του ΜΑΡΙΟΥ ΒΥΡΩΝΑ ΡΑΪΖΗ
 |
| Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ (ΕΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ). ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ Ο ΒΥΡΩΝΑΣ ΑΠΟ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ (ΣΕΠ. 1810- ΑΠΡ. 1911), ΞΕΝΑΓΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Ο ΠΡΑΚΤΟΡΑΣ ΤΟΝ ΕΛΓΚΙΝ ΙΤΑΛΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΖ. ΜΠ. ΛΟΥΖΙΕΡΙ. Ο ΒΥΡΩΝΟΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΕ ΑΝΕΠΙΦΥΛΑΚΤΑ ΤΗΝ ΙΕΡΟΣΥΛΗ ΠΡΑΞΗ ΤΟΝ ΕΛΓΚΙΝ. ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΥΝΕΘΕΣΕ ΤΗ ΣΑΤΙΡΑ «Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ». |
Όσο ζούσε ο Βύρων Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ έγινε γνωστή από μία πειρατική έκδοση στη Φιλαδέλφεια της Αμερικής το 1815. Στους Αμερικανούς, ιδιαίτερα στους Φιλέλληνες του 1821, αυτή η σάτιρα άρεσε πολύ γιατί καυτηρίαζε την ιμπεριαλιστική πολιτική της αγέρωχης Αλβιώνας σε πολλές χώρες της γης, αλλά και την καταπιεστική αντιλαϊκή της αντίδραση ενάντια στους εξαθλιωμένους εργάτες της βιομηχανίας της. As μην ξεχνάμε ότι οι Άγγλοι το 1812 αποπειράθηκαν να ξανακατακτήσουν τις ΗΠΑ και να τις κάνουν κτήση του Στέμματος. Μολονότι κατάφεραν να κάψουν την μόλις κτισμένη μικρή πρωτεύουσα των ΗΠΑ (την Ουάσιγκτον), τελικά νικήθηκαν στη Νέα Ορλεάνη από τον στρατηγό Άντριου Τζάκσον, μετέπειτα πρόεδρος, και υποχρεώθηκαν ν’ αποχωρήσουν από το έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών για πάντα.
Μετά την Δ' Σταυροφορία και την πρώτη επαφή των ημιβαρβάρων, τότε, Ευρωπαίων με το άφθαστο μεγαλείο των αρχαίων ελληνικών κτισμάτων, αγαλμάτων, αγγείων και κάθε άλλους είδους καλλιτεχνημάτων, η εποχή της Αναγέννησης εμπέδωσε στη συνείδηση των Ευρωπαίων τα ελληνικά καλλιτεχνικά πρότυπα ως το άκρον άωτον της τελειότητας, συνεπώς η μελέτη και η απομίμησή τους θεωρήθηκαν απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συνέχιση του κλασικού πολιτισμού και την επέκτασή του στα ευρωπαϊκά χριστιανικά έθνη που πίστευαν τους εαυτούς τους νόμιμους κληρονόμους του ρωμαϊκού και ελληνικού επιτεύγματος σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.
ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Στη Βρετανία περί τα τέλη του ΙΗ' αιώνα, ο θαυμασμός της αρχαίας ελληνικής τέχνης είχε τόσο διαδοθεί, ώστε είχαν οργανωθεί πολλές ομάδες τεχνοφίλων και τεχνοκριτών - της περίφημης Society of Dilettanti - που λάτρευαν τα αρχαία καλλιτεχνήματα και τα ήθελαν να εκτίθενται στη χώρα τους για να τα απολαμβάνουν οι ευαίσθητοι και ταλαντούχοι, να αποκτήσουν έτσι καλό γούστο και, ει δυνατόν, να τα απομιμηθούν μ’ επιτυχία συνεισφέροντας την πρόοδο του πολιτισμού. Αυτή η αντίληψη είχε ευρύτατη υποστήριξη στη Βρετανία. Η τότε πιο αγαπητή και σεβαστή ποιήτρια της χώρας, η κυρία Φελίσια Ντοροθέα Χιμάνε, προπαγάνδισε αυτή τη στάση στο μεγάλο της ποίημα ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΕΛΛΑΔΑ (1817, Modem Greece) όπου, ύστερα από μια αξιοθαύμαστη επισκόπηση της ελληνικής ιστορίας όλων των εποχών, κατέληξε με πατριωτική έξαρση και έπαρση ότι η σύγχρονη πολιτισμένη Ελλάδα ήταν η... Μεγάλη Βρετανία!
 |
| ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ 1816 ΠΟΥ ΣΑΤΙΡΙΖΕΙ ΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΓΚΙΝ ΝΑ ΠΩΛΗΣΕΙ ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΕ ΕΠΟΧΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ (ΦΩΤ.: «ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΑ. ΧΑΡΑΚΤΙΚΑ ΞΕΝΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΟΛΚΟΣ», 1983). |
Ο ΕΛΓΚΙΝ
Ο Σκωτσέζος Λόρδος Έλγκιν (όχι Ελγιν, ούτε Ελτζιν) ήταν και αυτός θαυμαστής του ελληνικού καλλιτεχνικού μεγαλείου και βάλθηκε να μεταφυτεύσει άριστους σπόρους του στην Αγγλία, ώστε να «φυτρώσει» και εκεί το δέντρο του ελληνικού πολιτισμού. Με τον τρόπο του και αυτός, ο για μας μισητός αριστοκράτης άρπαγας, ήταν ένας φιλέλληνας θαυμαστής των προγόνων μας! Ο Έλγκιν έλαβε νόμιμο φιρμάνι από την Υψηλή Πύλη, το οποίο υποχρέωσε τον Τούρκο διοικητή της Ακρόπολης και της κωμόπολης Αθήνα να επιτρέψει στον Βρετανό αξιωματούχο ν’ αποσπάσει και μεταφέρει στη χώρα του τα γλυπτά του Παρθενώνα και άλλων κτισμάτων στην Ακρόπολη.
Με τη βοήθεια του Ιταλού πράκτορα του, Τζιοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι, ο Έλγκιν απέσπασε ό,τι επιθυμούσε από τον μισοκατεστραμμένο Παρθενώνα (από το βομβαρδισμό του Φ. Μοροζίνι) και μετέφερε στο Λονδίνο ό,τι δεν έσπασε ή χάθηκε στη θάλασσα. Το 1806 η βρετανική κυβέρνηση αγόρασε τα γλυπτά «του Έλγκιν» - όπως επικράτησε να λέγονται (the Elgin marbles) - αντί του ποσού των 35.000 λιρών της εποχής. Μολονότι το ποσό ήταν τεράστιο, τα έξοδα του Έλγκιν υπήρξαν κολοσσιαία και δεν υπερκαλύφθησαν από το κονδύλιο αυτό. Συνεπώς, αν και Σκωτσέζος, ο προμηθευτής τους έπεσε έξω από οικονομικής πλευράς. Η κατάρα της θεός Αθηνάς, επιπλέον, τον έκανε αργότερα να μολυνθεί από μια βαριά δερματική νόσο που τον παραμόρφωσε. Η ωραία σύζυγός του τον εγκατέλειψε, κανείς δεν του συμπαραστάθηκε για την προσπάθεια του να εκπολιτίσει τη κοινωνία του και τελικό πέθανε σχετικά νέος και δυστυχισμένος. As πούμε, όμως, ότι από το 1816 που τα μάρμαρα του Παρθενώνα πρωτοεκτέθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο, μόνο θαυμασμό έχουν προκαλέσει για τον ελληνισμό μέχρι σήμερα. Ο τότε νεαρός ποιητής Τζον Κιτς, που είδε τα γλυπτά στο Μουσείο συνοδευόμενος από τον φίλο του ζωγράφο Χέιντον, έμεινε κυριολεκτικό άφωνος από συγκίνηση και θαυμασμό. Μαγεμένος, γύρισε σπίτι του και συνέθεσε το περίφημο σονέτο του, «Καθώς πρωτοαντίκρυσα τα Μάρμαρα του Έλγκιν» (On Seeing the Elgin Marbles for the First Time), ένα αριστούργημα.
Ο ΒΥΡΩΝ
Όμως ο Λόρδος Βύρων, σαν ρομαντικός ποιητής, δεν ήταν ψυχρός αρχαιολόγος, ούτε αισθητικός dilettante. Δεν έβλεπε τα ερείπια των αρχαίων ναών και τα σπασμένα αγάλματα ή αγγεία με τα μάτια του αισθητικού τεχνοκρίτη, αλλά με τα φλογερό μάτια του συναισθηματικού ατόμου.
Γι’ αυτόν τα μάρμαρα του Παρθενώνα αποτελούσαν την έμπρακτη απόδειξη του αρχαίου ελληνικού μεγαλείου, καθώς και τα απτά στοιχεία που ταυτίζανε ένα λαό μεγαλουργών. Ο χρλονος, οι διάφοροι βάρβαροι κατακτητές, οι Τούρκοι του καιρού του, τα είχαν σεβασθεί και αφήσει άθικτα. Ο Σκώτος αριστοκράτης, όμως, είχε ντροπιάσει την πατρίδα του και είχε καταπατήσει τα ιερό δίκαια ενός εξανδραποδισμένου και ξεπεσμένου λαού. Για τον Βύρωνα, η αρπαγή του Έλγκιν ήταν πράξη ανήθικη, βάναυση και θρασύδειλη - κατάπτυστη, με μια λέξη.
Το ξέσπασμα της «ιερής αγανάκτησης» του Λονδρέζου Βύρωνα στο σχετικό ποίημα πήρε τη μορφή οράματος που βλέπει ο ποιητής, καθώς έχει ανεβεί στην Ακρόπολη ένα ωραίο αττικό σούρουπο, με τις υπέροχες αποχρώσεις που κάνουν την πόλη των Αθηνών πραγματικό «ιοστεφές άστυ», όπως την είχε χαρακτηρίσει ο Αισχύλος - ιδιαίτερα προσφιλής ποιητής για τον Βύρωνα. Στο όραμα παρουσιάζεται η θεά Αθηνά με πλήρη πανοπλία, αλλά σε κακό χάλι - μια παρωδία της δύναμης και του κάλλους που είχε στην αρχαιότητα. Η θεά κατηγορεί τον ποιητή ως συμπατριώτη του ανίερου συλητή του ερειπωμένου ναού της, αλλά ο Βύρων αμύνεται της αγγλικής τιμής, εξηγώντας ότι ο Έλγκιν είναι Σκώτος όχι Άγγλος όπως αυτός, η δε Σκωτία είναι για την εποχή του ό,τι ήταν η Βοιωτία για τους αρχαίους Αθηναίους - δηλαδή, χυδαία και απολίτιστη. Η Αθηνά δεν υπολογίζει τι της εξηγεί ο ποιητής και καταριέται τον βέβυλο Σκωτσέζο και την Αγγλία που δεν αντέδρασε στο ανοσιούργημα. Το ποίημα προς το τέλος του καταγράφει τα κακό που η Αθηνά προβλέπει ότι θα υποφέρει η καταπιεστική Αγγλία από τους Ινδούς και άλλους καταπιεσμένους λαούς στην Ευρώπη αλλά και στο έδαφός της, όπου θα γίνουν ξεσηκωμοί εργατών, ταραχές, αιματοχυσίες, και καταστροφές. Αυτές οι προφητείες ελάχιστα επαληθεύτηκαν, έστω και αν θυμηθούμε τους βομβαρδισμούς του 1940-41 από τη Λούφτβαφε του μανιακού Χίτλερ, τις εξεγέρσεις των Ινδών μέχρι και την ανεξαρτησία τους το 1947, και τις διάφορες εργατικές ταραχές, ιδίως όσο ζούσε ο Βύρων (το 1815 με τους υφαντουργούς της κομητείας του). Μεγάλη ή καταλυτική καταστροφή ουδέποτε υπέστη η αγέρωχη Αλβιώνα· οπωσδήποτε το περιεχόμενο της σάτιρας Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ εχόλωσε ή δυσαρέστησε πολλούς Βρετανούς, υπερήφανους πατριώτες και υποστηριχτές του αυτοκρατορικού πεπρωμένου της παντοδύναμης κοινοπολιτείας τους. Ο Βύρων άρχισε να χάνει αναγνώστες λόγω του Έλγκιν.
Η Κατάρα της Αθήνας διαθέτει και λίγο χιούμορ, ιδίως στο εδάφιο όπου ο ειρωνικός Βύρων αναφέρεται στα σοβαροφανή σχόλια των τζέντλεμεν καθώς θαυμάζουν τη ζωφόρο του Παρθενώνα, ενώ οι γυναίκες - κυρίως υποκριτικές δέσποινες και ανέραστες γεροντοκόρες - λαχταρούν τα ωραία και στιβαρό κορμιά των Ελλήνων θεών, ημίθεων, και πολιτών που έχει σμιλεύσει η ελληνική τέχνη με αξιοθαύμαστη ζωντάνια και απαράμιλλη ομορφιά.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΟΔΟΥΛΟΥΣ
Για μας τους Έλληνες Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ έχει πνεύμα, αξία, και σημασία· οι ξένοι, όμως, μάθανε πραγματικό για τα αισθήματα αγανάκτησης του Βύρωνα, και για τον πόνο του, που οι ανήμποροι σύγχρονοι Έλληνες δεν ήταν σε θέση να προασπίσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά, από το περίφημο Β' Άσμα του επικολυρικού ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΟΥ ΤΣΑΪΛΝΤ ΧΑΡΟΛΝΤ (Childe Harold’s Pilgrimage), του οποίου τα δύο πρώτα άσματα κυκλοφόρησαν από τον Τζον Μόρι το 1812. Αυτός ο τόμος έγινε ανάρπαστος και γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις πριν πεθάνει ο ποιητής. Οι ελληνολατρικες σπενσερικές στροφές του καθιέρωσαν τον νεαρό Λόρδο ως δημοφιλέστατο λογοτέχνη και υπερασπιστή του ελληνισμού «άνευ ετέρας συζητήσεως», ενώ το πονεμένο ξέσπασμα του νεαρού ποιητή έπεισε με τη γνησιότητά του τους αγγλόφωνους και άλλους αναγνώστες - Ευρωπαίους και Αμερικανούς με κλασική παιδεία και φιλελεύθερο φρόνημα - ότι ο υπόδουλος Ελληνισμός έπρεπε να ξεσηκωθεί με την υποστήριξή τους και να ξαναβρεί τη θέση του ανάμεσα στους πολιτισμένους χριστιανικούς λαούς της γης, οι οποίοι είχαν δεχθεί τα φώτα του πολιτισμού και τη θέρμη της πίστης του χριστιανισμού από τα επιτεύγματα και παραδείγματα των αρχαίων Ελλήνων. Ξαφνικό, οι ξένοι κατανόησαν ότι οι ταπεινοί και λησμονημένοι αμόρφωτοι και πάμπτωχοι κάτοικοι της πρώην «κλασικής» Ελλάδας ήσαν οι κατευθείαν απόγονοι Ελλήνων μεγαλουργών στην καλλιτεχνία, λογοτεχνία, φιλοσοφία, επιστήμη, κοινωνική πολιτική, δικαιοσύνη, και κυρίως για τον Λόρδο Βύρωνα, στην ηρωική φιλοπατρία και αυτοθυσία pro bono publico.
Από τις δεκαπέντε στροφές του Β' Άσματος που ασχολούνται με το θέμα της Αθηνάς και του ναού της, πολλές έχουν τρομερή δύναμη συναισθήματος. Παράδειγμα η ενδεκάτη, η οποία στηλιτεύει τον Έλγκιν και την πατρίδα του που ο ποιητής αναφέρει με το κλασικό της όνομα, Καληδονία.
Ο γνωστός μας ιστορικός συγγραφέας που έχει ασχοληθεί πολύ με τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, ο φιλέλληνας William St. Clair, σε δοκίμιό του υπολογίζει τους αναγνώστες της βυρωνικής ποίησης μέχρι το 1850 στο μυθικό αριθμό των 500.000 στις αγγλόφωνες χώρες μόνο! Ενώ το σύνολο των άλλων ρομαντικών ποιητών της Βρετανίας, στο ίδιο χρονικό διάστημα, είχε πολύ λιγότερους από το ένα δέκατο του Βύρωνα! Εύκολα αντιλαμβανόμαστε τίνος η έντιμη φωνή αφύπνισε τους πολιτισμένους πολίτες του κόσμου και τους έταξε στο πλευρό των αγωνιζόμενων Ελλήνων τα δύσκολα και ηρωικό εκείνα χρόνια.
Λόρδος Βύρων 7 Ημέρες Η Καθημερινή Αθήνα 2000
Λόρδος Βύρων 7 Ημέρες Η Καθημερινή Αθήνα 2000
from ανεμουριον https://ift.tt/39h0Pgo
via IFTTT