Λόγιος και κληρικός, μια απ' τις πιο πολυπράγμονες και πληθωρικές μορφές των αμέσως πριν απ’ την επανάσταση και μετά απ' αυτήν χρόνων. Γεννήθηκε σ’ ένα χωριό (Κακωτοί) της Θεσσαλίας, μα επειδή μεγάλωσε και σπούδασε στις Μηλιές του Πηλίου, αυτό το κεφαλοχώρι, όπου ανθούσε την εποχή εκείνη, οικονομικά και πνευματικά, πολλοί που έχουν ασχοληθεί με τη βιογράφησή του, θεωρούν τις Μηλιές και σαν τόπο της γέννησής του. Μιλήσαμε για τούτη την διαφορά απόψεων ανάμεσα στους βιογράφους του, γιατί πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό που συνοδεύει τη μορφή του Άνθιμου Γαζή σ’ όλη τη διάρκεια της δράσης του. Πολλά τα αμφισβητούμενα και τ’ αντιμαχόμενα λέγονται γύρω απ' την προσωπικότητά του. Άλλοι ιστορικοί τον θεωρούν σαν κορυφαία μορφή του Ελληνικού Διαφωτισμού. Κι άλλοι του προσδίδουν τα ελαττώματα της υπερβολικής φιλοδοξίας, της αστάθειας και της έλλειψης διορατικότητας. Ας δούμε όμως, όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, και στη μέση αυτών των διχογνωμιών τα στοιχεία που συνθέτουν τη ζωή και τη δράση του, κι ακόμη το πνευματικό του έργο. Ο Άνθιμος Γαζής έμαθε τα πρώτα γράμματα στις Μηλιές, κι ύστερα με οικονομική βοήθεια κάποιου πλούσιου συμπατριώτη του πάει στην Κωνσταντινούπολη να συνεχίσει. Εκεί γίνεται ιεροδιάκονος κι ύστερα αρχιμανδρίτης και φεύγει για την Βιέννη (1797), όπου διορίζεται εφημέριος στην ελληνική κοινότητα. Στις ελεύθερες ώρες του τελειοποιεί τις σπουδές του και γράφει ή επιμελείται εκδόσεις μεταφράσεων στα ελληνικά. Γράφει προλόγους, κάνει σημειώσεις και σχόλια και γενικά προσφέρει κατά θετικό τρόπο στην προσπάθεια που γίνεται απ' τους λόγιους της διασποράς μ’ επικεφαλής τον Κοραή να προσφερθεί στον ελληνικό λαό μια σειρά βιβλίων, που θα τον διαφωτίσουν και θα του δημιουργήσουν την ανάγκη να απελευθερωθεί από τον χιλιόχρονο τουρκικό ζυγό. Σε στενή συνεργασία κι επαφή πάντα με τον Κοραή ο Άνθιμος Γαζής εκδίδει στα 1811 το περίφημο περιοδικό «Λόγιος Ερμής». Εδώ, άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν πως η ιδέα για την έκδοση αυτή ήταν του Κοραή, που ήθελε να διοχετεύσει τα κηρύγματά του για την ελληνική αφύπνιση του λαού, μα χωρίς να φαίνεται ο ίδιος. Ωστόσο, ο Γαζής, είναι γεγονός ότι μετά την έκδοση του «Λόγιου Έρμη» διακόπτει τις σχέσεις του με τον Κοραή και χρησιμοποιεί το περιοδικό για προβολή των δικών του απόψεων. Ύστερ’ από δυο χρόνια όμως νέες ιδέες τον απασχολούν: θέλει να ιδρύσει στις Μηλιές, στο χωριό του, Πανεπιστήμιο, για να δημιουργηθεί έτσι ο πυρήνας των διανοούμενων που θ’ αναλάβουν την ηγεσία όταν θα ’ρθη η στιγμή της εθνεγερσίας. Την ιδέα αυτή υποστηρίζει ο πλούσιος συγχωριανός του Γαζή, Κωνσταντάς κι ο Γαζής φεύγει από τη Βιέννη (1813) για την Οδησσό, με σκοπό να συγκεντρώσει χρήματα για το Πανεπιστήμιο, αφήνοντας τη διεύθυνση του «Λόγιου Έρμη» στον Θ. Φαρμακίδη. Στην Οδησσό συναντά το Ν. Σκουφά, που τον μυεί στη Φιλική Εταιρία. Ό Σκουφάς μάλιστα, που έχει κουραστεί ο ίδιος απ’ τους αγώνες του, προτείνει στο Γαζή ν’ αναλάβει την αρχηγία και να μεταφέρει την έδρα της Εταιρίας στις Μηλιές. Ο Γαζής αρνείται, γιατί πιστεύει πως το ελληνικό γένος δεν είναι ακόμη πνευματικά ώριμο για επανάσταση. Τελικά θα γυρίσει στις Μηλιές χωρίς τη δυνατότητα πραγματοποίησης του σκοπού του. Εκεί θα τον βρει και το ξέσπασμα της Επανάστασης, που, παρά τις αντιρρήσεις του, θα την ενστερνιστεί. (Εδώ, άλλοι ιστορικοί λένε ότι άργησε πολύ να κηρύξει την Επανάσταση στην περιοχή του, παρόλο που θεωρούνταν φυσικός ηγέτης στις Μηλιές και παρόλο που είχε υποχρέωση να το κάμη, σαν Φιλικός). Στη συνέχεια, θα πάρη μέρος σαν εκπρόσωπος της επαρχίας του σ’ όλες τις εθνοσυνελεύσεις, και θα γίνη μέλος του «Άρειου Πάγου», που κυβερνούσε τη Στερεά Ελλάδα. Μα οι προσωπικές φιλοδοξίες κι ο εγωισμός του, θα τον φέρουν σε σύγκρουση με τους συνεργάτες του που τελικά θα τον παραγκωνίσουν. Πέθανε σχολάρχης στην Ερμούπολη της Σύρου, σχεδόν απολησμονημένος. Ωστόσο, η προσφορά του αναγνωρίσθηκε αργότερα. Και μ’ όλο που δεν έχει σοβαρό προσωπικό έργο σαν λόγιος και μόνο η έκδοση του «Ερμή» και τα σχόλια στις εκδόσεις των έργων που επιμελήθηκε τον φέρνουν ανάμεσα στους πρώτους μεγάλους δασκάλους του Γένους.
from ανεμουριον https://ift.tt/3c2Ng5t
via IFTTT