Τασκένδη 1955 - Η ώρα της τρομερής σύγκρουσης

Σεπτέμβριος 1951, Τασκένδη: στιγμιότυπο από την 1η Σπαρτακιάδα των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων. Ένα χρόνο μετά τη λήξη του εμφυλίου, η ζωή, για τους αναγκαστικά εκπατρισμένους, είναι διαφορετική.

Επιμέλεια—Παρουσίαση: Περικλής Ροδάκης

Τα γεγονότα της Τασκένδης στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου 1955 ανάμεσα στους Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες, μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, ήταν το αποτέλεσμα της βαθιάς κρίσης που ξέσπασε στο ΚΚΕ, μετά τη στρατιωτική του ήττα στον εμφύλιο πόλεμο (1946-49). Τα κορυφαία σημεία αυτής της κρίσης (Γ' Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ το 1950 κ.ά.) τα έχουμε παρουσιάσει σε προηγούμενα τεύχη του ΤΟΤΕ.

Οι διαγραφές βασικών στελεχών εκ μέρους του Ζαχαριάδη, σ’ αυτή την περίοδο, όχι μόνο δεν αποκατέστησαν την κλονισμένη ενότητα του ΚΚΕ αλλά πυροδότησαν εκ νέου τις εσωτερικές συγκρούσεις. Τραγικό αποκορύφωμα αυτής της μακρόχρονης κρίσης υπήρξαν τα γεγονότα της Τασκένδης. Ως τελικό επακόλουθο αυτής της πορείας ήλθε η καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη και η καταδίκη της πολιτικής του, τόσο στον εμφύλιο όσο και στα χρόνια που ακολούθησαν

Η αιματηρή σύγκρουση στην Τασκένδη, φόρτισε την ήδη κρίσιμη κατάσταση στο ΚΚΕ, σε τέτοιο σημείο, ώστε να είναι αδύνατο τα μέλη του να διακρίνουν (και πολύ περισσότερο να κατανοήσουν) την αλήθεια και την ουσία των γεγονότων. Τα όσα διαδραματίστηκαν στην Τασκένδη ήταν απλώς η αφορμή για την «ανοιχτή και απροσχημάτιστη παρέμβαση» του ΚΚΣΕ και των «άλλων αδελφών Κ.Κ.» στο ΚΚΕ, με στόχο την απομάκρυνση του Ν. Ζαχαριάδη (που υποστηριζόταν από τη συντριπτική πλειοψηφία των μελών του ΚΚΕ τότε) και την καταδίκη της πολιτικής του, που έμεινε γνωστή με το χαρακτηριστικό τίτλο «ζαχαριαδισμός».

Τη μακρόχρονη θητεία και δράση του Ζαχαριάδη στην ηγεσία του ΚΚΕ την παρακολουθήσαμε στα τεύχη του ΤΟΤΕ No 15,16 και 19, ενώ στο 21ο τεύχος παρουσιάσαμε τη Γ' Συνδιάσκεψη (1950) του ΚΚΕ. Θεωρούμε όμως αναγκαίο σ’ αυτό το σημείο να αναφερθούμε συνοπτικά στα βασικά σημεία σύγκρουσης του Νίκου Ζαχαριάδη με το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) τα χρόνια που προηγήθηκαν της καθαίρεσής τους.

1) Στη 12η Ολομέλεια (Ιούλιος 1945) ο Ζαχαριάδης διατυπώνει την περίφημη θεωρία των «δύο πόλων». Πρόκειται στην ουσία για αντισοβιετική θέση μιας και εξομοιάζει την Αγγλία με την ΕΣΣΔ.

2) Αμέσως μετά την επιστροφή του από το Νταχάου στην Ελλάδα επιβάλλει στο ΚΚΕ την «ενεργό αυτοάμυνα» με την οποία σπρώχνει τα πράγματα προς τον εμφύλιο. Την ίδια περίοδο η ΕΣΣΔ με διάφορους τρόπους εκδηλώνει την αντίθεσή της σε πιθανή αναμέτρηση της Αριστεράς με τους Άγγλους.

3) Στο 7ο συνέδριο (1945) επιβάλλει ουσιαστικά τη θέση για τον εμφύλιο, στο ΚΚΕ. Το Νοέμβριο του 1945 σε διεθνή συνάντηση των ΚΚ της Ευρώπης δια χειλέων Μ. Σουσλόφ η ΕΣΣΔ αντιτίθεται κατηγορηματικά σ’ έναν εμφύλιο στην Ελλάδα. Την ίδια στάση κρατούν και οι ηγέτες των άλλων ΚΚ πλην των Τίτο, Χότζα, Δημητρόφ. Ο Ζαχαριάδης αγνοεί το ΚΚΣΕ.

4) Στις αρχές του 1948 ο Στάλιν δηλώνει κατηγορηματικά σε γιουγκοσλάβικη κομματική αντιπροσωπεία ότι ο εμφύλιος στην Ελλάδα πρέπει να σταματήσει (βλ. Μ. Τζίλας «Συνομιλίες με το Στάλιν» σελ. 219-220 της ελλ. έκδοσης). Ουσιαστικά ποτέ ο Στάλιν δεν είχε εγκρίνει την εμπλοκή του ΚΚΕ σε εμφύλιο.

Ο Ζαχαριάδης, όποτε βρισκόταν σε δύσκολη θέση, επαναλάμβανε διαρκώς ότι θα δώσει λόγο στο ΚΚΣΕ, επειδή θεωρούσε τον εαυτό του μέλος του. Ήταν μια ανοιχτή υποκρισία. Γνώριζε πολύ καλά ότι βρισκόταν σε ρήξη μ’ αυτό.

Μετά την ήττα του 1949 μπήκε καθαρά το πρόβλημα της εξέτασης της πολιτικής γραμμής του ΚΚΕ. Στελέχη του έθεταν το πρόβλημα αυτό συνεχώς. Το ίδιο και τα «αδελφά κόμματα» και ειδικά το ΚΚΣΕ. Σε μια πρώτη φάση όμως τα «αδελφά κόμματα» αφήνουν το ΚΚΕ να βγάλει μόνο του τα συμπεράσματα από τη δράση του.

Βέβαια ο Ζαχαριάδης, όπως είναι γνωστό, «εκκαθαρίζει» κάθε αντίπαλη άποψη. Ειδικά στη Γ' Συνδιάσκεψη «βουλώνει» πολλά στόματα και βγάζει αποφάσεις δικαίωσης της γραμμής του και καταδίκης της γραμμής της περιόδου της Εθνικής Αντίστασης 1941-44.

Αυτό κάνει τους Σοβιετικούς να κατανοήσουν ότι έχουν να κάνουν με μια δύσκολη περίπτωση και αποφασίζουν να επέμβουν οι ίδιοι.

Σ’ αντίθεση με όσα πιστεύουν οι περισσότεροι στο χώρο της Αριστεράς, ο Ζαχαριάδης δεν είχε ποτέ (και πολύ περισσότερο μετά το 1949) την υποστήριξη του Στάλιν. Και η ανάγκη εκκαθάρισής του επισημαίνεται αμέσως μετά τη Γ' Συνδιάσκεψη (1950). Και επειδή δεν ήταν δυνατό να παρέμβουν ωμά, όπως στη δεκαετία του 1930, στα εσωτερικά ενός «αδελφού κόμματος», χρησιμοποιούν τους πρόσφυγες. Έτσι, επί Στάλιν ακόμα, αρχίζουν οι ζυμώσεις στις γραμμές των «πολίτ-εμιγκράντι» της Τασκένδης και η διαμόρφωση μιας αντιζαχαριαδικής κίνησης εκεί. Στην Τασκένδη και σε άμεση επαφή με το ΚΚ Ουζμπεκιστάν διαμορφώνεται μια ομάδα στελεχών του Δημοκρατικού Στρατού (ΔΣΕ) που αμφισβητεί και τελικά καταγγέλει την πολιτική του Ν. Ζαχαριάδη. Η ομάδα αυτή ήταν και έμεινε μια μικρή μειοψηφία (το 1/3 του συνόλου των προσφύγων). Με σταθερή όμως υποστήριξη των Σοβιετικών η ομάδα αυτή προωθήθηκε στην ηγεσία της Κομματικής Οργάνωσης Τασκένδης (ΚΟΤ). Και έτσι θα προκληθούν τα τραγικά γεγονότα.

Επίσημα το ΚΚΕ, ποτέ δε θέλησε να δώσει μια πλήρη περιγραφή των όσων έγιναν εκεί. Οι μόνοι που μίλησαν είναι εκείνοι που ευθύνονται για τη συγκεκριμένη μορφή που πήραν τα γεγονότα στην Τασκένδη το καλοκαίρι του 1955.

Το ΤΟΤΕ δημοσιεύοντας το άρθρο που ακολουθεί παρουσιάζει τα γεγονότα όπως τα κατέγραψε ένας αμερόληπτος αγωνιστής της Αριστεράς, ο οποίος και οργανικά τα έζησε αλλά και είχε γενική εποπτεία των όσων συνέβησαν. Γνωρίζει όλα τα σχετικά στοιχεία και στέκεται πάνω από συναισθηματικές φορτίσεις.

Στο επόμενο τεύχος θ’ ακολουθήσει μια ανθολόγηση των όσων έχουν γραφτεί από διάφορες πλευρές για τα γεγονότα αυτά. Θα παρατεθεί επίσης μαρτυρία πολιτικού πρόσφυγα που έζησε τα γεγονότα ως απλό μέλος κάποιας οργάνωσης βάσης της ΚΟΤ.

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΡΟΔΑΚΗΣ

Η διάσπαση της Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ στην Τασκένδη (ΚΟΤ) και τα αιματηρά γεγονότα στις 9 και 10 του Σεπτέμβρη 1955 στην οργάνωση αυτή, με τις σοβαρές επιπτώσεις τους στις κατοπινές εξελίξεις του ΚΚΕ, δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Οι πηγές αυτών των γεγονότων βρίσκονται σε μια σειρά παραγόντων οι οποίοι έχουν σχέση α) με τους αγώνες του ΚΚΕ και τα αποτελέσματα αυτών των αγώνων στην περίοδο 1946-1949, β) με τον εκπατρισμό των αγωνιστών που πήραν μέρος σ’ αυτούς τους αγώνες, γ) με τις συνθήκες ζωής και δουλειάς των αγωνιστών στην καινούργια τους πατρίδα, μετά τον εκπατρισμό τους και δ) με τις αλλαγές που η ηγεσία του ΚΚΣΕ, για δικούς της εσωτερικούς λόγους, ήθελε να επιφέρει σε διάφορα «αδελφό ΚΚ» στα οποία συμπεριλαμβάνονταν και το ΚΚΕ.

Τασκένδη, δεκαετία 1950.

Γι’ αυτό και μια ολοκληρωμένη και αντικειμενική περιγραφή αυτών των γεγονότων από ανθρώπους που τα έζησαν, αρχίζοντας από της πηγές τους, θα παρουσίαζε αυξημένο ενδιαφέρον, γιατί θα φώτιζε πολλές πτυχές και άλλων, κατοπινών, εξελίξεων στο ΚΚΕ.

Είναι γνωστό ότι μετά την ήττα των κύριων δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) στο Βίτσι και Γράμμο και την είσοδό τους στις 29-30 Αυγούστου 1949 στο αλβανικό έδαφος, τερματίστηκε ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα. Το Γενικό Αρχηγείο (Γ.Α.) του ΔΣΕ, περνώντας μαζί με τις κύριες δυνάμεις του στην Αλβανία, κάλεσε όλες τις υπόλοιπες δυνάμεις του να διακόψουν τον αγώνα και αυτές μεν που δρούσαν στη Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα και Ήπειρο να περάσουν στην Αλβανία, οι δε άλλες, της Κεντρικής - Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, στη Βουλγαρία.

Η III Μεραρχία Πελοποννήσου η οποία στις συνθήκες του χειμώνα (τέλος 1948, αρχές 1949), είχε δεχτεί μόνη και αβοήθητη όλο το βάρος των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του αντιπάλου, χωρίς δυνατότητες ευρύτερων ελιγμών μέσα στον περιορισμένο χώρο της περιοχής της, ύστερα από ηρωική αντίσταση, είχε μοιραίο τέλος. Κατά τον ίδιο τρόπο έσβησαν ηρωικά και άλλα μικρότερα τμήματα του ΔΣΕ στα νησιά: Κεφαλονιά, Κρήτη, Σάμο, Εύβοια κι αλλού.

Μετά την ήττα η υποχώρηση

Μέσα στο μήνα Σεπτέμβρη του 1949, ολοκληρώθηκε το πέρασμα και των πιο απομακρυσμένων τμημάτων του ΔΣΕ, στο έδαφος των σοσιαλιστικών χωρών Αλβανίας και Βουλγαρίας.

Τα τμήματα του ΔΣΕ ακολούθησε στο έδαφος των σοσιαλιστικών χωρών και ένα σημαντικό μέρος άμαχου πληθυσμού, σε αναλογία, γύρω στο 20% των μάχιμων τμημάτων, κατά κύριο λόγο από τις παραμεθόριες περιοχές, που είχε συνδέσει την τύχη του με την τύχη του ΔΣΕ.

Το γενικό σύνολο της δύναμης των μάχιμων τμημάτων μαζί με τον άμαχο πληθυσμό που είχε συγκεντρωθεί στην Αλβανία και Βουλγαρία έφτανε περίπου τις 60.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, εκτός από τα παιδιά που είχαν προωθηθεί στις σοσιαλιστικές χώρες κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, για να σωθούν από τις φοβερές συνέπειές του (πείνα, αεροπορικοί βομβαρδισμοί, κ.λπ.). Στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας είχαν περάσει μονάχα μερικά τμήματα του ΔΣΕ, από τις περιοχές Καϊμακτσαλάν και Βίτσι. Λόγω όμως των διαφωνιών Τίτο-Στάλιν και της ανοιχτής καταδίκης του Τίτο σαν «πράκτορα του διεθνούς ιμπεριαλισμού», με απόφαση του Γραφείου Πληροφοριών των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων των Σοσιαλιστικών χωρών, με την οποία είχε συμφωνήσει και το ΚΚΕ, τα τμήματα αυτά του ΔΣΕ, ζήτησαν και έφυγαν αμέσως από τη Γιουγκοσλαβία. Πέρασαν κυρίως στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας.

Σε πρόχειρους καταυλισμούς

Η παραμονή των τμημάτων του ΔΣΕ και του άμαχου πληθυσμού στην Αλβανία και Βουλγαρία δεν είχε το χαρακτήρα της μόνιμης εγκατάστασής τους. Τόσο στη Μπερκόβιτσα της Βουλγαρίας, όσο και στο Ελβασάν και Μπουρέλι της Αλβανιας που είχαν συγκεντρωθεί οι δυνάμεις του ΔΣΕ και ο άμαχος πληθυσμός, παρέμειναν σε ορισμένα κτίρια παλιών στρατώνων και σε καταυλισμούς. Η παραμονή τους στους χώρους αυτούς κράτησε περίπου ως τα μέσα του Οκτώβρη.

Ο Εμβέρ Χότζα, ο ηγέτης των Αλβανών κομμουνιστών. Μεσω της χώρας του διέφυγαν οι άντρες και γυναίκες του Δημοκρατικού Στρατού.

Κατά το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη, ο Ν. Ζαχαριάδης, επέστρεψε από τη Σοβιετική Ένωση, όπου είχε γίνει δεκτός από τον Στάλιν. Στις 9 του Οκτώβρη στο Μπουρέλι συνήλθε η 6η ολομέλεια της ΚΕ του Κ.Κ.Ε. Αμέσως μετά την 6η ολομέλεια, συνήλθε κομματική συνδιάσκεψη στο Μπουρέλι από αντιπροσώπους των κομματικών οργανώσεων των μονάδων του ΔΣΕ που είχαν περάσει στο έδαφος της Αλβανίας (κάθε 25 μέλη του ΚΚΕ είχαν εκλέξει έναν αντιπρόσωπο). Από τις μονάδες του ΔΣΕ που είχαν περάσει στη Βουλγαρία, δεν κλήθηκαν αντιπρόσωποι να πάρουν μέρος στη συνδιάσκεψη. Στο κομματικό αυτό σώμα, αναλύθηκαν οι αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας.

Την εισήγηση στη συνδιάσκεψη έκανε ο Ν. Ζαχαρώδης, ο οποίος σύμφωνα με τις αποφάσεις της 6ης ολομέλειας, χαρακτήρισε την ήττα του ΔΣΕ «προσωρινή υποχώρηση», φορτώνοντας, όπως είναι γνωστό, τα λάθη και τις ευθύνες τηο ηγεσίας του ΔΣΕ και της ηγεσίας του ΚΚΕ για την ήττα το ΔΣΕ, στην «Τιτική ποοδοσία» (!)

Διάχυτο πνεύμα κριτικής

Οι μη πειστικές απαντήσεις του εισηγητή στη σωρεία των ερωτήσεων των αντιπροσώπων της συνδιάσκεψης, που υποβλήθηκαν μετά το τέλος της εισήγησης, δε διέλυσαν το σκεπτικισμό με τον οποίο οι αντιπρόσωποι υποδέχτηκαν την ανάλυση των αποφάσεων της 6ης Ολομέλειας. Εκείνο που προκάλεσε ακόμα και τη δυσαρέσκεια μιας σειράς αντιπροσώπων της συνδιάσκεψης, ήταν ότι είχε λείψει κάθε ίχνος αυτοκριτικής του εισηγητή για λογαριασμό της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε. και της στρατιωτικής ηγεσίας του ΔΣΕ, για τα πολιτικά και στρατιωτικά λάθη που είχαν επισημάνει οι αντιπρόσωποι, όπως: «αν ήταν καθυστερημένο το σύνθημα «Όλοι στ’ άρματα...!» που είχε δοθεί με την απόφαση της 3ης Ολομέλειας το 1917», «για την αντιφατικότητα της πολιτικής του ΚΚΕ μετά τη Βάρκιζα», «ομαλή δημοκρατική εξέλιξη από τη μια μεριά και αντάρτικο από την άλλη!», «για την αποχή από τις εκλογές του 1946 και τη συμμετοχή μας στο δημοψήφισμα για το βασιλιά!», «για το λάθος τις στρατιωτικής ηγεσίας να αμυνθεί το 1949 ο ΔΣΕ σε δύο μέτωπα, Βίτσι-Γράμμο με αποτέλεσμα ο αντίπαλος να πετύχει εύκολη νίκη!» και πολλά άλλα ζητήματα τα οποία έθιξαν οι αντιπρόσωποι.

Απογοήτευση όμως, η οποία δεν μπορούσε να εκφραστεί τότε στο κλίμα που είχε διαμορφωθεί με την απόφαση του Γραφείου Πληροφοριών, προκάλεσε στους αντιπρόσωπους της συνδιάσκεψης το γεγονός ότι οι κύριες ευθύνες για τα λάθη και την ήττα του ΔΣΕ φορτώνονταν τώρα στον παράγοντα «Τίτο», ο οποίος μονάχα σαν πιθανή εφεδρεία του δικού μας αγώνα έπρεπε να υπολογίζεται. Η συνδιάσκεψη αυτή στο Μπουρέλι, τελείωσε το βράδυ της ίδιας ημέραο που είχε αρχίσει.

Μετά την κομματική συνδιάσκεψη στο Μπουρέλι και σύμφωνα με κοινή απόφαση των χωρών του σοσιαλιστικού στρατοπέδου η κατανομή των μονάδων του ΔΣΕ από Βουλγαρία και Αλβανία προς τις σοσιαλιστικές χώρες για μόνιμη εγκατάσταση ήταν η εξής: Τσεχοσλοβακία 13.500, Πολωνία 9.000, Βουλγαρία 8.800, Ρουμανία 5.600, Ουγγαρία 4.000, Ανατολική Γερμανία 1.500 παιδιά και Σοβιετική Ένωση 16.500. Γενικό σύνολο 58.900 μαχητές-μαχήτριες του ΔΣΕ και άμαχος πληθυσμός.

Ως το τέλος του Οκτώβρη από τη Βουλγαρία είχανε φύγει όλα τα τμήματα του ΔΣΕ και ο άμαχος πληθυσμός για τις διάφορες σοσιαλιστικές χώρες (Τσεχοσλοβακία, Πολωνία, Ρουμανία και Ανατολική Γερμανία), εκτός του τμήματος εκείνου των 8.800 ανθρώπων που είχε καθοριστεί να εγκατασταθεί μόνιμα στη Βουλγαρία. Στο ίδιο χρονικό διάστημα είχαν φύγει επίσης όλα τα τμήματα του ΔΣΕ και ο άμαχος πληθυσμός από την Αλβανία. Η χώρα αυτή κατά τη γενική κατανομή για μόνιμη εγκατάσταση τμημάτων του ΔΣΕ και άμαχου πληθυσμού είχε εξαιρεθεί. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ και ο σχετικά μικρός αριθμός άμαχου πληθυσμού, ένα σύνολο 16.500 ανθρώπων, που είχαν περάσει στην Αλβανία, έφυγαν όλοι για τη Σοβιετική Ένωση.

Γύρω στις 15 του Οκτώβρη έφυγαν με αυτοκίνητα από το Μπουρέλι, οι πρώτες 2 Ταξιαρχίες, δύναμης 4-5 χιλιάδων. Στο Δυρράχιο επιβιβάστηκαν σε ένα εμπορικό σοβιετικό βαπόρι που τα αμπάρια του είχαν διαρρυθμιστεί κατάλληλα με σανιδένια ράφια για να χωρέσει ολόκληρη αυτή η δύναμη των πρώην παρτιζάνων. Προορισμός αυτής της αποστολής ήταν, η πρωτεύουσα της Σοβιετικής, Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, πόλη Τασκένδη. Ως το τέλος του Νοέμβρη ακολούθησαν άλλες τρεις τέτοιες αποστολές, με τον ίδιο προορισμό.

Στο Αιγαίο για τελευταία φορά (;)

Το ταξίδι ήταν αρκετά μεγάλο. Κάθε αποστολή ταξίδευε ως τον προορισμό της γύρω στις 15 μέρες. Οι 9 μέρες ήταν ταξίδι στις θάλασσες: Ιόνιο πέλαγος, Αιγαίο πέλαγος, Μαύρη θάλασσα, Κασπία θάλασσα και οι 6 μέρες ταξίδι με το τρένο, στο έδαφος της Σοβιετικής Ένωσης.

Στα μέσα του Δεκέμβρη είχε φτάσει στην Τασκένδη και η τελευταία αποστολή από το Μπουρέλι της Αλβανίας. Στην πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν, ένας καινούργιος πληθυσμός από 16.500 Έλληνες, Ελληνίδες, (ανάμεσά τους ένας σχετικά μικρός αριθμός άμαχου πληθυσμού και γύρω στα 500 Ελληνόπουλα), είχαν εγκατασταθεί τώρα εκεί. Φυσικά, τότε κανένας δεν μπορούσε να προβλέψει, ότι ο αναγκαστικός εκείνος εκπατρισμός για το τμήμα αυτό του ελληνικού πληθυσμού, θα κρατούσε περισσότερο από τρεις ολόκληρες δεκαετίες!

Η μικρή ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν (πληθυσμός γύρω στα 8 εκατομμύρια), στην πρωτεύουσα της οποίας εγκαταστάθηκε το μικρό αυτό κομμάτι του Ελληνικού πληθυσμού, βρίσκεται στο ΝΔ ακραίο τμήμα της ομόσπονδης αυτής μεγάλης σοσιαλιστικής χώρας. Ανήκει στην περιοχή της Μέσης Ασίας και πλησιάζει τα κινέζικα σύνορα, από τα οποία τη χωρίζουν δύο επίσης μικρές ομόσπονδες Σοβιετικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες: Κιργιζία και Τατζικιστάν.

Η ωραία αλλά μακρινή Τασκένδη

Η πόλη Τασκένδη, πρωτεύουσα της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν (πληθυσμός γύρω στο 1,5 εκατομμύριο), χτισμένη στην απέραντη εύφορη, όαση της Τασκενδικής ερήμου, είναι μεγάλο οικονομικό, πολιτικό, πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο όχι μονάχα της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν, αλλά και ολόκληρης της Μέσης Ασίας. Η εύφορη αγροτική περιοχή της Τασκένδης, η οποία αρδεύεται τεχνητά από τα άφθονα νερά του ποταμού Σιρ-Νταριά, είναι η μεγαλύτερη βαμβακοπαραγωγική περιοχή ολόκληρης της Σοβιετικής Ένωσης  Η ανάγκη της εξυπηρέτησης τεράστιων απαιτήσεων της καλλιέργειας και επεξεργασίας της μεγάλης παραγωγής βαμβακιού, επέβαλε την ανάγκη της δημιουργίας, στην πρωτεύουσα Τασκένδη μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, όπως είναι τα μεγάλα εργοστάσια παραγωγής βαμβακοσυλλεκτικών και άλλων μηχανών καλλιέργειας του βαμβακιού, το μεγάλο κλωστοϋφαντουργικό κομπινάτ, ένα από τα μεγαλύτερα σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση, καθώς και πολλά άλλα εργοστάσια μηχανοκατασκευών της αναπτυγμένης βιομηχανίας της ομόσπονδης αυτής δημοκρατίας της Ε.Σ.Σ.Δ. Η ύπαρξη της Ακαδημίας Επιστημών, των ανώτατων σχολών του Πανεπιστημίου με όλους τους κλάδους των επιστημών, της Κρατικής  Όπερας και η παρουσία όλων των υπόλοιπων ειδών του θεάτρου: δραματικού, πρόζας, κουκλοθέατρου κ.λπ., μαζί με την ύπαρξη πολλών μνημείων παλιάς αρχιτεκτονικής τέχνης κάνουν την πόλη της Τασκένδης να παρουσιάζει πλούσια πνευματική και καλλιτεχνική ζωή.

Και τώρα: Πολίτ Εμιγκράντι

Το κλίμα γενικά στη ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν είναι ηπειρωτικό, με ήπιο και βραχύ χειμώνα και ένα πολύ θερμό και παρατεταμένο καλοκαίρι. Λόγοι λοιπόν κλιματολογικοί κατ’ αρχήν, σε συνδυασμό και με τις δυνατότητες εργασίας και κατοικίας τις οποίες εξασφάλιζε σε μεγαλύτερο βαθμό, από κάθε άλλη περιοχή που δεν είχε υποστεί τις φοβερές καταστροφές του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, οι οποίες δεν είχαν ακόμα επουλωθεί, επέβαλαν την επιλογή της Τασκένδης, σαν τόπου μόνιμης εγκατάστασης και κατοικίας του τμήματος αυτού του Ελληνικού πληθυσμού που εδώ τώρα μετονομάστηκε σε πολιτικούς πρόσφυγες (πολιτ-εμιγκράντι).

Η εγκατάσταση των μονάδων του ΔΣΕ στην Τασκένδη, με βάση τις πληροφορίες που είχαν δοθεί στην κυβέρνηση της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν, απλώς, για φιλοξενία στρατιωτικών μονάδων, είχε προετοιμαστεί με προσοχή, ως εξής: Ο αριθμός των 16.500 πρώην μαχητών του Δ.Σ. που θα έφτανε στην Τασκένδη, είχε κατανεμηθεί περίπου σε 12-13 εργοστάσια μέσα στην πρωτεύουσα και σε ένα εργοστάσιο στην πόλη Τσιρτσίκ (5-6 χλμ. ανατολικά της Τασκένδης). Από τις πρόχειρες εργατικές κατοικίες (ισόγεια σπιτάκια, χτισμένα με καλαμωτές, σοφατισμένα μέσα κι έξω με λάσπη και σκεπασμένα με πισσόχαρτο) που ήταν γύρω από τους χώρους των εργοστασίων, άδειασαν όλες εκείνες που ήταν χτισμένες μέσα σε ενιαίους χώρους και περιστοιχίζονταν από τοίχο με λάσπη, δημιουργώντας έτσι 13 τέτοιους χώρους στην Τασκένδη, δύο στην πόλη Τσιρτσίκ και έναν άλλο στην πόλη Γιάνκι-Γιούλ (8 χλμ. βόρεια της Τασκένδης), τους οποίους ονόμασαν ελληνικές πολιτειούλες (γκρέτσεσκιε γκαραντκί).

Οργανώντας την καινούργια ζωή

Στους χώρους αυτών των ανεξάρτητων ελληνικών μικρών πολιτειών υπήρχαν όλες οι απαραίτητες εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση των αναγκών των ανθρώπων που επρόκειτο να κατοικήσουν εκεί: μαγειρεία, εστιατόρια, υγειονομικές εγκαταστάσεις (χώροι για πλύσιμο ρούχων, λουτρά  τουαλέτες), γραφεία για τις διοικήσεις αυτών των μικρών πολιτειών, αποθήκες τροφίμων κ.λπ.

Οι κατοικίες και οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις στους χώρους αυτούς των μικρών πολιτειών είχαν καθαριστεί καλά και είχαν φρεσκοασπριστεί με ασβέστη, ενώ σε όλες τις κατοικίες είχαν τοποθετηθεί σιδερένια κρεβάτια, με στρώματα από βαμβάκι, καινούργια μαξιλάρια, καινούργια σεντόνια και καινούργιες κουβέρτες. Δίπλα σε κάθε κρεβάτι είχε τοποθετηθεί και από ένα μικρό κομοδίνο.

Το υπουργείο εσωτερικών της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν που είχε αναλάβει την προετοιμασία υποδοχής των πρώην Ελλήνων παρτιζάνων, που επρόκειτο να καταφθάσουν σε λίγο, είχε εγκαταστήσει ακόμα σε καθεμιά από τις μικρές αυτές ελληνικές πολιτειούλες (γκρέτσεσκιε γκαραντκί) μια σοβιετική διοίκηση, η οποία αποτελούνταν από το διοικητή, συνήθως ένας ηλικιωμένος ταγματάρχης, τον επίτροπο, επίσης ηλικιωμένος λοχαγός, δυο-τρεις κατώτερους αξιωματικούς σαν διαχειριστές και επιμελητεία, όλοι των ειδικών σωμάτων ασφάλειας, που υπάγονταν στο υπουργείο εσωτερικών. Στο προσωπικό της σοβιετικής διοίκησης υπάγονταν ακόμα ένα υγειο νομικό στέλεχος (γιατρός σε κάθε πολιτεία), μια γυναίκα για την οργάνωση της πολιτιστικής δράσης σε κάθε πολιτεία, μάγειρας, αποθηκάριοι, γυναίκες σερβιτόροι, όλοι υπάλληλοι πολίτες, σοφέρ για τις μεταφορές τροφίμων κ.λπ.

Ο Τίτο. Το κλείσιμο των συνόρων της Γιουγκοσλαβίας, δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στους Έλληνες αντάρτες. Ο Ζαχαριάδης χαρακτήρισε την ενέργεια αυτή «πισώπλατο χτύπημα». Υπήρχαν όμως αρκετοί σύντροφοί του που θ’ αμφισβητούσαν ότι ο «προδότης Τίτο» ευθυνόταν για την ήττα του ΔΣΕ.

Γύρω στις αρχές του Νοέμβρη είχαν αρχίσει σιγά-σιγά να καταφθάνουν διαδοχικά οι διάφορες αποστολές που ξεκινούσαν από το Μπουρέλι και Ελβασάν της Αλβανίας. Ως τα μέσα του Δεκέμβρη είχε φτάσει και η τελευταία αποστολή στην Τασκένδη.

Διαχωρισμός κατά ...ταξιαρχία!

Κατά την εγκατάσταση κατά πολιτεία, καταβάλλονταν προσπάθεια να διατηρηθεί η σύνθεση των μονάδων στο ΔΣΕ κατά ταξιαρχία. Σε κάθε πολιτεία, εκτός της σοβιετικής διοίκησης, η διοίκηση της ταξιαρχίας εκπροσωπούσε την ελληνική διοίκηση, η οποία βέβαια είχε προορισμό να υλοποιεί τις εντολές της σοβιετικής διοίκησης.

Η δύναμη κάθε πολιτείας ανάλογα και με τον κατοικήσιμο χώρο που διέθετε, έφτανε τους 800 ως 1500 πρώην μαχητές, μαχήτριες του ΔΣΕ και ένα μικρό τμήμα άμαχου πληθυσμού. Εξαίρεση είχε αποτελέσει η 12η πολιτεία (περιοχή Γιαλαγκάτς της Τασκένδης) στην οποία είχαν εγκατασταθεί 2-3 ταξιαρχίες μαζί, δηλαδή δύναμη γύρω στις 2,5-3 χιλιάδες πρώην μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ. Τα 500 παιδιά σχολικής ηλικίας που έφτασαν στην Τασκένδη αποτέλεσαν τη 16η πολιτεία του Γιάνκι-Γιουλ που αποτέλεσε ολόκληρη, εκπαιδευτικό ίδρυμα.

Με όσα ήδη αναφέραμε για τη σοβιετική διοίκηση, την οποία είχε εγκαταστήσει σε κάθε πολιτεία το υπουργείο Εσωτερικών της κυβέρνησης της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν, και τη διατήρηση της στρατιωτικής μορφής οργάνωσης της ταξιαρχίας κατά πολιτεία, είχε λυθεί το πρόβλημα της διοικητικής λειτουργίας των πολιτειών. Ανώτερη σοβιετική αρχή, στην οποία ανήκαν διοικητικά και από όπου έπαιρναν οδηγίες και εντολές όλες οι πολιτείες, ήταν το υπουργείο Εσωτερικών. Οι ελληνικές διοικήσεις των ταξιαρχιών κατά πολιτεία με τις διοικητικές υποδιαιρέσεις τους (τάγματα, λόχους, διμοιρίες, ομάδες) ήταν το όργανο στο οποίο μεταβιβάζονταν για υλοποίηση οι οδηγίες και εντολές της σοβιετικής διοίκησης, μάλιστα στους πρώτους μήνες με τη μεσολάβηση διερμηνέα.

Εφαρμόζοντας δύο... γραμμές

Η μορφή κομματικής οργάνωσης κατά πολιτεία, εφόσον διατηρήθηκε διοικητικά η στρατιωτική μορφή οργάνωσης της ταξιαρχίας, παρέμεινε με την προηγούμενη μορφή της. Η μόνη διαφορά από προηγούμενα ήταν ότι οι κομματικές οργανώσεις λόχων τώρα ονομάζονται Κομματικές Οργανώσεις Βάσεις (ΚΟΒ) και οι πρώην Κομματικές Επιτροπές. Ταξιαρχίας, Κομματικές Επιτροπές Πολιτειών.

Τα καθοδηγητικά όργανα των κομματικών οργανώσεων: Γραφεία ΚΟΒ, και Κομματικές Επιτροπές (ΚΕ) των πολιτ&ών εκλέγονταν. Το γραφείο ΚΟΒ από εκλογές της γενικής συνέλευσης της ΚΟΒ και η Κομματική Επιτροπή (ΚΕ) της πολιτείας από συνδιάσκεψη των αντιπροσώπων των ΚΟΒ της κομματικής οργάνωσης της Πολιτείας.

Μετά την εκλογή των καθοδηγητικών οργάνων (γραφείων των ΚΟΒ και Κομματικών Επιτροπών των Πολιτειών) επακολούθησε η A' Συνδιάσκεψη των αντιπροσώπων όλων των Πολιτειών από την οποία αναδείχτηκε το ανώτερο καθοδηγητικό κομματικό όργανο των πολιτειών, η Κομματική Επιτροπή της Κομματικής Οργάνωσης Τασκένδης (ΚΟΤ) του ΚΚΕ. Η θητεία αυτών των οργάνων ήταν χρονιάτικη. Κάθε χρόνο με εκλογές και συνδιασκέψεις γινόταν η ανανέωσή τους.

Όλες όμως οι κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ στο εξωτερικό, σοσιαλιστικές χώρες και Σοβιετική Ένωση που ζούσαν οι Έλληνες κομμουνιστές, σαν πολιτικοί πρόσφυγες, παρουσίαζαν τώρα μια ιδιαιτερότητα. Τα μέλη τους έπρεπε να εφαρμόζουν δυο γραμμές. Τη γραμμή του ΚΚ της χώρας στην οποία είχαν εγκατασταθεί, εργάζονταν και ζούσαν, όμως δεν ήταν μέλη του (Σοβιετική  Ενωση, Τσεχοσλοβακία). Και από την άλλη μεριά τη γραμμή του ΚΚΕ για τα ιδιαίτερα δικά του ζητήματα και η οποία δεν έρχονταν σε αντίθεση με τη γραμμή των ΚΚ των σοσιαλιστικών χωρών στις οποίες ζούσαν οι πολιτικοί πρόσφυγες. Στις σοσιαλιστικές χώρες (Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Γερμανία) που οι Έλληνες, κομμουνιστές, πολιτικοί πρόσφυγες, είχαν περάσει στις γραμμές των ντόπιων κομμάτων, εκεί η ηγεσία του ΚΚΕ ενημέρωνε απλώς του Ελληνες κομμουνιστές για τα ζητήματα του ΚΚΕ.

Οι πρώτες εξαιρετικές εντυπώσεις

Θα ήταν παράλειψη αν δεν μιλούσαμε καθόλου και για τις πρώτες εντυπώσεις των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων, πρώην μαχητών του ΔΣΕ, αμέσως μετά την άφιξή τους στην Ε.Σ.Σ.Δ.

«Μόλις αποβιβαστήκαμε από το βαπόρι στο λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας Ποτ, - μας αφηγήθηκε παλιός αγωνιστής, πρώην μαχητής του ΔΣΕ - μας ανακοινώθηκε ότι στο λιμάνι θα παραμέναμε τρεις ώρες. Στο τρίωρο αυτό έπρεπε να κάνουμε λουτρό, να δώσουμε τα ρούχα μας στον κλίβανο για απολύμανση, να φάμε και σε συνέχεια να επιβιβαστούμε στο τρένο για τη συνέχιση του ταξιδιού μας!»

Και συνεχίζει:

«Θεωρήσαμε ότι ήταν απραγματοποίητο, 5.000 άνθρωποι, που είχαμε αποβιβαστεί μόλις από το βαπόρι, μέσα σε τρεις μονάχα ώρες, να μπορέσουμε να τελειώσουμε όλες αυτές τις δουλειές.

Είχαμε φτάσει στο λιμάνι -συμπληρώνει ο ίδιος — με το σούρουπο και μετά την ανακοίνωση αυτή, λογαριάζαμε ότι εκεί θα μας έβρισκαν τα χαράματα, ώσπου τόσοι άνθρωποι να τελειώναμε όλες αυτές τις δουλειές! Και όμως, όλες αυτές τις δουλειές τις τελειώσαμε μέσα στο τρίωρο και με την άνεσή μας! Μέσα στο τρίωρο είχαμε επιβαστεί και στο τρένο, το οποίο ήδη ξεκίνησε για τη συνέχιση του ταξιδιού μας. Στο λιμάνι είχαμε διαπιστώσει ότι την «επιχείρηση» της μεταφοράς μας από την Αλβανία στην Τασκένδη, είχε αναλάβει και είχε οργανώσει με τα δικά του μέσα και την τεράστια πείρα του ο Σοβιετικός Στρατός το όνομα του οποίου ήταν αδιάσπαστα συνδεδεμένο με τη νίκη εναντίον των χιτλερικών καταχτητών της χώρας του!»

Θερμή ήταν η υποδοχή που γίνονταν σε όλες τις αποστολές των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων, όταν περνούσαν από το λιμάνι της Κασπίας Θάλασσας, Κρασνοντάρσκ του Τουρκμενιστάν, από παράγοντες της κυβέρνησης και του ΚΚ της χώρας. Εκδηλώσεις θερμής συμπάθειας εκφράζονταν επίσης από τις κομματικές οργανώσεις και την Κομσομόλ των κατοικημένων σημείων από τα οποία περνούσε το τρένο συνεχίζοντας το ταξίδι στις απέραντες ερήμους του Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν προς την Τασκένδη.

Τέλος, ιδιαίτερα θερμό ενδιαφέρον επιδείχτηκε από τις αρχές της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν και του ΚΚ της χώρας με επισκέψεις του υπουργού εσωτερικών της κυβέρνησης, μελών της ΚΕ του ΚΚ της δημοκρατίας, διευθυντών εργοστασίων και άλλων υπεύθυνων παραγόντων, οι οποίοι παρακολουθούσαν και μεριμνούσαν για την όσο ήταν δυνατόν καλύτερη και ανετότερη εγκατάσταση των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στις πολιτειούλες.

Ρούχα, χαρτζιλίκι και ξεκούραση

Τις πρώτες μέρες, μετά την άφιξή τους και εγκατάστασή τους στις πολιτείες, διανέμονταν στους πολιτικούς πρόσφυγες, άνδρες και γυναίκες, από μια πολιτική περιβολή, ένα ζεύγος παπούτσια, μερικές αλλαξιές εσώρουχα, χοντρό χειμωνιάτικο παλτό, σκούφος γούνινος στους άντρες και μαντίλια στις γυναίκες. Δίνονταν επίσης 500 ρούβλια κατ’ άτομο (ποσό που ισοδυναμούσε με ένα μηνιάτικο μισθό εργάτη) για χαρτζιλίκι και τους ανακοινώθηκε ακόμα ότι είχαν δωρεάν τροφοδοσία για ένα τρίμηνο το οποίο διπλασιάστηκε κατόπιν και έγινε εξάμηνο. Τα έξοδα τροφοδοσίας για το εξάμηνο αυτό είχε αναλάβει να τα καλύψει η Πανενωσιακή Κυβέρνηση της ΕΣΣΔ από τη Μόσχα.

Σε συνέχεια, όλοι οι πολιτικοί πρόσφυγες, μετά την εγκατάστασή τους στις πολιτείες, πέρασαν από την υγειονομική υπηρεσία των πολιτειών, εξετάστηκαν όλοι, σχηματίστηκε ο υγειονομικός φάκελος για τον καθένα και όσοι είχαν ανάγκη από χειρουργικές επεμβάσεις σε τραύματά τους, στάλθηκαν στα νοσοκομεία.

Ο πρώτος μήνας γενικά των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων, μετά την εγκατάστασή τους στην Τασκένδη, πέρασε ουσιαστικά, με ξεκούραση, ψυχαγωγία (συχνές επισκέψεις των πολιτειών από καλλιτεχνικά χορευτικά συγκροτήματα), επαγγελματικό προσανατολισμό (επισκέψεις στα κοντινά εργοστάσια για επιλογή επαγγέλματος της αρεσκείας τους) και μια ορισμένη προετοιμασία για την εκμάθηση της ρωσικής γλώσσας (ορισμένα προκαταρκτικά μαθήματα).

Οι εντυπώσεις των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων από την πρώτη τους επαφή με τη Σοβιετική Ένωση γενικά ήταν μπορούμε να πούμε θετική. Ακόμα και τυχόν αδυναμίες που ήταν δυνατόν να υποπέσουν στην αντίληψή τους, πάντα υπήρχε μέσα τους η εύλογη τάση και διάθεση να τις δικαιολογούν.

Σε αναζήτηση επαγγέλματος

Με τις επισκέψεις επαγγελματικού προσανατολισμού στα κοντινά προς την πολιτειούλα εργοστάσια και την επιλογή τελικά του επαγγέλματος της αρεσκείας τους, με την αρχή του δεύτερου μήνα, από την άφιξη και εγκατάστασή τους στην Τασκένδη, οι πολιτικοί πρόσφυγες άρχισαν να εργάζονται σαν μαθητευόμενοι στα εργοστάσια. Καθένας, ανάλογα με το επάγγελμα που είχε διαλέξει για εκμάθηση, είχε τοποθετηθεί δίπλα σε έναν παλιό εργάτη (μάστορα) που ήξερε καλά την τέχνη, στο επάγγελμα που εργαζόταν. Στους παλιούς αυτούς εργάτες -μαστόρους, είχε μπει το κομματικό καθήκον, μέσα σε ένα τρίμηνο το αργότερο, να μάθουν στους μαθητές τους πρακτικά την τέχνη του δικού τους επαγγέλματος, είτε χειριστές τόρνου ήταν αυτοί, είτε οποιοσδήποτε άλλου μηχανήματος στο εργοστάσιο, είτε εργάζονταν σε διάφορες ειδικότητες στις οικοδομές. Στο τρίμηνο αυτό οι μαθητές τους έπρεπε να μάθουν και να εξασκηθούν τόσο καλά στο χειρισμό της μηχανής τους, ώστε μετά τη λήξη του τριμήνου να μπορούν να αναλάβουν δουλειά μόνοι τους και να δουλεύουν ανεξάρτητα.

Στους Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες από την άλλη μεριά, είχε ανατεθεί το κομματικό επίσης καθήκον, το αργότερο μέσα στο τρίμηνο να μάθουν καλά τη δουλειά που είχαν διαλέξει, ώστε μετά το τρίμηνο να μπορούν να δουλεύουν αυτόνομα και ανεξάρτητα και φυσικά με πληρωμή ανάλογα με την ποιοτική και ποσοτική απόδοση της δουλειάς τους.

Οι πολιτικοί πρόσφυγες, πρώην αγρότες και αγρότισσες στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δυσκολεύτηκαν στην αρχή πάρα πολύ να προσαρμοστούν στις συνθήκες δουλειάς του εργοστασίου, όπου ο άνθρωπος μετατρέπεται σε εξάρτημα των μηχανών. Παρουσιαζόταν το φαινόμενο, να απομακρύνονται αδικαιολόγητα από τον τόπο δουλειάς, να κάνουν αδικαιολόγητες απουσίες από τη δουλειά στο εργοστάσιο και τις οικοδομές, αλλαγές από τη μια δουλειά στην άλλη κλπ.

Σιγά-σιγά όμως οι ελλείψεις αυτές καθημερινά ξεπερνιούνταν και τελικά υπερίσχυσε το ελληνικό φιλότιμο και από το δεύτερο μήνα έπαυσαν να παρουσιάζονται.

Αντίδραση στη στρατιωτική ζωή

Η ζωή με τον ομαδικό της χαρακτήρα στην πολιτεία, μετά το εργοστάσιο, μονότονη όπως ήταν, δε διέφερε σχεδόν από τη ζωή σε στρατώνα. Το καλό ήταν που εδώ δεν είχε από πάνω και τη σάλπιγγα. Υπήρχαν όμως κι εδώ οι καθορισμένες ώρες εγερτηρίου, σιωπητηρίου, βραδινής αναφοράς, στρατιωτικής εμφάνισης κατά τη σύντομη διαδρομή από την πολιτεία προς το εργοστάσιο και την επιστροφή, ο υποχρεωτικός στρατιωτικός χαιρετισμός έξω από την πολιτεία και τελικά για ένα επίσης μικρό διάστημα είχαν λειτουργήσει σε ορισμένες πολιτείες ακόμα και πειθαρχεία (κρατητήρια). Σε σημερινά γραφτά της η τότε κομματική ηγεσία της Τασκένδης (Μπαρτζιώτης-Βοντίτσιος) ισχυρίζονται ότι η στρατιωτικοποιημένη διαβίωση των πολιτικών προσφύγων εφαρμόστηκε ύστερα από υπόδειξη της σοβιετικής ηγεσίας. Γρήγορα όμως όλες οι υπερβολές στη στρατιωτική ζωή των πολιτειών, συναντώντας την έντονη αντίδραση γενικά όλων των πολιτικών προσφύγων, ατόνησαν και σιγά-σιγά εξαφανίστηκαν.

Μια ποικιλία στη μονότονη ζωή των πολιτειών, αποτέλεσε η λειτουργία σχολείων εκμάθησης της ρωσικής γλώσσας μέσα στις πολιτείες, εξάμηνης διάρκειας. Τα σχολεία είχαν οργανωθεί κατά γκρουπ της ίδιας βάρδιας. Τα μαθήματα γίνονταν δύο φορές την εβδομάδα από δύο ώρες. Οι πολιτικοί πρόσφυγες τα παρακολουθούσαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Την εκστρατεία διδασκαλίας της ρωσικής γλώσσας στους Ελληνες πολιτικούς πρόσφυγες είχαν αναλάβει εθελοντικά και χωρίς αμοιβή, αρκετές εκατοντάδες δασκάλες και καθηγήτριες της Τασκένδης.

Και μερικά οξυμμένα προβλήματα

Μια σοβαρή έλλειψη που είχαν διαπιστώσει κατά την εγκατάστασή τους στις πολιτειούλες της Τασκένδης οι πολιτικοί πρόσφυγες, ήταν ότι αυτές δεν εξασφάλιζαν καμιά απολύτως προϋπόθεση οικογενειακής ζωής. Τα ζευγάρια που υπήρχαν ως τότε ανάμεσά τους ήταν μεν ελάχιστα, η άμεση όμως προοπτική ήταν να αυξάνονται συνέχεια με καινούργιους γόμους. Το πρόβλημα αυτό οξύνθηκε πολύ γρήγορα και δυστυχώς πέρασαν χρόνια, μέχρις ότου κατορθωθεί η λύση του. Μέχρι τη λύση του, τα παντρεμένα ζευγάρια ζούσαν χωριστά. Οι άνδρες στους θαλάμους των ανδρών και οι γυναίκες στους θαλάμους των γυναικών.

Στο πρώτο διάστημα που οι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες δεν είχαν μάθει ακόμα τη γλώσσα και δεν μπορούσαν να αντιληφθούν το περιεχόμενο των κινηματογραφικών και θεατρικών έργων, η συνηθισμένη τους ψυχαγωγία τις Κυριακές που δεν εργάζονταν, ήταν οι περίπατοι στους δρόμους της Τασκένδης και οι ανταλλαγές επισκέψεων μεταξύ συγγενών, συγχωριανών, γνωστών και φίλων, από τη μια πολιτεία στην άλλη. Σε κάτι τέτοιες συναντήσεις πόσα δεν είχαν να θυμηθούν και να πουν μεταξύ τους, για τη ζωή τους παλιά στο χωριό, για τους δικούς τους, τους φίλους και τους συγχωριανούς τους, για τις γιορτές και τα άλλα έθιμα του χωριού! Τέτοιες συναντήσεις που τους έφερναν ζωντανή μπροστά τους ολόκληρη την πατρίδα, ήταν πάντοτε η καλύτερη εκτόνωση των αισθημάτων νοσταλγίας προς την πατρίδα, που είχε αρχίσει να φωλιάζει κρυφά στα στήθια τους.

Η ζωή των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της Τασκένδης, άρχισε να αλλάζει ριζικά, όταν αργότερα αυτοί, από μαθητευόμενοι που ήταν, έπαιρναν ειδικότητα στη δουλειά που είχαν διαλέξει και είχαν αρχίσει να εργάζονται ανεξάρτητα και με αμοιβή ανάλογη με την ποσοτική και ποιοτική απόδοσή τους στην παραγωγή.

Όπου το χρήμα ...βελτιώνει τη ζωή

Το χρονικό όριο των 4-6 μηνών μέσα στο οποίο είχε επιτευχθεί το αποτέλεσμα αυτό θεωρήθηκε επιτυχία, τόσο για τους μαθητευόμενους, όσο και για τους μάστορες που βοήθησαν ώστε οι πρώτοι να αποχτήσουν ειδικότητα σε τόσο σύντομο διάστημα.

Με τη μεσολάβηση, τώρα, του χρήματος σαν αποτέλεσμα της πληρωμένης εργασίας τους, η ζωή για τους Ελληνες πολιτικούς πρόσφυγες της Τασκένδης, αποχτούσε καινούργιο περιεχόμενο. Μια σειρά από προηγούμενες επιθυμίες τους, που είχαν μεταβληθεί σε πόθους απραγματοποίητους, γίνονταν τώρα πραγματικότητα. Με προγραμματισμένες αγορές μπορούσαν τώρα και οι ίδιοι να γίνονται κάτοχοι όλων των αγαθών της κοινωνίας στην οποία ζούσαν.

Η πρόοδος στην εκμάθηση της ρωσικής γλώσσας στο διάστημα που είχε μεσολαβήσει, σαν μέσο επικοινωνίας με τους ανθρώπους και ως ένα βαθμό με τις πνευματικές και καλλιτεχνικές αξίες (θέατρο, κινηματογράφο, καλό βιβλίο κ.λπ.) έδινε καινούργιο περιεχόμενο στη ζωή τους. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός πολιτικών προσφύγων φοίτησε σε σχολεία και τελειώνοντας εκεί λύκειο, συνέχισε ανώτερη ακόμα και ανώτατη εκπαίδευση σε τεχνικά Ινστιτούτα και Πανεπιστήμια. Άλλοι που είχαν τελειώσει λύκειο στην Ελλάδα, με την οικονομική συμπαράσταση πάντοτε της κυυβέρνησης της χώρας που τους φιλοξενούσε, συνέχισαν επίσης σπουδές και αναδείχτηκαν σε ικανούς επιστήμονες, που πολλοί από αυτούς τίμησαν, αργότερα, με τις επιτυχίες τους, την ελληνική καταγωγή τους.

Στο μεταξύ, τα χρόνια περνούσαν πολύ γρήγορα!

Τα πρώτα κακά μαντάτα

Ήταν αρχές του 1954, όταν κάποιες πληροφορίες που είχαν φτάσει στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ (Βουκουρέστι), έριξαν τη σκιά τους στη ζωή της ΚΟΤ (Κομματικής Οργάνωσης Τασκένδης). Από τις αρχές και μέχρι την άνοιξη του 1954 στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, είχαν φτάσει αρκετά γράμματα από γνωστά για το κύρος τους στελέχη της ΚΟΤ με τη συγκεκριμένη καταγγελία, ότι στην ΚΟΤ γινόταν μια συστηματική εκστρατεία από ορισμένα ανώτερα στρατιωτικά και πολιτικά στελέχη, εναντίον άλλων επίσης ανώτερων στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών της ΚΟΤ, πιστών και αφοσιωμένων στο Κόμμα, καθώς και εναντίον μελών της ηγεσίας του ΚΚΕ, με σκοπό την υπονόμευση του κύρους τους.

Χρεωμένος από τον καταμερισμό δουλειάς του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, για την κομματική παρακολούθηση της ΚΟΤ, της μεγαλύτερης κομματικής οργάνωσης του ΚΚΕ στο εξωτερικό, ήταν ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Ν. Ζαχαριάδης. Ο Ν. Ζαχαριάδης, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, όταν συγκαλούνταν η κομματική συνδιάσκεψη της ΚΟΤ για την ανάδειξη του καθοδηγητικού της οογάνου, παραβρίσκονταν στην οργάνωση και έπαιρνε μέρος στις εργασίες της συνδιάσκεψης.

Ο Ζαχαριάδης ανησυχεί

Τον Αύγουστο του 1954, ύστερα και από τα γράμματα ποι; είχαν στείλει στελέχη της ΚΟΤ στο ΠΓ, ο Ν. Ζαχαριάδης, πηγαίνοντας στην Τασκένδη, για να παρευρεθεί στις εργασίες της 3ης συνδιάσκεψης της ΚΟΤ, πρότεινε στο ΠΓ και αποφασίστηκε να πάρει μαζί του και το μέλος του ΠΓ, Γεώργιο Βοντίτσιο (Γούσια), οποίος μόλις είχε επιστρέψει από την Ελλάδα, όπου είχε κατέβει για παράνομη δουλειά, επειδή αυτός σαν Ηπειρώτης, γνώριζε τα στελέχη που είχαν στείλει τα γράμματα στο ΠΓ και τα περισσότερα από αυτά ήταν από την Ήπειρο.

Φτάνοντας στην Τασκένδη και κατά τη διάρκεια των εργασιών της συνδιάσκεψης, ο Ν. Ζαχαριάδης και Γ. Βοντίτσιος (Γούσιας), διαπίστωσαν ότι πραγματικά στην ΚΟΤ, γίνονταν μια προσπάθεια από ανώτερα στρατιωτικά και πολιτικά στελέχη, η οποία είχε σαν στόχο, την υπονόμευση του κύρους άλλων στελεχών του κόμματος, πιστών και αφοσιωμένων στην ηγεσία του κόμματος. Ειδικότερα στη διαπίστωσή τους αυτή είχαν καταλήξει, όταν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας των προτάσεων υποψηφίων για την ανάδειξη των μελών της ΚΕ της ΚΟΤ, οι Ν. Ζαχαριάδης και Γ. Βοντίτσιος (Γούσιας), παρατήρησαν ότι ορισμένα στελέχη για εντελώς ασήμαντα ζητήματα, προσπαθούσαν να υπονομεύσουν το κύρος, άλλων δοκιμασμένων στελεχών για την πίστη και αφοσίωσή τους στο Κόμμα.

Παρασκηνιακές ενέργειες των Σοβιετικών

Ακόμα, όμως, πιο συγκεκριμένη υπήρξε η γραφτή καταγγελία που δόθηκε μετά τη συνδιάσκεψη στο Ν. Ζαχαριάδη από το Ν. Κιτσικόπουλο, γνωστό στέλεχος του ΚΚΕ στην Ήπειρο, διοικητή τάγματος του ΔΣ και πρώην γραμματέα της ΚΟΤ. Στη γραφτή του καταγγελία ο Ν. Κιτσικόπουλος έλεγε τα εξής: Όταν ήταν γραμματέας της ΚΟΤ (πριν από λίγους μήνες)I, οι Σοβιετικοί του είχαν προτείνει να δεχτεί να δουλέψει για λογαριασμό τους με σκοπό την αντικατάσταση της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ με άλλη. Επειδή αυτός δε δέχτηκε την πρόταση αυτή των Σοβιετικών, αυτοί τον απομάκρυναν από γραμματέα της ΚΟΤ και στη θέση του τοποθέτησαν (προσωρινά) το δηλωσία Χοτούρα Α. (Αρριανό), επειδή ήταν άνθρωπός τους.

Επιβεβαίωση των ισχυρισμών του Ν. Κιτσικόπουλου στη γραφτή του καταγγελία για το Χοτούρα Α. (Αρριανό), αποτέλεσε η επιμονή των Σοβιετικών στην 3η συνδιάσκεψη να προτείνουν για γραμματέα της ΚΟΤ, το Χοτούρα Α. (Αρριανό) και τελικά να πετύχουν τη νομιμοποίηση της εκλογής του από τη συνδιάσκεψη.

Μετά τη λήξη των εργασιών της συνδιάσκεψης, ο Ν. Ζαχαριάδης, παίρνοντας υπόψη όσα είχαν υποπέσει στην αντίληψή του κατά τη διάρκεια των εργασιών της συνδιάσκεψης για την κατάσταση, πριν φύγει κάλεσε σε σύσκεψη όλα τα στελέχη της ΚΟΤ. Στη σύσκεψη αυτή που έπαιρναν μέρος αρκετές εκατοντάδες στελεχών, αρκέστηκε στην εξής προειδοποίηση: «Στην ΚΟΤ, με επικεφαλής ανώτατα στρατιωτικά στελέχη του ΑΣΕ, γίνεται φραξιονιστική δουλειά, με σκοπό τη διάσπαση της ενότητας της οργάνωσης και των προσφύγων. Κάλεσα αυτή τη συγκέντρωση για να επιστήσω την προσοχή όλων των στελεχών της ΚΟΤ να τη σταματήσουν, απομονώνοντας αυτούς που παίρνουν μέρος σ' αυτή τη δουλειά».

Μετά τη σύσταση αυτή στη σύσκεψη, ο Ν. Ζαχαριάδης διέλυσε τη συγκέντρωση στελεχών, χωρίς καμιά άλλη εξήγηση. Την ίδια μέρα μαζί με το Γ. Βοντίτσιο (Γούσια) έφυγαν αεροπορικώς από την Τασκένδη για τη Ρουμανία, όπου ήταν η ΚΕ του ΚΚΕ.

Μια διερευνητική αποστολή

Στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ, στο Βουκουρέστι, ο Ν. Ζαχαριάδης, έχοντας εύλογες ανησυχίες για την κατάσταση της ΚΟΤ, στις αρχές του 1955 αποφάσισε να στείλει εκεί δυο νεαρά τότε αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ, τους: Παπαδόπουλο Β. (Φωκά) και Βαϊνά Π, πρώην διοικητές μονάδων του ΔΣΕ, των οποίων οι μαχητές ήταν τώρα, σαν πολιτικοί πρόσφυγες, εγκατεστημένοι στην Τασκένδη.

Αποστολή των δυο αυτών αναπληρωματικών μελών της ΚΕ στην ΚΟΤ, κατά το Ζαχαριάδη ήταν, με το πρόσχημα της διενέργειας ελέγχου στα οικονομικά της ΚΟΤ, στην ουσία, χωρίς να γίνουν αντιληπτά να συγκεντρώσουν, όσο μπορούσαν περισσότερα στοιχεία γύρω από τη φραξιονιστική και αντιηγετική δουλειά που γίνονταν στην ΚΟΤ, την έκτασή της, τους επικεφαλής της κτλ., καθώς ακόμα και αν πίσω της αν βρίσκονται οι Σοβιετικοί.

Τα δυο αυτά αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ αφού κατατοπίστηκαν από το Ν. Ζαχαριάδη, σχετικά με την αποστολή τους, έφυγαν και στα μέσα του Φλεβάρη (1955) ήταν στην Τασκένδη. Παρέμειναν εκεί περισσότερο από δυο μήνες και με το πρόσχημα του ελέγχου των οικονομικών είχαν τη δυνατότητα να διερευνήσουν σε βάθος το θέμα της φραξιονιστικής πάλης στην ΚΟΤ. Ήρθαν σε επαφή με εκατοντάδες μελών και στελεχών, παρακολούθησαν συνελεύσεις ΚΟΒ και γενικές δημοκρατικές συνελεύσεις πολιτειών, παραβρέθηκαν σε συνεδριάσεις Κομματικών Επιτροπών των Πολιτειών, καθώς και σε συνεδριάσεις της Κομματικής Επιτροπής της ΚΟΤ και συγκέντρωσαν πάρα πολλά στοιχεία τα οποία οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι στην ΚΟΤ πραγματικά γίνονταν φραξιονιστική δουλειά. Η φραξιονιστική αυτή δουλειά διεξάγονταν με επικεφαλής την πλειοψηφία του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ και με το πρόσχημα της πάλης εναντίον της «φραξιονιστικής ομάδας Μπάστη-Ράφτη-Κιτσικόπουλου» και των «υποστηριχτών» της, η οποία δήθεν αποσκοπούσε στην υπονόμευση της ενότητας της ΚΟΤ.

Έρπουσα κρίση με πολιτικό υπόβαθρο

Η δήθεν «φραξιονιστική» ομάδα (Μπάστης-Ράφτης-Κιτσικόπουλος) την οποία η ΚΕ της ΚΟΤ με απόφαση της πλειοψηφίας, είχε καταγγείλει, ότι υπονόμευε την ενότητα της ΚΟΤ, δεν είχε προβεί σε καμία άλλη αντικαταστατική δραστηριότητα, παρά μονάχα αντιτάχτηκε, αντέδρασε και κατήγγειλε στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τη δραστηριότητα μελών του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ για την υπονομευτική της δουλειά «κατά του κύρους άλλων ανώτατων στελεχών του Κόμματος, αφοσιωμένων στην ηγεσία τους, καθώς και κατά του κύρους ορισμένων στελεχών της ηγεσίας του Κόμματος». «Υποστηριχτές» της «φραξιονιστικής ομάδας Μπάστη-Ράφτη-Κιτσικόπουλου» κατά την άποψη της πλειοψηφίας της ΚΕ της ΚΟΤ, ήταν όλοι όσοι δε συμφωνούσαν με την απόφαση της πλειοψηφίας της ΚΕ της ΚΟΤ.

Η καμπάνια της ΚΕ της ΚΟΤ εναντίον της «φραξιονιστικής ομάδας Μπάστη-Ράφτη-Κιτσικόπουλου» και των «υποστηριχτών» της, η οποία ουσιαστικά είχε αιχμή κατά της ηγεσίας του ΚΚΕ, είχε πάρει ανοιχτό χαρακτήρα. Επίσης, εκφράζονταν απόψεις με τις οποίες αμφισβητούνταν η ορθότητα της γραμμής του Κόμματος και απορρίπτονταν οι αποφάσεις της 3ης συνδιάσκεψης του ΚΚΕ για το «πισώπλατο χτύπημα του Τίτο». Σχετικά με το τελευταίο αυτό ζήτημα, κατά το διάστημα της παραμονής των αναπληρωματικών μελών της ΚΕ του ΚΚΕ στην Τασκένδη (Β. Παπαδόπουλος και Π. Βαϊνάς), είχε δημοσιευτεί και άρθρο στην τοπική προσφυγική εφημερίδα «Προς τη Νίκη» το οποίο απέρριπτε την απόφαση του Κόμματος για την ήττα. Κατά το άρθρο, η ήττα του ΔΣΕ οφείλονταν σε ενδογενείς, εσωτερικούς λόγους (λάθη ηγεσίας κ.λπ.) και όχι σε εξωτερικές αιτίες (πισώπλατο χτύπημα κ.λπ.)

Τα αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ, κατά το διάστημα της παραμονής τους στην Τασκένδη, είχαν ακόμα και σοβαρές καταγγελίες στελεχών της ΚΟΤ για τις μυστικές σοβιετικές υπηρεσίες οι οποίες με ιδιαίτερο ζήλο, τον τελευταίο καιρό, επιδίδονταν στη συγκέντρωση εκθέσεων από μέλη και στελέχη της ΚΟΤ, σε βάρος της ηγεσίας του ΚΚΕ.

Κατάχρηση 300.000 ρουβλίων

Από τους οικονομικούς ελέγχους στην ΚΟΤ, τα δύο αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ, είχαν διαπιστώσει σοβαρή κατάχρηση (γύρω στις 300 χιλ. ρούβλια) στην οικονομική διαχείρηση της διακίνησης βιβλίων του εκδοτικού του ΠΓ του ΚΚΕ, για την οποία ευθύνονταν προσωπικά το μέλος της ΚΕ της ΚΟΤ, Γ. Φουρκιώτης και υπεύθυνος της κομματικής επαγρύπνησης της ΚΟΤ.

Συναποκομίζοντας όλα τα στοιχεία που είχαν συγκεντρώσει, κατά το διάστημα της παραμονής τους στην Τασκένδη, για την κατάσταση της οργάνωσης, τα δύο αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ, στις αρχές του Μάη έφυγαν από την Τασκένδη. Όταν έφτασαν στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ, υπέβαλαν στο ΠΓ της ΚΕ λεπτομερειακή έκθεση, γραπτή και προφορική στο γενικό γραμματέα του ΚΚΕ Ν. Ζαχαριάδη.

Με βάση την έκθεση των Παπαδόπουλο Β. (Φωκά) και Βαϊνά Π., ο Ν. Ζαχαριάδης, παίρνοντας υπόψη τη σοβαρότητα της κατάστασης και εν όψει της προσυνδιασκεψιακής δουλειάς της οργάνωσης για την 4η συνδιάσκεψη από την οποία θα αναδείχνονταν η νέα ΚΕ της ΚΟΤ, στα τέλη Μαΐου, ξανάστειλε στην Τασκένδη τους Παπαδόπουλο Β. (Φωκά) και Βαϊνά Π., να παραβρίσκονται εκεί, ως τη σύγκληση της 4ης συνδιάσκεψης της ΚΟΤ.

Στις 9 Ιούλη με εντολή του Ν. Ζαχαριάδη έφτασαν στην Τασκένδη από τη Μόσχα όπου φοιτούσαν σε κομματική σχολή ο Βλαντάς Δ., μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και ο Ακριτίδης Ν., μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, για την όσο το δυνατόν καλύτερη προετοιμασία της 4ης συνδιάσκεψης της ΚΟΤ.

Καταφθάνει ο Ζαχαριάδης

Στις 16 Αυγούστου, παραμονές της σύγκλησης της 4ης συνδιάσκεψης, έφτασε στην Τασκένδη και ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Ν. Ζαχαριάδης, ο οποίος στις 18 Αυγούστου αμέσως μετά την άφιξή του κάλεσε αχτίφ στελεχών (όλα τα στελέχη της ΚΟΤ), πιστεύοντας ότι η παρουσία του και το κύρος του, θα εξομάλυναν την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα της ΚΟΤ. Όταν όμως κατά τη διάρκεια του αχτίφ, καταψηφίστηκε σχετική πρότασή του για φραξιονιστική δραστηριότητα ομάδας στελεχών στην ΚΟΤ, τότε διαπίστωσε πόσο η κατάσταση είχε αλλάξει σε βάρος του στην οργάνωση αυτή. Ίσως για πρώτη φορά, εκείνη τη στιγμή ο Ν. Ζαχαριάδης, γενικός γραμματέας του ΚΚΕ επί 25 περίπου χρόνια, ένιωσε να ταπεινώνεται τόσο άσχημα ο εγωισμός του, με την καταψήφιση δικής του πρότασης, από την πλειοψηφία του αχτίφ της ΚΟΤ!

Ύστερα από το αχτίφ αυτό της ΚΟΤ, φάνηκε καθαρά ότι, κύριος στόχος της άσχημης αυτής δουλειάς που είχε γίνει στην ΚΟΤ, ήταν ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, κύριος υπεύθυνος για τη χάραξη και εφαρμογή της πολιτικής και των λαθών της στο ΚΚΕ, μετά την απελευθέρωση της χώρας από το γερμανοφασιστικό ζυγό.

Και χαρακτηρίζεται ως φραξιονιστική και αντιηγετική η δουλειά αυτή στην ΚΟΤ, σύμφωνα με τις καταστατικές αρχές που ίσχυαν για όλα τα ΚΚ ως τότε, διότι παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά της φραξιονιστικής πάλης: διεξάγονταν από στελέχη που είχαν οργανωθεί σε ομάδα και προπαγάνδιζε απόψεις, έξω από κομματικά σώματα, οι οποίες στρέφονταν εναντίον προηγούμενων αποφάσεων κομματικών σωμάτων με σκοπό την ανατροπή τους και επιβολή δικών τους απόψεων στο Κόμμα: Αυτή όμως η δουλειά στην ΚΟΤ, γίνονταν τώρα με την ανοιχτή υποστήριξη παραγόντων του ΚΚΣΕ, όπως θα φανεί και από τα στοιχεία που θα παρατεθούν σε συνέχεια, πράγμα που δημιουργούσε εξαιρετικές δυσκολίες στην καταπολέμηση και εξουδετέρωσή της, από την πλευρά της ηγεσίας του ΚΚΕ.

Άμεση η ανάμιξη των Σοβιετικών

Τα βασικότερα από τα στοιχεία τα οποία έδειχναν ότι αυτή η δουλειά στην ΚΟΤ, γίνονταν με την ανοιχτή υποστήριξη παραγόντων του ΚΚΣΕ, είναι τα εξής:

α) Στα Γραφεία της ΚΕ του ΚΚ Ουζμπεκιστάν, κομματικοί ιστρούχτορες (Σιαφάεφ και άλλοι), είχαν σαν μόνιμη απασχόληση κατά το διάστημα του καλοκαιριού του 1955, να δέχονται μέλη του ΚΚΕ που δυσπιστούσαν στον ισχυρισμό των αντιηγετικών, ότι οι σοβιετικοί ήταν εναντίον της ηγεσίας του ΚΚΕ με επικεφαλής το Ν. Ζαχαριάδη. Μια απλή, λοιπόν, επίσκεψη στο ειδικό γραφείο της ΚΕ του ΚΚ Ουζμπεκιστάν, ήταν αρκετή να επισφραγίσει σε κάθε δύσπιστο μέλος της ΚΟΤ, ότι το ΚΚΣΕ ήταν πράγματι κατά της ηγεσίας του ΚΚΕ.

β) Κατά την ίδια περίοδο, με την αποκάλυψη, ύστερα από έλεγχο οικονομικής επιτροπής, της κατάχρησης μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ρουβλιών από το Φουρκιώτη Γεώργιο (Θάνος), (διαχειριστή των οικονομικών του ΠΓ του ΚΚΕ στην ΚΟΤ, από διάθεση βιβλίων του Εκδοτ. Οργαν. του Κόμματος), το ΚΚ Ουζμπεκιστάν ανέλαβε την κάλυψη του υπεύθυνου της κατάχρησης με το κύρος του, επειδή αυτός ήταν σημαίνων παράγοντας της αντιηγετικής παράταξης. Για το σκοπό αυτό έστειλε με κομματική εντολή στα γραφεία της ΚΟΤ, δύο σοβιετικούς επαγγελματίες λογιστές, οι οποίοι δήθεν έκαναν έλεγχο στη διαχείριση του Φουρκιώτη Γ. (Θάνος). Από τον έλεγχο αυτόν προέκυψε απλώς ένα έλλειμα 37,5 ρουβλιών και όχι κατάχρηση.

γ) Αργότερα, όταν διαπιστώθηκε ότι στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο υπήρχε κατάθεση του Φουρκιώτη Γ., με ένα μέρος από το συνολικό ποσό της κατάχρησης (60.000 ρουβλιών περίπου) και το ποσό αυτό δεσμεύτηκε με απόφαση του εισαγγελέα της πρωτεύουσας, πάλι ο Φουρκιώτης Γ. βοηθήθηκε από τις σοβιετικές κρατικές αρχές και απέσυρε το ποσό, παρά τη δέσμευση του ποσού με απόφαση του εισαγγελέα και παρά το γεγονός ότι τα δύο βιβλιάρια των καταθέσεών του φυλάγονταν στην αντιπροσωπία της ΚΕ του ΚΚΕ στην ΚΟΤ. Το ποσό το απέσυρε από το Ταχ. Ταμιευτήριο, με γραπτή εντολή του Υπουργείου Εσωτερικών.

δ) Αποκορύφωμα της ανοιχτής αυτής υποστήριξης του ΚΚΣΕ προς την αντιηγετική ομάδα της ΚΟΤ και την επέμβασή του στα εσωτερικά του ΚΚΕ, αποτελούν άλλες δύο ακραίες πράξεις του σε βάρος του ΚΚΕ, οι οποίες είναι: 1) η απαγόρευση, με προσωπική εντολή του μέλους του Προεδρείου του ΚΚΣΕ Μ. Σουσλόφ, της διεξαγωγής της 4ης συνδιάσκεψης της ΚΟΤ (αρχές Γενάρη 1956), μόλις την παραμονή της έναρξής της, ενώ όλα ήταν έτοιμα και 2) η συγκρότηση της Διεθνούς Επιτροπής των αδελφών κομμάτων για δικαιολόγηση της επέμβασής του στο ΚΚΕ και η σύγκληση από τη Διεθνή, αυτή, Επιτροπή των κομμάτων της ίδιας της 6ης Ολομέλειας (Μάρτης 1956) στο ΚΚΕ.

Για μια ψήφο!

Στις παραμονές της σύγκλησης της 4ης συνδιάσκεψης της ΚΟΤ (Αύγουστος 1955), ο συσχετισμός δυνάμεων ανάμεσα στις δύο παρατάξεις (φραξιονιστική, αντιηγετική παράταξη η μία, ζαχαριαδική η άλλη, όπως αποκαλούνταν από τους αντιπάλους της η κάθε παράταξη), παρουσιαζόταν ως έξης:

α) Την πλειοψηφία στο Γραφείο της ΚΕ της ΚΟΤ είχε η παράταξη των αντιζαχαριαδικών, αντιηγετικών.

β) Στην ολομέλεια της ΚΕ της ΚΟΤ την πλειοψηφία κατά 50%+1 ακριβώς (!) είχε η παράταξη των ζαχαριαδικών.

Το μέλος όμως αυτό της ΚΕ, με την ψήφο του οποίου η ζαχαριαδική παράταξη θα είχε την πλειοψηφία στην ολομέλεια, μετά την εκλογή του στην προηγούμενη συνδιάσκεψη, είχε μετακινηθεί από την Τασκένδη και είχε εγκατασταθεί με την οικογένειά του στη Ρουμανία. Όταν χρειάστηκε, αργότερα, ο Ζαχαριάδης να προωθήσει αποφάσεις με πλειοψηφία της παράταξής του στην ΚΟΤ, αναγκάστηκε να επαναφέρει από τη Ρουμανία το μέλος αυτό, που ψήφιζε τις αποφάσεις της παράταξης των ζαχαριαδικών στην οποία ανήκε. Τέτοια μεγάλη σημασία είχε αποχτήσει ακόμα και μία ψήφος κατά την περίοδο αυτή στην ολομέλεια της ΚΕ της ΚΟΤ.

γ) Από τις συνδιασκέψεις των κομματικών οργανώσεων των Πολιτειών, οι αντιπρόσωποι οι οποίοι είχαν εκλεγεί για την 4η συνδιάσκεψη ήταν στην πλειοψηφία τους αντιηγετικοί, παρά το γεγονός ότι η αντιζαχαριαδική αντιηγετική παράταξη, σαν σύνολο μέσα στην ΚΟΤ, αποτελούσε μικρή μειοψηφία (είχε αποσπάσει το 1/4 του συνόλου των μελών της ΚΟΤ αλλά είχε πλειοψηφία σε στελέχη).

Με τέτοια όμως σύνθεση των αντιπροσώπων που είχαν εκλεγεί ήταν φανερό ότι η συνδιάσκέψη αυτή θα ήταν συνδιάσκεψη της αντιζαχαριαδικής, αντιηγετικής παράταξης, η οποία θα κατέληγε σε αποφάσεις και ανάδειξη οργάνων της ΚΟΤ, σύμφωνα με τις δικές της παραταξιακές επιδιώξεις.

Ο Ουζμπέκος αθετεί τη συμφωνία

Ο Ν. Ζαχαριάδης όμως, είχε ρητή την υπόσχεση του πρώτου γραμματέα της ΚΕ του ΚΚ Ουζμπεκιστάν Νιγιάζοφ Α., με τον οποίο είχε προσωπικούς δεσμούς και ο οποίος είχε αναλάβει, με δική του προσωπική παρέμβαση στην αντιηγετική παράταξη, να εξασφαλίσει κατά τη συνδιάσκεψη, την πρόταση και εκλογή Κομματικής Επιτροπής της ΚΟΤ, από στελέχη και μέλη της επιλογής του ίδιου του Ν. Ζαχαριάδη. Για το σκοπό αυτό, σαν στελέχη κοινής αποδοχής των δύο παρατάξεων, είχαν κληθεί για να πάρουν μέρος και οι: Ζυγούρας Δημήτριος (Παλαιολόγος), αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και ο Ηλιάδης Σοφιανός (Μπαρμπαγιώργης) στέλεχος του Κόμματος, που είχαν φτάσει το τρίτο δεκαήμερο του Αυγούστου στην Τασκένδη, από τη Ρουμανία.

Ημερομηνία σύγκλησης της συνδιάσκεψης, μεταξύ Νιγιάζοφ και Ζαχαριάδη είχε συμφωνηθεί να είναι η τελευταία Κυριακή του μηνός Αυγούστου. Είχε περάσει όμως και αυτή η ημερομηνία και η συνδιάσκεψη δεν είχε γίνει. Ούτε επίσης είχε δοθεί καμιά εξήγηση για τους λόγους της μη πραγματοποίησής της και οι μέρες περνούσαν η μία μετά την άλλη.

Στις 8 του Σεπτέμβρη το βράδυ, στην 3η Πολιτεία επρόκειτο να γίνει γενική κομματική συνέλευση. Τη συνέλευση αυτή από την αντιπροσωπία της ΚΕ του ΚΚΕ, πήγαν να την παρακολουθήσουν οι Βλαντάς Δημήτρης και Βαϊνάς Παντελής.

Ο κομματικός γραμματέας της 3ης Πολιτείας που δεν ήθελε τους Βλαντά Δ. και Βαϊνά Π. να πάρουν μέρος στην κομματική συνέλευση της οργάνωσης της Πολιτείας του, ζήτησε από το σοβιετικό διοικητή (ταγματάρχης της υπηρεσίας Ασφάλειας του υπουργείου Εσωτερικών) της Πολιτείας, με εύσχημο τρόπο να τους διώξει.

Πριν ακόμα αρχίσει η συνέλευση, ο σοβιετικός διοικητής ξέροντας ότι οι Βλαντάς Δ. και Βαϊνάς Π., μπαίνοντας στην Πολιτεία δεν είχαν εφοδιαστεί με φύλλο γραφτής άδειας εισόδου από τη φρουρά της πύλης, τους παρακάλεσε να πάνε και οι δύο ως την πύλη, να δώσουν τα στοιχεία τους, να πάρουν το φύλλο της γραφτής άδειας εισόδου στην Πολιτεία και να επιστρέφουν στην αίθουσα που θα γίνονταν η συνέλευση.

Πρόθυμοι οι Βλαντάς Δ. και Βαϊνάς Π., πήγαν αμέσως στον υπεύθυνο της φρουράς στην πύλη, ο οποίος είχε ειδοποιηθεί νωρίτερα από το διοικητή της Πολιτείας να τους βγάλει έξω και να τους κλείσει την πόρτα, και του μεταβίβασαν αυτά που τους είχε πει ο σοβιετικός διοικητής της Πολιτείας. Εκείνος αφού τους ζήτησε τα στοιχεία τους για να τα περάσει δήθεν στο φύλλο αδείας εισόδου στο χώρο της Πολιτείας, τους παρακάλεσε να βγουν μια στιγμή έξω από τα κάγκελα του χώρου της Πολιτείας και μόλις ετοιμάσει τα φύλλα αδείας θα τους φώναζε.

Περιμένοντας μάταια

Οι Βλαντάς Δ. και Βαϊνάς Π. συμμορφώθηκαν αμέσως με τις υποδείξεις του υπεύθυνου της φρουράς της πύλης και βγήκαν έξω. Βλέποντας όμως ότι δεν επρόκειτο να τους φωνάξει ο υπεύθυνος, ρώτησαν ύστερα από αρκετή ώρα, αν ήταν έτοιμες οι άδειές τους να περάσουν μέσα. Και τότε ο υπεύθυνος της φρουράς τους απάντησε, ότι μόλις εκείνη τη στιγμή είχε πάρει τηλεφωνικά εντολή από την υπηρεσία του να μην επιτρέψει σε κανένα την είσοδο στην Πολιτεία.

Παρακάλεσαν τον υπεύθυνο της φρουράς να ειδοποιήσει το διοικητή της Πολιτείας να έρθει στην πύλη να μιλήσουν, διότι πίστευαν ότι επρόκειτο για παρεξήγηση. Άδικα, όμως περίμεναν έξω από την πύλη και το διοικητή της Πολιτείας ο οποίος δεν ήρθε. Τέλος, ξαναπαρακάλεσαν τον υπεύθυνο της φρουράς να στείλει έναν άνθρωπό του στην αίθουσα, όπου επρόκειτο να γίνει η συνέλευση, για να πάρει τις τσάντες τους και να τις φέρει για να φύγουν. Στη βίλα, που βρισκόταν σε ένα προάστιο 3-4 χλμ. ανατολικά της Τασκένδης και όπου φιλοξενούνταν η αντιπροσωπία της ΚΕ του ΚΚΕ, οι Βλαντάς Δ. και Βαϊνάς Παντελής, έφτασαν νύχτα, αγανακτισμένοι και οργισμένοι για την απρεπή, όσο και ηλίθια συμπεριφορά του κομματικού γραμματέα και του σοβιετικού διοικητή της 3ης Πολιτείας.

Η οργή σύμβουλος κακών αποφάσεων

Όπως έγινε γνωστό από το στενό περιβάλλον της αντιπροσωπίας της ΚΕ του ΚΚΕ, η απρέπεια εκείνη του γραμματέα της Κομματικής Οργάνωσης και του σοβιετικού διοικητή της 3ης Πολιτείας, στάθηκε μοιραία, όπως θα φανεί πιο κάτω, για το ξέσπασμα των αιματηρών γεγονότων στις 9 και 10 του Σεπτέμβρη, που προκλήθηκαν από αφορμή την ανακοίνωση της απόφασης για καθαίρεση του Γραφείου της Κομματικής Επιτροπής της ΚΟΤ. Διότι, επιστρέφοντας ο Βλαντάς Δ., οργισμένος από την 3η Πολιτεία, είχε το βράδυ εκείνο πολύωρη συζήτηση με το Ν. Ζαχαριάδη. Ο Ν. Ζαχαριάδης είχε κι αυτός τους δικούς του λόγους να είναι δυσαρεστημένος από τον Α' γραμματέα της ΚΕ του ΚΚ Ουζμπεκιστάν, Α. Νιγιάζοφ για την αθέτηση της υπόσχεσής του, για σύγκληση της συνδιάσκεψης την τελευταία Κυριακή του Αυγούστου. Και έτσι, οι δυο τους Ζαχαριάδης-Βλαντάς, κατέληξαν φαίνεται στην απόφαση για καθαίρεση του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ και την εκτέλεση της απόφασης, την επομένη.

Ο ισχυρισμός του Βλαντά («Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» 1.4 και 15.4.1979), ότι δε συμφώνησε με το Ν. Ζαχαριάδη είναι απλώς δικαιολογία για να σκεπάσει και τη δική του μεγάλη ευθύνη για την απερισκεψία την οποία επέδειξε μαζί με το Ζαχαριάδη.

Ο Βλαντάς αναλαμβάνει να εκτελέσει...

Έτσι, την επομένη στις 9 του Σεπτέμβρη και γύρω στις 4 μετά το μεσημέρι, ο Δ. Βλαντάς μαζί και τα άλλα μέλη της αντιπροσωπίας της ΚΕ του ΚΚΕ στην ΚΟΤ και την απόφαση γραμμένη από το Ζαχαριάδη, έφυγαν με ένα «τζιπ» από τη βίλα στην οποία φιλοξενούνταν και έφτασαν στα Γραφεία της ΚΕ της ΚΟΤ (7η Πολιτεία). Ο Ν. Ζαχαριάδης, ο οποίος το ίδιο εκείνο βράδυ επρόκειτο να φύγει για τη Μόσχα με αεροπλάνο, είχε μείνει στη βίλα.

Τα γραφεία της ΚΕ της ΚΟΤ στεγάζονταν σε ένα διώροφο σπίτι με 10 περίπου δωμάτια δίπλα στην 7η Πολιτεία. Παραπλεύρους των γραφείων, υπήρχε ένα άλλο όμοιο σπίτι στο οποίο κατοικούσαν οι οικογένειες του προσωπικού των γραφείων της ΚΕ της ΚΟΤ. Η αυλή των δυο αυτών σπιτιών, στενόμακρη (40x10 μ.) περιβάλλονταν από τοίχο. Στην είσοδο της αυλής υπήρχε μεγάλη σιδερένια πόρτα από την οποία έμπαιναν τα αυτοκίνητα και δίπλα στη σιδερένια πόρτα ήταν μια άλλη μικρή από την οποία περνούσαν μέσα οι άνθρωποι. Η 7η Πολιτεία βρίσκεται σε απόσταση μόλις 50 μ. ανατολικότερα των γραφείων της ΚΕ της ΚΟΤ. Τα σπίτια της, όπως και των Γραφείων, νεόκτιστα, είναι κι αυτά όλα διώροφα. Ολόκληρος ο χώρος της πολιτείας περιβάλλεται από τοίχο με φύλακα στην είσοδο.

Όταν η αντιπροσωπία της ΚΕ του ΚΚΕ με επικεφαλής το Βλαντά έφτασε στα γραφεία της Κομματικής Επιτροπής, ήταν Σάββατο απόγευμα, αργία. Λόγω της αργίας μέσα στα γραφεία δεν υπήρχε κανείς. Οι πόρτες των γραφείων δεν κλειδώνονταν ποτέ, διότι μπροστά στην είσοδό τους βρισκόταν το τηλεφωνικό κέντρο των γραφείων στο οποίο υπήρχε μόνιμα υπηρεσία. Έτσι, η αντιπροσωπία δε δυσκολεύτηκε να εγκατασταθεί στο άδειο κτίριο της ΚΕ της ΚΟΤ.

Λίγη ώρα μετά την εγκατάσταση της αντιπροσωπίας βγήκε έξω ο Σοφιανός και με μερικούς οπαδούς της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ εγκατέστησε φρουρά στην είσοδο της αυλής των Γραφείων, απαγορεύοντας την είσοδο σε καθέναν που ήθελε να μπει μέσα. Την ίδια στιγμή ο Βλαντάς έστειλε σύνδεσμο να περάσει από 3-4 πολιτείες (3η, 4η, 8η, 13η, κτλ.) αφοσιωμένες στην Κεντρική Επιτροπή και στο Ζαχαριάδη, παραγγέλνοντας σ’ αυτές να του στείλουν για μονιμότερη φρουρά των γραφείων, από καμιά δεκαριά «παλικάρια» εθελοντές. Λίγο αργότερα πάλι, μέσα από τα γραφεία, βγήκαν τα μέλη της αντιπροσωπίας: Ακριτίδης Ν. Παπαδόπουλος Β. (Φωκάς) και Βαϊνάς Π., οι οποίοι πήγαν σε μια σειρά Πολιτείες και ανακοίνωσαν την απόφαση για την καθαίρεση του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ.

Παραθέτουμε σε συνέχεια ολόκληρο το επαίσχυντο εκείνο κείμενο της απόφασης για την καθαίρεση του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ, που είναι ένας οχετός σε συκοφαντία και υβρεολόγιο και το οποίο έχει ως εξής:

«ΚΚΕ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Προς

τα μέλη της ΚΟΤ του ΚΚΕ

Σύντροφοι

Μια συμμορία από εχθρικά προς τον Κομμουνισμό, το ΚΚΣΕ, το ΚΚΕ και το λαό μας στοιχεία, από δηλωσίες, απατεώνες, από πράχτορες του εχθρού και από βουτηγμένους στην κατάχρηση και τη διαφθορά εγκληματίες, αλωνίζει μέσα στην οργάνωσή μας. Επικεφαλής της είναι σαν τους Χοτούρα - Υψηλόν τη - Χείμαρο κτλ. δηλωσίες της 4ης Αυγού-στου και προσκυνημένους του Μεταξά, που τότε στη δήλωσή τους έγραφαν: αποκηρύττω και καταδικάζω το ΚΚΕ, τον Κομμουνισμό, τη Σοβιετική Ένωση και που τώρα εγκληματούν κάτω απ’ την απάτη με τη μάσκα του φιλοσοβιε-τισμού. Όποιος πούλησε μια φορά το ΚΚΕ και τη Σ. Ένωση θα την πουλήσει και δέκα φορές. Αυτούς τους πολιτικά εκφυλισμένους της σπείρας εκπροσωπεί ο Αρριανός - Χοτούρας, που την εξαπάτηση των Σοβιετικών συντρόφων την έχει κάνει επάγγελμα: Το 1945 εξαπατούσε στη Μόσχα το ΚΚΣΕ με τη βιογραφία που έδωσε. Και σήμερα στο Τασκέντ ξεφωνίζει ξετσίπωτα μπροστά στους Σοβιετικούς συντρόφους ότι είναι από φτωχή οικογένεια και εργάτης, ο γιος του κουλάκου, ο εργολάβος και εκβιαστής των εργατών, ο μαυραγορίτης και συνεργάτης των Ιταλών στα 1941-1942.

Αυτό είναι το πολιτικό πρόσωπο της σπείρας αυτής που τη βαρύνουν αναρίθμητα εγκλήματα, καταχρήσεις, κυνήγημα των μελών του Κόμματος, δια-συρμός στελεχών, διώξιμο από τη δουλειά, τρομοκράτηση της βάσης της οργάνωσης. Για να «σωθούν» θέλησαν όλα αυτό να τα κρύψουν κάτω από την πολιτική πλατφόρμα των διαφωνιών με την ΚΕ του ΚΚΕ. Και σήμερα που βλέπουν ότι η βάση της οργάνωσης ξεσηκώνεται και τους γιουχαΐξει καταφεύγουν σε όλα τα εγκληματικά μέσα για να κρατηθούν ακριβώς όπως κάνει ο πνιγμένος που πιάνεται από τα μαλλιά του.

Η αντιπροσωπία της ΚΕ του ΚΚΕ έχοντας εκφρασμένη τη γνώμη της βάσης που παντού όπου μπόρεσε, παρά τις απαγορεύσεις, τη βία και την τρομοκρατία της πιο πάνω σπείρας εξέφρασε τη γνώμη της κατά 95-100% υπέρ της γραμμής της ΚΕ του ΚΚΕ πήρε και σας

κοινοποιεί τις παρακάτω αποφάσεις της:

1) Καθαιρεί το γραφείο της ΚΟΤ του ΚΚΕ

2) Διαγράφει από μέλη του Κόμματος του πιο βαμένους αρχιτραμπούκους της σπείρας αυτής: Υψηλόντη, Δημητρίου, Φουρκιώτη, Ρούνη (Μπαρμπαλιά). Ο Αρριανός - Χοτούρας σαν δηλωσίας είναι διαγραμένος από το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ.

3) Ορίζει καινούριο προσωρινό γραφείο - καθοδήγησης της ΚΟΤ τους συντρόφους:

1) Παλαιολόγο Μήτσο, πρώτο γραμματέα

2) Σοφιανό Ηλιάδη δεύτερο γραμματέα

3) Δούμπλη Φλώρο

4) Σταματάκο Σπύρο

5) Σαρρή Τάκη

6) Διάκο Βασίλη

7) Νοικοκύρη Τασία

Καθήκοντα το καινούριο γραφείο έχει: Πρώτο. Να αποκαταστήσει την κανονική ζωή και τον κομματικό ρυθμό στη δουλειά της οργάνωσης στο ύψος των καθηκόντων που βάζει η ολομέλεια του Ιούλη της ΚΕ του ΚΚΣΕ και των απαιτήσεων που προβάλλει προς τους κουκουέδες το ΚΚΕ και ο λαός μας.

Δεύτερο να ετοιμάσει την IV Συνδιάσκεψη της ΚΟΤ του ΚΚΕ με βάση το Καταστατικό του ΚΚΕ και τις νόρμες της εσωκομματικής δημοκρατίας για το Γενάρη του 1956.

Σύντροφοι και συντρόφισσες

Συσπειρωθείτε γύρω από την εκπλήρωση της αποστολής της. Ξεσκεπάστε και απομονώστε παντού τους προβοκάτορες εχθρούς του λαού μας του ΚΚΕ και της Σ.Ε.

- Ζήτω η ΚΟΤ του ΚΚΕ!

- Ζήτω το ΚΚΕ!

- Ζήτω το ΚΚΣΕ 9/9/1955

H Αντιπροσωπία της ΚΕ του ΚΚΕ

Οι αντιηγετικοί αντιδρούν

Στην 7η Πολιτεία (δίπλα στα γραφεία της ΚΟΤ), πάντοτε παρουσιαζόταν ζωηρή κίνηση των οπαδών της αντιηγετικής παράταξης. Ιδιαίτερα τις απογευματινές ώρες, μετά τη δουλειά, για δύο λόγους. Πρώτα γιατί στην Πολιτεία αυτή υπήρχε σοβαρή δύναμη αντιηγετικών και δεύτερο η πολιτεία αυτή θεωρούνταν σαν κέντρο της παράταξης των αντιηγετικών, απ’ όπου τις απογευματινές ώρες, μετά τη δουλειά, περνούσαν οπαδοί των αντιηγετικών και από άλλες πολιτείες, και ενημερώνονταν για τις εξελίξεις της εσωκομματικής διαπάλης.

Στις 9 όμως του Σεπτέμβρη, γύρω στις 6 το απόγευμα η κατάσταση στην 7η πολιτεία ήταν εξαιρετικά τεταμένη, εξαιτίας της ανακοίνωσης του περιεχομένου της απόφασης για την καθαίρεση του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ από την αντιπροσω-πία της ΚΕ του ΚΚΕ, που είχε γίνει σε άλλες πολιτείες από τους Ακριτίδη Ν., Παπαδόπουλο Β. (Φωκά) και Βαϊνά Π., τους οποίους είχε στείλει ο Δ. Βλαντάς για το σκοπό αυτό. Η πληροφορία για την ανακοίνωση από τα ραδιούζελ των πολιτειών, του κατάπτυστου εκείνου κείμενου, της απόφασης καθαίρεσης του Γραφείου της ΚΟΤ, μεταδόθηκε στην 7η πολιτεία τηλεφωνικώς.

Επίθεση στα γραφεία της ΚΟΤ

Από αφορμή ενός ασήμαντου επεισοδίου που δημιουργήθηκε έξω από τα γραφεία της ΚΕ της ΚΟΤ, μεταξύ δύο οπαδών των αντίπαλων παρατάξεων, προκλήθηκε γενικότερη σύγκρουση μεταξύ των οπαδών των αντιπάλων παρατάξεων που βρίσκονταν τη στιγμή εκείνη σ’ εκείνο το χώρο και η οποία δεν άργησε να μεταβληθεί σε επίθεση των αντιηγετικών, με στόχο την ανακατάληψη των γραφείων της ΚΕ, στα οποία είχε προολίγου εγκατασταθεί ο Δ. Βλαντάς, με τα μέλη της αντιπροσωπίας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Η επίθεση των αντιηγετικών, η οποία ήταν πολυπληθέστατη σε σύγκριση με τους υποστηρικτές της ηγεσίας, εξανάγκασε τη φρουρά του Σοφιανού, στην είσοδο της αυλής, σε υποχώρηση στο οίκημα των γραφείων. Οι ζαχαριαδικοί οχυρώθηκαν μέσα σ’ αυτό. Έφραξαν με ντουλάπες, τραπέζια και καρέκλες τη σκάλα που οδηγούσε στο δεύτερο όροφο και με τούβλα, που αποσπούσαν από τις χτιστές θερμάστρες του κτιρίου και έριχναν από τα παράθυρα προσπαθούσαν να αποκρούσουν την επίθεση.

Οι επιτιθέμενοι αφού απομόνωσαν το οίκημα των γραφείων κόβοντας την τηλεφωνική γραμμή σύνδεσής του με τον έξω κόσμο, χρησιμοποιώντας και αυτοί πέτρες και ξύλα κατά των αμυνομένων, προσπαθούσαν να απελευθερώσουν τις σκάλες προς τον πρώτο όροφο από τα έπιπλα (ντουλάπες, τραπέζια κ.λπ.) με τα οποία τις είχαν φράξει οι αντίπαλοι για να μπορέσουν να ανέβουν στον πρώτο όροφο, να εξουδετερώσουν την αντίσταση της ολιγάριθμης ομάδας του Βλαντά και να γίνουν αυτοί οι κάτοχοι των γραφείων. Στάθηκε όμως αδύνατο να απελευθερώσουν τις σκάλες από τα έπιπλα τα οποία τις έφραζαν και τα οποία, με τη βροχή των τούβλων τα οποία εκτοξεύονταν από τους κατόχους του πρώτου ορόφου, είχαν μεταβληθεί σε ενεργητικό εμπόδιο των αμυνομένων. Έτσι, η επίθεση των αντιηγετικών για ανακατάληψη των γραφείων της ΚΕ της ΚΟΤ, παρά τη συντριπτική υπεροχή της σε αριθμό, σε σύγκριση με τους αμυνόμενους, δεν απέδωσε και σε 10-15 λεφτά εκφυλίστηκε και σταμάτησε.

Λύεται η πολιορκία...

Κατά τη στιγμή εκείνη στον τόπο των επεισοδίων είχαν φτάσει 3-4 πολιτοφύλακες, ο ιδιαίτερος του υπουργού Εσωτερικών, συνταγματάρχης Σαάκοφ μαζί με τον υπεύθυνο της ΚΕ του ΚΚ Ουζμπεκιστάν για την κομματική δουλειά στους Έλληνες, πολιτικούς πρόσφυγες, Παναμαριόφ. Με την εμφάνιση, ιδιαίτερα των δύο τελευταίων, οι επιτιθέμενοι κατά των γραφείων, έλυσαν την πολιορκία και αποσύρθηκαν όλοι στην 7η Πολιτεία. Είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι τα επεισόδια είχαν λήξει με μερικούς ελαφρά τραυματίες από κάθε πλευρά. Μετά την αποχώρηση των αντιηγετικών από την αυλή των γραφείων της ΚΕ και τη συγκέντρωσή τους στην 7η Πολιτεία, έφυγαν από το χώρο των επεισοδίων και ο συνταγμάρχης Σαάκοφ με τον Παναμαριόφ.

Κατά τη διάρκεια της επίθεσης κατά των γραφείων, τα μέλη της αντιπροσωπίας Ακριτίδης Ν., Παπαδόπουλος Β. (Φωκάς) και Βαϊνάς Π., οι οποίοι είχαν πάει και είχαν ανακοινώσει από τα ραδιούζελ την απόφαση της καθαίρεσης σε άλλες πολιτείες, μην έχοντας γνώση των όσων συνέβαιναν στα γραφεία, επιστρέφοντας σ’ αυτά κακοποιήθηκαν από τους οπαδούς των αντιηγετικών, και αναγκάστηκαν να επιβιβαστούν σε ταξί και να καταλήξουν στη βίλα όπου φιλοξενούνταν. Εκεί συνάντησαν το Ν. Ζαχαριάδη, τον οποίο και πληροφόρησαν για τα συμβάντα. Ο Ζαχαριάδης, ο οποίος επρόκειτο να φύγει το βράδυ εκείνο για τη Μόσχα, δεν έφυγε. Έφυγε για τη Μόσχα, το επόμενο βράδυ.

Ο Βλαντάς πυροδοτεί την ένταση

Δεν είχε περάσει, σχεδόν, ούτε ένα τέταρτο της ώρας από τη λήξη των πρώτων επεισοδίων στο χώρο των γραφείων της ΚΕ της ΚΟΤ, όταν λίγη ώρα πριν το σούρουπο, από όλες τις πολιτείες, στις οποίες είχε καταφθάσει η είδηση της επίθεσης κατά της αντιπροσωπίας της ΚΕ του ΚΚΕ άρχισαν να καταφθάνουν μαζικά και εξαγριωμένοι οι προσκείμενοι στην ηγεσία και το Ζαχαριάδη οπαδοί. Οι πρώτοι, 200-300 τον αριθμό, που είχαν φτάσει και είχαν μπει την αυλή των γραφείων της ΚΟΤ, σαν διάψευση των διαδόσεων που οργίαζαν για δήθεν δολοφονία του Βλαντά, ζήτησαν να βγει ο ίδιος στο παράθυρο των γραφείων να τον δουν και να τους μιλήσει.

Ο Βλαντάς επηρεασμένος από την τρομάρα που είχε δοκιμάσει κατά την πρώτη φάση των επεισοδίων, με την επίθεση για κατάληψη των γραφείων, περιέγραψε όσο μπορούσε πιστότερα την αγριότητα των σκηνών που είχαν διαδραματιστεί, χωρίς να πει ούτε λέξη, συστήνοντας ψυχραιμία, λογική και αυτοσυγκράτηση, για την αποτροπή ενδεχόμενης επανάληψης των επεισοδίων.

Το περιεχόμενο της σύντομης εκείνης ομιλίας του Βλαντά το οποίο, μέσα στις συνθήκες της στιγμής εκείνης ήταν οπωσδήποτε εμπρηστικό, συνετέλεσε ακόμα περισσότερο στο κορύφωμα της εκδικητικής μανίας των οπαδών του Ζαχαριάδη, που βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή δίπλα στην 7η Πολιτεία, όπου είχαν αποσυρθεί πριν από-λίγο οι αντιηγετικοί (αντιζαχαριαδικοί), οι οποίοι είχαν επιχειρήσει την κατάληψη των Γραφείων της ΚΟΤ.

Ζήτω και αντεπίθεση!

Το τέλος της ομιλίας του Βλαντά, κάλυψαν ζωηρές ζητωκραυγές των συγκεντρωμένων υπέρ της ΚΕ του ΚΚΕ και του Ζαχαριάδη. Στη συνέχεια και μαζί με όλους τους άλλους που είχαν καταφθάσει στο μεταξύ στα γραφεία, και κατέφθαναν συνέχεια, επακολούθησε επίθεση κατά των αντιηγετικών που είχαν συγκεντρωθεί στην 7η Πολιτεία. Σημειώνοντας ασύγκριτη αριθμητική υπεροχή τώρα, οι οπαδοί του Ζαχαριάδη επιδόθηκαν στο άγριο ξυλοκόπημα των αντιπάλων, συντρόφων τους.

Ο Δημήτρης Βλαντάς, μετά την ομιλία του και δείχνοντας πλήρη αδιαφορία για όσα επαναλαμβάνονταν τώρα στην 7η Πολιτεία, έφυγε από τα γραφεία και πήγε στη βίλα όπου ήταν ο Ζαχαριάδης και τα άλλα μέλη της αντιπροσωπίας (Ακριτίδης, Παπαδόπουλος (Φωκάς) και Βαϊνάς). Στα γραφεία της ΚΕ της ΚΟΤ είχε μείνει τώρα το καινούριο Γραφείο της ΚΕ που είχε διοριστεί με την απόφαση της αντιπροσωπίας της ΚΕ του ΚΚΕ. Όμως αυτό το Γραφείο δεν μπορούσε μέσα στις συνθήκες που είχαν δημιουργηθεί εκείνο το βράδυ, με τις επιθέσεις των αντιμαχομένων πλευρών, να επιβάλει τάξη και ησυχία.

Επεμβαίνει ο στρατός

Ευτυχώς στη δύσκολη εκείνη στιγμή, στον τόπο των επεισοδίων, έφτασε με μερικούς βοηθούς του, ο διοικητής της Αστυνομίας της πρωτεύουσας, συνταγματάρχης στο βαθμό, ο οποίος εκτιμώντας την έκταση των επεισοδίων και παίρνοντας υπόψη το πλήθος των ανθρώπων που έπαιρνε μέρος σ’ αυτά και από τις δυο πλευρές (περίπου 2.000 άνθρωποι), κάλεσε αμέσως ένα λόχο στρατού από μια γειτονική στρατιωτική μονάδα, ο οποίος σε 10 λεπτά κατέφθασε στον τόπο των επεισοδίων. Ο διοικητής της Αστυνομίας, έδωσε αμέσως εντολή στο διοικητή του λόχου να απομακρύνει από το χώρο της 7ης Πολιτείας όλους εκείνους οι οποίοι βρίσκονταν εκεί χωρίς να είναι κάτοικοί της.

Με την επέμβαση του λόχου, τελικά, γύρω στα μεσάνυχτα έγινε δυνατό να σταματήσουν οι συμπλοκές και οι ξυλοδαρμοί μεταξύ των αντιπάλων των δύο παρατάξεων στο χώρο της 7ης Πολιτείας. Κατά τη διάρκεια όμως που διαδραματίζονταν τα γεγονότα που περιγράψαμε στα γραφεία της ΚΕ της ΚΟΤ και στο χώρο της 7ης Πολιτείας, μια σειρά άλλων επεισοδίων με ξυλοδαρμούς μεταξύ των αντιπάλων ομάδων σημειώθηκαν και σε πολλές άλλες πολιτείες: 12η, 6η, 8η κ.λπ., ακόμα και στους δρόμους της Τασκένδης, σαν ένα γενικό αμόκ να είχε καταλάβει εκείνο το βράδυ όλους τους Έλληνες κομμουνιστές της Τασκένδης και δέρνονταν έτσι, μεταξύ της.

Ο τραγικός απολογισμός

Ο γενικός απολογισμός όλων αυτών των έκτροπων που σημειώθηκαν μεταξύ των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της Τασκένδης, στις 9 του Σεπτέμβρη το βράδυ και ως το πρωί της 10ης του Σεπτέμβρη, μετά την ανακοίνωση της απόφασης για καθαίρεση του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ, ήταν γύρω στους 200 τραυματίες, οι οποίοι με τα αυτοκίνητα της υγειονομικής υπηρεσίας «Πρώτων Βοηθειών» της πρωτεύουσας, είχαν μεταφερθεί στα νοσοκομεία. Ήταν ευτυχώς όμως όλοι, ελαφρά τραυματίες. Βαρύτερα τραυματίας, από όλους τους άλλους, ήταν ο Δημητρίου Π. του οποίου κάποιος είχε κόψει το αυτί με τα δόντια. Σημειώνουμε ακόμα, ότι όλοι οι τραυματίες που είχαν εισαχθεί στα νοσοκομεία της πόλης, κυριολεκτικά και οι 200, ανήκαν μονάχα στην παράταξη των αντιηγετικών. Όπως έγινε γνωστό αργότερα, οι τραυματίες της παράταξης των υποστηρικτών της ΚΕ του ΚΚΕ, που ήταν επίσης πολλοί, με εντολή του ιδιαίτερου του υπουργού Εσωτερικών, συνταγματάρχη Σαάκοφ, δεν κρατήθηκαν στα νοσοκομεία. Κατά την εξέταση των στοιχείων του τραυματία στα νοσοκομεία, μόλις αυτός δήλωνε ότι ανήκε στην παράταξη των υποστηρικτών της ΚΕ του ΚΚΕ, μετά την επίδεση των τραυμάτων του, στέλνονταν αμέσως στο σπίτι του, για να φανεί έτσι, ότι μονάχα οι οπαδοί του Ζαχαριάδη χτύπησαν.

Σποραδικά επεισόδια σημειώθηκαν και την επομένη, 10 του Σεπτέμβρη, σε διάφορες πολιτείες. Δεν πήραν όμως μεγάλη έκταση, χάρη στην έγκαιρη επέμβαση της Αστυνομίας, η οποία ήταν σε επιφυλακή. Τα μέτρα επιφυλακής της Αστυνομίας και τμήματος στρατού, διατηρήθηκαν για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα στην Τασκένδη και ιδιαίτερα στο χώρο των γραφείων της ΚΕ της ΚΟΤ, για πρόληψη νέων επεισοδίων.

Λάθος ένοχοι για λάθος πράξεις

Τις πρώτες μέρες, αμέσως μετά τα γεγονότα, οι αστυνομικές αρχές, με βάση συκοφαντικές μηνύσεις που είχαν υποβάλει ορισμένοι κακοποιηθέντες της παράταξης των αντιηγετικών, είχαν προβεί σε συλλήψεις. Μεταξύ των πρώτων συλληφθέντων από την παράταξη των υποστηρικτών της ΚΕ του ΚΚΕ, ήταν οι: Καλιανέσης Γεώργιος, μόνιμος αξ/κός, διοικητής της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και υποστράτηγος του ΔΣΕ, Βύσιος Δημήτριος, επίτροπος της 103 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ και Μακρής Γεώργιος, διοικητής τάγματος του ΔΣΕ, οι οποίοι με σκηνοθετημένες κατηγορίες παραπέμφθηκαν σε δίκη, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές, σαν φυσικοί αυτουργοί για ξυλοδαρμούς, χωρίς να παρθούν υπόψη στοιχεία των κατηγορουμένων από τα οποία αποδεικνύονταν ότι δεν είχαν απολύτως καμιά σχέση με τις κατηγορίες. Πολύ χαρακτηριστικό από την άποψη αυτή ήταν το γεγονός ότι ο Μακρής Γ. είχε μηνυθεί σαν ο δράστης του κανιβαλισμού κατά του Δημητρίου Π., (του είχαν κόψει το αυτί με τα δόντια), το βράδυ στις 9 του Σεπτέμβρη, με τα γεγονότα της 7ης Πολιτείας. Παρά το γεγονός ότι ο Μακρής εκείνο το βράδυ εργαζόταν δεύτερη βάρδια στο εργοστάσιο και από την πολιτεία του (6η Πολιτεία), δεν έλειψε παρά όταν χρειάστηκε να φύγει για τη δουλειά του στο εργοστάσιο και συνεπώς δεν ήταν δυνατόν ο ίδιος την ίδια στιγμή να βρίσκεται στην 6η Πολιτεία ή στο εργοστάσιο καθώς και στην 7η Πολιτεία, όπου γίνονταν τα επεισόδια για να κόψει αυτός το αυτί του μηνυτή του. Τίποτε, όμως από όλα αυτά δεν πάρθηκε υπόψη, ούτε και η αυθόρμητη εμφάνιση στον εισαγγελέα του πραγματικού δράστη της κανιβαλικής πράξης, ο οποίος δήλωσε ότι δεν ήταν δυνατό να ησυχάσει όταν ήξερε ότι τις συνέπειες της δικής του πράξης πλήρωνε κάποιος άλλος, που δεν έφταιγε και δίκαιο ήταν στη θέση του αθώου, να καθήσει κατηγορούμενος αυτός που ήταν ο πραγματικός φταίχτης. Έτσι τόσο ο Μακρής Γ., όσο και ο Καλιανέσης Γ., καθώς και ο Βύσιος Δ., στις δίκες εκείνες σκοπιμότητας που είχαν οργανωθεί αμέσως μετά τα αιματηρά γεγονότα στην Τασκένδη, δικάστηκαν, καταδικάστηκαν και πλήρωσαν με 3 χρόνια φυλακή ο καθένας για τις πράξεις που είχαν κατηγορηθεί χωρίς καμιά ενοχή, επειδή δεν ανήκαν στην παράταξη της ΚΟΤ του ΚΚΕ, την πάλη της οποίας κατά της ηγεσίας του ΚΚΕ με επικεφαλής το Ζαχαριάδη, ευνοούσε το ΚΚΣΕ υπό την ηγεσία του Νικήτα Σεργκέεβιτς Χρουστσιόφ.

Η επιτροπή Καμαρόφ

Γύρω στα τέλη του Σεπτέμβρη, ύστερα από σωρεία επιστολών που είχαν απευθύνει στην ηγεσία του ΚΚΣΕ οι οπαδοί της αντιηγετικής παράταξης της ΚΟΤ, καταγγέλλοντας την ηγεσία Ζαχαριάδη, ότι είχε οργανώσει, προκαλέσει και καθοδηγήσει τα αιματηρά γεγονότα στις 9 και 10 του Σεπτέμβρη στην ΚΟΤ, η ηγεσία του ΚΚΣΕ έστειλε στην Τασκένδη μια πολυμελή επιτροπή με επικεφαλής τον Πρόεδρο της Επιτροπής Ελέγχου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ, Καμαρόφ, για να εξετάσει την κατάσταση. Στην επιτροπή αυτή εκτός από ανώτατα στελέχη του ΚΚΣΕ συμμετείχε επίσης και ο γενικός εισαγγελέας της Σοβιετικής Ένωσης. Μαζί της η επιτροπή έφερε στην Τασκένδη και το Ν. Ζαχαριάδη από τη Μόσχα, ο οποίος έμεινε στο ίδιο ξενοδοχείο με τα μέλη της επιτροπής και έφυγε πάλι μαζί με την επιτροπή, χωρίς κατά το διάστημα της παραμονής του στην Τασκένδη να πραγματοποιήσει ιδιαίτερες επαφές με μέλη και στελέχη της ΚΟΤ.

Η επιτροπή Καμαρόφ, κατά την ολιγοήμερη παραμονή της στην Τασκένδη, ήρθε σε επαφή με μεγάλο αριθμό μελών και στελεχών της ΚΟΤ που ανήκαν και στις δύο παρατάξεις. Ο ίδιος ο πρόεδρός της, Καμαρόφ, είδε τα μέλη της αντιπροσωπείας της ΚΕ του ΚΚΕ, πολλά από τα μέλη του Γραφείου της ΚΕ της ΚΟΤ, που είχαν καθαιρεθεί με την απόφαση της αντιπροσωπίας, καθώς και άλλα από το νέο Γραφείο, που είχαν διοριστεί με την ίδια απόφαση της αντιπροσωπίας της ΚΕ του ΚΚΕ. Κατά τις συζητήσεις του με όλα αυτά τα στελέχη, ο πρόεδρος της επιτροπής Καμαρόφ, έδειξε ιδιαίτερη προτίμηση, στο να θίγει γενικότερα προβλήματα του ΚΚΕ, όπως: «Γιατί χάθηκε ο αγώνας του ΔΣΕ κατά την περίοδο 1946-49;», «Αν ήταν σωστές οι αποφάσεις της 3ης Συνδιάσκεψης του 1950, για τις αιτίες της ήττας του ΔΣΕ», «Ποιος ευθύνονταν για τη μη λύση του προβλήματος των εφεδρειών κατά την περίοδο 1946-49;» και άλλα παρόμοια.

Διεισδυτικές έρευνες των Σοβιετικών

Ο γενικός εισαγγελέας της Σοβιετικής Ένωσης, ασχολήθηκε με ζητήματα της δικής του αρμοδιότητας. Επισκέφθηκε τα γραφεία και την 7η Πολιτεία, στους χώρους των οποίων είχαν εξελιχθεί τα γεγονότα στις 9 και 10 του Σεπτέμβρη και μίλησε με πολύ κόσμο, απλά μέλη και στελέχη της ΚΟΤ και από τις δυο παρατάξεις.

Φεύγοντας από την Τασκένδη η επιτροπή Καμαρόφ και συναποκομίζοντας όλα τα στοιχεία που της ήταν χρήσιμα για τη δουλειά της, άφησε εκεί τρία από τα μέλη της, με επικεφαλής τον υπεύθυνο για τα ζητήματα του ΚΚΕ, του τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων, του μηχανισμού της ΚΕ του ΚΚΣΕ, Βινογ-κράντοφ. Τα τρία αυτά μέλη της επιτροπής στις τρεις-τέσσερις μέρες που είχαν παραμεί-νει επιπλέον στην Τασκένδη, πέρασαν από μερικές πολιτείες στις οποίες μίλησαν σε γενικές συγκεντρώσεις, προσπαθώντας να κάμψουν την αντίδραση των οπαδών του Ζαχαριάδη, ότι η αντίπαλη παράταξη στην οργάνωσή τους ήταν φράξια.

Μερικές μέρες μετά την αναχώρηση από την Τασκένδη της επιτροπής Καμαρόφ, κλήθηκαν στη Μόσχα και τα υπόλοιπα μέλη της αντιπροσωπίας της ΚΕ του ΚΚΕ: Ζυγούρας Δημήτριος (Παλαιολόγος), πρώτος γραμματέας της ΚΕ της ΚΟΤ, Σοφιανός Ηλιάδης, δεύτερος γραμματέας της ΚΕ της ΚΟΤ, Παπαδόπουλος Βαγγέλης (Φωκάς) και Βαϊνάς Παντελής που ήταν στην Τασκένδη. Όταν έφτασαν στη Μόσχα, συνάντησαν εκεί και τα άλλα μέλη της αντιπροσωπίας: Ν. Ζαχαριάδη, Δ. Βλαντά και Ν. Ακριτίδη. Τους Ν. Ζαχαριάδη και Δ. Βλαντά, η ηγεσία του ΚΚΣΕ δεν τους είχε επιτρέψει, όταν είχαν φύγει από την Τασκένδη, αμέσως μετά τα γεγονότα, να επιστρέφουν στο Βουκουρέστι. Ο Ν. Ακριτίδης φοιτούσε, κατά την περίοδο εκείνη, στην Ανώτατη Κομματική Σχολή της Μόσχας.

Στη Μόσχα για την απόφαση

Στη Μόσχα, τα μέλη της αντιπροσωπίας περίμεναν να βγει η απόφαση του Προεδρείου του ΚΚΣΕ για την κατάσταση στην ΚΟΤ. Ύστερα από αναμονή ενός μηνός και λίγο παραπάνω, τελικά στις 11.12.1955, το Προεδρείο του ΚΚΣΕ, παίρνοντας υπόψη την έκθεση της επιτροπής Καμαρόφ, έδωσε στο Ν. Ζαχαριάδη την απόφασή του, σχετικά με την κατάσταση στην ΚΟΤ.

Μετά την απόφαση του Προεδρείου του ΚΚΣΕ, ο Ν. Ζαχαριάδης με τους Ζυγούρα Δ. (Παλαιολόγο), Σοφιανό Ηλιάδη, Παπαδόπουλο Β. (Φωκά) και Βαϊνά Π. επέστρεψε στην Τασκένδη. Ο Βλαντάς έφυγε από τη Μόσχα κατευθείαν στο Βουκουρέστι.

Γύρω στις 20.12, η ΚΕ της ΚΟΤ, συγκάλεσε μεγάλο αχτίφ στελεχών, στο οποίο ο ίδιος ο Ζαχαριάδης ανέλυσε την απόφαση του Προεδρείου του ΚΚΣΕ.

«Βρήτε τα μόνοι σας»...

Η απόφαση του Προεδρείου του ΚΚΣΕ, αν και δεν επέρριπτε ευθύνες για τα γεγονότα σε καμιά από τις δυο παρατάξεις της ΚΟΤ και μιλούσε για αντικοινωνικά στοιχεία μέσα στην ΚΟΤ, που εκμεταλλεύτηκαν με τη δράση τους την τεταμένη κατάσταση ωστόσο ήταν ευνοϊκή υπέρ της ηγεσίας του ΚΚΕ. Αναγνώριζε, ότι τα ζητήματα που είχαν δημιουργηθεί στην ΚΟΤ, μπορούσαν να τα λύσουν οι «Έλληνες κομμουνιστές» με την ηγεσία τους, η οποία σύμφωνα με την απόφαση, μέσα σε ένα μήνα έπρεπε να πραγματοποιήσει συνδιασκέψεις των ΚΟ των Πολιτειών από τις οποίες θα εκλέγονταν, οι αντιπρόσωποι για τη συνδιάσκεψη της ΚΟΤ, από την οποία θα αναδείχνονταν η ΚΕ της ΚΟΤ και το Γραφείο της.

Μετά το αχτίφ, ο Ν. Ζαχαριάδης με τους Παπαδόπουλο Β. (Φωκά) και Βαϊνά Π. έφυγε για το Βουκουρέστι. Την τελευταία εβδομάδα του Δεκέμβρη, στο Βουκουρέστι συνήλθε η 5η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Η ολομέλεια μετά την πολιτική της απόφαση για την κατάσταση στην Ελλάδα, πήρε απόφαση με την οποία ενέκρινε τον απολογισμό δουλειάς της αντιπροσωπίας της ΚΕ του ΚΚΕ στην ΚΟΤ, με επικεφαλής τον πρώτο γραμματέα της ΚΕ Ν. Ζαχαριάδη, καθώς και όλα τα μέτρα, ύστερα και από την απόφαση του Προεδρείου του ΚΚΣΕ, για την εξομάλυνση της κατάστασης στην ΚΟΤ.

...αλλά κάτι αλλάζει

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης του απολογισμού δουλειάς της αντιπροσωπίας της ΚΕ στην ΚΟΤ, ο Κ. Κολιγιάννης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του κόμματος, κατέκρινε τη δράση της αντιπροσωπίας της ΚΕ στην ΚΟΤ και υποστήριξε θέσεις της παράταξης των αντιηγετικών. Η ολομέλεια καταδίκασε ομόφωνα τη στάση του και πήρε απόφαση με την οποία καθαίρεσε τον Κ. Κολιγιάννη από μέλος του ΠΓ και της ΚΕ.

Στην Τασκένδη, γύρω στο πρώτο δεκαήμερο του Γενάρη 1956, είχαν λήξει οι συνδιασκέψεις των ΚΟ των Πολιτειών από τις οποίες είχαν εκλεγεί αντιπρόσωποι για τη συνδιάσκεψη της ΚΟΤ, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, οπαδοί της παράταξης των υποστηρικτών της ηγεσίας του ΚΚΕ. Είχε βρεθεί αίθουσα και είχε διακοσμηθεί κατάλληλα σε ένα μεγάλο θέατρο της πόλης και όλα ήταν έτοιμα για τη σύγκληση της συνδιάσκεψης της ΚΟΤ, μέσα στα χρονικά όρια που έθετε η απόφαση του Προεδρείου του ΚΚΣΕ για την εξομάλυνση της κατάστασης στην ΚΟΤ. Ο Ν. Ζαχαριάδης ο οποίος θα παρακολουθούσε τις εργασίες της συνδιάσκεψης, είχε επίσης φτάσει στην Τασκένδη, τρεις μέρες νωρίτερα από την έναρξη της συνδιάσκεψης.

Την επομένη όμως της άφιξης του Ν. Ζαχαριάδη στην Τασκένδη και μόλις την παραμονή της έναρξης της συνδιάσκεψης της ΚΟΤ, ο Μιχαήλ Σουσλόφ, μέλος του Προεδρείου του ΚΚΣΕ, με τηλεφώνημά του προς το Ν. Ζαχαριάδη, ματαίωσε τη συνδιάσκεψη και έδωσε εντολή στο γ.γ. του ΚΚΕ, να επιστρέψει στη Μόσχα. Το ίδιο βράδυ ο Ν. Ζαχαριάδης επέστρεψε στη Μόσχα.

Οι αντιζαχαριαδικοί στο Σουσλόφ

Τι είχε συμβεί και άλλαξε τόσο ξαφνικά η απόφαση του Προεδρείου του ΚΚΣΕ; Η παράταξη των αντιηγετικών της Τασκένδης βλέποντας το συσχετισμό της δύναμης των αντιπροσώπων με μεγάλη διαφορά σε βάρος τους, έστειλαν, τις παραμονές της συνδιάσκεψης, αντιπροσωπία τους στη Μόσχα, από τους Καρτσιούνη Θανάση και Δημητρίου Παναγιώτη, οι οποίοι παρουσιάστηκαν στο μέλος του Προεδρείου του ΚΚΣΕ, Μιχαήλ Σουσλόφ και ζήτησαν τη ματαίωση της συνδιάσκεψης. «Οι αντισταλινικοί οπαδοί της ομάδας Χρουτσόφ έβλεπαν με καλό μάτι τις δικές μας απόψεις και ευνοούσαν την πάλη μας. Βρισκόμασταν, δηλαδή, στο ίδιο ρεύμα και μας αντιμετώπιζαν με ευμένεια...» (Από συνέντευξη του Δημητρίου Παν. στην «Ελευθεροτυπία» 3.4.1980). Το παραπάνω απόσπασμα από τη συνέντευξη του Δημητρίου Παν. στην «Ελευθεροτυπία», είναι πολύ αποκαλυπτικό για την τόσο ξαφνική απόφαση του ΚΚΣΕ σχετικά με τη ματαίωση της συνδιάσκεψης της ΚΟΤ, που η πραγματοποίησή της θα επέφερε τη διάλυση και εκμηδένιση της οργανωμένης ύπαρξης και δράσης της αντιηγετικής παράταξης στην ΚΟΤ.

Η πρώτη μεγάλη διάσπαση

Μετά τη ματαίωση της συνδιάσκεψης της ΚΟΤ, η ηγεσία του ΚΚΣΕ με επικεφαλής τον Νικήτα Σεργκέεβιτς Χρουστσιόφ αποφάσισε την επέμβασή της στα εσωτερικά του ΚΚΕ. Επωφελούμενη και από το γεγονός του 20ου Συνεδρίου, που είχε συνελθεί στη Μόσχα εκείνο το διάστημα, και της παρουσία των ηγετών των ΚΚ των άλλων Σοσιαλιστικών χωρών (Βουλγαρίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Ρουμανίας και Τσεχοσλοβακίας), συγκρότησε επιτροπή από αντιπροσώπους όλων των ΚΚ των παραπάνω σοσιαλιστικών χωρών με επικεφαλής τον Ότο Κοούσινεν, μέλος του Προεδρείου του ΚΚΣΕ. Στις 6 του Μάρτη 1956, αυτή η επιτροπή συγκάλεσε στο Βουκουρέστι την 6η πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, η οποία ολοκλήρωσε και βάθυνε την πρώτη διάσπαση στις γραμμές του ΚΚΕ.

Ο Κ. Κολιγιάννης μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, είχε σταλεί από το ΠΓ αρχές του 1955 στην Ελλάδα, για παράνομη κομματική δουλειά. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου κλήθηκε να επιστρέφει στην έδρα του ΠΓ στο Βουκουρέστι, γιατί θεωρήθηκε υπεύθυνος για το χτύπημα των παράνομων κομματικών οργανώσεων και τις μαζικές συλλήψεις των παράνομων στελεχών του Κόμματος.

Ο ρόλος του Κ. Κολιγιάννη

Στο Βουκουρέστι το ΠΓ με απόφασή του έθεσε τον Κ. Κολιγιάννη, για τις ευθύνες του στην παρανομία, σε διαθεσιμότητα, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Τον επόμενο χρόνο ο Κ. Κολιγιάννης, προφασιζόμενος ασθένεια, ζήτησε από το ΠΓ και στάλθηκε στη Μόσχα για ιατρικές εξετάσεις. Όντας δυσαρεστημένος από την απόφαση του ΠΓ για τις ευθύνες, που του είχε καταλογίσει για τα χτυπήματα της παράνομης δουλειάς στην Ελλάδα, στρατολογήθηκε από στελέχη του τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων του μηχανισμού της ΚΕ του ΚΚΣΕ, με τα οποία ήρθε σε επαφή κατά την παραμονή του τη Μόσχα και εκδηλώθηκε κατά της ηγεσίας του ΚΚΕ στην 5η Ολομέλεια το Δεκέμβρη του 1955.

Κατά τη σύγκληση της 6ης Ολομέλειας, ο Κ. Κολιγιάννης υπήρξε ο ευνοούμενος του Προέδρου της «Επιτροπής των Αδελφών Κομμάτων», εκπροσώπου του ΚΚΣΕ, Ότο Κοούσινεν. Η Ολομέλεια καθαίρεσε το Ζαχαριάδη και δεν εξέλεξε νέο γενικό γραμματέα. Ο Κ. Κολιγιάννης, όμως, με την εύνοια του Κοούσινεν, αμέσως μετά τη λήξη των εργασιών της ολομέλειας, ανέλαβε και έπαιξε από τη στιγμή εκείνη αυτόν το ρόλο. Κύριο προσόν για την ευμένεια που του επιδείχτηκε κατά την 6η Ολομέλεια και κατόπιν, αποτέλεσε, η στάση του κατά της ηγεσίας Ζαχαριάδη στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ.

Το μεγάλο και το μικρό «ύψωμα»

Ο Κ. Κολιγιάννης, άνθρωπος με πολύ περιορισμένες ικανότητες και πολλές αδυναμίες στο χαρακτήρα και έντονα προσωπικά ελαττώματα, από τα οποία ξεχώριζαν, ιδιαίτερα, η καχυποψία, η εκδικητικότητα και η δολιότητα, μετά την 6η ολομέλεια έβαλε την προσωπική του σφραγίδα, σε όλους τους τομείς της δραστηριότητας του Κόμματος. Μετά την 6η ολομέλεια στην ΚΟΤ, αντί να πάρει υπόψη τις προτάσεις μιας σειράς στελεχών της οργάνωσης και να εφαρμόσει πολιτική που θα εξυπηρετούσε την ενότητα της οργάνωσης, αυτός, ξεκινώντας από εγκεφαλικά του κατασκευάσματα, επινόησε την εξής θέση για την ΚΟΤ: «Η ηγεσία του ΚΚΕ, που προέκυψε από την 6η ολομέλεια, για να κατακτήσει το μεγάλο ύψωμα που λέγεται Κόμμα, πρέπει να κατακτήσει αυτό το μικρό ύφωμα, που είναι η ΚΟΤ». Για την επιτυχία αυτής της επιδίωξής του ενήργησε ως έξης: Έδωσε εντολή στους συνεργάτες του, από τις ενιαίες ΚΟΒ της ΚΟΤ, που υπήρχαν ως τη στιγμή εκείνη και ανήκαν όλοι οι κομμουνιστές της Τασκένδης, οι αντιζαχαριαδικοί οπαδοί των ΚΟΒ να συνεδριάσουν μυστικά, να εκλέξουν δικό τους Γραφείο ΚΟΒ και κατόπιν το νέο Γραφείο να καλέσει τη γενική συνέλευση της ΚΟΒ. Έτσι όλες οι ΚΟΒ της ΚΟΤ θα αποχτούσαν Γραφεία μετά την 6η ολομέλεια από αντιζαχαριαδικούς οπαδούς. Πράγματι αυτό έγινε και οι ΚΟΒ απόχτησαν κατά την επιθυμία του Κ. Κολιγιάννη Γραφεία που εκλέχτηκαν από τις μυστικές εκείνες συνελεύσεις των ΚΟΒ. Όταν όμως τα νέα Γραφεία των ΚΟΒ κάλεσαν κατόπιν τις γενικές συνελεύσεις, τα μέλη των ΚΟΒ ρώτησαν πότε έγιναν νέες εκλογές Γραφείων στις ΚΟΒ, χωρίς αυτοί που αποτελούσαν την πλειοψηφία να κληθούν στη συνέλευση για να πάρουν μέρος; Τους δόθηκε η απάντηση ότι κλήθηκαν στη συνέλευση και δεν πήγαν. Έτσι έγινε πανζουρλισμός και στην ΚΟΤ δημιουργήθηκε χάος! Ο Κ. Κολιγιάννης όμως και οι συνεργάτες του, έμειναν απαθείς. Ο σκοπός τους είχε πραγματοποιηθεί. «Το μικρό ύψωμα, που ήταν η ΚΟΤ» είχε κατακτηθεί από την ηγεσία του ΚΚΕ που είχε προκύψει μετά την 6η ολομέλεια. Η μεγάλη πλειοψηφία, όμως, των μελών της ΚΟΤ, ήταν έξω από το «μεγάλο ύψωμα», το Κόμμα! Από τη στιγμή εκείνη το χάος που είχε δημιουργηθεί στην ΚΟΤ, δεν ξεπεράστηκε ποτέ, παρά τα μέτρα που πήρε η υπό τον Κ. Κολιγιάννη ηγεσία του ΚΚΕ: διώξιμο από τις δουλειές, σκηνοθετημένες δίκες και καταδίκες αγωνιστών, ακόμα και εξορία στη Σιβηρία, πολλών δεκάδων Ελλήνων κομμουνιστών.

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΡΟΔΑΚΗΣ

ΤΟΤΕ...

ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΕΥΧΟΣ Νο 24

ΑΘΗΝΑ

ΜΑΪΟΣ 1985

from ανεμουριον https://ift.tt/2UXxZgD
via IFTTT