Στις «απολήξεις» των βουνών Καλιακούδα και Χελιδόνα «που στο στενότερο σημείο τους φαίνονται να ενώνονται», είναι κτισμένο, στον πιο βαθύ κι απότομο τόπο, το Μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας, «περικυκλωμένο θαυμάσια από βράχους και φωλιασμένο σε μια φοβερή κι απάτητη σπηλιά». Το καθολικό της βρίσκεται μέσα σ' αυτή τη σπηλιά. Δεν είναι μεγάλο, αλλά με τον τρούλο, το τέμπλο, τα προσκυνητάρια, τους πολυελαίους και τις εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες του προκαλεί τον θαυμασμό, κατανύσσει την ψυχή και αβίαστα την οδηγεί σε μία εκ βαθέων επικοινωνία της με τον Θεό και την Υπεραγία Θεοτόκο, στη μνήμη της Κοιμήσεως της οποίας είναι αφιερωμένος ο ναός. Στο βάθος της σπηλιάς, αριστερά από το καθολικό, υπάρχει το παρεκκλήσιο της Προυσιώτισσας, με τα όμορφα διακοσμημένο τέμπλο, όπου φυλάσσεται η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας. Τρία «ακοίμητα» κανδήλια μπροστά της σκορπίζουν τριγύρω το «ιλαρόν φως». Πρόκειται για μία από τις εικόνες που ζωγράφισε ο ιερός ευαγγελιστής Λουκάς, καθώς αναφέρει η παράδοση. Ήρθε δε εδώ, τον καιρό που ο αυτοκράτορας Θεόφιλος αντιμαχόταν τις ιερές εικόνες και την τιμητική προσκύνησή τους, φερμένη κατά θαυμαστό τρόπο από την Προύσα, γι' αυτό και Προυσιώτισσα αποκαλείται. Το 829, όταν η διαταγή του Θεόφιλου για καταστροφή των εικόνων έφθασε και στην Προύσα, κάποιος νέος, γόνος αρχοντικής οικογένειας, πήρε τη θαυματουργό εικόνα από το ναό της πόλεως κι έφυγε για τα μέρη της Ελλάδος. Φθάνοντας στην Καλλίπολη, «έχασε» την εικόνα, με τρόπο ανεξήγητο. Μη θέλοντας ο νέος να επιστρέψει στην Προύσα, ήρθε και κατοίκησε στην περιοχή των Νέων Πατρών (τη σημερινή Υπάτη), όπου έκτισε ναό της Αγίας Σοφίας, «για να παρηγορηθεί στην ξενιτιά του». Η Παναγία, όμως, λίγα χρόνια μετά, αποκάλυψε με τρόπο θαυμαστό πού αναπαυόταν η χαριτόβρυτος εικόνα της; Ένα βοσκόπουλο μια νύχτα, φυλάγοντας τα γίδια του πατέρα του, άκουσε γλυκούς ύμνους να βγαίνουν από το βάθος της σπηλιάς κι είδε μια φωτεινή στήλη που ξεκινούσε απ' το ίδιο σημείο κι έφτανε ψηλά προς τον ουρανό. Φοβισμένο το ανάφερε στον πατέρα του κι εκείνος - διαπιστώνοντάς το το είπε σε άλλους χωριανούς, οι οποίοι, ερευνώντας, βρήκαν μέσα στη σπηλιά την εικόνα.
Την τοποθέτησαν σε κατάλληλο σημείο, της άναβαν κεριά και καντήλι και την προσκυνούσαν με ευλάβεια. (Από τη φωτεινή στήλη που έκανε φανερό το σημείο όπου βρισκόταν η εικόνα, η Μονή ονομάζεται και Πυρσού, εκτός από Προυσού). Το θαυμαστό γεγονός, όπως ήταν φυσικό, διαδόθηκε στην ευρύτερη περιοχή. Έφθασε η είδηση και στ' αυτιά του νέου στη Νέα Πάτρα (Υπάτη), ο οποίος έσπευσε στο σημείο της ευρέσεως. Αναγνώρισε την εικόνα του, φιλοδώρησε τους βοσκούς και την πήρε μαζί του, με σκοπό να επιστρέφει στη Νέα Πάτρα. Καθώς με τη συνοδεία του έφθασε σε κάποιο ύψωμα του δρόμου (όπου τώρα υπάρχουν ερείπια παρεκκλησίου), κάθισαν να ξεκουραστούν, αφήνοντας την εικόνα μέσα στο ναΰδριο.
Όταν σηκώθηκαν, διαπίστωσαν ότι η εικόνα είχε εξαφανισθεί. Νόμισαν ότι με τρόπο την είχαν πάρει οι βοσκοί, μη θέλοντας να στερηθούν τη χάρη της. Επιστρέφοντας ο νέος άρχοντας για να την ξαναφέρει, άκουσε ουράνια φωνή να του λέει: «...Εγώ αναπαύομαι καλύτερα ανάμεσα στους στενούς και άγριους αυτούς τόπους, με ανθρώπους χωρικούς και βοσκούς, παρά με πολιτικούς αιρεσιάρχες. Αν θέλεις να μείνεις μαζί μου, έλα εκεί που με βρήκες...». Ο νέος ελευθέρωσε τους υπηρέτες του, εγκατέλειψε τα εγκόσμια και με έναν απ' αυτούς που τον ακολούθησε οικειοθελώς, γύρισε στη σπηλιά όπου βρήκε την εικόνα της Θεοτόκου κι έμεινε για πάντα εκεί. Έγινε μοναχός, μαζί με τον ακόλουθό του, Διονύσιος πλέον αυτός, Τιμόθεος ο άλλος. Έκτισαν κελιά και το ναΰδριο στη σπηλιά. Κι οι χριστιανοί της περιοχής, κι από μακρινότερες αποστάσεις, έρχονταν ταπεινοί προσκυνητές και ικέτες της χάριτος της Παναγίας. Η χιλιόχρονη και πλέον ιστορία της Μονής έχει πολλές πτυχές. Ημέρες δόξας και ταπείνωσης, αίγλης και καταστροφών, μεγαλείου και σιωπής, ελευθερίας και δουλείας στον αλλόπιστο δυνάστη. Επίκεντρο το καθολικό, κτίσμα του 1754, ανακαινισμένο στα 1587 και 1754, με την κρύπτη της θαυματουργού εικόνας. Ρυθμού σταυροειδούς με τρούλο, είναι ιστορημένο «δια χειρών» των Ευρυτάνων αγιογράφων Γεωργίου Αναγνώστου και Γεωργίου Γεωργίου. Κυριαρχούν στη θεματολογία τους οι 24 Οίκοι του Ακάθιστου Ύμνου. Το παρεκκλήσι της Ευρέσεως ιστορήθηκε σε δύο περιόδους: Τον 13ο-14ο αιώνα και τον 16ο.
Η θαυματουργός εικόνα είναι καλυμμένη με ασημένια εσθήτα, ευλαβή αφιέρωση του μεγάλου ήρωος Γεωργίου Καραϊσκάκη, από ευγνωμοσύνη για την ίασή του. Φέρει την επιγραφή: «Δι' εξόδων του γενναιοτάτου Στρατηγού Γ. Καραϊσκάκη, έργο Γ. Καρανίκα (1824)». Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού είναι έργο του 1810. Η εθνική προσφορά της Μονής υπήρξε σημαντική, τόσο στην περίοδο της μακράς δουλείας, όσο και στα νεότερα χρόνια. Εκεί λειτούργησε η Σχολή των Γραμμάτων της Ρούμελης. Την Προυσιώτισσα είχαν ορμητήριο και καταφυγή οι αγωνιστές του 1821 και οι αντιστασιακοί κατά των Γερμανών, που την πυρπόλησαν για το λόγο αυτό το 1944. Όμως δεν άργησε να αναλάβει και πάλι, για να αποκτήσει πανελλήνιας εμβέλειας προσκυνηματικό χαρακτήρα. Τα τελευταία χρόνια, και μάλιστα επί ημερών του ηγουμένου αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Δρόσου, γνώρισε γενική άνοδο και εξελίχθηκε σε προσκυνηματικό κέντρο των Αιτωλοακαρνάνων και των Ευρυτάνων. Εκτός από τη χάρη της Παναγίας έχει και πολλά άλλα στοιχεία, τα οποία προσελκύουν τους επισκέπτες και τους προσκυνητές: Τα πλούσια σε παλαιό χειρόγραφα, κώδικες, άμφια, εικόνες, ευαγγέλια, σταυρούς, παλαίτυπα βιβλία Κειμηλιοφυλάκιο και Βιβλιοθήκη. Το αγίασμα της Παναγίας. Οι τριώροφοι και περιποιημένοι ξενώνες. Τα τίμια λείψανα των Αγίων: Κλήμεντος, επισκόπου Αγκύρας, Ιωάννου του Ελεήμονος, Ελένης, Τεσσαράκοντα, Αβερκίου, επισκόπου Ιεραπόλεως, Χαραλάμπους, Προκοπίου, Τρύφωνος, Γερασίμου του εκ Μεγάλου Χωρίου Ευρυτανίας και η κάρα με αρκετά οστά του αγίου Ιωάννου, νεομάρτυρος και θαυματουργού, του εκ Κονίτσης, που μαρτύρησε στο Αγρίνιο το 1814 και του οποίου η μνήμη τιμάται ιδιαίτερα στη Μονή και την περιοχή. Στην Παναγία την Προυσιώτισσα λειτουργούν: Μουσείο (θρησκευτικό ιστορικό), έκθεση ειδών ευλαβείας, ξενώνες.
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Π. ΛΕΚΚΟΣ
ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ
ΑΘΗΝΑ
1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2Q46AHe
via IFTTT