[Χρονολόγιο Κάρολου Κουν]

Ο Κουν σε νηπιακή ηλικία.

1908 

Ο Κάρολος Κουν γεννήθηκε στην Προύσα από αστούς γονείς. Η μητέρα του ήταν χριστιανή ορθόδοξη και ο πατέρας του χριστιανός, αλλά Γερμανο-πολωνο- εβραίος. Ηταν επιμειξία Ηπείρου, Φαναριού και Ανδρου. Σε πολύ μικρή ηλικία μετακόμισαν την Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος έχει γράψει: «Αν και γεννήθηκα στην Προύσα, την Προύσα δεν τη γνώρισα. Από μικρός βρέθηκα στην Πόλη και εκεί μεγάλωσα. Από κει αρχίζουν οι αναμνήσεις, εκεί δημιουρ-γήθηκαν οι πρώτοι ερεθισμοί, τα πρώτα συναισθήματα, η πρώτη επαφή με την έξω για μένα πραγματικότητα. Μεγάλωσα σαν Ρωμηός, μέσα σ’ ένα ρωμέικο αστικό σπίτι. Πολλοί συγγενείς, πολλές θειάδες και πολλά ξαδέλφια, απ’ της μάνας μου το σόι. Παραδοσιακά έθιμα, κίτρινα κεριά της εκκλησίας φτιαγμένα στο σπίτι, σάκοι με τριαντάφυλλα για το γλυκό της χρονιάς, το πρόσφορο για την καθημερινή λειτουργία, η πιστή σιδερώτρα που έριχνε και τα χαρτιά και ο Αρμένης μάγερας που έφτιαχνε ντολμαδάκια μ’ ερίκι από πάνω. Και μέσα σ’ όλα αυτά μια Πρώσο-Γερμανίδα γκουβερνάντα που μου μάθαινε παραμύθια των αδελφών Γκριμ, με τάιζε, μ’ έλουζε, με κοίμιζε, φρόντιζε τα δυό μου καναρίνια και μ’ έβαζε για τιμωρία, στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, να γράφω εκατό φορές “Ο Θεός να τιμωρήσει την Αγγλία” στα γερμανικά».

Με τους γονείς του στην Πόλη.

Εκτός από τα μαθήματα που διδάσκεται κατ’ οίκον, για ένα μεγάλο διάστημα μένει εσώκλειστος στη Ροβέρτειο Σχολή, «ένα αμερικανικό κολέγιο που ιδρύθηκε από ιεραποστόλους, με αμερικανικά τραγούδια και ψαλμούς, με γήπεδα μπάσκετ και αθλητικά αγωνίσματα». Συμμετέχει στη θεατρική ομάδα της σχολής, αλλά ταυτόχρονα στερείται της μητρικής του γλώσσας. Γνωρίζει, όμως, συνολικά έξι ξένες γλώσσες.

1928 

Αποφοιτά από τη Ροβέρτειο και καθώς οι συμμαθητές και οι συγγενείς του έχουν φύγει για την Ελλάδα, φεύγει κι αυτός για σπουδές στο Παρίσι. Σπουδάζει Αισθητική στη Σορβόννη και σκέφτεται να γραφτεί σε κάποια Δραματική Σχολή. Σε κάποιο καφενείο του Σαν Σελιζέ, ένας ηθοποιός τον προτρέπει αντί να σπουδάσει θέατρο...«Να παρατηρείς τη ζωή, τους ανθρώπους και τη φύση. Κανείς δεν πρόκειται να σου μάθει τίποτα». Ετσι, αποφασίζει να γυρίσει στην Ελλάδα που τον ενδιέφε-ρε πολύ και εκεί να σπουδάσει θέατρο, δηλαδή, να παρατηρεί τη φύση και τους ανθρώπους. Το καλοκαίρι του 1928 φορώντας το άσπρο και ίσως μοναδικό κοστούμι που είχε, το ψαθάκι της εποχής και το μπαστου-νάκι από βελανιδιά στο χέρι, έρχεται στην Αθήνα χωρίς ελληνική υπηκοότητα.

1930 

Επειτα από πολλές περιπέτειες διορίζεται στο Κολλέγιο Αθηνών ως καθηγητής Αγγλικών. Παράλληλα με τη γλώσσα που διδάσκει κάνει και θέατρο. Ανεβάζει παραστάσεις με τους μικρούς μαθητές του με έργα αρχαίας τραγωδίας και κωμωδίας, αλλά και έργα που έγραφε ο ίδιος ή συνέγραφε με τους μαθητές του. Καθώς περνούν τα χρόνια οι παραστάσεις του γίνονται όλο και πιο γνωστές στο αθηναϊκό κοινό, πολλοί πηγαίνουν στο Κολλέγιο για να τις παρακολουθήσουν. 

1932 

«Όρνιθες» του Αριστοφάνη στο Κολλέγιο Αθηνών.

1934-38 

Δημιουργεί το πρώτο θέατρο συνόλου, τη «Λαϊκή Σκηνή» που είναι ημι-επαγγελματική. Την ίδια χρονιά παρουσιάζει την «Ερωφί-λη» του Χορτάτζη σε σκηνογραφία του Γιάννη Τσαρούχη, αλλά και την «Αλκηστη» του Ευριπίδη. Το 1938 στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά η ομάδα διαλύεται γιατί κατηγορείται ότι παίζει «αριστερά έργα» όπως τον «Πλούτο» (1936) του Αριστοφάνη και τον «Κατά φαντασίαν ασθενή» του Μολιέρου. Ο Κουν και οι συνεργάτες του στην πλειοψηφία τους εντάσσονται στο ΕΑΜ. Την πρώτη χρονιά (1934) παρουσιάζεται η «Αλκηστις» του Ευριπίδη και αργότερα ο «Πλούτος» του Αριστοφάνη. Μέσα από αυτές τις παραστάσεις γίνεται κατανοητή η έννοια του «λαϊκού εξπρεσιονισμού». Το 1938 παρουσιάζει επίσης στο Κολλέγιο την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ. 

1939 

Ο Κουν σκηνοθετεί την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη με πρωταγωνίστρια τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Ταυτόχρονα, από το 1939 έως το 1942 συνεργάζεται όχι μόνο με τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, αλλά και με αυτόν της ανταγωνίστριάς της Κατερίνας, παρουσιάζοντας πολλά ξένα αλλά και ελληνικά έργα. 

1940 

Με την κήρυξη του ελληνοϊ-ταλικού πολέμου αποκτά την ελληνική υπηκοότητα. Μέσα στον τρελό ενθουσιασμό εκείνων των ημερών ζητά να καταταγεί ως εθελοντής. Η καταγωγή του δημιουργεί υποψίες και συλλαμβάνεται. Η επέμβαση της Δώρας Στράτου θα είναι σωτήρια, αλλά δεν προλαβαίνει να πάει στρατιώτης αφού το μέτωπο καταρρέει. 

1942 

Ιδρύει το Θεάτρο Τέχνης με τους Δ. Δεβάρη και Γιάννη Τσαρού-χη. Στα χρόνια που έχουν περάσει σκηνοθέτησε με ερασιτέχνες και επαγγελματίες ηθοποιούς δώδεκα ελληνικά έργα (έξι αρχαία, δύο μεσαιωνικά και τέσσερα ελληνικά), όπως και δεκαεννέα ξένα (Σαίξπηρ, Μολιέρο, Γκόγκολ, Ιψεν, Τσέχοφ, Ουάιλντ όπως και δύο μπουλβάρ). Παράλληλα, ιδρύει τη δική του Δραματική Σχολή «με αντικειμενικόν σκοπόν την εξεύρεση νέων ταλέντων διά τον θέατρον...» (Βραδυνή, 10 Ιουλίου 1941). Στις 3 Σεπτεμβρίου αναγγέλλει τα πρώτα έργα, την «Αγριόπαπια» του Ιψεν και το «Σουάνεβιτ» του Αυγούστου Στρίντμπεργκ. 

1942-45 

Το Θέατρο Τέχνης στεγάζεται στο Θέατρο «Αλίκης», ενώ ταυτόχρονα γίνονται παραστάσεις στο θέατρο «Δελφοί» (Καλοκαίρι ’44), στο Παρκ και το Κεντρικό. 

1945- 46 

Συνεργάζεται και πάλι με την Κατερίνα σκηνοθετώντας πέντε έργα. 

1946- 48 

Το Θέατρο Τέχνης παρουσιάζει κυρίως μεγάλους Αμερικανούς συγγραφείς, Λόρκα και Τσέ-χοφ. 

1948 

Μέσα στο καλοκαίρι ανεβάζει τρία έργα με τον θίασο της Κατερίνας. 

1948-50 

Το Θέατρο Τέχνης μην έχοντας ακόμη δική του στέγη δίνει παραστάσεις στο Θέατρο Κοτοπούλη, στο Θέατρο Αλίκης, στο θέατρο «Μακέδο», ενώ ο Κουν σκηνοθετεί στον θίασο Λεμού, αλλά και εκείνον της Κατερίνας. 

1950-53 

Οι οικονομικές δυσχέρειες αναγκάζουν τον Κουν να ανα-στείλει τη δραστηριότητα του Θεάτρου Τέχνης, αλλά συνεργάζεται με το Εθνικό Θέατρο με τον όρο να χρησιμοποιήσει όλους τους συνεργάτες του. Εκεί παρουσιάζονται τα έργα: «Ερρίκος Δ'» του Πιραντέλο, «Ανθρωποι και ποντίκια» του Στάινμπεκ, «Τρεις αδελφές» του Τσέχοφ, «Ονειρο θερινής νύχτας» του Σαίξπηρ, «Ο θείος Βάνιας» του Τσέχοφ. Από το 1952 έως και το ’54 συνεργάζεται και με τους θιάσους Κατερίνας και Διαμαντόπουλου. 

1954 

Το Θέατρο Τέχνης αποκτά τη δική του στέγη, το περίφημο και ιστορικό κυκλικό «Υπόγειο», κάτω από τον κινηματογράφο «Ορφέας». Η εξασφάλιση στέγης θα αποτελέσει και την αφετηρία μεγάλων παραστάσεων, με τις οποίες θα γνωρίσει στο αθηναϊκό κοινό σύγχρονους ξένους συγγραφείς, όπως ο Αλμπι, ο Πίντερ, ο Τένεσι Ουίλιαμς, ο Μίλερ, ο Μπέκετ κ.ά. Ταυτόχρονα, θα εγκαινιάσει ένα ρεπερτόριο με νεοέλληνες συγγραφείς. Η αρχή γίνεται με τα μονόπρακτα «Παιχνίδια στις Αλυκές» και «Μακρυνό λυπητερό τραγούδι» του Δημήτρη Κεχαΐδη (1957), ενώ την επόμενη χρονιά ένας μεγάλος Ελληνας συγγραφέας γεννιέται: Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης με την «Αυλή των Θαυμάτων» (1958) θα εντυπωσιάσουν κοινό και κριτική. 

1959 

Η ατυχής είσοδος του Θεάτρου Τέχνης στο Ηρώδειο με τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη. Η παράσταση δημιουργεί σκάνδαλο και ο τότε υπουργός Προεδρίας Κωνσταντίνος Τσάτσος την απαγορεύει εξ αιτίας των βωμολοχιών. Ωστόσο, το κοινό θα ενθουσιαστεί. Τον Κουν θα υπερασπιστούν όλες οι προοδευτικές δυνάμεις του τόπου. 

1962 

Οι «Ορνιθες» παίζονται στο Παρίσι στο Φεστιβάλ των Εθνών και το Θέατρο Τέχνης αποσπά το πρώτο βραβείο. Η παράσταση θα παιχτεί το 1964, ’65 και ’67 στο Λονδίνο, όπου θα γραφτούν διθύραμβοι στον Τύπο. Αυτή η αναγνώριση θα λειτουργήσει διττά: Το 1967 ο Κουν θα σκηνοθετήσει στο Στράντφορντ, στο Βασιλικό Σαιξπηρικό Θίασο, το έργο του Σαίξ-πηρ «Ρωμαίος και Ιουλιέττα» που θα αποσπάσει τις καλύτερες κριτικές. Δυο χρόνια αργότερα οι Αγγλοι προ-σκαλούν τον Κουν και το Θέατρο Τέχνης να παρουσιάσει και πάλι στο Λονδίνο τη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, αλλά και τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή σε πρώτη παρουσίαση εκεί. Οι κριτικές είναι και πάλι διθυραμβικές. Η ευρωπαϊκή αναγνώριση είναι καθολική. 

1965 

Η ιστορική παράσταση των «Περσών» του Αισχύλου παίζεται σε μετάφραση Π. Μουλά, σκηνοθεσία Κουν, σκηνογραφία Γιάννη Τσαρού-χη και μουσική Γιάννη Χρήστου. Μια παράσταση που θα αναβιώσει πολλές φορές στα επόμενα χρόνια, ακόμη και στη δεκαετία του ’90. 

1966 

Μια ακόμη ιστορική παράσταση: «Οι βάτραχοι» του Αριστοφάνη στο Ηρώδειο. Μετάφραση Κ. Σταματίου, σκηνοθεσία Κουν, σκηνογραφία X. Γεωργάκη, μουσική Γ. Χρήστου. 

Στη διάρκεια της δικτατορίας, που θα επιβληθεί την επόμενη χρονιά, ο Κάρολος Κουν αποφασίζει να μη συμμετέχει στα κρατικά Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Η επιτυχία όμως που έχει τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό (Γερμανία, Ρωσία, Πολωνία) τον υποχρεώνει να δημιουργήσει και καλοκαιρινό στέκι. Ετσι, αρχίζει να λειτουργεί το θέατρο «Αττικόν» στην οδό Κοδριγκτώνος. 

1972 

Εγκαταλείπεται το θερινό θέατρο «Αττικόν» και εγκαινιάζεται το επίσης θερινό «Ατλας» στη γωνία Ιουλιανού και 3ης Σεπτεμβρίου. Πρώτη παράσταση: «Αμέρικα ουρά» του Ζαν Κλοντ Βαν Ιταλι, σε σκηνοθεσία Γ. Λαζάνη. 

1973 

Ο Κάρολος Κουν δημιουργεί ένα ακόμη χειμερινό θέατρο, το «Βε-άκη», στην οδό Στουρνάρη. Εκεί σκηνοθετούν κυρίως οι μαθητές του, Γ. Λαζάνης, Μ. Κουγιουμτζής και Γ. Αρμένης. Παρουσιάζονται νεοελληνικά έργα, αλλά και κάποια του ευρωπαϊκού δραματολογίου. Πρώτη παράσταση: «Το μονοπάτι που πάει βαθιά μέσα στο βορρά» του Εντουαρντ Μποντ, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λαζάνη. Η Σχολή του Θεάτρου Τέχνης τροφοδοτεί με νέα στελέχη και τους δύο θιάσους, αλλά και τους χορούς των αρχαίων τραγωδιών και κωμωδιών που παρουσιάζονται στα φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. 

1975 

Στην πρώτη επέτειο από την πτώση της χούντας το Θέατρο Τέχνης κάνει την πρώτη του εμφάνιση στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου με την ιστορική παράσταση των «Ορνίθων», σε νέα βέβαια διανομή. 

Από την «Ειρήνη» του Αριστοφάνη, που είχε παιχτεί τον Ιούλιο του 1977 στο Ηρώδειο, σε μετάφραση Κώστα Βάρνα-λη, σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, σκηνογραφία Διονυση Φωτόπουλου και μουσική Χρήστου Λεοντή. Ο Γιώργος Λαζάνης δεξιά, στο ρόλο του Τρυγαίου, και στο κέντρο ο Γιώργος Αρμένης ως Ερμής.

Σε πρώτο πλάνο η Μάγια Λυμπεροπούλου και ο Μίμης Κουγιουμτζής στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, που παίχτηκαν στην Επίδαυρο το 1980 σε μετάφραση Θανάση Βαλτινού, σκηνοθεσία Κουν και μουσική Χρήστου Λεοντή.

1985 

Το Θέατρο Τέχνης αποκτά ένα καινούργιο θέατρο στην οδό Φρυνίχου στην Πλάκα και εγκαταλείπει το «Βεάκη». Το αναλαμβάνει ο Γιώρ-γος Λαζάνης. Πρώτη παράσταση: «Θέατρο, θεατρίνοι, θεατές», με αποσπάσματα από έργα που έχουν ήδη παιχτεί. Το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει κυρίως ξένους συγγραφείς. Το καλοκαίρι το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία του Καρόλου Κουν, θα παρουσιάσει την τριλογία του Αισχύλου «Ορέστεια» με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη. Μια παράσταση που θα ξαναδουλευτεί και θα επαναληφθεί δύο χρόνια μετά με διαφορετική διανομή.

«Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη που παρουσιάστηκαν στο αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το 1985 σε σκηνοθεσία Κ. Κουν. Τη μετάφραση είχε κάνει ο Κώστας Ταχτσής, σκηνογραφία ο Διονύσης Φωτόπουλος και μουσική ο Δημ. Μαραγκόπουλος. Στο ρόλο του «Αγάθωνα» πάνω σε καρέκλα, ο Τάκης Παπαματθαίου.

1989 

Ο Κάρολος Κουν υπογράφει την τελευταία του σκηνοθεσία στο έργο «Ο ήχος του όπλου» της Δούλας Αναγνωστάκη που παρουσιάζεται στο «Υπόγειο». Στις 14 Φεβρουάριου εκείνος όμως φεύγει από τη ζωή. Τρεις μέρες αργότερα γίνεται η πρεμιέρα. Η θέση του στην πρώτη σειρά του κεντρικού διαζώματος, εκεί όπου καθόταν και παρακολουθούσε τις πρόβες, μένει κενή. Υπάρχει μόνο ένα κόκκινο τριαντάφυλλο... 

Ο Κ. Κουν με τη Μελίνα Μερκούρη και τη Δέσπω Διαμαντίδου.

Μια εγκάρδια συνάντηση του Καρόλου Κουν με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Είχε υπάρξει μαθητής του στο Κολλέγιο Αθηνών. 

Υπήρξαν πάντοτε στενοί φίλοι. Αλλωστε, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έγινε πρόεδρος της Δημοκρατίας εξέδωσε διάταγμα με το οποίο εξασφάλιζε μόνιμη επιχορήγηση στο Θέατρο Τέχνης. Στη φωτογραφία, από την παράσταση του «Προμηθέα Δεσμώτη», που είχε παιχτεί στο Ηρώδειο.

Από αριστερά Οδυσσέας Ελύτης, Μάνος Χατζιδάκις και Κάρολος Κουν.

Με τον πρώτο του συνεργάτη στη σκηνογραφία Γιάννη Τσαρούχη, αλλά και τον Διονύση Φωτόπουλο, ο οποίος υπέγραψε πολλές από τις μεταγενέστερες δουλειές του δασκάλου. 

ΚΑΡΟΛΟΣ ΚΟΥΝ

7 ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ

ΑΘΗΝΑ

1999

from anemourion https://ift.tt/2RzsVwo
via IFTTT