ΓΡΑΦΕΙ Ο ΛΕΥΚΙΟΣ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ | Η κυπριακή κοινωνία, πριν από το τέλος ακόμη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, έχει να επιδείξει μια ομάδα μορφωμένων, που είχε δεχτεί την επίδραση των πιο προωθημένων ιδεολογικών ρευμάτων της εποχής.
Το προδρομικό κείμενο του Μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημου Μυλωνά (1889-1937) «Η κατάστασις του λαού» δημοσιευμένο στο περιοδικό «Εκκλησιαστικός Κήρυξ» τον Οκτώβριο του 1917 είναι ενδεικτικό για το επίπεδο κοινωνικής κριτικής που ασκεί, προτού ακόμη κάνουν την εμφάνιση τους οι μαρξιστικές ιδέες στην Κύπρο. Η αμάθεια, η τοκογλυφία, ο ραγιαδισμός, οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες, το ανεδαφικό και απάνθρωπο εκπαιδευτικό σύστημα, η προίκα και η εξαθλιωμένη θέση της γυναίκας μέσα στην κυπριακή κοινωνία αντιμετωπίζονται με οξυδέρκεια και τονίζεται η ανάγκη μιας δυναμικής παρέμβασης, ανανεωμένης ιδεολογικά.
Ο Κιτίου Μυλωνάς εξέφραζε, εκτός από την εθνική πολιτική, και την οικονομική πολιτική της εθναρχούσας Εκκλησίας της Κύπρου. Οι αγορεύσεις του στο Νομοθετικό Συμβούλιο είναι ενδεικτικές αυτού του προσανατολισμού.
Ο ΕΚΔΟΤΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΠΑΦΟΣ» ΛΟΪΖΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ, ΜΕ ΤΟΝ ΔΗΜ. ΛΙΠΕΡΤΗ, ΣΤΟ ΜΕΣΟΝ, ΚΑΙ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΟΜΗΡΟ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ (ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ «ΛΕΥΚΩΜΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΩΝ», ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΚΥΠΡΟΥ).
Σοσιαλιστικές ιδέες
Ο Γιάγκος Ηλιάδης, φίλος του Νίκου Γιαννιού και του Γεώργιου Σκληρού, φέρνει μια πρώτη γεύση από τις σοσιαλιστικές ιδέες στη μικρή κοινωνία της Λεμεσού στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Στην ίδια πόλη παρουσιάζεται και ο πρώτος πυρήνας κομμουνιστών: Λεωνίδας Στρίγκος, Χριστ. Χριστούληδες, Γιάννης Παπαγγέλου (Λέφκης), Αιμ. Χουρμούζιος, κ.ά. Ήδη από το 1919 ιδρύονται οι πρώτες συντεχνίες και το εργατικό κίνημα κάνει αισθητή την παρουσία του. Η πρώτη σοσιαλιστική εφημερίδα, «Πυρσός», κυκλοφορεί το Δεκέμβριο του 1922 από τον Πάνο Φασουλιού (1894-1965). Η έκδοση το Γενάρη του 1925 της εφημερίδας «Νέος Άνθρωπος» και η ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου τον Αύγουστο του 1926 στη Λεμεσό ολοκλήρωναν την κίνηση των νέων ιδεολογικών αναζητήσεων. Λίγο αργότερα, τον Ιανουάριο του 1930, ιδρύεται στη Λευκωσία η Εθνική Οργάνωση Κύπρου και τον Οκτώβριο του 1931 η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις Κύπρου (ΕΡΕΚ), που εξέφραζαν περισσότερο τις εθνικές διεκδικήσεις.
Δημοτικισμός
Με την είσοδο στον εικοστό αιώνα, το κίνημα του δημοτικισμού αρχίζει να συστηματοποιείται, ενώ παράλληλα θα διευρυνθεί ο πυρήνας των δημοτικιστών. Στα χρόνια του Μεσοπολέμου ο αγώνας για την επικράτηση της δημοτικής θα ενισχυθεί από τους νέους λογοτέχνες.
Μέσα σ' αυτό το κλίμα θα κάνει την εμφάνιση της η γενιά των λογοτεχνών του Μεσοπολέμου με επίκεντρο τη Λεμεσό. Στη διάρκεια του πολέμου ο Γλαύκος Αλιθέρσης δημοσιεύει ποιήματα του, ενώ το Μάιο του 1919 ο Νίκος Νικολαΐδης έρχεται στη Λεμεσό, όπου τυπώνει τα πρώτα του βιβλία. Το 1923, η εφημερίδα «Σάλπιγξ» εγκαινιάζει τη φιλολογική της σελίδα. Με την έκδοση του περιοδικού «Αβγή», το 1924, θα βρουν βήμα έκφρασης οι αναζητήσεις των νέων λογοτεχνών.
Η Λεμεσός συγκεντρώνει τις θετικές προϋποθέσεις για λογοτεχνική κίνηση. Η διάλεξη που έδωσε ο Νίκος Καζαντζάκης το Μάιο του 1926 στο Εργατικό Κέντρο της πόλης, είναι χαρακτηριστική της δεκτικότητας της περιρρέουσας ατμόσφαιρας την εποχή αυτή.
Η κυπριακή ποίηση την περίοδο αυτή δέχεται την άμεση ή έμμεση επίδραση ποιητών όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Κώστας Βάρναλης, ο Άγγελος Σικελιανός, ο Κώστας Καρυωτάκης. Η βαριά σκιά του Παλαμά κυριαρχεί στην ποίηση των χρόνων αυτών και κάτω από την άμεση επίδραση του θα δώσουν τα ποιήματα τους οι περισσότεροι ποιητές.
Περιοδικά
Η εικόνα των λογοτεχνικών κατευθύνσεων διαγράφεται με ευκρίνεια στα λογοτεχνικά περιοδικά του Μεσοπολέμου. Στη Λεμεσό, μια ομάδα νέων, με το βραχύβιο αλλά αξιόλογο λογοτεχνικό περιοδικό «Αβγή» (1924-1925), θα εκφράσει τις νέες αναζητήσεις και θα συμβάλει στην καθιέρωση της δημοτικής. Γύρω από την «Αβγή» θα συσπειρωθούν οι νέοι λογοτέχνες. Το περιοδικό θα εκφράσει ταυτόχρονα και τους νέους ιδεολογικούς προσανατολισμούς. Με το περιοδικό συνεργάστηκαν οι Νίκος Νικολαΐδης, Γλαύκος Αλιθέρσης, Αντώνης Ιντιάνος, Παύλος Κριναίος, Μίλιος Χουρμούζιος, Γιάννης Λέφκης, Χριστόδουλος Χριστοδουλίδης, κ.ά., ενώ η συνεργασία του Γιάννη Ψυχάρη ενισχύει την προσπάθεια. Στη δεκαετία του 1930 κυκλοφόρησαν στη Λευκωσία τα «Κυπριακά Γράμματα» (1934-1937 και 1939-1956) στην έκδοση των οποίων πρωτοστάτησαν ο Αντώνης Ιντιάνος, ο Κώστας Προυσής και ο Νίκος Κρανιδιώτης. Στο περιοδικό, εκτός από τους κάπως παλαιότερους, συνεργάστηκαν με κείμενα τους από τους νεότερους οι Νίκος Βραχίμης, Μάνος Κράλης, Κώστας Μόντης, Παντελής Μηχανικός, κ.ά., ενώ παράλληλα διαμορφώνεται η λογοτεχνική μελέτη και κριτική, στην οποία ξεχωρίζει με το έργο του ο Κώστας Προυσής. Στα 1935 κάνει την εμφάνιση του το λογοτεχνικό περιοδικό «Πάφος» (1935-1947), που εκδίδεται από τους Λοΐζο Φιλίππου και Αντη Περνάρη. Το κέντρο, ωστόσο, της λογοτεχνικής και πνευματικής ζωής θα είναι στο εξής η Λευκωσία.
«ΣΗΜΕΡΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΑ ΠΩΣ ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΧΑΝ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΛΙΕΣ ΣΑΝ ΟΛΕΣ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΑΝ ΤΟ ΕΥΤΥΧΕΣ ΓΕΓΟΝΟΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΜΕΡΑ. ΜΗΠΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΟΣ ΜΗΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΑΜΟΥΣ; ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΔΩ ΔΕΝ ΒΓΑΙΝΟΥΝ ΕΞΩ ΤΙΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ, ΑΛΛΑ ΤΙΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΤΟΝ ΑΕΡΑ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΛΑΥΝΟΥΝ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΣΠΙΤΙΩΝ. ΕΧΟΥΝ ΚΟΙΝΟΤΥΠΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΑ 'ΛΕΓΑ ΟΤΙ ΔΙΚΑΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΦΡΟΔΙΤΗ» (ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΜΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ J.P FOSCOLO, ΠΟΥ ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ. ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ «CYPRUS 1878, THE JOURNAL OF SIR GARNET WOLSELEY»).
Στα χρόνια του Μεσοπολέμου θα εκδοθεί και το λαμπρό επιστημονικό περιοδικό «Κυπριακά Χρονικά» (Λάρνακα 1923-1937). Στην εκδοτική ομάδα του συμμετείχαν ο Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς, ο Ιωάννης Συκουτρής, που από το 1922 δίδασκε στο Παγκύπριο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακος, ο Νεοκλής Κυριαζής, κ.ά.
Ο Θ. Ν. ΤΟΥΦΕΞΗΣ, ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΥΣ ΚΥΠΡΙΟΥΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΥΣ, ΑΠΑΘΑΝΑΤΙΣΕ ΤΗ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ - ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ, ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ.
Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού κυκλοφόρησε στα τέλη του 1937 και έκλεινε τις σελίδες του με μια νεκρολογία για το Νικόδημο Μυλωνά από το Ν. Κυριαζή. Με την ίδρυση της Εταιρίας Κυπριακών Σπουδών η επιστημονική προσπάθεια των «Κυπριακών Χρονικών» θα συνεχιστεί με την ετήσια έκδοση, από το 1937, του δελτίου «Κυπριακοί Σπουδαί». Την εποχή αυτή εμφανίζεται ο Κυριάκος Χατζηιωάννου, χαλκέντερος ερευνητής, ο οποίος συνέβαλε με το επιστημονικό του έργο στην προώθηση των κυπρολογικών σπουδών. Από τα κριτικά κείμενα του για την κυπριακή λογοτεχνία αναφέρουμε το διεισδυτικό δοκίμιο «Η Μεσαιωνική και δημώδης Κυπριακή ποίησις» (1938).
Η γενιά των Κυπρίων λογοτεχνών του Μεσοπολέμου, με γλωσσικό όργανο την πανελλήνια κοινή, παρακολουθεί, στις καλύτερες περιπτώσεις, τα λογοτεχνικά ρεύματα του μητροπολιτικού κέντρου με άμεσες επιδράσεις στο έργο τους. «Ομως, το έμπειρο μάτι», όπως παρατηρεί ο Κ. Προυσής «μπορεί να ξεχωρίσει το κυπριακό υπόστρωμα, τόσο στην ψυχική τους διάθεση όσο και στη μορφή».
from ανεμουριον https://ift.tt/3h3MZRU
via IFTTT