«ΤΟΤΕΣ ΗΡΘΕ Ο ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ. ΣΚΟΥΦΙ, ΚΟΝΤΟΡΑΣΟ, ΠΕΤΣΙΝΗ ΖΩΝΗ/ ΚΙ ΕΠΙΑΣΕ ΝΑ ΠΛΟΥΜΙΖΕΙ ΤΗΝ ΚΟΛΟΚΑ.Ι ΑΡΧΙΣΕ ΑΠ' ΤΟ ΛΑΙΜΟ: ΦΟΙΝΙΚΙΕΣ, ΛΕΠΙΑ ΚΑΙ ΔΑΚΤΥΛΙΔΙΑ». ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ «ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ». ΟΙ ΞΕΡΕΣ ΚΟΛΟΚΥΘΕΣ, ΤΑ «ΚΟΛΟΤΖΙΑ», ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΕΙΔΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΗ. Η ΠΛΟΥΣΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ, ΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΜΑΧΑΙΡΑΚΙ, ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΔΙΑΔΕΔΟΜΕΝΗ ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ.
Η λαϊκή τέχνη της Κύπρου, όπως τη γνωρίζουμε από τις γραπτές πηγές και τα ίδια τα έργα που έχουν διασωθεί στις διάφορες συλλογές, είναι η τέχνη που άνθησε κυρίως τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Αποτελεί, ωστόσο, συνέχεια της προηγούμενης περιόδου και είναι η πιο σημαντική καλλιτεχνική έκφραση που διαμορφώθηκε στο νησί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, παράλληλα με την εκκλησιαστική βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη. Σε αντιδιαστολή με την επώνυμη προσωπική τέχνη, είναι η ομαδική καλλιτεχνική έκφραση του λαού, που δημιουργεί μέσα από λειτουργικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Οι παραδοσιακές τεχνικές και μορφές που επιβιώνουν στα αντικείμενα της λαϊκής τέχνης της Κύπρου δείχνουν την αδιάσπαστη συνέχεια από την αρχαιότητα έως σήμερα. Το 1878, αρχή της αγγλικής διακυβέρνησης στο νησί, ήταν μια κρίσιμη τομή, μια που διοχετεύτηκαν στην Κύπρο βιομηχανικά προϊόντα εκτοπίζοντας τα ντόπια χειροποίητα. Η παρακμή της λαϊκής τέχνης ήταν αποτέλεσμα του εκσυγχρονισμού των πόλεων και της κυπριακής υπαίθρου. Η τουρκική εισβολή, το καλοκαίρι του 1974, έδωσε το τελειωτικό πλήγμα καταστρέφοντας έργα λαϊκής τέχνης ανυπολόγιστης αξίας. Τα πιο σημαντικά κέντρα λαϊκών τεχνών είναι σήμερα κατεχόμενα. ανάμεσα τους η πόλη της Αμμοχώστου και οι περιοχές Καρπασία και Μεσαορία της ευρύτερης επαρχίας της. Η υφαντική, το κέντημα, η αγγειοπλαστική, η ξυλοτεχνία, η λαϊκή φορεσιά και η λαϊκή ζωγραφική έχουν να επιδείξουν αριστουργήματα, αρκετά από τα οποία κατάφεραν να διασωθούν και εκτίθενται πλέον στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών, στο παλιά Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, στη Λευκωσία.
ΥΦΑΝΤΙΚΗ
Η τέχνη της υφαντικής άνθησε στην Κύπρο από την αρχαιότητα ακόμα, μια που υπήρχε πάντα αφθονία υφαντικών υλών. Οι συνθήκες που ευνόησαν τη μεγάλη ακμή της υφαντουργίας ήταν: οι Σταυροφορίες, μέσω των οποίων επετεύχθη η επαφή της Δύσης με τα εξωτικά προϊόντα και η προσιτή θέση της Κύπρου στους εμπόρους της Δύσης, αρκετοί από τους οποίους εγκαταστάθηκαν στην Αμμόχωστο, όπου λειτουργούσαν εργαστήρια υφαντικής και βασιλικά βαφεία.
ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΟ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΣΤΟ ΤΟΙΧΟΜΑΡΜΑΡΟ. 116X74 ΕΚ. ΑΚΑΝΘΟΥ, 19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ. ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ. ΕΝΩ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΑ ΛΑΪΚΑ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΧΡΩΜΑ, ΣΤΗΝ ΑΚΑΝΘΟΥ, ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΝΗ, ΕΙΝΑΙ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΕΝΑ ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΟ, ΘΑΛΑΣΣΙ, ΠΡΑΣΙΝΟ, ΚΙΤΡΙΝΟ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΟΤΥΠΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΙΚΗ.
Στη Μεσαορία επικρατούν τα ζωηρόχρωμα βαμβακερά και μάλλινα ριγωτά και καρό. Στη χερσόνησο της Καρπασίας τα χρώματα είναι ακόμη πιο έντονα και επικρατούν τα πορφυρά κόκκινα. Είναι κυρίως σεντόνια και τραπεζομάντιλα και διακρίνονται σε «κότσινα» και «μαυρούδκια». Το κόκκινο χρώμα που βγαίνει από το φυτό ριζάρι, στην Καρπασία, χρησιμοποιούνταν στη βαφή των υφαντών.
ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ
Η αγγειοπλαστική είναι από τους πιο αντιπροσωπευτικούς κλάδους της κυπριακής τέχνης από την Προϊστορική εποχή. Η αγγειοπλαστική του Βαρωσιού έχει να επιδείξει αγγεία νερού με λεπτά τοιχώματα διαφόρων μεγεθών, από άσπρο πηλό χωρίς αλοιφή. Οι "βάττες», τα «λα(γ)ήνια» και οι «κούζες» του Βαρωσιού κυκλοφορούσαν όχι μόνο στον κάμπο της Μεσαορίας και την Καρπασία αλλά και σε ολόκληρη την Κύπρο.
«ΤΣΕΣΤΟΙ» ΠΑΝΕΡΙΑ ΑΠΟ ΣΤΕΛΕΧΗ ΣΙΤΑΡΙΟΥ ΜΕ ΥΦΑΣΜΑΤΙΝΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ. ΜΕΣΑΟΡΙΑ, 19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ. ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΣΙΤΑΡΙΟΥ, ΟΙ «ΠΟΚΑΛΑΜΕΣ», ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΛΕΞΙΜΟ ΤΩΝ ΠΑΝΕΡΙΩΝ, ΠΟΥ ΔΙΑΚΟΣΜΟΥΣΑΝ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΛΕΥΚΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ.
Στην πάλη υπήρχαν πολλά εργαστήρια, τα «κουζάρικα», με σωρούς από αγγεία για να προσελκύουν τους αγοραστές. Τα ανθρωπόμορφα διακοσμητικά αγγεία, οι «κουκκουμάρες» με ανάγλυφα φίδια, ζώα και φυτά πάνω τους είναι επίσης χαρακτηριστικά. Οι μορφές γίνονταν με ξύλινα καλούπια και η διακόσμηση ήταν επιπρόσθετη με το χέρι.
ΞΥΛΟΤΕΧΝΙΑ
Στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου στη Λευκωσία φυλάσσονται σπάνια λαϊκά ξυλόγλυπτα από την Ακάνθου. Τα πιο συνήθη είναι κασέλες, τα "σεντούτζια», ράφια, ερμαράκια τοίχου, ερμάρια, καρέκλες και κρεβάτια καμωμένα συνήθως από τοπικά ξύλο κυπαρισσιού ή καρυδιάς. Τα ξυλόγλυπτα της Ακάνθους έχουν μιαν ιδιαιτερότητα σε σχέση με την υπόλοιπη ξυλοτεχνία της Κύπρου. Είναι χρωματισμένα με κόκκινο, θαλασσί, πράσινο και κίτρινο. Τα χαρακτηρίζει η αφέλεια των παραστάσεων, η ποικιλία των μοτίβων και η ζωντάνια των χρωματισμών. Η διακόσμηση παρουσιάζει ποικιλία από γεωμετρικά, φυτικά, αρχιτεκτονικά θέματα, ζώα, πουλιά, ανθρώπινες φιγούρες, συμβολικά θέματα που διανθίζονται με αγγέλους, γοργόνες, μυθικά πουλιά και ζώα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μοτίβα αυτά έχουν μακρά παράδοση. Υπάρχει επίδραση από τα βυζαντινά και αργότερα από τα γοτθικά εκκλησιαστικά θρησκευτικά ξυλόγλυπτα, εμπλουτισμένα με πανελλήνια θέμτα που χαρακτηρίζουν τη λαϊκή μας τέχνη γενικότερα.
ΚΑΛΑΘΟΠΛΑΣΤΙΚΗ
«Τσέστοι» λέγονται τα ζωηρόχρωμα πανέρια, που πλέκονται από στελέχη σιταριού και έχουν πλούσιο γεωμετρικό διάκοσμο με επένδυση από χρωματιστά υφάσματα και διακοσμούσαν τους τοίχους των σπιτιών της Μεσαορίας.
ΛΑΪΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Στη Μεσαορία είνα διαδεδομένη η ζωγραφική σε γυαλί από τις αρχές του αιώνα μας και αποτελεί βασικό στοιχείο της διακόσμησης του μεγάλου "δίχωρου» δωματίου της κατοικίας της περιοχής. Οι ζωγράφοι ήταν άνδρες και γυναίκες και τα θέματα ήταν θρησκευτικά, εθνικά (Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ήρωες του 1821, σκηνές μαχών του 1821), πρόσωπα περασμένα στο λαό από τα λαϊκά αναγνώσματα, όπως ο Μεγαλέξανδρος, λαϊκοί ήρωες, ο Τζιμ Λόντος, ντόπιοι «παλικαράδες», καθώς και οικογενειακές φωτογραφίες, μυθικά ζώα και πουλιά ή διακοσμητικά θέματα. Η ζωγραφική γινόταν με λαδομπογιά στο πίσω μέρος ενός κομματιού γυαλί έτσι που γυρίζοντας το από την καλή πλευρά έβλεπες το σχέδιο χωρίς να χρειάζεται άλλη διαδικασία εκτός από ένα απλό ξύλινο πλαίσιο.
ΜΟΥΕΙΟ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΥΠΡΟΥ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ ΒΑΡΩΣΙΩΤΙΚΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ. «ΚΟΥΚΚΟΥΜΑΡΑ», ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΟ ΑΓΓΕΙΟ ΜΕ ΑΝΑΓΛΥΦΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ. ΒΑΡΩΣΙ - ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ, 19ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ, «...ΝΑ ΠΑΡΩΜΕΝ ΤΟΝ ΔΕΚΑΡΙΣΙΜΟΝ ΑΛΛΑ ΓΝΗΣΙΟΝ ΚΑΘΑΡΟΝ ΜΥΡΩΔΑΤΟΝ ΚΑΦΕ ΜΑΣ ΣΤΟ ΚΑΦΕΝΕΔΑΚΙ ΤΟΥ ΠΑΖΑΡΙΟΥ, ΝΑ ΑΤΕΝΙΣΩΜΕΝ ΕΚΣΤΑΤΙΚΟΙ ΤΑ ΚΟΥ ΖΟΡΙΚΑ ΠΟΥ ΥΨΩΝΑΝ ΤΑ ΚΑΜΙΝΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΥΡΟΥΣ ΚΑΠΝΟΥΣ ΣΑΝ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ, ΚΑΙ ΕΙΧΑΝ ΑΡΑΔΙΑΣΜΕΝΕΣ ΤΕΣ ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΛΟΓΗΣ - ΛΟΓΗΣ ΠΗΛΙΝΑ ΑΓΓΕΙΑ, ΚΟΥΖΕΣ, ΒΑΤΤΕΣ Η ΚΟΥΚΚΟΥ-ΜΑΡΕΣ, ΜΠΟΤΗΔΕΣ Η ΚΑΠΝΙΣΤΗΡΙΑ, ΓΑΣΤΡΕΣ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ Η ΓΑΛΕΥΤΗΡΙΑ...». «ΤΑ ΠΑΛΗΑ ΒΑΡΩΣΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΛΗΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ», Μ. ΚΟΥΜΑ, ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ, 1971.
Πίσω από το γυαλί έβαζαν το σχέδιο και το αντέγραφαν, η απόδοση όμως ήταν αφελής και ελεύθερη και τα χρώματα λαμπερά με έντονο λαϊκό χαρακτήρα. Κυριαρχούν τα χρώματα των υφαντών, των ξυλόγλυπτων και της καλαθολεκτικής της Κύπρου, όπως κόκκινο, μπλε, πορτοκαλί, πράσινο, κίτρινο. Μέσα από το κλίμα των ανώνυμων λαϊκών ζωγράφων ξεπήδησε η "προσωπική» ζωγραφική του γνωστού λαϊκού ζωγράφου της Κύπρου, Μιχαήλ Κκάσιαλου από το χωριό Ασσια στη Μεσαορία. Στην αρχή, μάλιστα, της καριέρας του ζωγράφιζε κι αυτός «γυαλιά» για τα δίχωρα της Μεσαορίας, χωρίς να τα υπογράφει, όπως οι άλλοι ομότεχνοι και ομότεχνες του στην περιοχή. Φορεσιές: Οι κυπριακές φορεσιές, σε σχέση με εκείνες του ευρύτερου ελληνικού χώρου, είναι πιο απλές και παρουσιάζουν σχετική ομοιομορφία εξαιτίας του μικρού χώρου της Κύπρου. Η γυναικεία φορεσιά της Καρπασίας είναι η πιο πλούσια και ιδιότυπη από τις αγροτικές ενδυμασίες. Επικρατεί η «σαγιά» που φοριόταν έως τα μέσα του αιώνα. Η εορταστική και η νυφική φορεσιά ήταν καμωμένη από «Ολατζιά» με πλούσια «απλικέ» κέντημα από χρυσοκλωστή. Τα κοσμήματα ήταν αναπόσπαστο τμήμα της εορταστικής ενδυμασίας: το «μιρμίδι», ο σταυρός, τα περιδέραια, ο «κερτανές», οι «σκαλέττες», τα χρυσά σκουλαρίκια, κ.λπ.
ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΚΥΠΡΟΣ ΤΕΧΝΗ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ
from ανεμουριον https://ift.tt/38wg0Vj
via IFTTT