Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ (Sir Basil Zaharoff), που γεννήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 1849 στα Μούγλα (Muğla) της Μικράς Ασίας, από Ελληνες γονείς, ήταν ένας μεγαλοεπιχειρηματίας που επονομάστηκε «ο μυστηριώδης άνθρωπος της Ευρώπης». Το πραγματικό του όνομα ήταν Ζαχαρίου, όταν όμως άρχισαν οι ανθελληνικοί διωγμοί του 1821 στην Κωνσταντινούπολη, η οικογένεια του πατέρα του, που ήταν εγκατεστημένη εκεί, κατέφυγε στη Ρωσία όπου άλλαξε το όνομά της σε Ζαχάρωφ. Αργότερα, όταν τα πράγματα ησύχασαν, γύρισαν στην Κωνσταντινούπολη και από ‘κεί πήγαν στα Μούγλα, όπου και γεννήθηκε ο Βασίλειος. Κατόπιν η οικογένεια γύρισε στην Πόλη και ο Βασίλειος μεγάλωσε στα Ταταύλα (Kurtuluş), την ελληνική συνοικία. Ο Βασίλειος είχε τρεις αδελφές, τη Σεβαστή, τη Ζωή και τη Χαρίκλεια. Επειδή είχε μάθει την αγγλική γλώσσα, εργάστηκε ως
 |
| ΖΑΧΑΡΩΦ (1849-1936). Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΕΜΠΟΡΟΣ ΟΠΛΩΝ. |
«δραγουμάνος» (διερμηνέας) και ξεναγός στους Αγγλους επισκέπτες. Ο θείος του Σεβαστόπουλος, υφασματέμπορος τού Γαλατά (Galata), τον προσέλαβε ως υπάλληλο και πολύ σύντομα ο νέος κατόρθωσε να αναπτύξει πολύ τις εργασίες του θείου του, που τον πήρε τελικά για συνεταίρο όταν αρρώστησε. Ο θείος όμως αρνήθηκε να του πληρώσει τα συμφωνημένα ποσοστά και ο Βασίλειος πήγε στην Αγγλία, όπου όμως τον έπιασε σε λίγο η αστυνομία ως καταχραστή επειδή είχε χάσει το μόνο τεκμήριο που θα μπορούσε να τον σώσει, την επιστολή με την οποία ο θείος του τον έκανε συνεταίρο του. Την τελευταία όμως στιγμή, στο δικαστήριο, βρήκε τυχαία την επιστολή σ’ ένα παλιό πανωφόρι και μπόρεσε να αθωωθεί...
Ο Ζαχάρωφ γύρισε τότε στην Αθήνα, όπου η γλωσσομάθειά του και η ωραία του εμφάνιση τού άνοιξαν πολλές πόρτες. Ηταν η εποχή που όλα τα κράτη, ακόμα και τα πιο μικρά και φτωχά όπως η Ελλάδα, διέθεταν μεγάλες πιστώσεις για πολεμικούς εξοπλισμούς. Με τη βοήθεια του Στέφανου Σκουλούδη, ενός βαθύπλουτου Ελληνα που διετέλεσε και πρωθυπουργός της Ελλάδας, ο Ζαχάρωφ διορίστηκε αντιπρόσωπος του αγγλικού εργοστασίου παραγωγής πολεμικού υλικού Nordenfelt (αργότερα Vickers), με αμοιβή 5 λιρών την εβδομάδα. Ο Ζαχάρωφ πέτυχε σημαντικές παραγγελίες από την ελληνική κυβέρνηση και έγινε ο περιοδεύων αντιπρόσωπος της αγγλικής εταιρίας Vickers-Armstrongs. Εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τη μέθοδο της ηγεμονικής δωροδοκίας σημαντικών προσώπων για να εκτοπίζει την τελευταία στιγμή τους ανταγωνιστές του...
Εχει μείνει παροιμιώδης η περίπτωση της δωροδοκίας ανώτατου Ρώσου από τον οποίο εξαρτιόταν η έγκριση μιας μεγάλης παραγγελίας όπλων. Ο Ζαχάρωφ τον επισκέφθηκε στο γραφείο του, όπου άφησε το πορτοφόλι του, μ’ ένα πολύ σημαντικό χρηματικό ποσόν. Ο Ρώσος έσπευσε να τον ειδοποιήσει για την «αφηρημάδα» του, αλλά ο Ζαχάρωφ απάντησε πως το πορτοφόλι δεν ήταν δικό του. Την άλλη μέρα, τον κάλεσε ο Ρώσος και του έδωσε την παραγγελία. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Ρώσος τού είχε πει στην αρχή πως δεν ενδιαφερόταν για τα όπλα που του πρότεινε και ο Ζαχάρωφ τον παρακάλεσε να μελετήσει περισσότερο την πρότασή του και να του απαντήσει την Παρασκευή, 15 του μηνός. Ο Ρώσος τον διόρθωσε λέγοντας πως η 15η του μηνός ήταν Πέμπτη και όχι Παρασκευή, ο Ζαχάρωφ επέμεινε και τελικά είπε να βάλουν στοίχημα. Το ποσόν που πρότεινε ήταν τεράστιο, αλλά ο Ρώσος το δέχτηκε γιατί ήταν βέβαιος για την ημερομηνία. Ετσι ο Ζαχάρωφ έχασε το στοίχημα αλλά κέρδισε την παραγγελία...
Η ΩΡΑΙΑ ΙΣΠΑΝΙΔΑ ΔΟΥΚΙΣΣΑ
Ο Ζαχάρωφ πήγε και στην Ισπανία, όπου συνδύασε το κυνήγι του πλούτου με την ερωτική περιπέτεια. Ταξιδεύοντας από τη Μαδρίτη στο Παρίσι, γνωρίστηκε συμπτωματικά με μια Ισπανίδα, τη María del Pilar de Muguiro y Beruete, δούκισσα της Villafranca de los Caballeros, που καταγόταν από μια από τις ευγενέστερες και πλουσιότερες οικογένειες της Ισπανίας και ήταν σύζυγος ενός από τους μεγιστάνες της ισπανικής βασιλικής αυλής. Η ωραία δούκισσα ανταποκρίθηκε στην πολιορκία του και τον βοήθησε να μπει στα σαλόνια της ισπανικής αριστοκρατίας, με αποτέλεσμα να γίνει ο κυριότερος προμηθευτής όπλων της Ισπανίας, η οποία εκείνη την εποχή (1898) είχε εμπλακεί σε πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό και ο πόλεμος των Μπόερς που επακολούθησε αύξησαν σημαντικά την περιουσία του Ζαχάρωφ, που έγινε ο κυριότερος μέτοχος των βιομηχανιών πολεμοφοδίων.
Το 1913, ο Ζαχάρωφ νίκησε τους δύο σημαντικότερους ανταγωνιστές του οίκου Vickers-Armstrongs στην Ευρώπη, τον εκπρόσωπο του οίκου Schneider στη Γαλλία κι εκείνον του οίκου Krupp στη Γερμανία, πετυχαίνοντας μεγάλες παραγγελίες από τη Ρωσία και άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ο Ζαχάρωφ, λόγω της δουλειάς του και της περιουσίας του είχε γίνει προσωπικός φίλος και μυστικοσύμβουλος των πιο σημαντικών πολιτικών ανδρών της Αντάντ (Entente Cordiale) κι έτσι κατάλαβε ότι πλησίαζε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Απέκτησε οικειότητα με τον Αγγλο υπουργό Εξοπλισμών David Lloyd George κι όταν ο τελευταίος έγινε πρωθυπουργός ο Βασίλειος εξελίχθηκε σε σπουδαίο παρασκηνιακό παράγοντα στη διεθνή πολιτική. Ολοι οι μεγάλοι στρατιωτικοί και πολιτικοί άνδρες έδιναν σημασία στις γνώμες του, αλλά και τις πληροφορίες του, αφού γνώριζε τα μυστικά της αντίπαλης παράταξης...
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος χρησιμοποίησε την ελληνική καταγωγή του Ζαχάρωφ για να πραγματοποιήσει τις εθνικές επιδιώξεις του. Τον κέρδισε με το μέρος του και τον έκανε να εργασθεί υπέρ της ελληνικής υπόθεσης και ιδιαίτερα της Μικρασιατικής εκστρατείας. Εκείνη ακριβώς την εποχή, ο βασιλιάς της Αγγλίας απένειμε στον Ζαχάρωφ το παράσημο του Λουτρού και τον τίτλο του βαρωνέτου, που τον έκανε «Sir Basil Zaharoff», ενώ ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας τον ονόμασε ιππότη της Λεγεώνος της Τιμής. Για να δείξει την ευγνωμοσύνη του προς την Αγγλία και τη Γαλλία, ο Ζαχάρωφ ίδρυσε μια έδρα αγγλικής φιλολογίας στη Σορβόνη και μια έδρα γαλλικής φιλολογίας στην Οξφόρδη, το πανεπιστήμιο της οποίας τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα της Νομικής.
Ο Βενιζέλος πέτυχε την οικονομική και ηθική του υποστήριξη, αλλά η πτώση του και η επάνοδος του βασιλέως Κωνσταντίνου έγινε αφορμή προσωπικών επιθέσεων κατά του Αγγλου πρωθυπουργού David Lloyd George στη Βουλή των Κοινοτήτων. Ο βουλευτής της Αντιπολιτεύσεως και αντισυνταγματάρχης Walter Guinness είπε: «Πίσω από την έδρα του πρωθυπουργού κρύβεται κάποιος που του ψιθυρίζει συμβουλές κι αυτός ο κάποιος είναι ο σερ Sir Basil Zaharoff, ικανός πράγματι οικονομολόγος με διεθνή συμφέροντα στην πολεμική βιομηχανία. Στη διάρκεια του πολέμου ασκούσε έλεγχο σε 4 ή 5 εμπόλεμες χώρες. Ο κύριος αυτός έχει τιμηθεί βέβαια με το παράσημο του Λουτρού, αλλά προπαντός είναι Ελληνας. Και αν έχουμε ανάγκη από συμβούλους του πρωθυπουργού, αυτοί πρέπει να είναι Αγγλοι και τίποτα περισσότερο!». Στην επίθεση αυτή, ο Ζαχάρωφ απάντησε την επομένη λακωνικά: «Δεν έχω συναντηθεί με τον Lloyd George από το 1919!». Επακολούθησε δριμύτατη επίθεση και κατά του Γάλλου πρωθυπουργού Georges Benjamin Clemenceau για τις σχέσεις του με τον Ζαχάρωφ. Ο Γάλλος δημοσιογράφος Ντε Ζουβενέλ έγραψε ότι ο Ζαχάρωφ έκανε κρυφό πόλεμο εναντίον του Ισλαμισμού. Τέλος, ο Αγγλος βουλευτής Aubrey Herbert ζήτησε «να απαλλαγεί ο πρωθυπουργός από τον επικίνδυνο αυτό σύμβουλο». Οι συζητήσεις αυτές οδήγησαν, όπως υποστήριξαν μερικοί, στην πτώση της κυβέρνησης Lloyd George και η Μικρασιατική Καταστροφή που ακολούθησε έθεσε τέρμα στη σχετική διαμάχη...
Οταν ο Ζαχάρωφ πέρασε πια τα 70 χρόνια, έπαψε να ασχολείται με τα όπλα και την παρασκηνιακή διπλωματία και επιδόθηκε σε άλλες επιχειρήσεις. Επωφελούμενος από τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε το Καζίνο του Μόντε Κάρλο λόγω του πολέμου, ανέλαβε τη διεύθυνσή του και το οδήγησε σε νέα ακμή. Αναμίχθηκε και σε επιχειρήσεις πετρελαίων. Το Σεπτέμβριο του 1924, παρά τα 75 χρόνια του, παντρεύτηκε τη γυναίκα που είχε αγαπήσει πριν από 30 περίπου χρόνια, τη María del Pilar, που είχε στο μεταξύ χηρεύσει. Ομως η δούκισσα πέθανε το 1926, και από τότε ο Ζαχάρωφ αποσύρθηκε από όλες τις επιχειρήσεις και έζησε αποτραβηγμένος από τον κόσμο ώς το θάνατό του, το 1936.
Ο Ζαχάρωφ έκανε πολλές δωρεές στην Ελλάδα. Στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων πρόσφερε ένα εκατομμύριο δραχμές για το στρατό, χάρισε το μέγαρο της ελληνικής πρεσβείας στο Παρίσι, ίδρυσε στην Αθήνα το Ινστιτούτο Παστέρ, δώρισε στον «Ευαγγελισμό» μια ποσότητα ραδίου για τη θεραπεία απόρων ασθενών, διάθεσε σημαντικά ποσά για την αποκατάσταση των προσφύγων της Μικράς Ασίας, βοήθησε πολλούς Ελληνες σπουδαστές και καλλιτέχνες στο Παρίσι και έκανε πολλές δωρεές σε άλλες χώρες και στα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης, όπου είχε μεγαλώσει.
Η ιστορία της δωρεάς του ραδίου είναι ενδιαφέρουσα, γιατί έγινε μια παρεξήγηση που λύπησε ιδιαίτερα τον Ζαχάρωφ. Τη διηγείται στο βιβλίο του «Η ζωή μου» (1961) ο ιδιοκτήτης της «Μεγάλης Βρεταννίας» Θεόδωρος Πετρακόπουλος, ο οποίος είχε γνωρίσει τον Ζαχάρωφ από τον πεθερό του, ιδρυτή του ξενοδοχείου, Ευστάθιο Λάμψα, όταν ο Ζαχάρωφ ερχόταν στην Αθήνα για τις δουλειές του. Λέει, λοιπόν, ο Πετρακόπουλος, στο κεφάλαιο που έχει τίτλο «Η υπόθεσις του ράδιου»:
«Εκείνο όμως που ιδιαιτέρως ελύπησε τον Ζαχάρωφ και τον απεγοήτευσεν ήτο η υπόθεσις του ραδίου που έχει ως εξής: Λίγες ημέρες πριν φύγω από το Παρίσι, τον Αύγουστον του 1919, ο Ζαχάρωφ μ’ εκάλεσε να προγευματίσω στο σπίτι του και μετά το πρόγευμα μου έδειξεν ένα έγγραφον που είχε λάβει από τον καθηγητήν του Πανεπιστημίου μακαρίτην Μενέλαον Σακόρραφον, όστις του εζήτει να δωρήσει μια ποσότητα ραδίου στην Αστυκλινικήν του Πανεπιστημίου της οποίας ήτο διευθυντής. Το έγγραφον ήτο γραμμένον σε χαρτί του Πανεπιστημίου και ο Ζαχάρωφ είχε την εντύπωσιν πως η παράκλησις προήρχετο από το ανώτατον εκπαιδευτικόν Ιδρυμα της Ελλάδος.
»Μου είπε, λοιπόν, ότι όχι μόνον ράδιον θα έστελλε στο Πανεπιστήμιον, αλλ’ είχε ετοιμάσει και ολόκληρον εγκατάστασιν, αναγκαίαν διά την ραδιοθεραπείαν και με παρεκάλεσε να πηγαίναμε μαζί στα καταστήματα Κιουρί. Εκεί είχα την τιμήν να γνωρίσω την κυρίαν Maria Salomea Skłodowska-Curie, η οποία μας έδειξε τας συσκευάς της ραδιοθεραπείας τας οποίας είχαν προσωρινώς τοποθετήσει σε δύο μεγάλα δωμάτια. Η κυρία Curie μου έδωσεν ένα κουτί που εχωρούσε στην τσέπη μου και ήταν πολύ στερεά περιτυλιγμένο, γιατί περιείχε την ποσότητα του ραδίου που είχεν αγοράσει ο Ζαχάρωφ για το Πανεπιστήμιον. Εδειξα κάποιαν ανησυχίαν μη τυχόν κατά τη μεταφοράν του ραδίου ήτο δυνατόν να μου συμβεί κάτι δυσάρεστον και η κυρία Κιουρί μ’ εβεβαίωσεν ότι μπορούσα να βάλω το κουτί στη βαλίτζα μου χωρίς να φοβηθώ απολύτως τίποτε. Οπως ήκουσα κατά την συνομιλίαν κυρίας Κιουρί και Ζαχάρωφ, το ράδιον και τα μηχανήματα εστοίχισαν περί το εν εκατομμύριου φράγκων. Και το μεν ράδιον παρέδωσα εις τον καθηγητήν Σακόρραφον, ευθύς άμα επέστρεψα στας Αθήνας, τα δε μηχανήματα έφθασαν ολίγους μήνας βραδύτερου. Ο Σακόρραφος ανεκοίνωσε στην Σύγκλητον του Πανεπιστημίου πως διά των προσωπικών του ενεργειών επέτυχε την δωρεάν του Ζαχάρωφ και της εζήτησε να του παραχωρήσει κατάλληλον οίκημα διά την εγκατάστασιν των μηχανημάτων. Ο τότε Πρύτανις Γ. Αγγελόπουλος συνεχάρη τον Μ. Σακόρραφον δι’ εγγράφου φέροντος ημερομηνίαν 16 Δεκεμβρίου 1919, το οποίον ευχαριστούσε διά τη δωρεάν του ραδίου, αλλά κατέληγε με την ακόλουθον επιφύλαξιν: “Επιλαμβάνομαι όμως της ευκαιρίας, κύριε συνάδελφε, να υπομνήσω υμίν ότι το ημέτερον Πανεπιστήμιου, διά τε την έλλειψιν χώρου, επαρκούς προσωπικού και στέρησιν των καταλλήλων προς τοποθέτησιν και συντήρησιν των αποστελλομένων υμίν συσκευών, οργάνων, μηχανημάτων, αδυνατεί, ατυχώς, να χρησιμοποιήση την δωρεάν του κ. Ζαχάρωφ, κίνδυνον δε διατρέχουσι τα αποτελούντα ταύτην πολύτιμα και λεπτεπίλεπτα και πολλήν επιμέλειαν απαιτούντα είδη προς τε κατάταξιν αυτών και συντήρησιν, εάν παραμείνωσιν αχρησιμοποίητα εν κιβωτίοις, να υποστούσι βλάβας και φθοράν συν τω χρόνω, εξ ού θα εματαιούτο η προς ενίσχυσιν της επιστημονικής παρ’ ημίν εργασίας πρόθεσις του φιλοπάτριδος δωρητού. Διά ταυτα παρακαλούμεν υμάς, όπως, ως υμείς κάλλιον οίδατε, συντελέσητε προς τε ταχυτέραν και επωφελεστέραν χρησιμοποιήσω της πολυτίμου ταύτης δωρεάς διά του Κράτους είτε άλλως πως”».
»Η απόφασις της Συγκλήτου υπήρξε πλέον η άστοχος, γιατί μια που ανεγνώριζε πως η δωρεά απετέλει «πολύτιμον πλούτον» και θα συνετέλει προς σημαντικόν όφελος της Ελληνικής Επιστήμης, ώφειλε ν’ αποταθή στο Κράτος - εάν το Πανεπιστήμιον δεν διέθετε τα αναγκαία μέσα - και να ζητήση την αρωγήν του διά την εγκατάστασιν των μηχανημάτων. Εάν είχε γίνη τούτο, και αυτός ο Ζαχάρωφ, ασφαλώς, θα διέθετε και άλλα ποσά και άλλοι φιλογενείς και φιλάνθρωποι Ελληνες θα συνετέλουν να πλουτισθή το Ινστιντούτον της Ραδιοθεραπείας και η Ελλάς θα είχε σήμερον ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης. Αφήνω ότι από τας εισπράξεις του Ινστιτούτου θα εκαλύπτοντο, με τον καιρόν, όλα τα έξοδά του, γιατί θα προσήρχοντο προς θεραπείαν ασθενείς και από τας γειτονικάς χώρας. Δεν θέλω να εκθέσω τας διαδόσεις που εκυκλοφόρουν τότε διά την άτοπον απόφασιν της Πανεπιστημιακής Συγκλήτου. Ο μακαρίτης Σακόρραφος, που δεν εγνώριζε τον χαρακτήρα του Ζαχάρωφ, έσπευσε να του στείλη το έγγραφον της Συγκλήτου με την ελπίδα ότι θα τον ηνάγκαζε να κάμη νέαν δωρεάν διά την στέγασιν των μηχανημάτων. Αλλά το αποτέλεσμα ήτο εντελώς αντίθετον: Ο Ζαχάρωφ τόσον εξωργίσθη από το έγγραφον της Συγκλήτου, ώστε δεν απήντησεν εις τον Σακόρραφον, αλλά έγραψεν εις εμέ την 11 Ιανουάριου 1920 και με παρεκάλει ν’ ανακοινώσω εις τον Σακόρραφον, ότι δεν έπρεπε να του γράψη εκ μέρους του Πανεπιστημίου, ουδέ να του ζητήση το ράδιον και τας συσκευάς εφ’ όσον δεν είχεν εξασφαλίσει την κατάλληλον εγκατάστασιν διά την λειτουργίαν του Ινστιτούτου. Οταν μετά τινας μήνας επεσκέφθην τον Ζαχάρωφ στο Παρίσι, τον ευρήκα εξωργισμένον όχι μόνον εναντίον του Σακορράφου, αλλά και εναντίον του Πανεπιστημίου, που δεν εφρόντισε να στεγασθώσι καταλλήλως τα μηχανήματα της Ραδιοθεραπείας. Μου είπε τότε, ότι προ του πολέμου είχε κάμει στην Ρωσσία διαφόρους δωρεάς διά κοινωφελείς σκοπούς και ησθάνετο μεγάλην χαράν κάθε φοράν που επήγαινε στη Ρωσσία και έβλεπε με πόσο μεγάλο ενδιαφέρον εφρόντιζαν για την συντήρησιν και την καλήν λειτουργίαν των εγκαταστάσεων που τους είχε χαρίσει, ενώ στην Ελλάδα συνέβαινε το αντίθετον.
»Αι συσκευαί του ραδίου έμειναν εις τον Σακόρραφον, όστις τας είχεν εγκαταστήσει εις οίκημα εντελώς ακατάλληλον και τας εχρησιμοποίει ως εξάρτημα της κλινικής του. Εις την αρκετά σκανδαλώδη αυτήν υπόθεσιν επενέβη μετά τινα έτη η Δικαιοσύνη, και ο μακαρίτης Σακόρραφος παρεπέμφθη εις το δικαστήριον, αλλ’ ηθωώθη».
ΓΙΑΝΝΗ ΛΑΜΨΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 20 ΑΙΩΝΩΝ ΤΟΜΟΣ Δ' ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΚΡΙΘΗΚΑΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ 1996
from ανεμουριον https://ift.tt/2qq1qL7
via IFTTT