Η Συμφωνία της Βάρκιζας, που υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ήταν το αποτέλεσμα μιας εύθραυστης πολιτικής ισορροπίας μετά τα Δεκεμβριανά, και στόχευε στην αποκατάσταση της ομαλότητας και τον αφοπλισμό των αντιμαχόμενων παρατάξεων. Εκεί, στο προάστιο της Αθήνας, η Ελλάδα προσπάθησε να κλείσει μια από τις πιο αιματηρές πληγές της – όμως η πληγή αυτή άφησε ίχνη παντού, ακόμη και στις πιο απόκρημνες γωνιές της χώρας, όπως το Πλατύστομο της Φθιώτιδας.
Η Βάρκιζα ως συμφωνία και πολιτικό ορόσημο
Μεταξύ της κυβέρνησης Πλαστήρα και των εκπροσώπων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, η Συμφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε:
- Τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ,
- Την ελευθερία λόγου και πολιτικής δράσης,
- Τη διασφάλιση πολιτικών ελευθεριών και τη διενέργεια εκλογών.
Η πρόθεση ήταν ειρηνευτική. Η πράξη, ωστόσο, αποδείχθηκε τραυματική: ξεκίνησε ένα κύμα διώξεων κατά των αριστερών, γνωστό ως "Λευκή Τρομοκρατία", το οποίο ενέτεινε τις διαιρέσεις και όπλισε το χέρι του εμφυλίου που ακολούθησε.
Το Πλατύστομο και η πολιτική συγκυρία
Το χωριό Πλατύστομο, φωλιασμένο στους πρόποδες της Οίτης, δεν έμεινε αμέτοχο στις εξελίξεις. Όπως και σε πολλά άλλα ορεινά χωριά, ο ΕΛΑΣ είχε ισχυρή παρουσία κατά την Κατοχή. Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, κάτοικοι του Πλατυστόμου –αγωνιστές, οικογένειες, νέοι και νέες– βρέθηκαν ξαφνικά από ήρωες σε υπό διωγμόν «επικίνδυνους».
Το χωριό αποτέλεσε άτυπο καταφύγιο, σημείο ανασυγκρότησης και σιωπηλού στοχασμού, ενώ υπήρξαν και πληροφορίες για προσωρινή παραμονή αγωνιστών που αρνήθηκαν να παραδώσουν τα όπλα. Κι έτσι, το Πλατύστομο γράφτηκε με τον δικό του τρόπο στο παρασκήνιο αυτής της ιστορικής συμφωνίας – όχι στα πρωτοσέλιδα, αλλά στις μνήμες των ανθρώπων.
Μνήμη και ευθύνη
Η τοπική ιστορία έχει αξία όταν διασώζεται και φωτίζεται. Το Πλατύστομο, ως μέρος της συλλογικής εμπειρίας της μεταπολεμικής Ελλάδας, είναι ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς η «μεγάλη πολιτική» επηρεάζει τις μικρές κοινότητες. Είναι καθήκον των τοπικών αρχών, των ιστορικών και της νέας γενιάς να κρατήσουν ζωντανό αυτό το νήμα της Ιστορίας.
Η παράδοση του οπλισμού των ανταρτών του ΕΛΑΣ στα Λουτρά Πλατυστόμου μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας το 1945 έγινε στις 3 Μαρτίου.
Ακολουθούν σπάνιες φωτογραφιές από την παράδοση του οπλισμού:
