλια της Μονής, οι μοναχοί της τα έκρυψαν για να τα σώσουν σε κάποια σπηλιά, και μαζί μ' αυτά και την εικόνα της Παναγίας. Η ενέργειά τους αποκαλύφθηκε στους Τουρκαλβανούς, οι οποίοι αφήρεσαν τα πάντα εκτός της εικόνος. Οι μοναχοί όμως δίνοντας 8.000 γρόσια, τα αγόρασαν από τον πασά της Λάρισας στον οποίο είχαν καταλήξει. Νέα καταστροφή υπέστη η Μονή από τους Οθωμανούς κατά τη θεσσαλική επανάσταση του 1854 και μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, ενώ όταν το 1867 οι μοναχοί εγκατέλειψαν οριστικά την άνω Μονή παίρνοντας μαζί τους και τη εφέστιο εικόνα της Παναγίας, εκείνη έφυγε δύο φορές από την κάτω Μονή και βρέθηκε στην άνω. Ύστερα από υπόδειξή της προς τον ηγούμενο, τελέσθηκε Παράκληση στην εικόνα και μεταφέρθηκε ο θρόνος της στην κάτω Μονή Ξενιάς. Έτσι παρέμεινε αμετακίνητη πλέον σ' αυτήν. Τα στρατεύματα Κατοχής, στις 26 Μαΐου 1942, πυρπόλησαν το Μοναστήρι. Διεσώθη το καθολικό ως εκ θαύματος.
Από το 1973 άρχισαν οι εργασίες ανοικοδομήσες του και σήμερα παρουσιάζει ένα εντυπωσιακό σύνολο κτισμάτων. Στην κυριότητά του ανήκουν και τα μετόχια: Αγίου Κυπριανού στο Βελεστίνο (κτίτοράς του ο αρ-χιμ. Κυπριανός) και Αγίας Τριάδος στα Καλά Νερά (κτίτοράς ο Θεόδ. Βελέντζης). Οι τοιχογραφίες του καθολικού, έργο του ζωγράφου Ιωάννη, που αγιογράφησε και το ναό της Μονής Κοιμ. Θεοτόκου Ρεντίνης Αγράφων στα 1663, ακολουθούν τους κανόνες της Κρητικής σχολής και κύριο χαρακτηριστικό τους είναι οι παραστάσεις των μαρτυρίων. Οι άγιοι φέρουν ανάγλυφα και επιχρυσωμένα φωτοστέφανα. Το τέμπλο, έργο του 14ου αιώνος, με φύλλα χρυσού, έχει φορητές εικόνες του 11ου αιώνος. Στη σύγχρονη, εμβαδού 100 τ.μ., Βιβλιοθήκη υπάρχουν πολλά βιβλία, δεν έχουν διασωθεί όμως παλαιά χειρόγραφα και κώδικες. Στη Μονή είναι αποθησαυρισμένα τίμια λείψανα των Αγίων: Μοδέστου, Ευσταθίου (στρατηγού Πλακίδα) και της συζύγου του, Θεοπίστης, Χαραλάμπους, Ιωάννου Χρυσοστόμου, Παντελεήμονος, Στεφάνου πρωτομάρτυρος, Γρηγορίου Θεολόγου, Γερασίμου, Γεδεών, Ανδρέου Κρήτης κ.ά. Οι αδελφοί της Μονής διακονούν και στο πνευματικό και ιεραποστολικό έργο της μητροπόλεως και καταγίνονται στην αγιογραφία, τις καλλιέργειες και τη φιλοξενία των προσκυνητών στον ξενώνα. Λειτουργεί έκθεση και μικρό συνεδριακό κέντρο όπου πραγματοποιούνται συνάξεις για θεολογι-κά, μοναστηριακά και κοινωνικά θέματα.
ΛΕΚΚΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Π. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ 1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2ODd9A5
via IFTTT