Γεώργιος Θεοτόκης

Της Παναγιώτας Μπαλοπούλου Η προσωπικότητα και το έργο του Κερκυραίου πολιτικού είναι λίγο γνωστά- η εποχή του παραγνωρίζεται και παραμερίζεται ίσως καθώς παρεμβάλλεται μεταξύ δύο ογκολίθων της νεότερης ελληνικής πολιτικής Ιστορίας: του Χαρίλαου Τρικούπη και του Ελευθέριου Βενιζέλου. Η εποχή Θεοτόκη αποτελεί την κατά κάποιο τρόπο μεταβατική περίοδο από τον δικομματισμό του Τρικούπη στο δικομματισμό του Βενιζέλου. Στο μεσοδιάστημα, ο Γ. Θεοτόκης παίζει πρωταγωνιστικό πολιτικό ρόλο ως διάδοχος του Τρικούπη αναλαμβάνοντας από το 1899 μέχρι το 1909 τέσσερις φορές την πρωθυπουργία, με βασικό του πολιτικό αντίπαλο τον Θ. Δηλιγιάννη, αρχηγό του Εθνικού Κόμματος και πολιτικό αντίπαλο του προκατόχου του Θεοτόκη, Χ. Τρικούπη. Το πολιτικό σκηνικό της εποχής του Θεοτόκη συμπληρώνει ως τρίτο κόμμα, το Ζαϊμικό, καθώς και άλλες, μικρότερες πολιτικές ομάδες. Μια μικρή αναδρομή στην πολιτική σταδιοδρομία του Θεοτόκη αρχίζει με την εκλογή του ως δημάρχου Κέρκυρας για πρώτη φορά το 1879 και για δεύτερη φορά το 1883. Από τη δεύτερη δημαρχία παραιτήθηκε το 1885 όταν εχρίσθη υποψήφιος βουλευτής του τρικουπικού συνδυασμού στην Κέρκυρα και εξελέγη. Η πρώτη περίοδος της πολιτικής του καριέρας περιλαμβάνει το έργο που άσκησε ως υπουργός στις κυβερνήσεις Τρικούπη στο διάστημα 1885-1895: υπουργός Ναυτικών το 1886 και παράλληλα από το 1889 και για 17 μήνες υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης, υπουργός Εσωτερικών το 1892. Από το 1898 που εκλέγεται αρχηγός του ακέφαλου τρικουπικού κόμματος, εισέρχεται στη δεύτερη περίοδο της πολιτικής του καριέρας η οποία εγκαινιάζεται από τον εκλογικό θρίαμβο του 1899 και τη δημιουργία της πρώτης κυβερνήσεως Θεοτόκη και διαρκεί -με παρεμβολές αντιπάλων κυβερνήσεων Δ. Δηλιγιάννη και Δ. Ράλλη- μέχρι την παραίτηση του από την τέταρτη πρωθυπουργία του το 1909. Το κυβερνητικό έργο του Θεοτόκη στο εν λόγω διάστημα χαρακτηρίζει η προσήλωση και αφοσίωση του Πρωθυπουργού στην προτεραιότητα που είχε θέσει από την πρώτη σύγκληση του υπουργικού συμβουλίου: η χώρα χρειαζόταν στρατιωτική αναδιοργάνωση. Μόνο με αξιόπιστες πολεμικές δυνάμεις θα μπορούσε να ακολουθήσει τις εθνικές της επιδιώξεις και να μην ξαναγνωρίσει την ταπεινωτική ήττα του 1897. Το ζήτημα της αναδιοργάνωσης του Πολεμικού Ναυτικού και η συνέχιση του ναυτικού προγράμματος του Τρικούπη υπήρξε εξάλλου το πρώτο μέλημα του Θεοτόκη όταν έγινε για πρώτη φορά υπουργός Ναυτικών το 1886.

Ο Κάιζερ Γουλιέλμος Β' με τον Γεώργιο Θεοτόκη στο προαύλιο του Μον Ρεπό.

Ήδη από τότε ξεκινά το τεράστιο έργο της ανασυγκρότησης του Πολεμικού Ναυτικού το οποίο υποστήριξε σε αγορεύσεις του στη Βουλή κατηγορώντας την κωλυσιεργία της αντιπολίτευσης ως εμπαθή πολιτική στάση που εμπόδιζε την προσπάθεια του. Τη βεβαία πεποίθηση του ότι μόνο η στρατιωτική και ναυτική σύνταξη της χώρας μπορεί να αποτελέσει αξιόπιστο μέσο άσκησης εθνικής πολιτικής επισημαίνει στη Βουλή το Νοέμβριο του 1896. Το νομοθετικό έργο του Θεοτόκη στο στρατιωτικό τομέα ξεκινά το 1900 με το νόμο ΒΨ', για την καθιέρωση του θεσμού της γενικής διοίκησης στο Στρατό και το νόμο ΒΨΟΔ', για την ίδρυση Ταμείου Εθνικού Στόλου. Συνεχίζεται το 1904 με το νόμο ΓΤ" για γενικές ασκήσεις του Στρατού και το νόμο ΓΙΘ' για τη σύσταση Σώματος Γενικών Επιτελών. Η προσπάθεια αυτή προχωρεί σταδιακά δεδομένης της κωλυσιεργίας και των αντιδράσεων της αντιπολίτευσης καθώς και της παρεμβολής αντιπάλων κυβερνήσεων, οι οποίες έδιναν προτεραιότητα σε άλλα ζητήματα όπως η δημοσιονομική ισορροπία ή η επίλυση του σταφιδικού. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις Θεοτόκη αδιαφόρησαν για τα οικονομικά ή κοινωνικά ζητήματα του τόπου. Είναι όμως γεγονός ότι κύριος άξονας της κυβερνητικής του προσπάθειας ήταν η πολεμική προπαρασκευή της χώρας.Στη διάρκεια της τελευταίας του πρωθυπουργίας, αναλαμβάνοντας ο ίδιος και το υπουργείο Στρατιωτικών, προχώρησε πιο απερίσπαστα στο έργο του: η μακροημέρευση της τελευταίας κυβερνήσεως του (διήρκεσε τρισήμισι χρόνια), η αρραγής κοινοβουλευτική πλειοψηφία και η απουσία του Θ. Δηλιγιάννη από την αντιπολίτευση (είχε δολοφονηθεί στις 31 Μαΐου 1905) του παρείχαν τις προϋποθέσεις για να ξεκινήσει τη 2η φάση, να προχωρήσει δηλαδή στη νομοθετική διαδικασία χρηματοδότησης της πολεμικής προπαρασκευής. Με τους νόμους ΓΡΞΑ' και ΓΡΕ' του 1906 ρυθμίζει νομοθετικά τη χρηματοδότηση των δαπανών για στρατιωτικές προμήθειες. Με άλλα νομοθετήματα της ίδιας περιόδου ρυθμίζει θέματα διοίκησης, εκπαίδευσης και οργάνωσης των Ενόπλων Δυνάμεων π.χ. απαλλαγή του Στρατού από ξένα καθήκοντα, όπως τα αστυνομικά ή την αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτων για στρατιωτικούς σκοπούς, επίσης τη σύσταση Γενικού Επιτελείου Ναυτικού. Θα ήταν ωστόσο μεγάλο σφάλμα να θεωρηθεί ο Γ. Θεοτόκης ένας φιλοπόλεμος και πολεμοχαρής πρωθυπουργός. Το αντίθετο μάλιστα συνέβαινε. Στην εσωτερική του πολιτική υπήρξε συνετός και μετριοπαθής επειδή γνώριζε καλά τις δυνατότητες της Ελλάδας λόγω διπλωματικής της απομόνωσης, στρατιωτικής ανεπάρκειας και πενιχρών οικονομικών. Τυχοδιωκτικές τακτικές τύπου «ενόπλου επαιτείας» δεν ταίριαζαν με την πολιτική που ασκούσε ο Θεοτόκης. Επιπλέον, κατηγορήθηκε για την «άψογον στάσιν» της κυβέρνησης του κατά τη νέα φάση του Κρητικού ζητήματος μετά το 1908. Στην εξωτερική του πολιτική υπήρξε επίσης μετριοπαθής• σάστιζε με τις κοινωνικές αναταραχές και με τις εκδηλώσεις οχλοκρατίας, αδυνατούσε να προβεί σε βίαιη καταστολή οποιασδήποτε ανάλογης κινήσεως. Οι ταραχές με τα λεγόμενα «Ευαγγελικά», που οδήγησαν σε πτώση της πρώτης κυβερνήσεως το 1901, αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ίσως σε ανάλογους λόγους να οφείλεται και η κατά τα άλλα ανεξήγητη παραίτηση του από την τελευταία πρωθυπουργία το 1909 λίγο πριν την εκδήλωση του κινήματος στο Γουδί. Πληροφορημένος μάλλον για τη δραστηριότητα του Στρατιωτικού Συνδέσμου επέλεξε την οδό της παραίτησης προκειμένου με την ανάδειξη άλλου πολιτικού αρχηγού στην εξουσία, να δοθεί διέξοδος στην κρίση.

Από την κατασκευή του ηλεκτροκίνητου σιδηροδρόμου στην Αθήνα.

Έργο που εντυπωσίασε τους Αθηναίους. Πολλές και αντιφατικές ήταν οι επικρίσεις που δέχθηκε ο Θεοτόκης για το έργο της τέταρτης πρωθυπουργίας του. Γεγονός είναι ότι το έργο του στο στρατιωτικό τομέα αποτέλεσε πολύτιμη παρακαταθήκη για τη χώρα, όπως φάνηκε από την εμπειρία των Βαλκανικών Πολέμων κατά το 1912-13. Μετά το 1909 ο Γ. Θεοτόκης εγκατέλειψε οριστικά τον πρωταγωνιστικό ρόλο της προηγούμενης δεκαετίας, χωρίς να αποσυρθεί από την πολιτική σκηνή· ήταν η ώρα του Ελευθέριου Βενιζέλου. Η εποχή Θεοτόκη, η μεταβατική δηλαδή εποχή ανάμεσα στον δικομματισμό που καθιέρωσε Χ. Τρικούπης και στο Κόμμα των Φιλελευθέρων που ίδρυσε, ως κόμμα αρχών, ο Ελευθέριος Βενιζέλος περιμένει τον ερευνητή της. Τον ερευνητή του κομματικού φαινομένου, της λειτουργίας του ελληνικού κοινοβουλευτισμού στο γύρισμα του αιώνα, των εσωτερικών και εξωτερικών καταναγκασμών και παραμέτρων της ελληνικής πολιτικής ζωής, της συνύπαρξης, της ισορροπίας και του συσχετισμού των δυνάμεων μεταξύ Στέμματος, πολιτικών αρχηγών και κομμάτων, του μέτρου των επεμβάσεων του Στέμματος στην πολιτική ζωή, των κοινωνικών ταραχών και εξεγέρσεων, των ιδεολογικών αναζητήσεων. Η εποχή αυτή δεν πρέπει να υποτιμάται, όπως εξάλλου κάθε εποχή που κλείνει έναν κύκλο και ανοίγει έναν άλλο- ακριβώς επειδή κυοφορεί τις εξελίξεις.
Ελλάδα 20ός αιώνας Απογευματινή Αθήνα

from ανεμουριον https://ift.tt/3b2eN6G
via IFTTT