Είναι, πιστεύω, αναμφισβήτητο, πως η επιτυχία μιας φωτογραφίας εξαρτάται κατά πολύ από την ποιότητα της φωτογραφικής μηχανής και από τον έλεγχο της τεχνικής που υποστηρίζει τη φωτογραφική τέχνη. Η δύναμη του φακού και το άνοιγμα του διαφράγματος, η ένταση του φωτός και ο χρόνος της απορρόφησης των ειδώλων δεν υπάρχει αμφιβολία πως παίζουν ένα ρόλο εξίσου σημαντικό με την καθαρότητα των φίλτρων και την ευαισθησία των αρνητικών, με τη σωστή επιλογή των υγρών για την εμφάνιση και της σκληρότητας των χαρτιών για την εκτύπωση τους. Στις απαραίτητες προϋποθέσεις προσμετράται αυτονόητα η γνώση των κανόνων της αισθητικής, η ικανότητα της διάκρισης του ουσιώδους από το δευτερεύον στην εστίαση του ενδιαφέροντος και την προβολή του θέματος, η τελική του ανάδειξη μέσα απ' όσα συμπληρωματικά στοιχεία κρίνονται αναγκαία για να συνθέσουν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς. Δεν υπάρχει, ωστόσο, αμφιβολία πως η ποιότητα μιας φωτογραφίας έχει να κάνει και με ορισμένους παράγοντες λιγότερο χειροπιαστούς. Χωρίς να είμαι θεωρητικός της φωτογραφικής τέχνης, χωρίς να διεκδικώ παρά μόνο το δικαίωμα της μέθεξης και της προσωπικής ερμηνείας, θα τολμούσα να προσθέσω, ότι δεν είναι πάντοτε μετρήσιμα τα μεγέθη που καθορίζουν τις κλίμακες των φωτογραφικών αξιών. Ότι δεν είναι, δηλαδή, εξωτερικοί οι λόγοι και προφανείς οι αιτίες της διαμόρφωσης τους, αλλά κάποιες εξαιρετικά περίπλοκες, δύσκολα ανιχνεύσιμες διαδικασίες, που σχετίζονται με τις κρυφές διόδους μιας άλλου είδους επικοινωνίας ανάμεσα στην ψυχή των εικόνων και στις εικόνες της ψυχής. Ακριβώς όπως δεν είναι τα χρώματα και τα πινέλα , η σχεδιαστική ευχέρεια και η κατάκτηση των αρχών της σύνθεσης τα κλειδιά που αποσφραγίζουν τις μυστικές εκείνες λειτουργίες χάρη στις οποίες μετουσιώνονται ζωγραφικά τα περαστικά βιώματα της πεζής πραγματικότητας σε διαρκή ερεθίσματα της νόησης και της ευαισθησίας. Σε λυτρωτικές ωθήσεις ανατάσεως, με την αναγωγή του καθημερινού από το χώρο του παροδικού στη σφαίρα της αιωνιότητας. Ας μου συγχωρηθεί το φαινομενικά άσχετο περιδιάβασμα των συλλογισμών. Προσπαθώντας όμως να βρω το λεκτικό αντίβαρο των συναισθημάτων που μου προκαλούν οι φωτογραφίες του Σπύρου Μελετζή, μου ήταν αδύνατο να μην παρασυρθώ από μια λογική άλλης τάξεως, ασύμμετρη εκ πρώτης όψεως τόσο με την φωτογραφική τέχνη, όσο και με τον εθισμό μας στις συμβατικές απαιτήσεις της τεχνοκριτικής ανάλυσης. Ασύμμετρη δηλαδή προς τις ευθύγραμμες, τις αντικειμενικές δήθεν θεωρήσεις, η ψυχρότητα των οποίων επαινείται ως προϋπόθεση κάθε έγκυρης ερευνητικής μεθόδου, αλλά και προς τις πλάγιες προσπελάσεις των υποκειμενικών διεξόδων, όπου αναλώνεται συχνότερα η θέρμη της μεσογειακής ιδιοσυγκρασίας. Κι αυτό γιατί το πνεύμα που συγκροτεί και κατευθύνει τη φωτογραφική του ματιά, η διάθεση που τη συνέχει, καθώς και το εκτονωτικό μήνυμα που εκπέμπει, αντιστέκονται εχθρικά στις μονοδιάστατες προσεγγίσεις. Η αποκωδικοποίηση της σημαντικής των εικόνων του Μελετζή δεν είναι βέβαια ένα εγχείρημα αρκετά εύκολο. Οφείλουμε, πάντως, να το αντιμετωπίζουμε όπως ακριβώς και τις σκοτεινές πηγές των αντιδράσεων που μας προκαλεί η θέαση κάθε καλλιτεχνικής δημιουργίας, τους λόγους της ταραχής που μας συνεπαίρνει από την ανάγνωση ενός ποιήματος, τους προβληματισμούς που μας επιβάλλει η λειτουργία των μηχανισμών στη σύσταση των ιστορικών γεγονότων: ανεξάρτητα από την ευθυβολία της κριτικής σκόπευσης αλλά και από το ειδικό βάρος των τελικών απαντήσεων στην αλληλουχία των ερωτημάτων. Αναζητώντας τα μονοπάτια που οδηγούν στην καρδιά της φωτογραφικής τέχνης του Μελετζή, αισθάνεται κανείς ότι πατά σε στέρεο έδαφος όταν ακολουθεί τους συνειρμικούς προσανατολισμούς του ποιητικού λόγου, καταφεύγοντας στα δικά του αξιολογικά κριτήρια. Περισσότερο απ' ότι αν στηριζόταν σε συγκριτικές παραβολές με αφετηρία την αναμφίβολα ζωγραφική της ποιότητα, και οπωσδήποτε ακόμα πιο πολύ αν θεωρούσε την -αναμφισβήτητη επίσης- επίδραση του ιστορικού δράματος ως μόνο καταλύτη των κοινωνικών της ερεθισμάτων. Κι αυτό γιατί, όσο πολύτιμες κι αν είναι οι καταθέσεις του ως μαρτυρίες, ο Μελετζής δεν «καταγράφει» γεγονότα, δεν κάνει δηλαδή ρεπορτάζ. Είναι, άλλωστε, ενδεικτική η αίσθηση, ότι πίσω από τη στιγμιαία λάμψη των αποτυπώσεων του έχει προηγηθεί μια μακροχρόνια γνωριμία με τα εικονιζόμενα θέματα και μια επίπονη αντιπαράθεση με τις εσωτερικές τους αντιστάσεις. Μια συνομιλία, θα έλεγα για να ακριβολογήσω, η οποία, ενώ εξακολουθεί να συνεχίζεται χωρίς να τελειώνει, σε κάποια ανεξακρίβωτη παύση της, προσκαλεί και τη συμμετοχή του θεατή. Έτσι προβάλλουν οι εικόνες του Μελετζή διυλισμένες μέσα από ένα εξαιρετικά πυκνοϋφασμένο πλέγμα συγκινησιακών φίλτρων και πνευματικών προβληματισμών, ως αποστάγματα προσωπικών βιωμάτων, ή ως κατασταλάγματα μάλλον μιας κατάδυσης στην ουσία της γενετικής σύστασης των πραγμάτων. Ο τρόπος, μ' άλλα λόγια, που προσεγγίζει τα θέματα δεν υπακούει στις επιταγές του ρεαλισμού, όπως εξάλλου και ο τρόπος με τον οποίο τα αποδίδει δεν χαρακτηρίζεται από την «πιστότητα» της επανάληψης των εξωτερικών γνωρισμάτων τους αλλά από την αμεσότητα της παρατήρησης των φαινομένων που παρακολουθούν τις εκδηλώσεις της ύπαρξης. Με χρόνο, με κόπο και με ψυχική ανάλωση. Με τις διαφυγές της εκφραστικής αγωνίας να παρακάμπτουν τον κίνδυνο της παγωνιάς, που σε άλλες περιπτώσεις δεν αποφεύγει η τεχνική αρτιότητα του αποτελέσματος. Μέσα στη διαδικασία μιας πραγματικά ποιητικής αναδημιουργίας, και ενώ τα θεματικά προσχήματα μνημειώνονται σε πρότυπα συμβολικά, ο θεατής ξεπερνά γρήγορα το πρώτο ξάφνιασμα από το θάμπος της φευγαλέας εντύπωσης, για να αγγίξει κάποιες αθέατες πλευρές από την ουσία της αλήθειας. Το επικό μέγεθος της ηρωικής επικοινωνίας με την Αντίσταση, η γεμάτη σπαραγμό αυτοσυγκράτηση των κοινωνικών στοχασμών, η μεγαλόπνοη λυρική επαφή με το τοπίο και ο αισθαντικός διάλογος με την καλλιτεχνική δημιουργία του παρελθόντος ενσταλάζουν στις φωτογραφίες του Μελετζή πολύτιμες στιγμές ποιητικής αλήθειας. Και όλες αυτές οι στιγμές μαζί, συνθέτουν μια ανεπανάληπτη ραψωδία στο χώρο και το χρόνο του ανθρώπου ή μάλλον ένα δοξαστικό στην ψυχή των ελληνικών πραγμάτων. Γιατί κάθε φωτογραφικό στιγμιότυπο έχει και κάτι από την κατάνυξη της ιερουργίας στο θείο δράμα του δικού μας κόσμου, του Μικρού, του Μέγα. Ελπίζω ότι ο δρόμος που ακολούθησα για να καταλάβω τη φωτογραφική τέχνη του Σπύρου Μελετζή θα βοηθήσει και τον αναγνώστη στη δική του ανεξάρτητη πορεία. Κάτι πρέπει να κάνει και αυτός, όπως θα 'λέγε ο ποιητής. Η αλήθεια της ελληνικής ομορφιάς βρίσκεται άλλωστε πέρα από τα όρια των διακρίσεων σε ειδικούς και σε ανειδίκευτους, σε επί μέρους λεπτομέρειες και σε καθολικές συλλήψεις, σε εύχυμες πλαστικότητες και σχεδιαστικές ακρίβειες, σε όγκους και περιγράμματα. Πέρα από τη σχέση του φωτός προς τη σκιά που την εμψυχώνει, την υλική της υπόσταση και την πνευματική περιουσία, τον θεϊκό και τον ανθρώπινο λόγο της δημιουργίας της.
ΑΓΓΕΛΟΥ ΔΕΛΗΒΟΡΙΑ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΕΤΖΗ ΕΚΔΟΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ 1994
 |
|
Ψαράδες στη λίμνη | Καστοριά | 1956
|
 |
| Εργάτης στο Παλαιό Φάληρο | 1956 |
 |
|
Αλυκές | Γυναίκες κουβαλούν αλάτι | Λευκάδα | 1960
|
 |
|
Άγιον Όρος | 1950 | Κερασιά
|
 |
|
Άγιον Όρος | 1958 | Καυσοκαλύβια | Μοναχός Αρσένιος | Ξυλογλύπτης
|
from ανεμουριον https://ift.tt/2UdiuRi
via IFTTT