Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της στρατιωτικής και εθνικής ιστορίας της Ελλάδας. Με έδρα τη Λαμία, την καρδιά της Στερεάς Ελλάδας, το σύνταγμα αυτό δεν είναι απλώς ένα στρατιωτικό σώμα – είναι ένα σύμβολο τιμής, αυταπάρνησης και αγώνα για την πατρίδα. Από τα βουνά της Ηπείρου και τις πεδιάδες της Μικράς Ασίας έως τα χαρακώματα της Αλβανίας και τις φλόγες της Εθνικής Αντίστασης, το 5/42 άφησε το αποτύπωμά του σε κάθε μεγάλη στιγμή της ελληνικής ιστορίας.
Η ίδρυση και οι πρώτες επιχειρήσεις
Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων συγκροτήθηκε επίσημα το 1913, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, σε μια περίοδο όπου η Ελλάδα προσπαθούσε να εδραιώσει τα εδάφη που μόλις είχε απελευθερώσει. Αποτελούνταν αρχικά από επίλεκτους στρατιώτες της Στερεάς Ελλάδας, κυρίως Ευζώνους – ονομαστούς για την ανδρεία, την αντοχή και την πολεμική τους πειθαρχία.
Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, το σύνταγμα εντάχθηκε στις ελληνικές δυνάμεις που συμμετείχαν στο Μακεδονικό Μέτωπο. Πολέμησε με θάρρος και έγραψε τις πρώτες του σελίδες δόξας.
Η Μικρασιατική Εκστρατεία (1919–1922)
Το 5/42 αποτέλεσε ένα από τα κύρια ελληνικά συντάγματα που έλαβαν μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις σε δύσβατες περιοχές της Μικράς Ασίας, προστατεύοντας ελληνικούς πληθυσμούς και συμμετέχοντας σε κρίσιμες μάχες κατά των κεμαλικών δυνάμεων.
Η υποχώρηση του 1922 βρήκε το 5/42 στην πρώτη γραμμή του ξεριζωμού, με τεράστιες απώλειες. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, η μονάδα διατήρησε την τιμή της μέχρι τέλους. Πολλοί στρατιώτες και αξιωματικοί του συντάγματος έγιναν μετά το ’22 οι πρώτοι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Λαμία και την ευρύτερη περιοχή.
Ο Μεσοπόλεμος και η δράση του Πλαστήρα
Ο θρυλικός Νικόλαος Πλαστήρας, ο «μαύρος καβαλάρης», υπήρξε ο πλέον εμβληματικός διοικητής του 5/42. Κάτω από τη δική του ηγεσία, το σύνταγμα διακρίθηκε για την οργάνωση, το ήθος και την πολεμική του αξία. Κατά τον Μεσοπόλεμο, το 5/42 έγινε γνωστό και για τη λαϊκή του απήχηση, ειδικά σε περιοχές της Κεντρικής Ελλάδας, καθώς εξέφραζε ένα φιλολαϊκό και δημοκρατικό πρότυπο στρατιωτικής τιμής.
Το 5/42 και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Στον πόλεμο του ’40, το σύνταγμα ανασυγκροτήθηκε και ρίχτηκε ξανά στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας. Εκεί πολέμησε γενναία, με πολλές απώλειες, αλλά και με απαράμιλλη αυταπάρνηση, συμβάλλοντας στην ελληνική αντεπίθεση που άφησε ιστορία στην Ευρώπη.
Η Αντίσταση και η Εθνική Τραγωδία
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, μέρος του 5/42 εντάχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ υπό τον Συνταγματάρχη Δημήτρη Ψαρρό, η οποία συγκρότησε εκ νέου το σύνταγμα στο βουνό. Το 5/42 ΕΚΚΑ αποτέλεσε μια από τις πιο σημαντικές και πειθαρχημένες αντιστασιακές δυνάμεις, με δράση στη Ρούμελη και τη Θεσσαλία.
Τον Απρίλιο του 1944, όμως, ήρθε η τραγική κορύφωση: το 5/42 περικυκλώθηκε και διαλύθηκε βίαια από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ κοντά στο χωριό Κλήμα Δωρίδας. Ο Ψαρρός δολοφονήθηκε, και μαζί του έσβησε μια από τις πιο καθαρές μορφές του ελληνικού αντιστασιακού κινήματος. Το γεγονός αυτό παραμένει ένα από τα πιο σκοτεινά και διχαστικά κεφάλαια της ελληνικής σύγχρονης ιστορίας.
Η Στρατιωτική Κληρονομιά στη Λαμία
Η έδρα του 5/42 για πολλά χρόνια ήταν στο στρατόπεδο "Ψαρρού" στη Λαμία. Οι παλιοί στρατιώτες, τα στρατιωτικά άρματα, τα συσσίτια, οι παρελάσεις — όλα αποτελούν εικόνες βαθιά χαραγμένες στη συλλογική μνήμη των Λαμιωτών.
Σήμερα, αν και το σύνταγμα δεν λειτουργεί στην παλιά του μορφή, η ιστορική του παρακαταθήκη τιμάται από στρατιωτικές τελετές, μνημεία και τοπικές επετειακές εκδηλώσεις, ειδικά ανήμερα της εθνικής εορτής.
Συμπερασματικά
Το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων Λαμίας υπήρξε ένα σώμα που έφερε στην πλάτη του όχι μόνο τη στολή του στρατιώτη, αλλά και την ιστορία, το ήθος και τις αντιφάσεις του ελληνικού έθνους. Πολέμησε σε κάθε πόλεμο του 20ού αιώνα, με τιμή και θυσία. Στη συνείδηση των Λαμιωτών, δεν είναι απλώς ένα στρατιωτικό όνομα — είναι ιστορία χαραγμένη στο αίμα και τη μνήμη.
ΘΕΜΑ:
ΑΘΛΗΤΙΚΑ