«Όσο περισσότερο απλοποιείται η διεπαφή μας με τον ψηφιακό κόσμο, όσο πιο «βολική, γρήγορη και εύκολη» παρουσιάζεται, τόσο πιο αδιαφανής γίνεται η υποκείμενη διαδικασία, και τόσο μεγαλύτερη η εξάρτηση μας από τον πάροχο της «ευκολίας». Όταν εκχωρούμε αποφάσεις σε μία εταιρεία, όσο «καλή» κι αν μοιάζει σήμερα, εκχωρούμε έμπρακτα κυριαρχία».
Φανταστείτε ότι μία ωραία ημέρα στο κινητό σας ή στον υπολογιστή σας θα υπήρχε μόνο μία οθόνη, ακριβέστερα μία και μόνη εφαρμογή. Ένα chatbot το οποίο θα έκανε τα πάντα: θα έκλεινε ταξίδια, θα έβρισκε σπίτι, θα παράγγελνε ψώνια, θα τηλεφωνούσε στους οικείους σου, θα έφτιαχνε σχέδια, θα έκανε αγορές και όταν θα ρωτούσες «τι να κάνω τώρα;» θα σου πρότεινε εναλλακτικές για τη βαρεμάρα.
Αυτό ακριβώς επιχειρεί τώρα η OpenAI: να μετατρέψει το ChatGPT σε ένα διαδραστικό «λειτουργικό οικοσύστημα» πάνω στο οποίο θα τρέχει ολόκληρη η ψηφιακή μας ζωή. Πως θα το κάνει αυτό; Ενσωματώνοντας στο ChatGPT ένα νέο στρώμα «μίνι-εφαρμογών» που τρέχουν εντός του, χωρίς να χρειάζεται να βγεις από την εφαρμογή, μετατρέποντας το σε πλατφόρμα εξυπηρέτησης για μεγάλη γκάμα ψηφιακών υπηρεσιών. Ήδη ο Sam Altman παρουσίασε τα πρώτα «μίνι-apps» από Spotify, Canva, Expedia, Zillow και άλλες διαθέσιμες εφαρμογές.
Πρακτικά πως θα δουλεύει; Σκεφτείτε μία οθόνη στην οποία δεν υπάρχουν εικονίδια ή συνδέσεις σε άλλες εφαρμογές και ιστοσελίδες, δεν υπάρχουν άλλα παράθυρα, παρά μόνο η γνωστή διεπιφάνεια του ChatGPT στην οποία όλα γίνονται με γραπτές ή/και προφορικές ερωτήσεις και απαντήσεις. Ζητάς να οργανώσεις ταξίδι, μία συγκεκριμένη λειτουργία του ChatGPT έρχεται σε επαφή, για λογαριασμό σου, με το Expedia. Ψάχνεις για ακίνητα, μία άλλη συγκεκριμένη λειτουργία του ChatGPT, ρωτάει, για λογαριασμό σου το Zillow. Η διεπαφή μεταξύ του χρήστη και των επιμέρους εφαρμογών εξαφανίζεται, όλη την αλληλεπίδραση την κάνει το ChatGPT στο όνομα σου δημιουργώντας «όλα αυτά που θα γίνουν για σένα, χωρίς εσένα».
Ο στόχος της OpenAI είναι καθαρός: ο χρήστης να περνάει όλο τον ψηφιακό του χρόνο εντός του ChatGPT, χωρίς να βγαίνει από αυτό, διεκπεραιώνοντας όλο και περισσότερες δραστηριότητες εντός της πλατφόρμας – οικοσυστήματος. Και προφανώς όσο περισσότερες δραστηριότητες διεκπεραιώνουμε εντός του ChatGPT τόσο περισσότερες, πληρέστερες και πιο χρήσιμες πληροφορίες το ταΐζουμε. Και όσο περισσότερες πληροφορίες του δίνουμε, τόσο πιο εύκολο κάνουμε να προβλεφθούν οι επόμενες κινήσεις και ανάγκες μας, μέχρι που τελικά δεν θα γνωρίζουμε αν εμείς θέλαμε κάτι και το προτείναμε στο ChatGPT ή το ChatGPT ήθελε κάτι και μας το πρότεινε. Με τον τρόπο αυτό, επιχειρείται η μετατροπή του ChatGPT από εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης σε λειτουργικό σύστημα ολόκληρης της ζωής μας. Ένα λειτουργικό σύστημα στο οποίο θα εκχωρούμε όλο και περισσότερες αρμοδιότητες μέχρι που να είναι πρακτικά δύσκολη η ζωή μας εκτός αυτού.
Το έργο το έχουμε ξαναδεί
Με λίγη προσπάθεια, εύκολα διαπιστώνουμε ότι αυτό το έργο το έχουμε ξαναδεί. Και αξίζει τον κόπο να δούμε πως καταλήγουν αυτά τα εγχειρήματα. Η ιστορία της Silicon Valley είναι γεμάτη παραδείγματα εταιρειών με παρεμφερείς προσπάθειες. Το μοτίβο είναι το ίδιο: μια «μαγική» εφαρμογή υπόσχεται μεγάλη έως απόλυτη ευκολία, βολική διαχείριση και περισσότερη τάξη στο χάος των ατελείωτων εφαρμογών. Στην αρχή κερδίζει την εμπιστοσύνη μας επειδή απλοποιεί τη ζωή μας. Στο τέλος κρατά τα κλειδιά της πρόσβασης μας στο διαδίκτυο και βγάζει λεφτά ελέγχοντας το περιεχόμενο στο οποίο έχουμε πρόσβαση και παρέχοντας προσωποποιημένη διαφήμιση.
Την αρχή έκανε η Microsoft. Ενσωματώνοντάς τον Internet Explorer στα Windows, η εταιρεία πρόσφερε ευκολία πρόσβασης στο διαδίκτυο υπό την προϋπόθεση ότι θα πέρναγες από τη δική της πύλη εισόδου. Το αντίτιμο της ευκολίας ήταν ό έλεγχος του ποιος, πότε και πώς φαίνεται στο διαδίκτυο, αλλά και οι πληροφορίες για τις περιηγήσεις του καθενός μας. Τη σκυτάλη πήρε η Google μονοπωλώντας την αγορά της αναζήτησης. Ξεκίνησε ως ένα απλό και καθαρό κουτάκι που έλεγε «βρίσκω ό,τι θέλεις», εύκολα, γρήγορα και δωρεάν. Σταδιακά η κορυφή της ιστοσελίδας έγινε δημοπρασία προσοχής: πληρωμένες καταχωρίσεις, κατάταξη με διαφημιστικούς κανόνες, προσωποποιημένες διαφημίσεις, κόστος για να εμφανίζεσαι σε καλές κατατάξεις. Το περιεχόμενο που «αξίζει» να δεις, σταδιακά μεταμορφώθηκε σε περιεχόμενο που κάποιοι έχουν πληρώσει για να δεις. Η Google προσπάθησε και αυτή να μονοπωλήσει το χρόνο μας στο διαδίκτυο με τις δεκάδες εφαρμογές που βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα μας, ενώ βγάζει δισεκατομμύρια δολάρια εμπορευματοποιώντας διαφημιστικά τα προφίλ των δισεκατομμυρίων χρηστών της.
Ακολούθησε η Apple με το πρώτο App Store το οποίο υποσχόταν, και εν πολλοίς το κατάφερε, μεγάλη διευκόλυνση, ασφάλεια, υψηλά πρότυπα ποιότητας και μια ενιαία αγορά εφαρμογών. Στην πράξη, η Apple έθεσε τους δικούς της όρους, εφάρμοσε σύστημα προμηθειών και τελικά έφτιαξε ένα οικοσύστημα στα μέτρα της. Δύο χαρακτηριστικά του εν λόγω οικοσυστήματος αξίζει να σημειωθούν. Πρώτον, για να φτάσει οποιαδήποτε εφαρμογή στο χρήστη πληρώνει «διόδια» στην Apple και ακολουθεί επακριβώς τους κανόνες του καναλιού. Δεύτερον, το εν λόγω οικοσύστημα (όπως και όλα τα αντίστοιχα της Silicon Valley) κάνει εξαιρετικά δύσκολη την μετάβαση σε άλλα ανταγωνιστικά οικοσυστήματα, προσπαθώντας να «κλειδώσει» τους χρήστες για πάντα εντός του. Και φυσικά, τον ίδιο δρόμο ακολούθησε και Meta με το Facebook. Ξεκινήσαμε από το «Φτιάξε τη δική σου σελίδα και μίλα χωρίς περιορισμούς με το κοινό σου», δωρεάν. Σταδιακά οι αλγόριθμοι ανέλαβαν τον έλεγχο του περιεχομένου που βλέπει κάθε χρήστης, εμπορευματοποίησαν διαφημιστικά τις προτιμήσεις των χρηστών, μείωσαν την οργανική αλληλεπίδραση των χρηστών πλέον πάμε στο περίφημο έγινε pay-to-play: αν θέλεις να σε δουν οι ίδιοι οι ακόλουθοί σου, αγόρασε προβολή.
Το ίδιο πάει να κάνει και η OpenAI σήμερα. Υπόσχεται την απόλυτη διευκόλυνση: «θα μιλάω εγώ με όλες τις υπηρεσίες αντί για σένα». Όσο περισσότερο οι χρήστες θα ακολουθούν και χρησιμοποιούν αυτή τη νέα «ευκολία» γιατί είναι «πιο βολική», τόσο πιο σίγουροι θα είμαστε για το τι έρχεται. Το μοτίβο είναι προβλέψιμο: εμπορικά κριτήρια στις προτάσεις προς τους χρήστες, αποκλειστικές συνεργασίες, «προμήθειες» πάνω στις συναλλαγές, έλεγχος και κερδοσκοπία πάνω στο ίδιο το περιεχόμενο που φτάνει σε εμάς. Όταν το ChatGPT χρησιμοποιεί, αυτόματα, κάποια εφαρμογή, ποιος αποφασίζει ποια είναι αυτή και πως θα επιλεγεί από τις διαθέσιμες εναλλακτικές; Η Zillow ισχυρίζεται με υπερηφάνεια ότι είναι ο αποκλειστικός συνεργάτης εξεύρεσης ακινήτων στο ChatGPT σήμερα. Αλλά τι θα συμβεί όταν θα εμφανιστούν ανταγωνιστές (θέμα χρόνου μόνο); Η τοποθέτηση εντός του ChatGPT θα εξαρτάται από την αξία για το χρήστη ή από την προσφορά εσόδων προς την OpenAI; Θεωρώ βέβαιο ότι θα έχουμε μία νέα αγορά όπου οι εταιρείες θα πληρώνουν αδρά για τη θέση τους εντός του ChatGPT, και των άλλων chatbot τεχνητής νοημοσύνης που θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο.
Για τους χρήστες, η υπόσχεση μοιάζει σαγηνευτική. Δεν χρειάζεται πλέον να κάνετε ζογκλερικά με καρτέλες ή εφαρμογές, το ChatGPT τα κάνει όλα για λογαριασμό σας. Αλλά το τίμημα της ευκολίας είναι η εκχώρηση του ελέγχου της ζωής σας σε μία μηχανή. Όταν ζητάτε από το ChatGPT να «βρει την καλύτερη πτήση», δεν ψάχνετε εσείς, εκχωρείτε αρμοδιότητες και αποφάσεις. Και όλοι γνωρίζουμε ότι η εκχώρηση αρμοδιοτήτων χωρίς λογοδοσία και διαφάνεια στον τρόπο λήψης αποφάσεων, οδηγεί σε ανεξέλεγκτες και αδιαφανείς εξαρτήσεις από τις οποίες συχνά δεν ξέρεις καν πως να απαλλαγείς. Για αυτό δεν πρέπει να τσιμπήσουμε στην ευκολία αλλά να θέσουμε τα πραγματικά ερωτήματα. Ποιος ελέγχει τη λογική πίσω από τις επιλογές του ChatGPT; Με ποια δεδομένα λαμβάνονται οι αποφάσεις; Ποια οικονομικά κίνητρα βρίσκονται πίσω από τις εφαρμογές που βλέπουμε και ποιες δε βλέπουμε;
Όταν η ευκολία γίνεται πυλωρός
Η ιστορία, για πολλοστή φορά, οδηγεί στο ίδιο συμπέρασμα: αυτά που οι πολυεθνικές της Silicon Valley μας υπόσχονται ως «εύκολες, γρήγορες και βολικές» πύλες στον ψηφιακό κόσμο μετατρέπονται, αναπόδραστα, σε πυλωρούς που λειτουργούν ως «φύλακες» με τρία καθήκοντα:
· Να ελέγχουν το περιεχόμενο με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή
· Να συλλέγουν πληροφορίες για τις προτιμήσεις μας
· Να εμπορευματοποιούν την πρόσβαση στο χρήστη και τις προτιμήσεις του.
Νομίζω ήρθε η ώρα να συνειδητοποιήσουμε ότι όσο περισσότερο απλοποιείται η διεπαφή μας με τον ψηφιακό κόσμο, όσο πιο «βολική, γρήγορη και εύκολη» παρουσιάζεται, τόσο πιο αδιαφανής γίνεται η υποκείμενη διαδικασία, και τόσο μεγαλύτερη η εξάρτηση μας από τον πάροχο της «ευκολίας». Όταν εκχωρούμε αποφάσεις σε μία εταιρεία, όσο «καλή» κι αν μοιάζει σήμερα, εκχωρούμε έμπρακτα κυριαρχία. Τι θα γίνει όμως αν αύριο κλείσει ή πτωχεύσει η εταιρεία; Θα χαθούν ροές εργασίας, αρχεία, επαφές, ιστορικά, θα παγώσουν πληρωμές, πρόσβαση σε υπηρεσίες, ακόμη και στοιχειώδεις επικοινωνίες. Οι εταιρείες, από τη μεριά τους, επιδιώκουν να μετατρέψουν μια ιδιωτική και κερδοφόρα δραστηριότητα σε αναντικατάστατο μέρος του κοινωνικού νευρικού συστήματος. Θέλουν όλες να γίνουν, όπως οι μεγάλες τράπεζες, "too big to fail" και σε αυτή τη διαδικασία εμείς θα είμαστε οι όμηροι προς διαπραγμάτευση.
Ακόμα και αν κάποιοι πίστευαν ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα «εργαλείο», όπως το σφυρί, που η χρήση του εξαρτάται από το χρήστη, η μετατροπή αυτού του «εργαλείου» σε πλατφόρμα – οικοσύστημα μέσα στο οποίο ζουν οι χρήστες αλλάζει τα πράγματα. Εντός της πλατφόρμας οι ίδιοι οι χρήστες γίνονται εργαλεία — γρανάζια μιας καλοκουρδισμένης μηχανής που αποσκοπεί να αναπαράγει την κερδοφορία της και να κυριαρχήσει, έναντι των ανταγωνιστών, στον ψηφιακό χώρο.
Ωστόσο, οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν μία άλλη βαθύτερη αλήθεια, στην οποία έχω εκτενώς αναφερθεί και στο βιβλίο μου για την τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως και όλη η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία, δεν είναι «ένα εργαλείο» όπως το σφυρί ή το τόξο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό ή για κακό. Είναι ένα επιμέρους οικοσύστημα, οργανικά ενταγμένο στις καπιταλιστικές αγορές και με περίπλοκες, πολύπλοκες και πανίσχυρες διασυνδέσεις και εξαρτήσεις με το ευρύτερο οικοσύστημα των τραπεζών, των χρηματιστηρίων και των ψηφιακών πολυεθνικών. Στο DNA της τεχνητής νοημοσύνης συμπλέκονται, αδιάρρηκτα, το νήμα των τεχνολογικών - επιστημονικών ανακαλύψεων με την αλυσίδα κυριαρχίας των ψηφιακών γιγάντων και των καπιταλιστικών αγορών. Η πορεία του ChatGPT προς την πλήρη ενσωμάτωση εργαλείων του διαδικτύου, στα πρότυπα που ήδη έχουμε ζήσει από Meta, Apple, Google, επιβεβαιώνει ότι, στο σημερινό κόσμο, μία τεχνολογία τέτοιας συγκεντρωτικής κλίμακας δεν θα μπορούσε να εξελιχθεί αλλιώς. Για άλλη μια φορά, μια τεχνολογία με πολλά υποσχόμενες εφαρμογές που θα μπορούσε να οδηγήσει σε χειραφέτηση, σε μηχανή χειραγώγησης και ελέγχου. Μόνο που αυτή τη φορά αυτό συμβαίνει πολύ ταχύτερα και σε πρωτοφανή παγκόσμια κλίμακα.
Όσοι από εμάς θα θέλαμε μία διαφορετική εξέλιξη, οφείλουμε να απαλλαγούμε από την αντιμετώπιση της τεχνητής νοημοσύνης ως απλού «εργαλείου» και να οικοδομήσουμε εναλλακτικά και ανταγωνιστικά οικοσυστήματα. Μία διαφορετική τεχνητή νοημοσύνη, προσανατολισμένη στο κοινωνικό καλό και το δημόσιο συμφέρον, με στόχους τη χειραφέτηση του ανθρώπου από τον έλεγχο των μηχανών, την απελευθέρωση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και την αύξηση του ελεύθερου χρόνου είναι εφικτή. Αλλά δεν θα είναι βιώσιμη για πολύ σε έναν κόσμο που οι τράπεζες, τα χρηματιστήρια και οι αγορές καθορίζουν όλες τις λεπτομέρειες της ζωής μας.
(Ο Αντώνης Μαυρόπουλος είναι σύμβουλος κυκλικής οικονομίας και συγγραφέας του βιβλίου «Τεχνητή Νοημοσύνη – Άνθρωπος, Φύση, Μηχανές», εκδόσεις Τόπος)
from Όλες Οι Ειδήσεις - Dnews https://ift.tt/bHetzIn
via IFTTT