Η γαλλική επανάσταση και η θύελλα που «σάρωσε» την Ευρώπη στις δεκαετίες που ακολούθησαν δεν άφησαν άθικτη και τη σκλαβωμένη Ελλάδα. Οι πρωτοπόροι του ελληνικού διαφωτισμού συνέλαβαν τα μηνύματα των καιρών και προσπάθησαν να τα μεταδώσουν στους σκλάβους-αδελφούς τους. Οι σχέσεις των Ελλήνων της διασποράς με το Ναπολέοντα (έναν από τους τρομερούς επιγόνους της Επανάστασης) και τα σχέδια του στρατηλάτη για τη μικρή Ελλάδα απασχόλησαν τον Κ. Καιροφύλα στα 1928. Στο θαυμάσιο άρθρο του (που δημοσιεύτηκε σε περιοδικό της εποχής) δίνονται πλήθος πληροφοριών για το θέμα αυτό. Μεταγλωττίσαμε το άρθρο στη δημοτική (σε ελεύθερη απόδοση) και σας το παρουσιάζουμε στις σελίδες που ακολουθούν.
 |
|
Σπανιότατη γκραβούρα με το Ναπολέοντα, όταν ήταν ακόμα στρατηγός της Δημοκρατίας | Σχεδιάστηκε το 1796 στο Λουγκάνο της Ιταλίας (αρχείο: Ο. Αναστ.)
|
Εξόριστος στον αφιλόξενο βράχο της Αγίας Ελένης, ο μεγάλος Κορσικανός έγραφε στα «Απομνημονεύματά» του:
«Η Ελλάδα περιμένει έναν ελευθερωτή. Αυτό θα αποτελούσε ένα ωραίο στεφάνι δόξας. Θα γραφόταν το όνομά του στον αιώνα των αιώνων ανάμεσα στα ονόματα του Ομήρου, του Πλάτωνα και του Επαμεινώνδα. Ίσως δεν ήταν μακριά η πραγματοποίηση αυτού του σχεδίου. Όταν έφθασα στις ακτές της Αδριατικής, στη διάρκεια της εκστρατείας μου στην Ιταλία, έγραψα στη Γαλλική Κυβέρνηση ότι είχα μπροστά στα μάτια μου το βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου».
Αλτρουϊσμός ή... κατακτητικό πάθος
Αυτή η ομολογία δείχνει ότι για μια στιγμή ο Ναπολέοντας έστρεψε την προσοχή του στην Ελλάδα. Αλλά αυτό το ενδιαφέρον του δεν προερχόταν βέβαια από αλτρουΐστικά αισθήματα απελευθερωτικών σχεδίων, αλλά από κατακτητικό πόθο που αποτελούσε ένα μικρό μέρος του κοσμοκρατορικού ονείρου του. Τουλάχιστον, αν το σχέδιό του αυτό γινόταν πραγματικότητα, θα αποτελούσε σωτηρία για την Ελλάδα, γιατί θα διωχνόντουσαν από το έδαφος της οι τύραννοι, αργότερα δε, μετά την πτώση της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα, οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης δε θα τολμούσαν να ξαναρρίξουν την Ελλάδα στα τουρκικά νύχια αλλά αναγκαστικά θα την ανακήρυσσαν ανεξάρτητο βασίλειο από το 1815, και έτσι η απελευθέρωσή της θα κατορθωνόταν χωρίς την αιματοχυσία και την καταστροφή της Ελληνικής Επανάστασης.
Ο Βοναπάρτης, όταν βρισκόταν στην αρχή της σταδιοδρομίας του, κατάλαβε ότι δεν του αρκούσαν οι νίκες της Ιταλίας για να ανέβει εκεί που ήδη ονειροπολούσε. Το ανήσυχο και τολμηρό του πνεύμα αναζητούσε τη στιγμή εκείνη μια πολεμική επιχείρηση τόσο μεγάλη που να του δώσει καινούργια αίγλη και να συμπληρώσει τη δόξα του. Και έστρεψε την προσοχή του στη χώρα των υπεροχων αναμνήσεων, την Ελλάδα, απ’ όπου ερχόντουσαν φωνές που καλούσαν το μεγάλο στρατηλάτη να έλθει.
Οι Έλληνες, μετά την τραγική αποτυχία της αποστολής του Ορλόφ, με δυσκολία πίστευαν σε υποσχέσεις ξένων για την απελευθέρωσή τους. Αλλά ο Βοναπάρτης είχε φανεί στον ορίζοντα σαν φαινόμενο, σαν ο καλός άγγελος που φέρνει την ελευθερία στους καταπιεσμένους. Γι' αυτό, παρά την πικρή πείρα του παρελθόντος, στους Έλληνες που στέναζαν κάτω από τη σκλαβιά εμφανίστηκε μια ενδόμυχη ελπίδα και περίμεναν από τον Κορσικανό στρατηλάτη την πραγματοποίηση του προαιώνιου πόθου τους, καθώς τον θεωρούσαν σαν το μελλοντικό απελευθερωτή τους.
Το πολεμικό σάλπισμα του Κοραή
Ήδη, από την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης που διακήρυσσε αρχές που καταδίκαζαν την τυραννία, οι Έλληνες έστρεψαν ένα βλέμμα γεμάτο ελπίδα προς τη Γαλλική Δημοκρατία.
«Η Γαλλική Επανάσταση - όπως γράφει πολύ σωστά ο ιστορικός Μέντελσον-Μπάρτολντ - είχε κλονίσει την ισχύ
 |
|
Αδαμάντιος Κοραής (1748-1832). Μεγάλος δάσκαλος του Γένους, θερμός οπαδός της ιδέας να απελευθερωθεί η Ελλάδα από τους Γάλλους του Ναπολέοντα. Ζήτησε από τους Έλληνες να τον βοηθήσουν κατά την εκστρατεία του στην Αίγυπτο (αρχείο: Δ. Σούτζου).
|
των Τούρκων». Και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ομολογούσε ότι «η Επανάσταση του άνοιξε τα μάτια».
Ακόμα και ο Κοραής, όταν έμαθε την εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, παρά το σκεπτικιστικό του χαρακτήρα, ενθουσιάζεται και από το Παρίσι, όπου μένει, εκδίδει το 1801 το «Πολεμικό Σάλπισμα», με το ψευδώνυμο «Ο Ατρόμητος Μαραθώνιος», για τους Έλληνες εθελοντές που υπηρετούσαν στη στρατιά του Βοναπάρτη και για όλο τον Ελληνισμό. Κύρια προσπάθειά του, γράφοντας το έργο αυτό, ήταν να πετύχει μια Γαλλοελληνική συμμαχία στην Ανατολή.
Έγραφε ανάμεσα σε άλλα: «Δια τους οικτιρμούς του Θεού, αδελφοί μην αφήνωμεν να μας φύγη τας χείρας ο αρμόδιος ούτος καιρός, τον οποίον προσφέρει εις των Γραικών το γένος η άλωσις της Αιγύπτου. Όσοι ευρίσκεσθε εις Αίγυπτον μιμηθήτε τας ανδραγαθίας των Γάλλων... Όσοι δε ευρίσκεσθε διεσκορπισμένοι εις την Ελλάδα, μέρος μεν δράμετε με προθυμίαν και γρηγορότητα εις την Αίγυπτον δια να αυξήσετε τον αριθμόν των αδελφών σας. Υπηρετήσατε τους Γάλλους με προθυμίαν... Βοηθήσατε με τε καράβια, με τας χείρας, με τας καρδίας σας, με την ζωήν σας αύτην, αν η χρεία το καλέση, τους φίλους του Ελληνικού γένους, εις την παντελή της Αιγύπτου κατάσχεσιν, της οποίας η ελευθερία είναι της Ελλάδος όλης κοινή σωτηρία... Το δε λοιπόν μέρος μείνετε εις την Ελλάδα εξωπλισμένοι και έτοιμοι να δεχθήτε τους ελευθερωτάς της Ελλάδος Γάλλους και τους φίλους των Γάλλων και συμμάχους, τους στρατιώτας του κραταιού Αυτοκράτορος της Ρωσσίας, κληρονόμου της δόξης και της αρετής των αειμνήστων αυτού προπατόρων... Όλοι όσοι με το λαμπρόν όνομα των Ελλήνων δοξάζεσθε, βάλετε καλά εις τον νουν σας ότι αφ’ όσας δυστυχίας δύναται να πάθη ο άνθρωπος η πλέον απαρηγόρητος είναι η δουλεία. Πολεμήσατε λοιπόν, ώ μεγαλόψυχα και γενναία τέκνα των παλαιών Ελλήνων, όλοι ομού ενωμένοι τους βαρβάρους της Ελλάδος τυράννους».
Το πολεμικό αυτό σάλπισμα διάδωσε ο Κοραής προς όλους τους Έλληνες, προσπαθώντας με αυτό να τους ελκύσει σε μια εθελοντική κατάταξη με το στρατό που ετοίμαζε ο Ναπολέοντας για την τολμηρή εκστρατεία εναντίον της Αίγυπτου.
Καθόλου απίθανο να είχε έλθει σε επαφή ο Κοραής με το Ναπολέοντα πριν δημοσιεύσει αυτόν το θούριο προς τους Έλληνες. Άλλωστε ο μεγάλος δάσκαλος του Γένους δεν ήταν άγνωστος στο Ναπολέοντα. Αντίθετα, αυτός τον εκτιμούσε και του είχε μάλιστα αναθέσει τη μετάφραση στα γαλλικά των έργων του Στράβωνα.
Αλλά η επιχείρηση της Αιγύπτου εγκαταλείφθηκε σχεδόν στην αρχή της, γιατί οι εσωτερικές ανωμαλίες της Γαλλίας ανάγκαζαν το Ναπολέοντα να πάει στο Παρίσι, όπου τον περίμενε η δόξα, που σε λίγο τον ανέβασε στον αυτοκρατορικό θρόνο. Και έτσι, με την εγκατάλειψη της επιχείρησης της Αιγύπτου, έσβησε από την ψυχή του Κοραή και από όλους ο ενθουσιασμός και η πίστη στην απελευθέρωση της Ελλάδας από το Ναπολέοντα.
Μια ταμπακιέρα για το Βοναπάρτη
Ο ενθουσιασμός και η πίστη αυτή επρόκειτο να κυριέψουυ περισσότερο από οποιοσδήποτε άλλου το Ρήγα Φεραίο, τοΝ κήρυκα της ανάστασης του Γένους. Από τη Βιέννη που είχε εγκατασταθεί το 1793, μάθαινε τις νίκες του Ναπολέοντα στην Ιταλία και συνέλαβε την ιδέα να ενεργήσει για να ελευθερωθεί η πατρίδα του από αυτόν. Και άρχισε τις συνεννοήσεις του στην αρχή με το Γάλλο πρεσβευτή στη Βιέννη του Μπερυαρντότ, θέλοντας να κανονίσει τις λεπτομέρειες του κινήματος που οργάνωνε.
Για να πετύχει τη φιλία του Βοναπάρτη ο Ρήγας συνέλαβε ένα σχέδιο απλό και έξυπνο, όπως τουλάχιστον μας πληροφορεί ο Χρ. Περραιβός, ο βιογράφος και συνεργάτης του Ρήγα, στο βιβλίο του απ’ όπου παίρνουμε τις σχετικές πληροφορίες, (τις οποίες, παρ’ όλα αυτά μεταγενέστεροι ιστορικοί προσπάθησαν να αποδείξουν λανθασμένες [*])·
[*] Το αξιόπιστο του Περραιβού αρχίζει να κλονίζεται μετά τα μέχρι τώρα άγνωστα έγγραφα που βρέθηκαν στο Κρατικό Αρχείο της Βιέννης, σχετικά με τη σύλληψη του Ρήγα, για τα οποία έκανε ανακοίνωση ο κ. Κ. Αμάντος στην Ακαδημία της Αθήνας στις 26 Μάη 1927.
Παράγγειλε λοιπόν και του έφτιαξαν μια ταμπακιέρα με ξύλο από δάφνη που φύτρωνε στις όχθες του Πηνειού, δίπλα στο ιερό του Απόλλωνα, και την έστειλε στο Βοναπάρτη μαζί μ’ ένα γράμμα στο οποίο εξηγούσε την προέλευση αυτού του δώρου, που συμβόλιζε τις δάφνες τις οποίες είχε αποκομίσει, εκείνη την εποχή, ο Κορσικανός στην Ιταλία.
 |
| Χαρακτικό του Ναπολέοντα, κατασκευασμένο στα Επτάνησα το 1807. Στα μάτια πολλών επιφανών Ελλήνων, ο Κορσικανός στρατηλάτης φάνταζε σαν λυτρωτής από τον τουρκικό ζυγό (αρχείο: Δ. Σούτζου). |
Η πρωτοτυπία αυτού του δώρου ευχαρίστησε το Βοναπάρτη, που του απάντησε με ενθαρρυντική ευγένεια. Ο Ρήγας τότε άρπαξε την ευκαιρία να του εκθέσει την άθλια κατάσταση της Ελλάδας και «να παρακαλέσει τη γενναία και ισχυρή Γαλλία να ελευθερώσει την κλασική αυτή χώρα».
«Η συμπάθεια και η μεγαλοψυχία - αφηγείται ο Περραιβός - ίσως δε και συμφέρον τι πολιτικόν επίσης, διέθεσαν καλώς τον Βοναπάρτην προς την Ελλάδα, τουθ ’ όπερ έδωσεν εις τον Ρήγαν αγαθάς ελπίδας, ενισχυθείς όταν μετά την αλωσιν της Βενετίας ο Βοναπάρτης ενθυμήθη τας υποσχέσεις του και εκάλεσε τον Ρήγαν εις Βενετίαν».
Οι ελπίδες του Κολοκοτρώνη
Και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ενθουσιάστηκε και έλπισε για μια στιγμή στο Ναπολέοντα, του οποίου αποκαλούσε «θεό του πολέμου». Όταν βρισκόταν στη Ζάκυνθο, όπως αφηγείται ο ίδιος στα «Απομνημονεύματά» του, ο εκεί αρχηγός των ρωσικών στρατευμάτων (1805) τον κάλεσε, και του είπε ότι «ο Αυτοκράτωρ τον διέταξε να έμβουν και να υπάγουν και να κτυπήσουν τον Ναπολέοντα». Ο Κολοκοτρώυης απάντησε: «Όσον δια το μέρος μου δεν εμβαίνω».
Ο νους του Κολοκοτρώνη δεν ήθελε να πολεμήσει ενάντια στο Ναπολέοντα, γιατί από αυτόν περίμενε την απελευθέρωση της πατρίδας του. Και ανέλαβε το σχέδιο να εκθέσει στο Ναπολέοντα την επιθυμία του. Να πως αφηγείται ο ίδιος το γεγονός:
«’Ερχόμενος ο Αλή Φαρμάκης εις την Ζάκυνθον (1809), απεφασίσαμεν να υπάγομεν εις το Παρίσι δια να εύρωμε τον Βοναπάρτε και επήγαμε εις τούς Κορφούς και ο τότε διοικητής Δονζελότ μας εμήνυσε λέγοντας μας ότι: «Μείνετε εδώ και εγώ γράφω και θέλετε έχει απόκρισιν, μόνον ημείς να κάμωμε το σχέδιον εως ότου να έλθη η απόκρισις του Αυτοκράτορος». Το σχέδιο που εκάμαμε με τον Δονζελότ ήτο το ακόλουθο: να μας δώση 500 κανονιέρους με φουστανέλλαις ενδεδυμένους, 500 Έλληνας όπου ευρίσκοντο
 |
| Ρήγας Φεραίος |
εις την Γαλλικήν δούλευαν και μας έδωσε γρόσια δια να στρατολογίσωμε εις την Τσαμουριά όπου ήσαν εχθροί του Αλή Πασά. Επεράσαμεν εις την Τσαμουριά και εκάμαμε 3000 μισθωτούς Τσάμιδες και ήλθαμε εις την Πάργα και τούς εμβαρκαρήσαμε δια την Αγία Μαύρα (σ.σ. Λευκάδα). Η σύναξις έμελλε να γίνη εις την Αγία Μαύρα και Ζάκυνθον. Επέρασα με 600 εις την Αγία Μαύρα.»
Αλλά η απόπειρα ματαιώθηκε λόγω της κατάληψης της Ζακύνθου από τους Άγγλους και το σχέδιο απέτυχε.
«Δια τρεις ημέραις και νύκτες, επιλέγει, εγώ ο Αλή Φαρμάκης και ο Δονζελότ μ’ ένα γραμματικό εκάμαμε το σχέδιο αυτό και προετοιμάσαμεν όσα έμελλαν να γίνουν.»
Από τα παραπάνω φαίνεται καθαρά ότι μεταξύ του Κολοκοτρώνη και του Βοναπάρτη δεν έγινε καμιά συνεννόηση και συνάντηση, και έτσι οι ελπίδες του Γέρου του Μωριά δεν πραγματοποιήθηκαν.
Αλλά δεν είχε καλύτερη τύχη ούτε το διάβημα των Μανιατών προς του ένδοξο στρατηλάτη.
Ο θριαμβευτής και οι απόγονοι των Σπαρτιατών
Οι κάτοικοι της Μάνης, που ποτέ δε θέλησαν να υποταχτούν στον κατακτητή της Ελλάδας, αλλά πρώτοι πάντα άπλωναν τα φτερά προς τους ουρανούς της ελευθερίας, όταν έμαθαν ότι ένας Γάλλος στρατηγός θριάμβευε στην Ιταλία σαν ελευθερωτής των αδυνάτων και των καταπιεσμένων, πήραν θάρρος αμέσως και έφτιαξαν ένα σχέδιο για να κατορθώσουν την απελευθέρωση της Ελλάδας. Φρόντισαν λοιπόν να στείλουν έναν πληρεξούσιο στο Βοναπάρτη για να τον καλέσουν να έλθει στην Ελλάδα και να την ελευθερώσει από τον τουρκικό ζυγό.
Ο απεσταλμένος των Μανιατών έφθασε στην Τεργέστη τη στιγμή που ο Γάλλος στρατηγός ήταν σοβαρά απασχολημένος με την καταδίωξη των νικημένων αυστριακών στρατευμάτων, μετά τις αιματηρές μάχες στην Ιταλία. Αναγκάστηκε λοιπόν να εγκαταλείψει την ιδέα να συναντηθεί με το Βοναπάρτη και αρκέστηκε να δώσει το υπόμνημα που είχε ετοιμάσει για τους συμπατριώτες του Μανιάτες στο Γάλλο πρόξενο του Μιλάνου, για να του το μεταβιβάσει.
Ο Βοναπάρτης, όταν γύρισε θριαμβευτής στο Μιλάνο, διάβασε την πρόσκληση των Μανιατών καθώς και την έκθεση που ήταν μέσα σε αυτήν, για τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα θα μπορούσε να απαλλαγεί από τον τουρκικό ζυγό.
Ανάγγειλε το γεγονός αυτό στη γαλλική κυβέρνηση με έγγραφό του, στο οποίο ονόμαζε τους Μανιάτες «αληθινό λαό που καταγόταν από τους Σπαρτιάτες και που κατοικούσε στη χερσόνησο στην οποία βρίσκεται το ακρωτήριο Μαλέας».
Ταυτόχρονα, έστειλε στους Μανιάτες απάντηση στην οποία έλεγε ότι οι Γάλλοι και ιδιαίτερα αυτός, είχαν μεγάλη εκτίμηση «για το μικρό αλλά γενναίο λαό της Μάνης, που μόνος από την παλιά Ελλάδα κατώρθωσε να κρατήσει την ελευθερία του. Σε κάθε περίπτωση που θα παρουσιαζόταν, οι Γάλλοι θα έδιναν σ ’ αυτόν πάντοτε δείγματα της προστασίας τους και θα φρόντιζαν ιδιαίτερα για τα σπίτια και τους κατοίκους του.»
Και το γράμμα τελείωνε με την παρακάτω φράση:
«Οι Μανιάτες είναι οι αντάξιοι απόγονοι της Σπάρτης, που δεν τους λείπει τίποτα για να φανούν περίφημοι σαν τους προγόνους τους σε ένα χώρο μεγαλύτερης δράσης»
(Επιστολή 30 Ιουλίου 1797)
Την απάντηση αυτή έστειλε στους Μανιάτες ο Ναπολέων με το Δήμο Στεφανόπολι.
«Στην ανόρθωση της Ελληνικής Δημοκρατίας»
Ενώ βρισκόταν στο Μιλάνο ο Κορσικανός νικητής, ένας άλλος Κορσικανός, που καταγόταν όμως από τη Μάνη, ο Δήμος Στεφανόπολις, έφτασε στην πόλη εκείνη σκοπεύοντας να πραγματοποιήσει μια επιστημονική (επιφανειακά τουλάχιστον) αποστολή στην Ελλάδα από μέρους του Γαλλικού Διευθυντηρίου.
Ο Στεφανόπολις είχε σκεφτεί να πείσει το Βοναπάρτη να ελευθερώσει την Ελλάδα. Και αφηγείται ο ίδιος όλες αυτές τις ενέργειές του στα «Απομνημονεύματά» του, που εκδόθηκαν αργότερα στο Λονδίνο.
Ο Βοναπάρτης τον κάλεσε σε δείπνο, στο οποίο μεταξύ των άλλων ήταν η γυναίκα του Ιωσηφίνα, ο γιός της Ευγένιος και οι Γάλλοι στρατηγοί Οζερό και Μπερτιέ. Κατά τη διάρκεια του δείπνου, καθώς η συζήτηση
 |
| Θεόδωρος Κολοκοτρώνης |
περιστράφηκε γύρω από το ταξίδι του Στεφανόπολι, ο στρατηγός Οζερό, ευχήθηκε να δει τους Έλληνες ελεύθερους και πρόσθεσε:
— Πρέπει να πάμε, στρατηγέ μου, μέχρι αυτούς για να αποκαταστήσετε τη Δημοκρατία τους.
Ο Βοναπάρτης χαμογέλασε χωρίς να απαντήσει. Ο Οζερό παίρνοντας θάρρος ύψωσε το ποτήρι και είπε:
— Στην ανόρθωση της Ελληνικής Δημοκρατίας!
Μετά το δείπνο ο Βοναπάρτης πήρε παράμερα το Στεφανόπολι και του ανάθεσε, μαζί με την επιστημονική απασχόλησή του στην Ελλάδα, να εξετάσει σε βάθος τη θέση των Ελλήνων, τα μέσα της άμυνάς τους, χωρίς παρ’ όλα αυτά να του δώσει καμιά ρητή διαβεβαίωση ότι σκόπευε να τους βοηθήσει.
— Ίσως, θα δω... αρκέστηκε να του πει. Δεν ήλθε ακόμα η ώρα!
Ο εσωστρεφής στρατηγός δε συνήθιζε να μιλά πολύ ούτε να διατυμπανίζει τα σχέδιά του πριν από την εφαρμογή τους.
Πριν αναχωρήσει ο Δήμος Στεφανόπολις από το Μιλάνο πήρε από το Βοναπάρτη πέντε χιλιάδες φοάγκα και τις παρακάτω δύο επιστολές:
ΓΑΛΛΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Από το Γενικό Στρατηγείο, στις 12 του μήνα Θερμιδόρ του Ε' έτους της Δημοκρατίας (31 Ιουλίου 1797)
Βοναπάρτης, αρχιστράτηγος της Ιταλίας.
προς τον πολίτη Στεφανόπολι:
Θα πάτε, πολίτη, στο λιμάνι της Αγκόνα. Από εκεί θα επιβιβαστείτε σε μια κορβέτα, που ήρθε από την Κέρκυρα και στην οποία έδωσα διαταγή να αναχωρήσει αμέσως. Μόλις φτάσετε στην Κέρκυρα θα συναντήσετε τον εκεί διοικητή στρατηγό GENTILI. Θα ψάξετε για θαλάσσια φυτά, πράγμα το οποίο αποτελεί τον επίσημο σκοπό της αποστολής σας από το Παρίσι. Από εκεί θα πάτε στην Αλβανία όπου θα μείνετε εκεί μερικές μέρες, για να πάρετε πληροφορίες για την πολιτική κατάσταση στον τόπο αυτό. Μετά θα πάτε, μαζί με τον πολίτη ARNAUD, στον Μπέη της Μάνης. Θα του μεταβιβάσετε τις φιλοφρονήσεις μου και θα του δώσετε τη σφραγισμένη επιστολή την οποία και θα μεταφράσετε εσείς. Θα μου στείλετε, πριν αναχωρήσετε από την Κέρκυρα, όλες τις πληροφορίες που θα μαζέψετε σ’ εκείνο το μέρος της Ελλάδας.
Μπουοναπάρτε»
Η σφραγισμένη επιστολή προς τον Μπέη της Μάνης, που και αυτή ήταν γραμμένη στα γαλλικά, είχε ως εξής:
«Ο αρχιστράτηγος του στρατού της Ιταλίας προς τον αρχηγό του λαού της Μάνης
Πολίτη,
Πήρα από την Τεργέστη μια επιστολή στην οποία μου εκφράζετε την επιθυμία να φανείτε χρήσιμος στη Γαλλική Δημοκρατία με το να δεχτείτε τα πλοία της στα λιμάνια σας. Θέλω να ελπίζω ότι θα κρατήσετε το λόγο σας με ακρίβεια που αρμόζει σε έναν απόγονο των Σπαρτιατών. Η Γαλλική Δημοκρατία δε θα είναι καθόλου αχάριστη απέναντι στο έθνος σας. Σ’ ότι αφορά εμένα, θα δεχτώ με ευχαρίστηση οποιονδήποτε θα έλθει να με συναντήσει από μέρους σας και δεν επιθυμώ τίποτα άλλο παρά να δω να βασιλεύει μια καλή αρμονία ανάμεσα στα δυο έθνη που είναι και τα δυο το ίδιο φίλοι της ελευθερίας. Να έχετε εμπιστοσύνη σε αυτούς που φέρνουν την επιστολή, γιατί είναι και αυτοί απόγονοι των Σπαρτιατών. Αν δεν έκαναν μέχρι τώρα μεγάλα πράγματα, αυτό οφείλεται στο ότι ποτέ δεν είχαν την ευκαιρία να αναλάβουν μεγάλη δράση.
Αδελφικοί χαιρετισμοί
Μπουοναπάρτε»
Τα μεγάλα σχέδια και η μικρή Ελλάδα
Ο Δήμος έφυγε για το Μιλάνο μαζί με τον ανηψιό του Νικόλαο Στεφαυόπολι. Πήγε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, επι σκέφτηκε τη Μάνη, όπου συναντήθηκε με τους σπουδαιότε ρους από τους Μανιάτες αρχή γούς, έμεινε σε πολλά νησιά του Αρχιπελάγους, μελέτησε την κατάσταση και έκανε επιδέξια προπαγάνδα στους συμπατριώτες του, με σκοπό να προετοιμάσει την κοινή γνώμη για το «μεγάλο ελευθερωτή της Ιταλίας» που επρόκειτο να τους βοηθήσει για την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό.
Όταν γύρισε, δε βρήκε το Ναπολέοντα στην Ιταλία. Η δόξα τον είχε ανεβάσει τώρα στα φτερά της και ο νικητής του Μαρέγκο βιαζόταν να γυρίσει στο Παρίσι για να εξετάσει την κοινή γνώμη και να δει αν ήταν καιρός να πραγματοποιήσει τα απώτερα σχέδιά του. Γιατί τη στιγμή εκείνη βρισκόταν αντιμέτωπος με την κυβέρνηση της χώρας του, του Διευθυντηρίου, που δεν έβλεπε με καλό μάτι τους θριάμβους του Ναπολέοντα στην Ιταλία και τη δημοτικότητά του. Μια δημοτικότητα που συνέχεια ανέβαινε και δεν θα αργούσε να τον ανεβάσει στο γαλλικό θρόνο, με ανατροπή της Δημοκρατίας.
Ο Δήμος Στεφανόπολις κατά-φερε να συναντήσει το Βονα-πάρτη στο Παρίσι, όταν αυτός ήταν απασχολημένος με μεγάλα σχέδια, ώστε να.μην έχει καιρό να ασχοληθεί με τη μικρή Ελλάδα. Και του έδωσε μεγάλο υπόμνημα, στο οποίο εξηγούσε τα πράγματα στην Ελλάδα και του πρότεινε τι έπρεπε να γίνει.
Ο Βοναπαρτης, απασχολημένος τότε με άλλα ζητήματα πολύ μεγαλύτερα αρκέστηκε να του πει:
— Πολύ καλά. Θα το διαβάσω με ενδιαφέρον και μετά τέσσερις μέρες θα σε καλέσω!
Ο Στεφανόπολις περίμενε άλλη υποδοχή από το Βουαπάρ-τη, είχε μάλιστα ετοιμάσει και μια μεγάλη προσφώνηση, που όμως ποτέ δεν απαγγέλθηκε, γιατί ο Ναπολέοντας δεν του έδωσε καθόλου του καιρό να την κάνει (βρέθηκε αργότερα μαζί με τα χειρόγραφά του). Πριν αποχαιρετήσει το Βοναπάρτη, του πρόσφερε ένα μικρό άγαλμα της ελευθερίας, που είχε φέρει από την Ελλάδα. Παίρυουτάς το ο Βοναπάρτης του είπε:
— Μοιάζει με μια Αγία!
— Δεν κάνετε λάθος, απάντησε ο Δήμος. Είναι η πρώτη από όλες τις αγίες!
Από τη στιγμή εκείνη το αγαλματάκι στόλισε το γραφείο του Ναπολέοντα, στο μικρό σπιτάκι της RUE DE LA VIC-TOIRE, όπου τότε κατοικούσε.
Στο υπόμνημά του ο Στεφα-υόπολις έγραφε ανάμεσα στα άλλα: «Η Ελλάδα, στρατηγέ, αξίζει την ελευθερία και την περιμένει από εσάς. Η ηχώ των καταπληκτικών νικών σας, ξύπνησε αυτούς τους λαούς από το λήθαργο της σκλαβιάς... Είναι έτοιμοι να κάνουν κάθε είδους θυσίες για να αποτινάξουν το ζυγό. Αλλά χωρίς την παρουσία σας, χωρίς την υποστήριξη των στρατευμάτων σας, χωρίς ένα σημείο αναφοράς, φοβούνται να εκθέσουν όλο το έθνος σε μεγάλη σφαγή».
Μαζί με το υπόμνημα του έστειλε και ένα «Σχέδιο του Μωριά» όπου περιέγραφε την Πελοπόννησο και εξηγούσε τις
 |
| Οπλίτης του σώματος Ελλήνων και Μαμελούκων, που πολέμησαν μαζί με το Ναπολέοντα στην Αίγυπτο (αρχείο: Δ. Σούτζου) |
κυριότερες ενέργειες, που κατά τη γνώμη του, έπρεπε να γίνουν. Και σπουδαιότερη ήταν η κατάληψη του Ισθμού και μετά της πόλης της Κορίνθου, απ’ όπου θα προχωρούσε στην κατάληψη ολόκληρης της Πελοπόννησου.
Ο Ναπολέοντας παρέλαβε και αυτό το σχέδιο. Αλλά πέρασαν οι τέσσερις μέρες, πέρασαν μήνες ολόκληροι και ο Στεφανόπολις δεν πήρε καμιά πρόσκληση να παρουσιαστεί στο Βοναπάρτη. Τα γεγονότα κυλούσαν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Το αστέρι του Κορσικανού ανέβαινε με μεγάλη ταχύτητα στα ύψη, ώστε γι' αυτόν η Ελλάδα να είναι πλέον κάτι το μικροσκοπικό. Και έτσι ο γέροντας Στεφανόπολις, απογοητευμένος, γύρισε στην Αγγλία όπου και πέθανε.
Αλλά πώς ήταν δυνατό να απαντήσει ο Ναπολέοντας στο Στεφανόπολι αφού, τρεις μέρες μετά από τότε που του έδωσε το υπόμνημα, αυτός επιβιβαζόταν στην Τουλόν για να πάει στην Αίγυπτο και να επιχειρήσει την περίφημη εκείνη εκστρατεία, η οποία τελικά απέτυχε;
Και όμως και τότε δεν ξεχνούσε την Ελλάδα, αλλά έγραφε προς το Διευθυντήριο:
«Θυμούνται ακόμα στην Αλβανία και στην Ελλάδα τη Σπάρτη και την Αθήνα. Έχω ήδη αλληλογραφία με τους κυριότερους αρχηγούς της χώρας και η Ελλάδα μπορεί λαμπρότατα να ξαναγεννηθεί από τη στάχτη της».
Η «ανατολική πολιτική» του Ναπολέοντα
Γεννιέται ήδη η απορία: ποιό ήταν το σχέδιο του Ναπολέοντα σ’ ότι αφορά την Τουρκία; Ήθελε τη διάλυση του Κράτους αυτού; Δυστυχώς άπειροι τόμοι γράφτηκαν από διάσημους ιστορικούς γι’ αυτό το θέμα, χωρίς να κατορθωθεί ποτέ να δοθεί σίγουρη και ασφαλής απάντηση. Και αυτό γιατί ο Βοναπάρτης δεν είχε καθορισμένη και σταθερή πολιτική απέναντι στην Τουρκία και γενικά στο Ανατολικό Ζήτημα, αλλά ανάλογα με τις καθημερινές ανάγκες της πολιτικής του, άλλοτε υποστήριζε την Τουρκία, κι άλλοτε την εγκατέλειπε στα χέρια της Ρωσίας. Γιατί την Τουρκία τη μεταχειριζόταν απλά σαν δόλωμα, για να σύρει τον αυτοκράτορα της Ρωσίας στα δίχτυα του, επομένως ποτέ δεν την υπολόγισε σαν κύριο παράγοντα, θέλοντας να τη χρησιμοποιεί σαν μέσο και όχι σαν σκοπό.
Γι' αυτό, άλλοτε τον βλέπουμε να ζητά τη διάλυσή της, κι άλλοτε να επιμένει στη διατήρησή της.
 |
| Σουλιώτης αξιωματικός, στην υπηρεσία του Ναπολέοντα |
Έτσι, αυτός που ερευνά τα «Απομνημονεύματα» του Ναπολέοντα και την ογκώδη αλληλογραφία του, βρίσκεται μπροστά στο περίεργο αυτό δίλημμα.
Κατά τη συνάντησή του με τον τσάρο (1807) στη Νιεμέν, δείχνοντάς του με το δάκτυλο στο χάρτη την Τουρκία, και ζητώντας τη διάλυσή της, έλεγε:
— Η κατάχτηση αυτή θα ήταν ταυτόχρονα έργο φιλανθρωπίας και πολιτισμού. Η παρουσία του Τούρκου ασχημίζει την αναγεννημένη Ευρώπη και αποτελεί μία μαύρη σελίδα στην ήπειρο που φωτίζεται τώρα από νέα φώτα.
 |
| Στρατιώτης της μονάδας του συνταγματάρχη του Ναπολέοντα |
Τις λέξεις αυτές τις έλεγε ο Ναπολέοντας τάχα με το σκοπό να παρασύρει στην παγίδα του τον Αλέξανδρο Α', ή έκφραζαν τα πραγματικά του αισθήματα; Άγνωστο. Γιατί η ανατολική πολιτική του Ναπολέοντα είναι ένα από τα πολλά διπλωματικά μυστήρια, που κανένας δε βρήκε τη λύση τους.
Τις παραμονές των διαπραγματεύσεων της Ερφούρτης έδινε στον Ταλεΰράνδο τις παρακάτω χαρακτηριστικές οδηγίες: «Στο Ανατολικό Ζήτημα δεν πρέπει να βιαζόμαστε. Θα πείτε κατά τις διαπραγματεύσεις με το Ρώσο πληρεξούσιο ότι δε γίνεται τίποτα χωρίς την κοινή γνώμη. Η ασφάλεια των γειτονικών δυνάμεων, το συμφέρον της Ηπειρωτικής Ευρώπης, επτά εκατομμύρια Ελλήνων να αποκτούν την ελευθερία τους, να ένας ωραίος χώρος να κάνουμε μια φιλανθρωπία. Πάνω σ ’ αυτό σας δίνω απόλυτη εξουσία (CARTE BLANCHE). Θέλω όμως να είναι φιλανθρωπία μακρινή».
Με άλλα λόγια παρέπεμπε το Ανατολικό Ζήτημα στις ελληνικές καλένδες...
Παρ’ όλα αυτά, σε παλαιότερη εποχή ο Ναπολέοντας έγραφε προς τον Ταλεΰράνδο από το Μιλάνο, όπου είχε εγκαταστήσει το στρατηγείο του (16 Αυγούστου 1797):
«Μάταια θέλαμε να υποστηρίξουμε το τουρκικό κράτος. Στις μέρες μας θα δούμε την πτώση του. Η κατάληψη των τεσσάρων αυτών ωραίων νησιών (των Ιονίων νησιών) θα είναι για μας ένα μέσο για να συγκροτήσουμε ή να πάρουμε το μερίδιό μας. Ο φανατισμός της Ελευθερίας, που αρχίζει να εξαπλώνεται στην Ελλάδα, θα είναι ισχυρότερος από το θρησκευτικό φανατισμό. Ο μεγάλος λαός θα βρει περισσότερους φίλους από τη Ρωσία».
 |
| Ο αυτοκράτορας της Ρωσίας Αλέξανδρος Α'. Ο Ναπολέοντας είχε συζητήσει μ’ αυτόν το διαμελισμό της Οδωμανικής Αυτοκρατορίας (αρχείο: Ο. Αναστ.). |
Για εκείνην την περίοδο (1797) μπορούμε να εκφράσουμε τη γνώμη ότι ο Ναπολέοντας έκλινε μάλλον προς το διαμελισμό της Τουρκίας, πράγμα που συμφωνεί άλλωστε με το σχέδιο της εκστρατείας του ενάντια στην Αίγυπτο. Τη γνώμη αυτή ενισχύει και η διαβεβαίωση του Ρώσου πρεσβευτή στο Παρίσι Μάρκοφ, που ύστερα από συνομιλία του με το Ναπολέοντα «που έβλεπε το τουρκικό κράτος ετοιμόρροπο έτσι που μόνο τα λείψανά του θα έμεναν για περισυλλογή» προσθέτει στην κυβέρνησή του ότι «όλος 0 κόσμος συμφωνεί πιστεύοντας, η δε αγγλική κυβέρνηση έχει πραγματικούς φόβους γι ’ αυτό, ότι η Γαλλία μελετά κάτι ενάντια στο Μωριά...»
Αυτό ενισχύθηκε και από την κατάληψη των Ιονίων νησιών από το Ναπολέοντα, που αποτελεί φανερά την αρχή της πραγματοποίησης του Ανατολικού προγράμματος του.
«Η Κέρκυρα - έγραφε στον αδελφό του Ιωσήφ, βασιλιά της Νάπολης - έχει τόση σπουδαιότητα για μένα, ώστε η απώλεια της θα έφερνε τρομακτικό πλήγμα στα σχέδια μου».
Και στο στρατηγό GENTILI, απεσταλμένο του στην Κέρκυρα, ο Ναπολέοντας έγραφε:
«Αν οι κάτοικοι αυτής της χώρας στρέφονται προς την ανεξαρτησία, να ενθαρρύνετε την επιθυμία τους, χωρίς να ξεχνάτε στις διάφορες προκηρύξεις που θα κάνετε, να μιλάτε για την Ελλάδα, την Αθήνα και τη Σπάρτη».
 |
| Ο Βαρώνος Θεοτόκης, μέλος της Ιονικής Αντιπροσωπείας που τίμησε τη γέννηση τον γιου του Ναπολέοντα. |
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ναπολέοντα και του Αλέξανδρου Α' για την Τουρκία, που θα μπορούσαν να ρίξουν φως σε αυτό το ζήτημα, αντίθετα το συσκοτίζουν μάλλον, για το λόγο ότι συνέχεια ο Ναπολέοντας άλλαζε γνώμη και έδειξε ως προς το θέμα αυτό παράδοξη αστάθεια.
Με το στόχαστρο στην Κωνσταντινούπολη
Επανειλλημμένα γίνονταν επίσημες συνεννοήσεις μεταξύ του Ναπολέοντα και του Αλέξανδρου Α' για το διαμελισμό της Τουρκίας. Αλλά αν πιστέψουμε τον ίδιο το Ναπολέοντα (στα «Απομνημονεύματα» της Αγίας Ελένης) η Κων/πολη ματαίωνε πάντα το διαμελισμό αυτόν. Να τι γράφει: «Θα μπορούσα να μοιράσω το τουρκικό κράτος με τη Ρωσία, γιατί γι ’ αυτό σκεφτήκαμε και οι δύο. Αλλά η Κων/πολη πάντοτε το έσωζε. Η πρωτεύουσα αυτή ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο, αληθινή πέτρα σκανδάλου. Η μεν Ρωσία την ήθελε και εγώ δεν μπορούσα να την παραχωρήσω. Αυτός που θα κατείχε την Κων/πολη θα μπορούσε να κυριαρχήσει σ' όλον τον κόσμο».
Ο Ταλεϋράνδος έλεγε το 1808 στο Μέτερνιχ, συνοψίζοντας σε λίγα λόγια την Ανατολική πολιτική του Ναπολέοντα:
«Ο αυτοκράτορας έχει δύο σχέδια. Το ένα βασίζεται σε πραγματικές βάσεις, το άλλο είναι μυθιστόρημα. Το πρώτο είναι ο διαμελισμός της Τουρκίας, το δεύτερο είναι μία εκστρατεία στις Ανατολικές Ινδίες... Η Γαλλία και η Ρωσία θέλουν να μοιραστούν την Τουρκία».
 |
| Ο ζωγράφος Πιτσαμάνος, που υπηρέτησε και ως αξιωματικός του Μηχανικού στο στρατό του Βοναπάρτη |
Κατά τις διαπραγματεύσεις για το διαμελισμό της Τουρκίας, η Ρωσία έδινε στο Ναπολέοντα, μαζί με άλλα, και όλη τη σημερινή Ελλάδα. Αλλά οι διαπραγματεύσεις, που επανειλλημμένα ξανάρχιζαν, ποτέ δεν κατέληξαν σε τελικό αποτέλεσμα, γιατί αιώνια παρουσιαζόταν ο άλυτος κόμπος της Κων/πολης.
— Την Κων/πολη; αναφωνούσε κατά τις διαπραγματεύσεις ο Ναπολέοντας. Ποτέ! Αυτή είναι η Αυτοκράτειρα του Κόσμου!
Το Μάρτιο του 1808 ο Ναπολέοντας συμφώνησε, έτσι τουλάχιστον διαβεβαίωνε, να δοθεί η Κων/πολη στη Ρωσία, αλλά με τον όρο η Γαλλία να πάρει τα Δαρδανέλια. Αλλά ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Α' απάντησε στο Γάλλο πρεσβευτή:
«Δε θέλω να βάλω τη χώρα μου σε δυσκολότερη θέση απ' αυτή στην οποία βρίσκεται, μιας και συνορεύει με τη Τουρκία. Αν έλθει η Γαλλία στα Δαρδανέλια θα χάσουμε μάλλον παρά θα κερδίσουμε».
 |
| Ο Δαιμόνιος Γάλλος διπλωμάτης Ταλεϊράνδος |
Ογκώδεις τόμοι γράφτηκαν για τη μελέτη της Ανατολικής πολιτικής του Ναπολέοντα και κύρια για το αν ήθελε πραγματικά το διαμελισμό της Τουρκίας. Και τέλος, οι διασημότεροι συγγραφείς συμπεραίνουν, ότι το ζήτημα αυτό αποτελεί το σημαντικότερο «μυστικό του αυτοκράτορα», πρόβλημα άλυτο και συγκεχυμένο.
Κατά τη συνάντηση στην Τιλσίτ των δύο αυτοκρατόρων, ο Ναπολέοντας είπε (επιστολή του κόμη τα Ρουμαντζόφ που αναφέρει τους λόγους του Ναπολέοντα στην Τιλσίτ στις 26 Νοεμβρίου 1807. Αρχεία Πετρούπολης):
«Στο μέλλον αφήνεται η επιτυχία της ωρίμανσης και της ολοκλήρωσης του έργου αυτού. Σήμερα δεν πρέπει να ασχολούμαστε παρά μόνο με το πώς θα περιορίσουμε το οθωμανικό έδαφος, πώς θα στρέψουμε προς την Ασία ένα λαό ξένο για την Ευρώπη και πώς θα του αφαιρέσουμε μερικές επαρχίες που βασανίζει ακόμα χωρίς να τις κυβερνά πλέον».
 |
| Γαλλική αυτοκρατορική σφραγίδα της Κεφαλληνίας |
Από τον κυκεώνα αυτόν των αλληλοσυγκρουόμενων οδηγιών και γνωμών, δεν μπορούμε βέβαια να βγάλουμε κάποιο θετικό συμπέρασμα. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται ότι ο Βοναπάρτης δεν αισθανόταν καμμιά πραγματική συμπάθεια για τους Τούρκους, αν πιστέψουμε τον CHAMPAGNY, υπουργό των Εξωτερικών του Ναπολέοντα, που γράφοντας στις 25 Φεβρουαρίου 1808 στο μαρκήσιο Κολενκούρ του έλεγε ότι: «ο αυτοκράτορας Ναπολέοντας δεν αγαπά τους Τούρκους γιατί τους βρίσκει βάρβαρους».
Αλλά από το σημείο αυτό μέχρι την απόφασή του για οριστική διάλυση της Τουρκίας υπάρχει μεγάλη απόσταση και θα ήταν παράτολμο οποιοδήποτε συμπέρασμα για το θέμα αυτό.
Παρ’ όλα αυτά, από τη μελέτη όλων των σχετικών πηγών, θα μπορούσε κανείς να βγάλει το συμπέρασμα, λίγο ή πολύ ασφαλές, ότι ο Ναπολέοντας ποτέ δε συνέλαβε και δεν κατάστρωσε ένα σχέδιο ενάντια στην Τουρκία.
Οι ερωτοτροπίες με τον Αλή Πασά
Χαρακτηριστικές και σχετικές με το θέμα μας είναι οι σχέσεις μεταξύ του Ναπολέοντα και του Αλή Πασά. Γιατί οι σύγχρονες όσο και αντίθετες αυτές μεγαλοφύϊες σχετίστηκαν στενά. Ο Κορσικανός στρατηλάτης, στην αρχή της σταδιοδρομίας του, επιδίωξε τη συνεργασία του τύραννου. Οι συνεννοήσεις προσέγγισης και φιλίας γινόντουσαν, κατά διαταγή του Ναπολέοντα, από το Γάλλο διοικητή της Κέρκυρας. Για το σκοπό αυτό μάλιστα, της στενότερης σύμπραξης, στάλθηκαν στα Γιάννενα ειδικοί απεσταλμένοι του Ναπολέοντα. Και βρίσκουμε μια παράδοξη περίοδο περίεργων ερωτοτροπιών μεταξύ του Ναπολέοντα και του Αλή Πασά.
Στις 10 Νοεμβρίου 1797 ο Βοναπάρτης έγραφε στο στρατηγό GENTILI από το Μιλάνο:
«...Οφείλετε να τον βοηθήσετε όσο μπορείτε. Είναι για το συμφέρον της Δημοκρατίας ο Πασάς αυτός να μεγαλώσει και να νικήσει όλους τους αντιπάλους του για να κατορθώσει να γίνει ηγεμόνας, που να μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες στη Δημοκρατία. Στείλτε αξιωματικούς του Επιτελείου και του Μηχανικού σ' αυτόν για να σας ενημερώσουν για την κατάσταση του πληθυσμού και των ηθών ολόκληρης της Αλβανίας».
Ο υπουργός των Εξωτερικών Ταλεϋράνδος, διπλωματικότερος του Βοναπάρτη, δεν συμφωνούσε με αυτήν την πολιτική, αλλά έγραφε στις 9 Μαρτίου 1798, σχετικά με αυτές τις διαπραγματεύσεις:
«Χρειάζεται μεγάλη προσοχή με τον Αλή Πασά. Ο άνθρωπος αυτός συγκεντρώνει μαζί με φώτα αρκετά συνηθισμένα για ένα Μουσουλμάνο, ένα πνεύμα πονηρό και ένα χαρακτήρα φιλόδοξο».
Η πολύ σωστή και πολύ διπλωματική αυτή γνώμη φαίνεται ότι επέδρασε στο Ναπολέοντα. Γιατί αργότερα έγραψε προς το στρατηγό Μπερτιέ, συνιστώντας του να «μην πέσει θύμα της πονηριάς του Αλή Πασά και να μην προχωρήσει σε καμιά διπλωματική διαπραγμάτευση ή σε καμιά άχρηστη πολυλογία, αλλά να προχωρεί αργά».
 |
| Αφισέτα που κυκλοφόρησε στα Ιόνια Νησιά, με την ευκαιρία της παρέλευσης δυο χρόνων γαλλικής κυριαρχίας |
Ο πονηρός τύραννος έλεγε αντίθετα στον αντιπρόσωπο της Γαλλίας στην Ήπειρο, το γνωστό ιστοριογράφο Πουκεβίλ, με τη χαρακτηριστική γι' αυτόν πονηριά:
— Θέλω να είμαι φίλος και βοηθός του Ναπολέοντα και αν με διώξει από την πόρτα θα ξαναμπώ από το παράθυρο!
Και πραγματικά, επανειλλημμένα δε φάνηκε πιστός στο Ναπολέοντα και πάλι συμφιλιώθηκε μαζί του και πάντοτε τον εκμεταλλευόταν με πονηριά. Και ένα ωραίο πρωί επιτέθηκε κατά των γαλλικών στρατευμάτων, δίνοντας μια ολοφάνερη απόδειξη της κακοπιστίας του.
Ο παμπόνηρος Αλής επωφελείτο με επιδεξιότητα από την αγγλογαλλική αντιζηλία και την αντίθεση συμφερόντων στο Ιόνιο πέλαγος, και γενικά στη Μεσόγειο, για να αυξήσει τη δύναμή του εκμεταλλευόμενος, άλλοτε τη γαλλική, άλλοτε την αγγλική επιρροή. Η αφήγηση των σχέσεών του με το Ναπολέοντα αποτέλεσε το θέμα ενός θαυμάσιου συγγράματος του Γάλλου διπλωμάτη A. Boppe (L'Albanie et Bonaparte) που έρριξε φως στο ενδιαφέρον αυτό ζήτημα.
Το μακρινό όνειρο της Ελλάδας
Όσο πιο πολύ ανυψωνόταν και δοξαζόταν ο Ναπολέοντας τόσο πιο πολύ ξεχνούσε τη μικρή του Ελλάδα. Η συνεχής και αιματηρή πάλη του με όλους τους ηγεμόνες της Ευρώπης, που αμφισβητούσαν και προσπαθούσαν μάταια να εκμηδενίσουν τις κοσμοκρατορικές του βλέψεις, τον απορροφούσε τόσο πολύ, ώστε να μη θυμάται πλέον τα νεανικά του σχέδια και να σταματήσει να ερωτοτροπεί με την Ανατολή.
Παρ’ όλα αυτά, από καιρό σε καιρό ξαναγύριζε στο μυαλό του για μια στιγμή η Ελλάδα. Έτσι, κατά το 1801, μία κορβέτα του γαλλικού στόλου έφτασε στο Γύθειο φορτωμένη με πολεμοφόδια, που ο Ναπολέοντας, αφού θυμήθηκε τις παρακλήσεις των Μανιατών, τους έστειλε για να χρησιμοποιηθούν φυσικά ενάντια στους τυράννους τους.
Επίσης, μετά τη μετάβαση και την παρουσίαση στο Ναπολέοντα του Χρ. Περραιβού, ο Βοναπάρτης έστειλε στην Πάργα, κατά το 1802, πολεμοφόδια για τους Σουλιώτες. Τα γεγονότα όμως αυτά, μεμονωμένα και τελείως ασήμαντα, δεν είναι αρκετά για να αποδείξουν το ενδιαφέρον του Κορσικανού για την Ελλάδα.
Αλλά αν μετά την αποτυχία της εκστρατείας κατά της Αιγύπτου, ο Ναπολέοντας, καθώς είχε κυριευθεί από το μεγάλο όνειρο της κοσμοκρατορίας και καθώς είχε παρασυρθεί από τη δίνη πρωτοφανών στην ιστορία τολμημάτων, ξέχασε την Ελλάδα, παρ’ όλα αυτά δε μένει καμιά αμφιβολία, ότι στην αρχή της θριαμβευτικής του σταδιοδρομίας συνέλαβε το σχέδιο της απόσπασης της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό.
Αναχωρώντας για την εκστρατεία της Αιγύπτου, παράγγειλε προς τη γαλλική κυβέρνηση να του στείλει στην Αίγυπτο ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία:
«Γνωρίζω, έγραφε, ότι υπάρχουν τέτοια στοιχεία, γιατί τη στιγμή αυτή τυπώνεται ο Ξενοφώντας, και δε Θα ήταν μεγάλη απώλεια αν καθυστερήσει η εκτύπωσή του για τρεις μήνες».
Γιατί το σχέδιο του Ναπολέοντα ήταν, αφού νικήσει στην Αίγυπτο, να στραφεί προς κατάληψη της Ελλάδας και της Ασιατικής Τουρκίας ταυτόχρονα, για να προχωρήσει από εκεί στην κατάχτηση ολόκληρης της Ευρώπης. Αλλά η αποτυχία της Αιγυπτιακής εκστρατείας ματαίωσε αυτό το σχέδιο. Αργότερα όμως, όταν εξόριστος και εγκαταλειμμένος στην Αγία Ελένη ο γίγαντας αναπολούσε με πόνο το παρελθόν, πολύ συχνά σκεφτόταν την Ελλάδα (καθώς φαίνεται από τα «απομνημονεύματά» του), σαν να μετανοούσε γιατί παρέλειψε την πραγματοποίηση ενός καθήκοντος προς τη μητέρα της Ελευθερίας.
Κώστας Καιροφύλλας
Τότε...
Μηνιαίο περιοδικό για την ελληνική ιστορία
Τεύχος Νο 7
Νοέμβρης 1983
from ανεμουριον https://ift.tt/2XraRGF
via IFTTT