Οκτώ χιλιόμετρα από την εθνική οδό Αθηνών-Λαμίας και σε υψόμετρο 750 μ. πάνω στο Σαγμάτιο όρος, ο όσιος Κλήμης ίδρυσε -με χορηγία του αυτοκράτορος Αλεξίου Κομνηνού- την ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, τον 12ο αιώνα. Ο αυτοκράτορας, μάλιστα, παρεχώρησε ξεχωριστά προνόμια στο Μοναστήρι, με χρυσόβουλλο του έτους 1106, το προίκισε με πλούσια δώρα και με τεμάχιο Τίμιου Ξύλου, το οποίο φυλάσσεται ως ανεκτίμητος θησαυρός. Η προσωνυμία Σαγματά οφείλεται είτε στο βουνό, επειδή μοιάζει με «σάγμα» (σαμάρι), είτε στο ότι οι μοναχοί παλαιότερα έκαναν το έργο του σαγματοποιού. Στο κέντρο του οικοδομικού συγκροτήματος της Μονής δεσπόζει το καθολικό, κτίσμα του 12ου αιώνος, πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού προς τιμήν του Υπάτου Διός. Υλικά απ' αυτόν χρησιμοποιήθηκαν για τον χριστιανικό ευκτήριο οίκο, που είναι ρυθμού σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλλο και χωρίζεται στο ιερό, τον κυρίως ναό, τον εσωνάρθηκα (λιτή) και τον εξωνάρθηκα με το καμπαναριό που αποτελούν προσθήκη του 15ου ή 16ου αιώνος. Αξίζει η επισήμανση ότι εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το ωραιότατο ψηφιδωτό δάπεδο του ναού, «φτιαγμένο με λεπτές πολύχρωμες ψηφίδες, με θαυμάσιες παραστάσεις από το ζωικό και φυτικό βασίλειο καθώς και γεωμετρικά σχήματα... Ότι πλουμίδι ζητάει το μάτι σου θα το 'βρεις σ' αυτό το μωσαϊκό».
Τα κελλιά, η τράπεζα, το «φωτάναμα» και οι άλλοι βοηθητικοί χώροι ανοικοδομήθηκαν, επίσης, τον 12ο αιώνα, και καλύπτουν τη νότια και δυτική πλευρά. Τα άλλα κτίρια (αρχονταρίκια, κελλιά κ.λπ.) προστέθηκαν την περίοδο της τουρκοκρατίας. Στη Μονή ανήκουν και τα παρεκκλήσια: Του αγίου Νικολάου (16ου αιώνος), σε απόσταση 150 μ. νότια του Μοναστηριού. Του οσίου Κλήμεντος με τον τάφο του στα δυτικά, με εντυπωσιακή θέα προς τον κάμπο της Βοιωτίας και τις λίμνες, και κοντά στο ασκητήριο του Οσίου που βρίσκεται σε απόκρημνη σπηλιά. Και των Αγίων Σαράντα μαρτύρων, της εποχής της οθωμανικής κυριαρχίας.
Από τη μεγάλη ακμή στην οποία είχε φθάσει το σπουδαίο τούτο Μοναστήρι, αφού πλην του οσίου Κλήμεντος έζησαν σ ' αυτό και ο Γέροντάς του όσιος Μελέτιος (ιδρυτής της ομώνυμης Μονής στον Κιθαιρώνα), καθώς και οι όσιοι Γερμανός (1480-1540, ηγούμενος) και όσιος Σεραφείμ (1520-1602, κτίτορας της Μονής Δομπού Ελικώνος), περιέπεσε σε παρακμή.
Ιδιαίτερα επηρεάστηκε από τις εθνικές περιπέτειες των νεότερων χρόνων και την πολιτική κατά των Μοναστηριών της Βαυαροκρατίας. Τότε λεηλατήθηκε και απογυμνώθηκε από τους πολύτιμους θησαυρούς (χειρόγραφα, εικόνες, ιερά σκεύη). Διασώθηκαν όμως ο σταυρός με το Τίμιο Ξύλο, το χρυσόβουλλο του Αλεξίου Κομνηνού, οι λειψανοθήκες με τα ιερά λείψανα διαφόρων Αγίων: Κλήμεντος, Ιεροθέου, Παρασκευής, Τρύφωνος, Χαραλάμπους, Αρτεμίου, Μηνά, Θεοδώρου, Παντελεήμονος, Ευστρατίου, οσίων αναιρεθέντων στις Μονές Χοτζεβά και Αγίου Σάββα. Τα κτίρια υπέστησαν σημαντική φθορά από το χρόνο, τις καιρικές συνθήκες και την έλλειψη φροντίδος, αφού και οι εναπομείνατες μοναχοί ήταν λίγοι και ηλικιωμένοι.
Από το 1970 κι εντεύθεν με τη μέριμνα των μητροπολιτών Θηβών και ΑΝεβαδείας Νικοδήμου και Ιερωνύμου (από το 1981), καθώς και της νέας μοναστικής αδελφότητος υπό τον ηγούμενο αρχιμανδρίτη Νεκτάριο Αντωνόπουλο (έτος εγκαταστάσεως 1977), η Μονή ανακαινίζεται, αναστηλώνονται όσα κτίρια χρήζουν παρόμοιων παρεμβάσεων και αλλάζει όψη. Παράλληλα με την προσφορά υψηλού επιπέδου ποιμαντικών και πνευματικών υπηρεσιών στην ευρύτερη περιοχή, η Μονή γίνεται πόλος έλξεως πολλών επισκεπτών και πολύτιμος συνεργός στο έργο της μητροπόλεως, ιδίως μεταξύ των νέων.
Ευάγγελος Π. Λέκκος
Τα ελληνικά μοναστήρια
Ευάγγελος Π. Λέκκος
Τα ελληνικά μοναστήρια
from ανεμουριον https://ift.tt/2rDDDZa
via IFTTT