 |
| ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΜΗΛΙΕΡΗΔΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΜΗΛΕΣ ΤΟΥΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟ ΜΕΣΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ, ΤΟ 1890 (Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ «ΞΑΝΘΗ 1870-1940» ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, ΕΚΔ. 1990) |
Στην ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη η συστηματική καλλιέργεια καπνού άρχισε γύρω στο 1821. Το 1860 η περιοχή ανήκε στο Σαντζάκι Δράμας που υπαγόταν στο Πασαλίκι της Θεσσαλονίκης. Το Σαντζάκι περιελάμβανε τους καζάδες Δράμας, Πραβίου, Καβάλας, Καβάλας, Σαρή Σαμπάν, Γενησέας και Κομοτηνής. Κάλυπτε 1.800.000 στρέμματα και εξυπηρετείτο από τα λιμάνια Καβάλας, Κεραμωτής και Πόρτο Λάγος.
Τα 2/3 της καλλιεργήσιμης γης τα εκμεταλλεύονταν μικροκαλλιεργητές, το υπόλοιπο 1/3 ήταν τσιφλίκια και τα βασικά προϊόντα δημητριακά, καπνός και βαμβάκι.
Η πρώτη ποικιλία καπνού καλλιεργείτο σε Χρυσούπολη, Γενησέα, Δράμα και Καβάλα, η δεύτερη σε Χρυσούπολη, Δράμα και Γενησέα, η τρίτη σε Χρυσούπολη, Γενησέα, Δράμα και στο Πράβι και η τέταρτη ήταν μίγμα των τριών παραπάνω ποικιλιών και η καλλιέργειά της γινόταν στη Γενησέα και στην Καβάλα. Η Γενησέα και η Χρυσούπολη είχαν εξαιρετικά καπνά γνωστά σ’ όλη την Τουρκία με το όνομα χρυσόφυλλα.
Οι καπνοπαραγωγοί παρέδιδαν τα καπνά στους καπνεμπόρους που τα επεξεργάζονταν στις πόλεις Καβάλα, Ξάνθη, Γενησέα, Ελευθερούπολη, Δράμα, Δοξάτο, σε χάνια και σε μισθωμένες αποθήκες. Σύντομα, οι μεγάλοι καπνέμποροι και οι εξαγωγικοί οίκοι οικοδόμησαν ιδιόκτητες καπναποθήκες δαπανώντας τεράστια ποσά. Στην Καβάλα, για παράδειγμα, η εταιρία Abbot ξόδεψε 15.000 λίρες Αγγλίας, ποσό τεράστιο για την εποχή.
Τα περισσότερα καπνά της Ξάνθης, της Γενησέας, και της Κομοτηνής, εξάγονταν στην Τουρκία στα μέσα του 19ου αι. από το Πόρτο Λόγος. Ομως, το κύριο εξαγωγικό εμπόριο προς την Ευρώπη γινόταν διαμέσου του λιμένα της Καβάλας. Η πόλη ήταν ήδη έδρα πολλών προξενείων που εξυπηρετούσαν τους εμπορικούς οίκους. Η ραγδαία ανάπτυξη του καπνεμπορίου ανέδειξε την Καβάλα στην τριετία 1909-1912 σε πρώτο εξαγωγικό λιμάνι της Μακεδονίας με τετραπλάσιες εξαγωγές σε σχέση με τη Θεσσαλονίκη.
Καπναποθήκες
Οι πρώτες καπναποθήκες της Καβάλας κτίζονται στην παραλία της το 1860. Είναι κτίρια διώροφα, ορθογώνιας κάτοψης με πολλά συμμετρικά ανοίγματα στην πρόσοψη και λιγότερα στις άλλες όψεις, μονόχωρα, κτισμένα με πέτρα και ξύλο και στεγασμένα με ξύλινες τετράριχτες στέγες καλυμμένες με βυζαντινά κεραμίδια. Ανήκουν στους Ελληνες καπνέμπορους Βάρδα, Γρηγοριάδη, Τζιμούρτα, Φέσσα, Φώσκολο, Ναλμπάντη, Ν. Τζιμούρτο, Σ. Τζιμούρτο, I. Τζιμούρτο, Κ. Φέσσα, Γ. Κασάπη, Κ. Ρηγανέζη, Α. Σολού, Π. Φώσκολο, Μ. Φώσκολο, Αφούς Φέσσα, Δ. Τόκο, Κ. Εμφιετζόγλου, Μ. Σπόντη, Γ. Ιορδανού, κ.λπ.
 |
| ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΠΝΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΔΕΜΑΤΩΝ ΣΕ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ, ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ (ΦΩΤ.: ΑΡΧΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ) |
Στη Δράμα η πρώτη καπναποθήκη κτίζεται το 1874 στην περιοχή των πηγών Αγίας Βαρβάρας. Η επιλογή της περιοχής αυτής με την έντονη υγρασία ήταν σκόπιμη, γιατί βοηθούσε στην αποθήκευση και επεξεργασία του καπνού υπό ειδικές συνθήκες υγρασίας. Παρόμοια περιοχή με υγρασία, συχνά πλημμυρισμένη, είναι και η περιοχή που επιλέχτηκε και στην Ξάνθη για την οικοδόμηση των καπναποθηκών. Βρίσκεται ΝΑ της πόλης, στον κάμπο, κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή και κοντά στο δρόμο προς τη Γενησέα, το ονομαστό κέντρο παραγωγής του χρυσόφυλλου.
 |
| Η ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΗ ΤΗΣ COMPAGNIE GENERALE DE TABAC ΣΤΗΝ ΞΑΝΘΗ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1920 (Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ «ΞΑΝΘΗ, 1870-1940» ΤΟΥ ΣΤ. ΙΩΑΝΝΙΔΗ). |
Στην αρχή του 20ού αι. στην Καβάλα έχει διαμορφωθεί η παραθαλάσσια σειρά των καπναποθηκών. Η πόλη είναι το μεγαλύτερο κέντρο επεξεργασίας καπνού των Βαλκανίων.
Οι καπναποθήκες της εποχής αυτής σε όλες τις πόλεις είναι πολύ μεγαλύτερες, πολυώροφες και μόνο στην Ξάνθη εξακολουθούν να είναι διώροφες με υπόγειο. Κτισμένες με πέτρα και ξύλο, στεγάζονται με μία, δύο ή περισσότερες ξύλινες δίριχτες στέγες στην Καβάλα και με μια ενιαία στις άλλες πόλεις.
Χαρακτηρίζονται από τα πολλά συμμετρικά ανοίγματα και από τα τριγωνικά αετώματα των στεγών τους που συχνά φέρουν φεγγίτες ορθογώνιους ή κυκλικούς. Ταινίες ορίζουν τα πατώματα και τονίζουν τον οριζόντιο άξονα. Η μορφολογία τους είναι λαϊκή νεοκλασική, αλλά υπάρχουν και εκλεκτικιστικά δείγματα καθώς και νεώτερα art-deco, ενώ σπάνια μερικές αποδίδονται στον γερμανικό νεοκλασικισμό (Καβάλα).
Το εσωτερικό των καπναποθηκών είναι ενιαίο. Στα πρώτα πατώματά τους αποθηκεύονται τα ανεπεξέργαστα καπνά, αραδιασμένα πάνω σε κρεβαταριές για να αερίζονται και να μη σαπίζουν. Τη φροντίδα αυτών των καπνών έχουν οι στοιβαδόροι, που μεταφέρουν στην πλάτη τους ανεπεξέργαστα δέματα στα σαλόνια της επεξεργασίας κι όταν αυτά γίνουν δέματα, τα μεταφέρουν πάλι στις κρεβαταριές για να στεγνώσουν.
Τα σαλόνια βρίσκονται στα τελευταία πατώματα των καπναποθηκών και εδώ γίνεται η επεξεργασία του καπνού με το φως της ημέρας, από άντρες και γυναίκες. Τα πρώτα χέρια της επεξεργασίας, οι εξαστρα-τζίδες ή ντεξίδες, κάθονται στο πάτωμα σε μια ψάθα ανά δύο σε κάθε παράθυρο, για περισσότερο φως. Τα δεύτερα και τρίτα χέρια κάθονται κοντά στους τοίχους των σαλο-νιών, ανά δύο κι αυτοί, με τις πλάτες κολλητές. Οι καπνεργάτες, οι πασταλτζίδες που αναλογούν μία σε δύο ντεξίδες, κάθονται ομοίως σταυροπόδι σε ψάθα απέναντι από τους ντεξίδες, σε απόσταση μισού μέτρου. Οι ντεξίδες με τη βοήθεια των πασταλτζίδων διαλέγουν τα ανεπεξέργαστα καπνά και τα ματα-τρέπουν σε δέματα ανάλογα με την ποιότητά τους.
Η περίοδος της επεξεργασίας του καπνού αρχίζει την άνοιξη και τελειώνει το φθινόπωρο. Σπάνια συνεχίζεται έως τα Χριστούγεννα.
Καπνεργάτες και καπνεργάτριες
Σε όλες τις πόλεις γρήγορα οργανώνονται σε σωματεία. Δουλεύouv 8 ώρες το καλοκαίρι και 7 ώρες το χειμώνα γιατί το φως δεν επαρκεί. Με τη Μικρασιατική Καταστροφή οι περισσότεροι πρόσφυγες απορροφιούνται στα καπνά .Το 1926 το μεροκάματό τους ρυθμίζεται με τις διακυμάνσεις της χρυσής λίρας και καθώς αντιστοιχεί στα 7/25 της είναι το καλύτερο της χώρας.
Πρωτοστατούν στην κοινωνική ζωή των πόλεων και είναι αξιοσημείωτο ότι στην Καβάλα προσφέρουν ένα μεροκάματο το χρόνο για τα σχολεία της πόλης. Παράλληλα όμως υποφέρουν από φυματίωση, ελονοσία και δάγκειο πυρετό.
Το καπνεμπόριο σε κρίση
Με την οικονομική κρίση του 1930 οι εξαγωγές ελαχιστοποιούνται. Το μεροκάματο μειώνεται στις 27 δρχ. για τη γυναίκα και 50 για τον άντρα. Το 1993 οι καπνέμποροι εγκαταλείπουν την κλασική επεξεργασία και εισάγουν την τόγκα, κατά την οποία τα φύλλα χωρίζονται μεν ποιοτικά, όμως δεν δεματοποιούνται, αλλά τσαλακώνονται στα πατητήρια για να δεματοποιηθούν στο τέλος.
Στην τόγκα δουλεύουν γυναίκες, ενώ οι άνδρες απολύονται. Μετά από απεργίες και καταλήψεις επιτυγχάνεται η ισότιμη συμμετοχή των ανδρών στην τόγκα και η κατοχύρωση του επαγγέλματος, η οποία αίρεται το 1953. Σήμερα μόνο ελάχιστες καπναποθήκες λειτουργούν στην Ξάνθη και στην Καβάλα. Άλλωστε οι περισσότερες καπναποθήκες ήδη έχουν κατεδαφιστεί.
ΣΑΠΦΩ ΑΓΓΕΛΟΥΔΗ-ΖΑΡΚΑΔΑ
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΣΙΓΑΡΟ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ 1997
from ανεμουριον https://ift.tt/2VIxsiS
via IFTTT