Γράφει ο ΞΕΝΟΦΩΝΤΑΣ ΚΟΧΙΛΑΣ
Για πολλούς, κάποιους μεγάλους σε ηλικία, η Ικαρία είναι γνωστή κυρίως σαν τόπος εξορίας και αυτό ως ένα βαθμό είναι σωστό, ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο πόλεμο. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια η Ικαρία ήταν σχεδόν το μοναδικό νησί που δεν είχε φυσικά λιμάνια και αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός της σχετικής απομόνωσης των κατοίκων της για 2 εκατονταετίες, την καθιστούσε τόπο κατάλληλο για εξορία, από όπου δύσκολα κανείς μπορούσε να ξεφύγει. Έτσι δημιουργήθηκε ο θρύλος ότι πάντοτε υπήρξε κατάλληλη για τους αποδιωγμένους, τους ανεπιθύμητους. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ποτέ δεν υπήρξε μόνο έδαφος για εξόριστους.
 |
| ΡΑΧΕΣ 1947. ΟΜΑΔΑ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΡΑΒΔΙ Ο ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ. ΠΑΡΟΙΜΙΩΔΗΣ ΗΤΑΝ Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΤΩΝ ΙΚΑΡΙΩΤΩΝ ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΕΞΟΡΙΣΤΟΥΣ. «ΘΥΜΟΥΜΑΙ ΠΕΡΣΙ ΠΟΥΜΑΣΤΑΝ ΣΤΟ ΑΛΛΟ ΧΩΡΙΟ, ΤΟ ΜΑΥΡΟΤΟ. ΓΗ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΟΥΤΕ ΚΕΙΝΟ... ΛΙΓΗ ΑΛΕΣΜΕΝΗ ΠΕΤΡΑ ΟΠΟΥ ΦΥΤΕΥΑΝΕ ΔΕΚΑ ΜΑΡΟΥΛΙΑ ΚΑΙ ΠΕΝΤΕ ΚΡΕΜΜΥΔΙΑ. ΜΑ ΚΑΝΕΝΑΣ ΤΟΥΣ ΔΕΝ ΤΑ ΓΕΥΤΗΚΕ. ΟΛΑ ΤΑ ΤΑΙΖΑΝ Σ' ΕΜΑΣ. ΤΑ ΠΕΤΟΥΣΑΝ ΚΡΥΦΑ ΤΙΣ ΝΥΧΤΕΣ ΑΠ' ΤΑ ΜΕΣΟΤΟΙΧΑ. ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΜΑΣ ΕΣΤΕΙΛΑΝ ΑΓΓΑΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ. ΤΑ ΠΕΖΟΥΛΙΑ ΑΠ' ΟΠΟΥ ΠΕΡΝΟΥΣΑΜΕ ΗΤΑΝ ΣΤΡΩΜΕΝΑ ΜΕ ΦΡΕΚΟΚΟΜΜΕΝΑ ΣΥΚΑ. ΤΟΧΑΝ ΑΦΗΣΜΕΝΑ ΣΤΙΒΙΤΣΕΣ ΣΤΙΒΙΤΣΕΣ ΑΠΑΝΩ ΣΤΑ ΣΥΚΟΦΥΛΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΤΑ ΒΡΟΥΜΕ ΓΥΡΝΩΝΤΑΣ ΑΠ' ΤΗ ΣΚΛΗΡΗ ΔΟΥΛΙΑ. ΑΛΛΑ ΤΙ ΝΑ ΠΡΩΤΟΘΥΜΗΘΩ; ΤΟ ΓΑΛΑ... ΤΟ ΚΑΘΕ ΣΠΙΤΙ ΕΙΧΕ ΑΠΟ ΜΙΑ ΚΑΤΣΙΚΙΤΣΑ ΚΙ ΕΝΑ ΣΩΡΟ ΠΑΙΔΙΑ. ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΥΤΟ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΜΕ ΕΜΕΙΣ ΧΑΣΑΝΕ ΤΟ ΓΑΛΑ ΤΟΥΣ. ΜΑΣ ΤΟΔΙΝΑΝ ΜΕ ΧΙΛΙΕΣ ΠΟΝΗΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΡΩΣΤΟΥΣ ΜΑΣ» ΓΡΑΦΕΙ Ο ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ, ΠΟΥ ΠΕΡΑΣΕ ΕΝΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ ΚΙ ΑΥΤΟΣ ΣΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ. |
Στα αρχαία χρόνια δεν μαρτυρείται κάτι τέτοιο. Κατέφευγαν βέβαια στην Ικαρία ή στέλνονταν εκεί αποσυνάγωγοι από την αρχαία Αττική, λόγω της στενής συνάφειας της Ικαρίας - Οινόης με τον ομώνυμο Δήμο της Αρχαίας Αττικής που αναπτύχθηκε μέσω της κοινής λατρείας του Διόνυσου - Οίνου- είτε γιατί από την Ικαρία μετανάστευσαν στην Αττική είτε συνέβη το αντίστροφο την εποχή της καθόδου των Δωριέων. Σημειώνουμε ωστόσο ότι οι αποσυνάγωγοι κατέφευγαν και σε άλλες ιωνικές περιοχές.
 |
| ΔΑΦΝΗ 1948. Ο ΔΙΑΣΗΜΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣΥΝΘΕΤΗΣ ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΜΕ ΣΥΝΕΞΟΡΙΣΤΟ ΤΟΥ. Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΦΟΥΝΤΩΝΕΙ ΚΑΙ ΚΑΙΕΙ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ. |
Στα δύσκολα χρόνια της πρώιμης ρωμαιοκρατίας, όταν ο πληθυσμός του νησιού αραίωσε, η Ικαρία αποτέλεσε τόπο αποστολής εξόριστων από Σάμο, Λέρο και παράλιες πόλεις της Ιωνίας. Οι περισσότεροι όμως που κατέφυγαν εδώ ήλθαν εκούσια και πύκνωσαν τον εδραίο πληθυσμό, με τον οποίο συνδέονταν στενά με τα κοινά ιωνικά στοιχεία. Στη μέση και την ύστερη Βυζαντινή εποχή, η Ικαρία φαίνεται ότι κρίθηκε πράγματι κατάλληλη για τόπο εγκατάστασης των ανεπιθύμητων μελών αρχοντικών οικογενειών, κυρίως αυτών που έχαναν τοπικές ή υψηλότερου βαθμού εξουσίες. Στην περίοδο αυτή ανάγεται κυρίως η δημιουργία της παράδοσης του μύθου της Ικαρίας ως τόπου υψηλόβαθμων, πριγκιπικών εξόριστων. Οι συχνές εναλλαγές στην εξουσία του Βυζαντίου των διάφορων δυναστειών καθώς και πολλές ενδοδυναστικές έριδες συνήθως δεν οδηγούσαν σε εξόντωση των ηττημένων αλλά στο ηπιότερο μέτρο της απομάκρυνσης τους από τα κέντρα εξουσίας και τον περιορισμό τους σε τόπους ασφαλείας. Τέτοιος τόπος ήταν όντως η Ικαρία. Δεν υπάρχουν όμως ακριβή στοιχεία χρονικού και αριθμητικού προσδιορισμού των «υψηλών» αυτών εξόριστων, από τους οποίους αρκετοί διέμεναν στο κέντρο του νησιού, την Οινόη, που στα Βυζαντινά χρόνια συνήθως ονομάζεται Δολίχη (παλιό όνομα της Ικαρίας). Παράλληλα, αρκετοί από αυτούς προωθούνταν και σε άλλες περιοχές, όπως στην κοντινή της Δολίχης, Μεσαριά και στα νοτιοανατολικά παράλια, που άλλωστε «έβλεπαν» προς τη Μικρά Ασία.
 |
| ΟΜΑΔΑ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΕΤΟΙΜΑΖΕΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΣΥΣΣΙΤΙΟ. ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ, ΣΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ ΟΔΗΓΗΘΗΚΕ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΜΠΟΔΙΣΤΕΙ Η ΠΙΘΑΝΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ. ΓΙΑ ΤΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΙΠΟΥ, ΟΙ ΕΞΟΡΙΣΤΟΙ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΗΣΑΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ. |
Οι εξόριστοι αυτής της περιόδου αναπτύσσουν στενές σχέσεις με τους κατοίκους, ακόμη και οικογενειακούς δεσμούς και εγκαθίστανται μόνιμα. Το γεγονός αυτό φαίνεται πως το εκμεταλλεύτηκαν οι Ικάριοι, διογκώνοντας την έκταση και τη σημασία του για να το χρησιμοποιήσουν ενάντια στους Βενετούς και Γενουάτες ημικυρίαρχους από το 1204 μέχρι και τη φυγή τους στο τέλος του 15ου αιώνα. «Εμείς είμαστε απόγονοι Βυζαντινών πριγκίπων, ενώ αυτοί απλοί πειρατές...» και η παράδοση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα... Στην περίοδο της πειρατείας (1500-1700) η Ικαρία δίνει την εντύπωση της ερήμωσης, όταν οι κάτοικοι απομακρύνονται από τα παράλια και καταφεύγουν σε απρόσιτες πλαγιές (την εποχή της άνθισης της Λαγκάδας, στα βορειοδυτικά), ζητώντας σε συνθήκες, φαινομενικής τουλάχιστον, ένδειας. Τώρα παρουσιάζεται άλλη πηγή μεμονωμένων εξόριστων. Από άλλα νησιά ή και από την ηπειρωτική Ελλάδα όσοι κρίνονται από τα τοπικά συμβούλια ανεπιθύμητοι, εξορίζονται ή απομακρύνονται εθελούσια και φαίνεται ότι πολλοί κατέφυγαν και στη Νικαριά, όπου γρήγορα αναμίχθηκαν με τους λιγοστούς, φαινομενικά, κατοίκους, όπως μαρτυρούν οικογενειακές παραδόσεις και επώνυμα.
Από το Μεσοπόλεμο
Και ερχόμαστε στον 20ό αιώνα με τους εξόριστους του Μεταξά πριν από τον πόλεμο και τους πολλούς του Εμφυλίου πολέμου. Ο Μεταξάς εξόρισε όλους σχεδόν τους πολιτικούς του αντιπάλους, κυρίως σε διάφορα νησιά και αρκετούς στην Ικαρία, π.χ. τον αρχηγό του αγροτικού κόμματος Μυλωνά. Και πάλι αναπτύχθηκαν στενές ακόμη και οικογενειακές σχέσεις με τους κατοίκους καίτοι, σε σχέση με άλλα νησιά, αυτοί οι πολιτικοί εξόριστοι ήταν λιγοστοί.
 |
| ΟΜΑΔΑ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΕΤΟΙΜΑΖΕΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΣΥΣΣΙΤΙΟ. ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ, ΣΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ ΟΔΗΓΗΘΗΚΕ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΜΠΟΔΙΣΤΕΙ Η ΠΙΘΑΝΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ. ΓΙΑ ΤΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΙΠΟΥ, ΟΙ ΕΞΟΡΙΣΤΟΙ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΗΣΑΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ. |
Οταν όμως ξεκίνησε ο εμφύλιος σπαραγμός, λιγοστοί το 1946, μέγας αριθμός το 1947, ίσως το άνθος των δημοκρατικών Ελλήνων, όσοι για διάφορους λόγους δεν «ανέβηκαν» στα βουνά και ακριβώς για να εμποδιστούν να βοηθήσουν «τους συμμορίτες» οδηγήθηκαν στην Ικαρία, το «κόκκινο νησί», το αλίμενο ακόμη. Για 3 χρόνια περίπου ήσαν σχεδόν περισσότεροι οι εξόριστοι από τους κατοίκους. Χιλιάδες. Και αντί να δημιουργηθούν προβλήματα, έλαμψε η ανθρωπιά, η αγάπη. Ανεξάρτητα από πολιτικές ιδεολογίες, ακόμη και «δεξιοί» άνοιξαν τα σπίτια τους και τις αγκαλιές τους στους εξόριστους. Κι εκείνοι, έκπληκτοι ανταποκρίθηκαν «μ' ένα σφιγμένο χαμόγελο γλυκό και πικρό μαζί. Μέσα στην ερημιά της Αθήνας, η μοσχοβολιά της καριώτικης πίτας μαζί με τις στιγμές που ζούσαμε μαζί είναι μια θύμιση μαγική» γράφει ένας από τους τότε εξόριστους. Η χούντα στην επάρατη επταετία δεν έστειλε εξόριστους στην Ικαρία. Ελπίζουμε να σταμάτησε το κακό για πάντα πια.
ΙΚΑΡΙΑ 7 ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΑΘΗΝΑ 1998
from ανεμουριον https://ift.tt/3d2YPdI
via IFTTT