του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου
 |
| Ο Ν. Γ. Πεντζίκης στην Κεραμωτή Καβάλας το 1960 (φωτ.: αρχείο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλου). |
Τω καιρώ εκείνω (ήτοι κατά τα τέλη της δεκαετίας του '50) ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης εργαζόταν στην ελβετική φαρμακοβιομηχανία Geigy, ως διευθυντής του γραφείου της στην Θεσσαλονίκη (με μοναδικόν υφιστάμενον τον αξιολογότατον, πλην άγνωστον και λησμονημένο ζωγράφο Τάκη Ιατρού). Η θέση αυτή παρείχε στον Πεντζικη την υπηρεσιακή ευχέρεια συχνών και πολυήμερων ταξιδιών, προς επίσκεψιν και ενημέρωσιν (όπως συνήθως λέγεται) των ιατρών σε όλη την Ανατολική Μακεδονία.
Ο Πεντζίκης, λοιπόν, την άραζε κατά τακτά χρονικά διαστήματα στην Καβάλα (την οποία χρησιμοποιούσε ως κέντρο των εξορμήσεων του), καταλύοντας στο μικρό ξενοδοχείο «Τουρίστ» και διαμένοντας πάντα στο ίδιο δωμάτιο, που -υπό τον ήσκιο αιωνόβιου πεύκου- του εξασφάλιζε τερπνή θέα προς το λιμάνι της πόλης και την πάγκαλη, αμφιθεατρικώς κτισμένη συνοικία της Παναγίας με τα παληά σπίτια, το μολυβδοσκέπαστο Ιμαρέτ, το σπίτι και το άγαλμα του Μωχάμετ Άλι και τα φωτιζόμενα τη νύχτα τείχη.
Διαμέναμε, τότε, και μεις στην ωραία (προ της οριστικής καταστροφής της) πόλη της Καβάλας, εργαζόμενοι εκεί (η γυναίκα μου κι εγώ) ως γιατροί και απολαμβάνοντες, εν μέσω αγαπημένων και αλησμόνητων φίλων, την ομορφιά του τόπου.
Ο Πεντζίκης εμφανιζόταν ξαφνικά στο σπίτι, εισβάλοντας κυριολεκτικά γύρω στις τρεις το μεσημέρι, χτυπώντας δαιμονιωδώς το κουδούνι της εξώπορτας και κραδαίνοντας διαφημιστικά φυλλάδια της Geigy, όπως και δείγματα φαρμάκων - κυρίως αντιρρευματικών της πρώτης γενιάς, που ήταν τότε η αποκλειστικότητα και το φόρτε της εταιρείας.
Αφού υπογράφαμε ασμένως τις σχετικές αποδείξεις, ο Πεντζίκης ξάπλωνε στον καναπέ, ταχτοποιούσε επιμελώς τα υπηρεσιακά του χαρτιά, ανέφερνε επί τροχάδην μερικές πρόσφατες ενδείξεις των φαρμάκων του, και από τη μεγάλη, ασήκωτη τσάντα του, άρχιζε να βγάζει τους πίνακες που είχε εσχάτως ζωγραφίσει, καθώς και χειρόγραφα κειμένων, που μόλις είχε γράψει. Ύστερα καταστρώναμε το πρόγραμμα των επισκέψεων (ουσιαστικά: των εκδρομών) στις πόλεις, τις κωμοπόλεις και, κυρίως, στα χωριά της περιοχής, οπού και οι αγροτικοί γιατροί.
 |
| «Ολυμπιάδα και Νεκτεναβός» (τέμπερα, 1967). Ο πίνακας σχετίζεται άμεσα με το οδοιπορικό «Ψιλή ή Περισπωμένη». |
Ξεκινούσαμε αμέσως - με ταξί, τις πιο πολλές φορές (ο Πεντζίκης, ακόμη και στην Αθήνα, ασκούσε μια ιδιαίτερη πειθώ στους ταξιτζήδες), ή με ένα ιδιωτικό αυτοκίνητο, νοικιασμένο μαζί με τον οδηγό του από τη Θεσσαλονίκη. Καθ' όλη την εκάστοτε διαδρομή, ο Πεντζίκης μιλούσε συνεχώς (Έχω τον έρωτα της φλυαρίας, έλεγε συχνά), συνδέοντας το τοπίο με την χλωρίδα, την χλωρίδα με τους μύθους, τους μύθους με τα κείμενα, τα κείμενα με τα γραφτά του κ.ο.κ. -αλλά και με τους ανθρώπους τού κάθε τόπου, τους χαρακτήρες τους, τις δουλειές τους, τα παιδιά και τις γυναίκες τους, τις ερωτοδουλειές τους...
Πόρτο Λάγο
Με λιακάδα τραβούσαμε, νωρίς το μεσημέρι προς το Πόρτο Λάγο, χαζεύαμε τους ερωδιούς και τους πελεκάνους στη λίμνη της Βιστωνίδας και ψάχναμε για προϊστορικά όστρακα στην κρυμμένη λίμνη της Λαφρούδας. Ή, επιστρέφαμε στον κάμπο της Χρυσούπολης, αναζητώντας στην μικρή παρά την κωμόπολη λίμνη με τα ωχροκίτρινα νούφαρα, τους μαύρους, σκληρούς και με παράξενα σχήματα καρπούς από τα νεροκάστανα (τα Trapa natans καθώς αναφωνούσε θριαμβευτικά ο Πεντζίκης), που κουβαλούσε το χειμώνα, κάθε φορά που πλημμύριζε ο Νέστος.
Στην Κεραμωτή
Γρήγορα καταλήγαμε στην μαγική λιμνοθάλασσα της Κεραμωτής, με τα πλουσιότατα ιχθυοτροφεία, τους έρημους αμμόλοφους, τις θίνες με τις φωλιές των γλάρων. Μέχρις ότου παρασκευασθούν τα παραγγελθέντα προς βρώσιν ψάρια, είχαμε συλλέξει αρκετά από τα εκβραζόμενα θαλάσσια κοχύλια.
 |
| Καλοκαίρι 1964. Θέατρο Φιλίππων. Θεατές της παράστασης «Ιππόλυτος». Στο πάνω διάζωμα από δεξιά, Ν. Γ. Πεντζίκης, Νιόβη και Ηλίας Παπαδημήτρακοπουλυ (φωτ.: αρχείο Σωκράτης Καραντίνας). |
Θυμάμαι ένα απομεσήμερο με χειμωνιάτικη λιακάδα στην Κεραμωτή. Μετά την ιχθυοφαγία, παρουσίασα στον Πεντζίκη τον ιδιοκτήτη ενός μικρού φέρυ-μπωτ: εκείνος (Μάκη τον έλεγαν) προσφέρθηκε να μας πάει, για έναν θαλάσσιο περίπατο, απέναντι στη Θάσο, για καφέ. Κατά την διαδρομή, ο Πεντζίκης καθισμένος δίπλα από τον καπετάνιο, μιλούσε εν εξάρσει για τον Πλωτίνο και τον Πορφύριο: όταν επιστρέψαμε είχε πια νυχτώσει, αλλά ο Πεντζίκης συνέχιζε με τους νεοπλατωνικούς.
Νέα Πέραμος
Μια άλλη αγαπημένη του διαδρομή ήταν παραλιακώς προς τη Νέα Πέραμο, την βυζαντινή Ανακτορούπολη και την ομηρική Οισύμη και εκείθεν, μέσω της ρεματιάς του Αγίου Ανδρέα υπό την αμφιλαφή σκιά των ελαιώνων, στον συνηρεφή τόπο με την υδατόρρυτη λόχμη, στις ανατολικές πλαγιές του Παγγαίου, όπου και οι ακμάζουσες κωμοπόλεις Μουσθενη και Μεσορώπη. Κάποτε (όταν ο οδηγός είχε σχεδόν ξεγράψει το αμάξι του) και προς το οδικώς απρόσιτο τότε μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας.
Πρωτομαγιά
Μια Πρωτομαγιά, επιστρέφοντας απογευματάκι στην Καβάλα από την Μουσθένη, έξω ακριβώς από την Ελευθερούπολη είδαμε παιδιά εκατέρωθεν του δρόμου να πουλάν ωραιότατα στεφάνια, με μεγάλα, θαυμάσια λουλούδια με χρώμα σκούρο κόκκινο, που θύμιζαν τουλίπες. Σταματήσαμε και αγοράσαμε από ένα. Ρώτησε τα παιδιά πού τα βρήκαν, και πώς τα λένε.
- Στο Παγγαίο, είπαν. Τα λέμε στύφνο.
- Μην τα βάλετε στο στόμα σας, τα συμβούλεψε. Είναι δηλητηριώδη.
Πρόκειται για αυτοφυή κονδυλόριζα, μας εξήγησε στο αυτοκίνητο. Μοιάζουν με παιώνιες.
Κόλλησα στη λέξη «Παιώνια» κι άρχισα να αναζητώ με πάθος κονδύλους αυτού του φυτού. Τον επόμενο χειμώνα κατάφερα να εξοικονομήσω μερικούς, και έτσι για ένα -δύο χρόνια, στον κήπο που είχαμε στην Καβάλα, καλλιεργούσα τις δικές μου παιώνιες. Γρήγορα, όμως, χάθηκαν - σάπισαν οι ρίζες τους.
 |
| Ο Ν. Γ. ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΩΝ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ (18 ΝΟΕΜ. 1980) ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΖΩΓΡΑΦΟ ΜΕΝΕΣΙΔΗ ΣΤΗΝ ΓΚΑΛΕΡΙ «ΚΡΕΩΝΙΔΗΣ» ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ 18 ΝΟΕΜΒΡ. -5 ΔΕΚΕΜ. 1980 (ΦΩΤ.: ΑΡΧΕΙΟ Η. Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ). |
Έχω κατά καιρούς αναζητήσει (σε ανθοπωλεία και λεξικά) αυτό το μυθικό λουλούδι. Βρήκα, βέβαια, τον στύφνο ως στρύχνο, τόσο στον Γεννάδιο, όσο και στον Χελδράιχ - αλλά (καίτοι προσπάθησα ιδιαιτέρως...) με τις παιώνιες δεν κατάφερα να βρω την παραμικρή σχέση.
Πριν από καιρό, διαβάζοντας το βιβλίο του Πεντζίκη ΨΙΛΗ Ή ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗ, που εκδόθηκε μεταθανατίως το 1995, είδα να μνημονεύονται και εκείνα τα μαγιάτικα στεφάνια, που πουλάνε τα παιδιά στην Ελευθερούπολη: μεγάλα στεφάνια από ελλέβορο ερυθροσέπαλο, όπως επί λέξει αναγράφεται.
Κύτταξα πάλι στον Γεννάδιο: φυτό πολυετές, ποώδες, δηλητηριώδες ο ελλέβορος - όσο, όμως, κι αν έψαξα, διασταυρώνοντας δημώδη και επιστημονικά ονόματα, είναι προφανές πως τα ωραία, βαθυκόκκινα μαγιάτικα στεφάνια, που με είχαν τόσο συναρπάσει, δεν έγιναν ποτέ από παιώνιες...
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΤΖΙΚΗΣ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ 1997
from ανεμουριον https://ift.tt/33iUleK
via IFTTT