Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ

ΜΑΙΟΣ ΤΟΥ 1921. Συνοδευόμενος από τον οικογενειακό φίλο και συγγραφέα του λευκώματος La campagne de Macédoine, συνταγματάρχη Fernand Feyler, o Henri Paul επιβιβάζεται στο Μπάρι με κατεύθυνση τον Πειραιά και απώτερη κατάληξη το Μικρασιατικό Μέτωπο. Το ελληνικό διπλωματικό διαβατήριο του Henri του παρέχει την απαραίτητη προστασία και θεωρητικά διευκολύνει τις γραφειοκρατικές δυσκαμψίες, στις οποίες ενδεχομένως να προσέκρουε για να φθάσει στον τελικό προορισμό του.

Γρήγορα στο μέτωπο

Στην αναχώρησή του, ο πατέρας του Fred του δίνει ένα σημειωματάριο με διευθύνσεις, στην Αθήνα και τη Σμύρνη, και σαφείς «οδηγίες πλεύσεως»: «Ο βασικός σου στόχος είναι να φθάσεις γρήγορα στο μέτωπο, να πάρεις μερικά φιλμ Kodak, άξια να δημοσιευθούν στον Τύπο και να αποστείλεις άμεσα τα καρούλια μόλις τραβηχθούν... Εάν χρειαστεί να παραμείνετε στην Αθήνα μια-δυο μέρες... να επισκεφθείς τον Λαγουδάκη, Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών, και ενδεχομένως τον Υπουργό...».
ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΕΥΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1921.

Στην πρώτη σελίδα υποδεικνύει στον Henri με ακρίβεια πως να χειριστεί όσες οικονομικές εκκρεμότητες έχουν προκύψει από το συμβόλαιο που υπέγραψε ο Fred Boissonnas με τον υπουργό Εξωτερικών της κυςέρνησης Βενιζέλου Νικόλαο Πολίτη σχετικά με την έκδοση των λευκωμάτων, και να διαπραγματευθεί την προκαταβολή της δόσης του 1922. «...Στον γυρισμό σου θα μπορέσεις να επιχειρήσεις ένα γύρο επαφών στη Σμύρνη και στην Αθήνα». Οι επαφες αυτές, όπως προκύπτει από το σημειωματάριο, αφορούν την προώθηση σε τραπεζίτες, βιβλιοπώλες και βιομηχάνους των λευκωμάτων, που έχουν ήδη εκδοθεί για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης, τον καθορισμό των τιμών πώλησης και την εξασφάλιση προεγγραφών. 
ΑΡΙΣΤΕΡΑ Ο FERNAND FEYLER, ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ JOURNAL DE GENEVE. ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ Ο JAMES MILLS, ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΤΟΝ ASSOSIATED PRESS, ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΡΙ-ΠΟΛ ΜΠΟΥΑΣΟΝΑ, ΣΤΟ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1921 ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ.

Στον διπλό αυτό σκοπό του ταξιδιού, δηλαδή, των ανταποκρίσεων στον ευρωπαϊκό Τύπο, και της προώθησή των οικογενειακών εκδόσεων, πρέπει να προστεθεί και η απώτερη επιθυμία του πατέρα του Fred να συγκεντρωθεί υλικό για την έκδοση δύο λευκωμάτων για τη Μικρά Ασία και την εκστρατεία στην Ανατολίας. Αυτό τουλάχιστον μπορούμε να υποθέσουμε από την επιστολή που ο Henri απευθύνει στον πατέρα του από το Εσκή Σεχήρ στις 27/28 Σεπτεμβρίου όπου αναφέρει την ενδεχόμενη έκδοση δύο λευκωμάτων για την εκστρατεία στη Μ. Ασία (La campagne d’Anatolie) με κείμενα του Feyler, σύμφωνα με το πρότυπο των λευκωμάτων La campagne de Macédoine. Εξάλλου στο συμβόλαιο προ βλεπόταν και σχετική έκδοση με τίτλο L’ Hellénisme d’ Asie Mineure στην οποία μπορούσε να δημοσιευθεί μέρος των λήψεων. 
ΣΜΥΡΝΗ, ΙΟΥΝΙΟΣ 1921. ΤΟ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΟ «ΛΗΜΝΟΣ».

Ο συνταγματάρχη Feyler, από την πλευρά του, βρισκόταν στο μέτωπο με τη ιδιότητα του ανταποκριτή της εφημερίδας Journal de Genève, ενώ ταυτόχρονα πληρωνόταν από το υπουργείο Εξωτερικών, έναντι σημαντικών χρηματικών ποσών από τα οποία ένα μέρος περιερχόταν στον Henri. Το συμβόλαιο για την εκεί διαμονή και εργασία τους ανανεώθηκε, από τον τότε υπουργό των Εξωτερικών, Γεώργιο Μπαλτατζή, δύο φορές και εξασφάλιζε στον Henri αμοιβή αντίστοιχη με τις ετήσιες απολαβές, ενός καθηγητή σχεδίου στην Ελβετία, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στην αρραβωνιαστικιά του Valentine Baud Bovy.

Στην Αθήνα

Την άνοιξη του 1921 η στάση της Αντάντ είναι πρόσκαιρα ευνοϊκή προς την Ελλάδα, και κυρίως λόγω του επικείμενου κινδύνου μιας ρωσοκεμαλικής προσέγγισή. Ο 27xpovos Henri καταφθάνει στην Αθήνα με την πεποίθηση πως το Μικρασιατικό εγχείρημα θα είναι ένας σύντομος περίπατος, αλλά και μια ευκαιρία για τον ίδιο να μυηθεί στον κόσμο της Ανατολής, ακολουθώντας το παράδειγμα προηγούμενων Ευρωπαίων φωτογράφων και περιηγητών. Στις επιστολές προς την αρραβωνιαστικιά του Valentine Baud Bovy δεν αναφέρεται στην κρίσιμη πολιτική και διπλωματική συγκυρία, είτε «δια τον φόβον της λογοκρισίας» ή ακόμα για να μην την επιβαρύνει. Η αρχή του ταξιδιού θυμίζει τις κρουαζιέρες που ακολουθούν τον γνωστό διάπλου Μπάρι-Μπρίντιζι-Κέρκυρα-Ισθμός της Κορίνθου και τέλος τον Πειραιά, «θαυμάσια κατάληξη του λαμπρού τους ταξιδιού». Στην ομορφιά της ελληνικής ακτογραμμής και του τοπίου, έρχεται να προστεθεί η πνευματική συγκίνηση που νιώθει στο αντίκρισμα της Ακρόπολη «με το χρύσωμα των τελευταίων ωρών της ημέρας». Η γλαφυρότητα των επιστολών του σπάνια συνοδεύεται από αντίστοιχες φωτογραφικές λήψεις. Στην Αθήνα, περιμένοντας το πολυπόθητο ραντεβού με τον υπουργό και τον διευθυντή του γραφείου Τύπου, ο Henri και ο συνταγματάρχη περνούν τις βραδιες στους Weigle, οικογενειακούς φίλους των Boissonnas και στην οικία του Γάλλου προξένου. Την τρίτη ημέρα προγραμματίζουν από νωρίς την καθιερωμένη επίσκεψη στην Ακρόπολη. Ολόγυρά του ορθώνονται «τα χρυσάφια μαρμάρινα τείχη» και ο ίδιος καθηλώνεται μπροστά στο συγκρατημένο πάθος και την αρχαϊκή ομορφιά μιας Kόρης του Μουσείου. Οι γραφειοκρατία δυσκαμψίες της ελληνικής πλευράς καθυστερούν την έκδοση της άδειας για τη μεταβίβασή τους στη Σμύρνη και οι δύο άνδρες χρονοτριβούν στην Αθήνα. Στην ονομαστική γιορτή του βασιλιά βρίσκονται ακόμα στην πρωτεύουσα και παρακολουθούν την παρέλαση μονάδων του στρατού που βηματίζουν στον ρυθμό του εμβατηρίου «Του αετού ο γιος», ενώ το πλήθος χειροκροτεί στο πέρασμα του Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Γούναρη.

Στη Σμύρνη

Τέλος, έπειτα από μια τρομακτική καταιγίδα επί του πλοίου «Ατρόμητοs» καταπλέουν στο λιμάνι της Σμύρνης (5 Ιουνίου 1921)*. Τότε για πρώτη φορά ενεργοποιείται η φωτογραφική μηχανή του Henri που αποτυπώνει τον ήλιο να δύει πίσω από τα αγκυροβολημένα πολεμικά καράβια σε μια παρόμοια λήψη με εκείνη του αδελφού του στο λεύκωμα. Οι δύο άνδρες καταλύουν στο ξενοδοχείο Grand Hotel Kraemer Palace. Η δεκαήμερη διαμονή τους στη Σμύρνη και η απραξία καταβάλουν τον συνταγματάρχη, που επιθυμεί διακαώς να βρεθεί στο μέτωπο και ξεσπάει γράφοντας ακατάπαυστα στη γραφομηχανή του, αδιαφορώντας σταθερά για τις χάρες ras Ανατολής, στις οποίες ο Henri θέλει να τον παρασύρει. Για τον Henri αντίθετα είναι μια μοναδική ευκαιρία να περιηγηθεί το παζάρι και τα αξιοθέατα της πόλης, και να μυηθεί στη τέχνη των χαλιών της Ανατολής. Πριν αναχωρήσουν για την Προύσα θα παρευρεθούν στην άφιξη του βασιλιά στη Σμύρνη. Την ανεξήγητη απουσία φωτογραφικών λήψεων από την υποδοχή του βασιλιά καλύπτει η γραπτή μαρτυρία: «Πόθος παμπάλαιος για όλους αυτούς τους Ελληνες, να δούνε να καταφθάνει εδώ ένας μονάρχης από την πατρίδα τους, πόθος ο οποίος ωστόσο επισκιάζεται κάπως από τις σημερινές πολιτικές διενέξεις... 
ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 1921. ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ. ΤΟ ΛΕΥΚΟ ΜΕΓΑΡΟ ΣΤΕΓΑΖΕ ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟ ΤΗΣ XI ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ.

Ο βασιλιάς κατέφθασε λοιπόν στο λιμάνι επί του ΛΗΜΝΟΣ, όπου πήγαν να του υποβάλουν τα σέβη τους οι αντιπροσωπείες και οι συντεχνίες πάνω σε δύο σειρές ανθισμένες πλωτές γέφυρες. Κανονιοβολισμοί. Επιβιβάστηκε σε μία λέμβο που τον έφερε στην προκυμαία του Γενικού Επιτελείου Στρατού, όπου τον περιμέναμε στοιχισμένοι στο μέσο χιλιάδων αξιωματικών όλων των βαθμών, όλοι τους πλούσια παρασημοφορημένοι. όλοι τους πλούσια παρασημοφορημένοι. 
ΠΡΟΥΣΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 1921, ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ.

Επιφωνήματα ενθουσιασμού στο πέρασμά του. Η αποβάθρα ήταν στρωμένη με χαλιά περιστοιχισμένα από κοριτσάκια ντυμένα στα άσπρα που τα μαύρα τους μαλλιά, ανάκατα από το αεράκι, φάνταζαν στην αντηλιά σαν χρυσαφένιος αφρός». 
ΠΡΟΥΣΑ, 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 1921. ΤΟ 6ο ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ VII ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ 20 ΧΙΛ. ΠΑΡΕΛΑΥΝΕΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΟΥ Γ' ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΟΥ, ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟ ΓΕΩΡΓΙΟ ΠΟΛΥΜΕΝΑΚΟ. ΔΙΑΚΡΙΝΟΥΜΕ ΣΤΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΤΟΥ ΤΟΝ ΑΡΧΗΓΟ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ ΤΟΥ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΙΠΠΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟ.

Με στόχο την πώληση των λευκωμάτων - ιδιαίτερα την έκδοση για τη Σμύρνη - ο Henri θα έρθει σε επαφή με έναν Ελβετό και θα του αναθέσει την προώθησή τους. Η απουσία συστηματικής φωτογράφισης της Σμύρνης, με εξαίρεση τις λήψεις των γλυπτών από το Μουσείο της Ευαγγελικής Σχολής, δικαιολογείται από την πρόσφατη έκδοση του λευκώματοε Smyrne αλλά και από τα περιορισμένα φωτογραφικά φιλμ που διέθετε για να καλύψει την πορεία στο εσωτερικό τα Τουρκίας. Η Σμύρνη ωστόσο ενεργοποιεί την έμφυτή του διάθεση για την ζωγραφική και από το μπαλκόνι του, μέσα σε λίγεε μέρες, ζωγραφίζει πάνω από δώδεκα υδατογραφίες.
ΜΕ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΠΟΥ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ. ΚΑΘΙΣΜΕΝΟΣ Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ, ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΠΟΥΛΑΣ. Ο ΨΗΛΟΣ (ΔΕΞΙΑ) ΕΙΝΑΙ Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΛΗΣ. Ο ΕΥΤΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΣΩΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΥΠΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ ΣΑΡΙΓΙΑΝΝΗΣ, ΣΤΗΡΙΓΜΑ ΤΟΥ ΟΛΟΥ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ.

Αδιαφορώντας για το παράδειγμα των άλλων ξένων ανταποκριτών, όπως του κ. Beaumont, ανταποκριτή του Daily Telegraph, που τους προτρέπει «να εγκατασταθούν σε μια σκιερή βίλα του αγγλικού προαστίου και να στέλνουμε από εκεί τις ανταποκρίσεις από το μέτωπο, ο Boissonnas και ο Feyler επιβιβάζονται στο οχηματαγωγό «Χαλκίς» με προορισμό την Προύσα, το κέντρο των επιχειρήσεων από Βορράν, και με ενδιάμεσους σταθμούς τη Νικομήδεια (17 Ιουνίου 1921), την οποία φωτογραφίζει βυθισμένη στο πράσινο των ψηλών κυπαρισσιών, και τα Μουδανιά (18 Ιουνίου 1921).

Προύσα - Κωνσταντινούπολη

Στο βάθος, μέσα στην ομίχλη του πρωινού, αστράφτει η Προύσα, με όλους τους μιναρέδες της, σκαρφαλωμένη σ’ ένα ύψωμα στους πρόποδες του επιβλητικού Ολύμπου. Η Προύσα καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα του αρχείου της Μικράς Ασίας και την απαρχή της φωτογράφισης της ελληνικής στρατιωτικής παρουσίας. Ο Henri παρακολουθεί τη στρατοπέδευση της Στρατιάς μέσα στα δάση από καστανιές στα περίχωρα της πόλης και στον ευρύτερο στρατιωτικό τομέα της Προύσας. «Ζήτω Ελβέτιος» αναφωνούν οι στρατιώτες στο πέρασμά τους, καθώς οι φυσιογνωμίες του συνταγματάρχη με το τσιγγελωτό μουστάκι και του ραφινάτου νεαρού φωτογράφου, έχουν γίνει πια οικείες. Φωτογραφίζει το 6ο Σύνταγμα της VII Μεραρχίας (πρώην Μεραρχίας Αρχιπελάγους) που παρελαύνει μπροστά στον Διοικητή του Γ' Σώματος Στρατού, αντιστράτηγο Γεώργιο Πολυμενάκο. Παράλληλα, σκιαγραφεί ένα ταξίδι στον χρόνο και στον χώρο. Εστιάζει το φακό του στα αριστουργήματα τα ισλαμικής τέχνης, όπως στο περίφημο Πράσινο Τζαμί, στο τουρκικό κοιμητήριο και στην Ακρόπολη, χτισμένη πάνω στα σχέδια του Αννίβα. 
«ΚΟΥΤΑΧΕΙΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 1921. Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΙΟΝΤΑΧΕΙΑΣ ΚΑΤΕΛΗΦΘΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ ΣΤΙΣ 17 ΙΟΥΛΙΟΥ. Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΧΕΤΑΙ ΣΕ 30.000 ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΚΑΙ 10.000 ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΕΝΙΟΥΣ. ΕΔΩ ΚΑΙ 10 ΜΗΝΕΣ Ο ΕΥΡΩΣΤΟΣ ΑΝΔΡΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΚΔΙΩΧΘΗΚΕ ΜΕ ΤΟ ΖΟΡΙ. ΟΜΟΡΦΗ ΠΟΛΗ ΚΑΘΑΡΗ ΚΑΙ ΕΥΑΕΡΗ, ΚΑΛΟΧΤΙΣΜΕΝΗ ΚΑΙ ΣΤΟΙΒΑΓΜΕΝΗ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΠΟΔΕΣ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥ, ΟΠΟΥ ΥΨΩΝΕΤΑΙ Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΥΑΡΙΘΜΟΥΣ ΠΥΡΓΟΥΣ ΤΗΣ. ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΟΣΜΟΥΝ ΑΚΟΜΑ ΜΠΡΟΥΝΤΖΙΝΑ ΚΑΝΟΝΙΑ ΠΟΥ ΦΕΡΝΟΥΝ ΤΙΣ ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ. ΑΠΟΤΟΜΟΙ ΑΣΠΡΟΙ ΛΟΦΟΙ ΔΕΣΠΟΖΟΥΝ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΕΞΟΡΥΞΗ ΚΑΟΛΙΝΗΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΞΑΚΟΥΣΤΩΝ ΦΑΓΕΝΤΙΑΝΩΝ ΤΗΣ ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑΣ ΜΕ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΠΕΝΔΥΟΝΤΑΙ ΟΛΑ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΤΖΑΜΙΑ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΝ ΚΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΔΙΑΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΞΙΣΟΥ ΦΗΜΙΣΜΕΝΑ. ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ Ο ΚΟΡΜΟΣ ΜΙΑΣ ΚΟΛΟΝΑΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΤΙΚΩΜΑ ΤΩΝ ΛΙΑΚΩΤΩΝ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ. ΑΥΤΗ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΑΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΝ ΑΣΣΥΡΙΑΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. ΟΙ ΚΥΛΙΝΔΡΟΙ ΕΙΝΑΙ ΣΥΧΝΑ ΚΟΡΜΟΙ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΕΣ ΚΟΛΟΝΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΝΑΟΥΣ, ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΔΙΑΣΚΟΡΠΙΣΜΕΝΑ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗ ΧΩΡΑ», ΓΡΑΦΕΙ ΣΤΟΝ ΕΚΤΕΝΗ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΓΙΑ ΑΥΤΗ ΤΗ ΛΗΨΗ, Ο ΑΝΡΙ-ΠΟΛ ΜΠΟΥΑΣΟΝΑ.

Στο ημερολόγιο του ταξιδιού που τηρεί, υπομνηματίζει τις λήψεις του και φροντίζει να παραθέσει στοιχεία ιστορικά και εθνογραφικά για τις πόλεις και τους οικισμούς από τους οποίους διέρχεται, που συχνά έχουν τη μορφή εγκυκλοπαιδικού λήμματος. 
ΑΡΧΗΓΟΙ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ, ΠΟΥ ΛΙΠΟΤΑΚΤΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΕΜΑΛ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΕΣΚΙ ΣΕΧΙΡ. Η ΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ (6 ΙΟΥΛΙΟΥ, Π.Η.) ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ, ΗΤΑΝ Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ ΑΠΟ ΟΣΕΣ ΔΟΘΗΚΑΝ ΣΕ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΕΔΙΟ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ.

Από την Κωνσταντινούπολη όπου θα βρεθεί στο τέλος Ιουνίου, εντυπωσιάζεται κυρίως από τον πολυεθνικό χαρακτήρα της πόλης: 
ΜΠΕΛΤΖΕΜΙΖΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 1921. ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΕ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΣΠΙΤΙ.

Ενα παράξενο μείγμα ανθρώπων που ή δεν χαιρετιούνται ή χαιρετιούνται με υπερβάλλοντα ζήλο. Στρατιώτες απ’ όλες τις στρατιές και απ’ όλες τις χώρες, αλλά και καραμπινιέρι με δίκοχα πηλίκια, Γάλλοι χωροφύλακες, Τούρκοι αστυνομικοί με φέσια. Ολοι αυτοί σταματούν ή επιτρέπουν χωρίς να καταλάβεις κάποια τάξη. Οι μεγαλόπρεποι κοζάκοι είναι οι ομορφότεροι άνδρες που έχω συναντήσει. Ξένοι ντυμένοι με κάθε λογής ενδυμασία χωρίς καμιά συστολή και καμιά διάθεση προσαρμογής. Ο καθένας περιφέρεται σαν αφέντης. Απίστευτος αριθμός ωραίων γυναικών - κυρίως Ρωσίδες και Εβραίες αλλά και από πολλά άλλα έθνη. 
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1921. ΤΖΑΦΔΑΡ-ΧΙΣΑΡ. Π ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΛΙΖΑΝΟΥΣ Ή ΑΖΑΝΟΥΣ, ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΗΣ ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑΣ.

Σταματάμε και κοιτάμε όλους αυτούς να παρελαύνουν. Υπάρχουν εντυπωσιακές αντιθέσεις και παράδοξες καταστάσεις. Ελληνες και Τούρκοι πιασμένοι μπρατσέτο. Ελληνες από αντίθετες παρατάξεις. Γάλλοι που αγνοούν τους Ελληνες, Τουρκάλες τυλιγμένες σε πέπλα μέσα σε Ford που τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα.

Ουσάκ - Κιουτάχεια - Εσκί Σεχίρ - Αμιντιέ - Σιβρί Χισάρ - Ουζούμπεη - Ινλάρ Κατραντζί - Καβουντζί Κιοπρού

Διεισδύοντας στο εσωτερικό της Τουρκίας, στο Ουσάκ (11 Ιουλίου 1921), στην Κιουτάχεια (21 Ιουλίου 1921), στο Εσκί Σεχίρ (28 Ιουλίου 1921), ο Henri επικεντρώνεται στη φωτογράφιση της Στρατιάς χωρίς ωστόσο να παραλείψει τις απόψεις των πόλεων και των οικισμών από τις οποίες διέρχεται. Αποτυπώνει την ατέλειωτη πομπή των καραβανιών με τις καμήλες της στρατιάς, την επέλαση του ιππικού στην Μπελμίτζα (Belmitza). Ακολουθεί τη μεγάλη θερινή επίθεση της Στρατιάς χωρίς όμως να βρίσκεται στις πρώτες γραμμές του Μετώπου. Στην Κιουτάχεια φθάνει, λίγες μόλις μέρες μετά την κατάληψή της από τα ελληνικά στρατεύματα και στο Εσκί Σεχίρ με απόσταση μιας εβδομάδας από την κατάληψή του. Είτε λόγω κακής οργάνωσης, είτε εσκεμμένα είτε από απλή αδιαφορία, η ελληνική πλευρά, δεν του παρέχει εγκαίρως τα κατάλληλα μεταφορικά μέσα για να είναι αυτόπτης μάρτυς των μαχών. Κατά καιρούς εξαγριώνεται και γράφει στη Valentine: Στ’ αλήθεια νομίζω καμιά φορά πως δεν μοιάζουν να καταλαβαίνουν ότι βρίσκομαι εδώ με σκοπό να εργαστώ για την ελληνική προπαγάνδα... 
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΛΕΜΒΟΖΕΥΚΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ ΣΤΟΝ ΣΑΓΓΑΡΙΟ. ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1921.

Και όταν ακόμα μετακινείται με τα καμιόνια της Στρατιάς, δεν σταματούν ώστε να απαθανατίσει τις σκηνές που τον εμπνέουν: Χθες ήταν πραγματικά εντυπωσιακή η θέα της πομπής όλης της στρατιάς, σαν μια κορδέλα μήκους 20 χιλιομέτρων, που κυλούσε αδιάκοπα στο ρυθμό των ξύλινων τροχών... 
ΟΝΖΟΥΜΠΕΪ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΟΝ ΠΟΤΑΜΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1921. Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΛΗΣ, ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ, ΔΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ JOURNAL DE GENEVE, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ FERNAND FEYLER, ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΧΕΣ ΤΗΣ 25ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1921.

Στις 25 Αυγούστου και ενώ διεξαγόταν η μάχη του Σαγγαρίου, το Γενικό Επιτελείο της Στρατιάς έχει στρατοπεδεύσει στην όαση του Ουζούμπεϊ, 25 χιλιόμετρα από το μέτωπο. Το κανόνι αντηχεί σε απόσταση 25 χλμ., τα αεροπλάνα στροβιλίζονται κάθε στιγμή και αφήνουν να πέσει το τυλιγμένο με κορδέλα μήνυμά τους γύρω από τον σταθμό του ασύρματου τηλέγραφου. Στο λιβάδι οι εξοχότητες του Γενικού Επιτελείου πηγαινοέρχονται χειρονομώντας. 0 ρόλος τους είναι σχεδόν ένας ρόλος θεατή τούτη την ώρα. Η μάχη, που οργανώθηκε επί χάρτου εδώ και πολύ καιρό, αυτή την ώρα μαίνεται και εναπόκειται πλέον στους ταγματάρχες των μονάδων και στα στρατεύματα να ενεργοποιήσουν όλες τους τις δυνάμεις. Για τους μεγάλους αρχηγούς θα πρέπει οι ώρες αυτές να είναι κρίσιμες έως και την τελευταία στιγμή, οπότε θα διαγράφει το αποτέλεσμα. Το αβέβαιο μέλλον των επιχειρήσεων που αρχίζει πλέον να διαφαίνεται, καθυστερεί την ανανέωση του συμβολαίου τους από τον υπουργό. Ο ίδιος εκτιμά πως στην περίπτωση που αποφασιστεί η κατάληψη της Αγκυρας, θα ανανεωθεί το συμβόλαιο διότι θα επιθυμούν να κρατήσουν τον συνταγματάρχη (Feyler) που σε κάθε περίπτωση θα τους είναι πολύ χρήσιμος για να εξηγήσει τις προθέσεις τους. Μετά την αποτυχία του ελιγμού του Σαγγαρίου και την αναδίπλωση του ελληνικών στρατευμάτων ο Henri θα παραμείνει στο Εσκί Σεχίρ, από τα μέσα Σεπτεμβρίου έως τις αρχές Οκτωβρίου. Η φωτογραφική του ματιά υποφέρει από τη συνεχή παραμονή στους χώρους του στρατοπέδου. Αιτιολογώντας στον πατέρα του την έλλειψη σκηνών μάχης και με διάθεση αυτοκριικής απέναντι στο ίδιο του το υλικό που απεκόμισε από την εκεί παραμονή του γράφει: Εχω ήδη τραβήξει πολλές λήψεις από το στρατόπεδο. Είναι δύσκολο να τραβήξω μάχες πρώτον γιατί ποτέ δεν με οδήγησαν σε μάχες και δεύτερον διότι και αν είχα παρευρεθεί δεν θα μπορούσα να τραβήξω τίποτα, καθώς οι γραμμές είναι πολύ ανεπτυγμένες, οι άνθρωποι σκορπισμένοι σε έναν τόπο επίπεδο και οι βολές τόσο πολύ μακρινές ώστε μια φωτογραφία που θα τραβιόταν εκείνη την ώρα θα έδειχνε τους πολυβολητές μικρούς σαν κεφάλι καρφίτσας. 
ΟΝΖΟΥΜΠΕΪ, ΑΡΧΕΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1921. ΤΡΑΥΜΑΤΙΑΣ, ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ, ΔΙΗΓΕΙΤΑΙ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ. ΣΤΟ ΟΥΖΟΥΜΠΕΪ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΕ ΣΤΑΘΜΟΣ ΔΙΑΚΟΜΙΔΗΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΩΝ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΑ ΔΥΟ ΚΙΝΗΤΩΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΩΝ.

Το πέρασμα του Henri Boissonnas από τη Μικρά Ασία είναι ενδεικτικό της προσέγγισης ενός Δυτικοευρωπαίου, θετικό διακείμενου απέναντι στην ελληνική υπόθεση, της οποίας τις πολιτικές αντιθέσεις και τα διπλωματικά αδιέξοδα, αντιλαμβάνεται αποσπασματικά. Ταυτόχρονα είναι και το ταξίδι της προσωπικής αναζήτησης ενός νέου που επιθυμεί να προσεγγίσει «ιδίοις όμασι» τον χώρο της Ανατολής μέσα από τη φωτογραφία και τη ζωγραφική, αντιμαχόμενος κάθε στιγμή δύο γνώριμα σε εκείνον εικαστικά εργαλεία. Μια μάχη, που - μάλλον δίκαια - αργότερα θα κερδηθεί από τη ζωγραφική. Το φωτογραφικό ταξίδι στον χρόνο και τον χώρο της Ανατολής, η εθνογραφική ματιά, οι ίδιες οι επιλογές των θεμάτων μαρτυρούν την καθοριστική επιρροή του πατέρα του αλλά και του αδελφού του Edmond, επιβεβαιώνοντας πως η φωτογραφική οπτική του Henri είναι αναπόφευκτα προκαθορισμένη. Στην προσπάθειά του να ανταποκριθεί στο πολεμικό ρεπορτάζ, συναντά αντιστάσεις από την ελληνική πλευρά, ενώ το αχανές ανάπτυγμα των στρατιωτικών δυνάμεων στο μικρασιατικό Μέτωπο δυσχεραίνει τη φωτογραφική του δεινότητα. Σε αυτό συμβάλλει και η έλλειψη προηγούμενης οικογενειακής εμπειρίας στον τομέα του πολεμικού ρεπορτάζ. Η άνευ όρων τοποθέτησή του υπέρ των ελληνικών θέσεων παραπέμπει στη γενικότερη στάση της οικογένειας Boissonnas, που αφιερώθηκε στην εξύμνηση της Ελλάδας - αλλά και γενικότερα στη στάση της Ελβετίας, μιας χώρας που από τα πρώτα επαναστατικά χρόνια ανέπτυξε δραστήριο φιλελληνικό κίνημα. Με τον Fernand Feyler τον συνδέει, πέρα από την οικογενειακή φιλία, και η συστράτευσή τους στην υπηρεσία της ελληνικής προπαγάνδας του υπουργείου Εξωτερικών. Μια προάσπιση των ελληνικών θέσεων η οποία ξεκινούσε, για την περίπτωση των Boissonnas, με την υπογραφή του συμβολαίου τον Μάρτη του 1919 και περιελάμβανε την εξασφάλιση, μέσω αδρών πληρωμών, της ευνοϊκής παρουσίασης των ελληνικών θέσεων στον ευρωπαϊκό Τύπο. Η αναγνώριση του έργου του από την ελληνική πλευρά δεν είναι δεδομένη. Η ύπαρξη ωστόσο σημαντικού αριθμού πρωτότυπων φωτογραφιών σε αρχεία πρωταγωνιστών της εξωτερικής πολιτικής, του Γ. Μπαλτατζή (Ιστορικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη) και του Αναστάσιου Κανελλόπουλου (ΕΛΙΑ), μαρτυρεί ότι τελικά οι φωτογραφίες του διακινήθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας και συναποτέλεσαν, μαζί με εκείνες των άλλων φωτογράφων, το γενικό φωτογραφικό πλαίσιο της εκστρατείας. 
ΙΝΛΑΡ ΚΑΤΡΑΤΖΙ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1921. ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΕΥΣΗ ΜΟΝΑΔΑΣ ΙΠΠΙΚΟΥ. «ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΦΥΛΑΧΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ, ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΕΧΟΥΝ ΑΠΛΩΣΕΙ ΤΙΣ ΚΟΥΒΕΡΤΕΣ ΤΟΥΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟΥΣ ΠΑΣΣΑΛΟΥΣ, ΠΟΥ ΜΕΤΕΦΕΡΑΝ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ 10 ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΨΗΣΙΜΟ ΤΟΝ ΑΡΝΙΟΥ, ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΣΤΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ» (ΑΝΡΙ-ΠΟΛ ΜΠΟΥΑΣΟΝΑ).
18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1921. ΑΣΑΓΙΑ ΚΕΣΕ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΩΡΙΑ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ, ΠΟΥ ΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΑΓΚΥΡΑΣ ΚΑΙ ΙΚΟΝΙΟΥ.

Ταυτόχρονα με το βίωμα του κεντρικού ιστορικού γεγονότος από τους άμεσους πρωταγωνιστές, διαδραματίζονται οι παράλληλες ιστορίες, των ανταποκριτών και των φωτογράφων, που συμβάλλουν είτε ως οξυδερκείς παρατηρητές, είτε ακόμα και με την άγνοια ή αδιαφορία τους, ή με τα ενδιαφέροντα που ταυτόχρονα αναπτύσσουν, στην ευρύτερη κατανόηση του ίδιου του γεγονός. Κάτω από το πρίσμα της παράλληλης εξιστόρησης πρέπει να αποτιμώνται αρχεία, όπως του Henri Boissonnas, και ακριβώς εκεί έγκειται και η ανεκτίμητη αξία τους.

ΕΙΡΗΝΗ ΜΠΟΥΝΤΟΥΡΗ

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΦΑΚΟ ΤΩΝ ΑΝΡΙ-ΠΟΛ ΜΠΟΥΑΣΟΝΑ & ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ
ΑΘΗΝΑ
2002


from anemourion https://ift.tt/2vhTFd6
via IFTTT

Δημοσίευση σχολίου

To kaliterilamia.gr σέβεται το δικαίωμα όλων των χρηστών να εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους ωστόσο διατηρεί το δικαίωμα, να μην δημοσιεύει συκοφαντικά και υβριστικά σχόλια. Έτσι όποια σχόλια, περιέχουν ακατάλληλα προς το κοινό χαρακτηριστικά θα αποσύρονται από τον ιστότοπο.

Νεότερη Παλαιότερη