Ποιητής του 16ου αιώνα, που γι’ αυτόν δεν έχουμε πληροφορίες, έξω από το ότι γεννήθηκε στο Ρέθυμνο της Κρήτης, κι ότι έγραψε ένα στιχούργημα που αποτελείται από 2.541 στίχους και που αναφέρεται στην πολιορκία της Μάλτας από τους Τούρκους. Αναφέρεται ωστόσο στην Ελληνική Γραμματολογία, όχι για την αξία αυτού του στιχουργήματος, αλλά σαν ενδεικτικό της πορείας που ακολούθησε η Ελληνική Ποίηση στα χρόνια της σκλαβιάς, μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Δίνουμε μερικούς χαρακτηριστικούς στίχους από το στιχούργημα αυτό:
ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ 20 ΣΧΕΔΙΑ ΠΟΥ ΚΟΣΜΟΥΝ ΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΧΕΛΗ.
.. Τα τόσα έθνη εκίνησαν και τόσον όχλον κάναν, / οπού τον κόσμον στ' άβυσσα σου φαίνετον έβαναν. / Πάσπαλη εσηκώθηκεν εις την φοράν εκείνη / τόση, που δεν εφαίνονταν ούδ' άστρη, ου σελήνη / και του θαλάσσου και της γης εδώκασιν με βίαν / τον πόλεμον τον φοβερόν με την αλαζονείαν / έβαναν σκάλες από κει και σκάλες από δώθεν, / γέφυρες από μιά μεριάν, γέφυρες απ' άλλοθεν, / από 'ναν τόπον μπουμπαρδές κι' απ' άλλον τους εκρούγαν / κι εσωβροντούσαν έσωθεν τ' Αγιέρμου πάσαν ρούγαν... (Απόσπασμα από την περιγραφή της «Πολιορκίας της Μάλτας»)ΣΤΟ ΦΩΣ ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΙΩΤΗ ΠΟΙΗΤΗ ΑΝΤ. ΑΧΕΛΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 440 ΧΡΟΝΙΑ!
Εκτός από το στιχούργημα, ελπίζω ότι με το σημείωμα αυτό θα έλθουν στην επιφάνεια και μερικές παραδοξότητες που αξίζει να μας προβληματίσουν: Ας πάρομε, λοιπόν, τα πράγματα από κάποια αρχή: Το όνομα του ποιητή, καταρχάς, ελπίζω ότι δεν είναι άγνωστο στους περισσότερους συμπολίτες. Άλλωστε, για τον Αντώνιο Αχέλη είναι γνωστό ότι η πόλη του Ρεθύμνου έχει αφιερώσει δρόμο και όχι άδικα. Οι Ρεθεμνιώτες καμαρώνομε γι’ αυτόν και το στιχούργημά του εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Για παράδειγμα, ο Μαρίνος Τζάνε-Μπουνιαλής, τον 17ο αιώνα, προτρέπει να διαβάσουν όλοι τους στίχους του, λέγοντας: Στίχους της Μάλτας διάβασε σοφότατους αν θέλεις ν’ ακούσεις πώς τσι σύνθεσεν Αντώνιος Αχέλης. Παραδοξότητα πρώτη: Αν κάποιος συντοπίτης μας, ερευνητής ή απλός φιλαναγνώστης, επηρεαστεί από την προτροπή του Μπουνιαλή και θελήσει σήμερα να διαβάσει τους «στίχους της Μάλτας», δεν θα τους βρει σε καμιά Βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου, σε καμιά Βιβλιοθήκη της Κρήτης, σε καμιά ιστοσελίδα του λεγόμενου Διαδικτύου. Με άλλα λόγια, όλοι εμείς που συχνά αναφερόμαστε στον Αχέλη θέλοντας να υποστηρίξομε ότι το Ρέθυμνο ήταν πάντα η πόλη των γραμμάτων, ρητορεύομε στον αέρα. Φοβούμαι ότι κανείς σημερινός κάτοικος του Νομού μας δεν διάβασε ποτέ τους στίχους του παλιού εκείνου συντοπίτη μας. Πριν προχωρήσομε σε άλλες παραδοξότητες, ας δώσομε μερικά στοιχεία για το έργο: Συμπεραίνομε από διάφορα δεδομένα ότι η σύνθεση του στιχουργήματος έγινε στο Ρέθυμνο περί το 1568. Το βιβλίο είναι γνωστό ότι τυπώθηκε στη Βενετία το 1571. Η υπόθεση του έργου αναφέρεται στην πολιορκία της Μάλτας από τους Τούρκους (1565), ένα γεγονός που είχε θορυβήσει τότε τους Ευρωπαίους. Σημασία έχει – και θα πρέπει να τονιστεί – ότι το σχετικά μικρό βιβλίο Ρεθεμνιώτη ποιητή με τους «στίχους της Μάλτας» (84 σελίδων) θεωρείται σήμερα από τις ωραιότερες εκδόσεις της παγκόσμιας τυπογραφίας του 16ου αιώνα. Ο τίτλος περιβάλλεται από μια ωραιότατη πολυσύνθετη παράσταση, ενώ η αρχή κάθε κεφαλαίου (Α έως Κ) διακοσμείται από εικαστικές παραστάσεις (σχέδια) που έχουν προβληματίσει ερευνητές διαφόρων κλάδων, ακόμη και ειδικούς στην ιστορία των εικαστικών τεχνών. Σύμφωνα με τον γνωστό ερευνητή Κ. Κακλαμάνη, τα σχέδια του βιβλίου ενδέχεται να είναι έργα του περίφημου Κρητικού καλλιτέχνη Γεώργιου Κλόντζα.
Η ΩΡΑΙΑ ΠΡΟΜΕΤΩΠΙΔΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΙΧΩΝ ΤΟΥ ΑΧΕΛΗ (ΒΕΝΕΤΙΑ αφοα΄=1571)
Το κακό είναι ότι από την τόσο ενδιαφέρουσα για όλο τον κόσμο – και περισσότερο για εμάς εδώ - έκδοση της Βενετίας έχει διασωθεί, ουσιαστικά, ένα και μόνο αντίτυπο, που σήμερα φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας. Αυτό σημαίνει ότι κανείς δεν μπορεί σήμερα να φυλλομετρήσει το βιβλίο και να πάρει, έστω, μια ιδέα για το περιεχόμενό του. Και όμως, θα μπορούσε άνετα αυτό να είχε γίνει δυνατότητα, με άλλο τρόπο. Πριν από έναν αιώνα (για την ακρίβεια πριν από 101 χρόνια), με μέριμνα του Γάλλου ελληνιστή Hubert Pernot, οι 2541 ομοιοκατάληκτοι δεκαπεντασύλλαβοι στίχοι του Αχέλη ανατυπώθηκαν αυτούσιοι σε ένα μεγάλο βιβλίο με δύο λογοτεχνικά έργα σχετικά με την πολιορκία της Μάλτας. Η έκδοση έγινε στο Παρίσι το 1910 (βλ. εικόνα).
Παρότι και η έκδοση αυτή είναι αρκετά σπάνια, (δε φαίνεται να υπάρχει στις Βιβλιοθήκες της Κρήτης), θα μπορούσε να είχε αναπαραχθεί το μέρος με το έργο του Αχέλη όπου, εκτός από τους 2541 στίχους, υπάρχουν και οι 20 εικόνες για τις οποίες έγινε λόγος πιο πάνω. Και εδώ ακριβώς είναι το δεύτερο παράδοξο: Κανείς από τους πολιτιστικούς φορείς του τόπου μας δεν είχε τη μέριμνα να χρησιμοποιήσει την έκδοση του Παρισιού ώστε να ξέρομε οι σημερινοί Ρεθεμνιώτες τον Αχέλη και το περίφημο βιβλίο του. Χρησιμοποιώ πρώτο πρόσωπο επειδή και ο ίδιος έχω αναφερθεί παλαιότερα στον συγκεκριμένο ποιητή, χωρίς να έχω εικόνα του έργου του. Για την ακρίβεια, γνώριζα μόνο την ωραία προμετωπίδα του βιβλίου του (βλ. εικόνα), την οποία και χρησιμοποίησα πριν από 20 χρόνια για το εξώφυλλο του πρώτου τόμου της βιβλιογραφικής εργασίας μου για τα Κρητικά Βιβλία. Όπως ο αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει από τη δημοσιευόμενη εικόνα – αν καταφέρει να διαβάσει τα τυπογραφικά στοιχεία της εποχής - στον τίτλο της πρώτης έκδοσης το όνομα του ποιητή δεν υπάρχει. Ο ίδιος όμως, περί το τέλος του έμμετρου προλόγου του, έχει φροντίσει να αναφερθεί στον εαυτό του και στον τόπο που τον γέννησε, λέγοντας: … τ’ οποίου τ’ όνομα τινάς και την πατρίδα αν θέλει ας δει εκ της Κρήτης Ρέθυμνον Αντώνιον Αχέλη. Ολοκληρώνοντας, να πω τούτο: Αφορμή για το σημείωμα μου έδωσε η πρόσφατη απόκτηση – από δημοπρασία, με τρόπο περιπετειώδη – της παρισινής έκδοσης με τους στίχους του Αχέλη. Επαναλαμβάνω ότι, σύμφωνα με τα δεδομένα, η έκδοση δεν υπάρχει στις κρητικές Βιβλιοθήκες. Να πω λοιπόν, χωρίς περιστροφές, ότι είμαι διατεθειμένος να προσφέρω μια προσεγμένη και βιβλιοδετημένη αναστατική ανατύπωση του άγνωστου στιχουργήματος του Αχέλη στον φορέα εκείνον που θα το ζητήσει, εκτιμώντας την αξία του ευρήματος. Το θεωρώ στοιχειώδη υποχρέωσή μου. Οι αναγνώστες που θα τύχει να διαβάσουν το σημείωμα, υποθέτω ότι θα συμφωνήσουν και εκείνοι στο εξής γεγονός: Είναι αδιανόητο η πόλη των γραμμάτων να αφιερώνει δρόμο στη μνήμη ενός παλιού ποιητή της, το ποίημα του οποίου δεν είχαν μέχρι τώρα τη δυνατότητα να το διαβάσουν οι κάτοικοί της.ΓΡΑΦΕΙ Ο Γ.Π. ΕΚΚΕΚΑΚΗΣ
6.7.2011
WWW.GOODNET.GR
from ανεμουριον https://ift.tt/2Mju3B1
via IFTTT